لە دوای شۆڕشی ڕۆژئاواوە، پێشکەوتنێکی گەورە لە بواری ڕۆشنبیری و هونەردا لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا هاتە ئاراوە. چالاکییە هونەرییەکان لەم پرۆسەیەدا لە لایەن ئەکادیمییە پەروەردەیەکانەوە پاڵپشتی کران. لە بواری گۆڕانکاری و ئافرێنەری کۆمەڵایەتییدا ڕۆڵێکی گەورەیان هەیە.

ئەکادیمیای پەروەردەی یەکەم: ئەکادیمیای شەهید وڵات

ئەکادیمیای شەهید وڵات یەکێکە لەو ناوەندە پەروەردەییە گرنگانەی کە لە دوای شۆڕش لە بواری ڕۆشنبیری و هونەردا سەریهەڵدا. ئەکادیمیای شەهید وڵات لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٣ و سەرەتای ساڵی ٢٠١٤ دەستی بە خولەکانی کرد. تا ئێستا ٢٣ خولی پەروەردەیی کردووەتەوە. ئەم پەروەردەیە پەیوەندی بە بەدەستهێنانی لێهاتوویی هونەری و دەروونی و فیکرییەوە هەیە. ئەم ڕاهێنانانە زۆرتر بە زمانی کوردی و هەندێک جار بە زمانی عەرەبی لە شارە جیاوازەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بەڕێوە دەچوون. تا ئێستادا ٦٠٠ کەس ئەم ڕاهێنانانەیان وەرگرتووە. خەڵکێکی زۆر ڕاهێنران بۆ ڕێکخستن و پلاندانان بۆ چالاکییە ڕۆشنبیری و هونەریەکان، بەتایبەتی مۆسیقاژەن و ئەکتەر و سینەماکاران.

لە ساڵی ٢٠١٥دا ئەکادیمیای شەهید یەکتا کرایەوە

پڕۆسەی پەروەردەی کولتووری و هونەری کە لە ڕۆژئاوا بە کردنەوەی ئەکادیمیای شەهید یەکتا لە ساڵی ٢٠١٥ دەستی پێکرد، بوو بە یەکێک لەو ناوەندە گرنگانەی کە دوای شۆڕش دامەزرا. ئەم ئەکادیمیایە مانگانە دوو جار میوانداری ١٠٠ قوتابی دەکات بە پرۆگرامی پەروەردەیی. ئەکادیمیای شەهید یەکتا لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٣ دەستی بە چالاکییەکانی کردووە و لە سەرەتای ساڵی ٢٠١٤ یەکەم خولی پەروەردەیی ئەنجامدا. ئەکادیمیاکە کە تا ئێستا ٢٣ خولی تەواو کردووە، چالاکییەکانی بە زمانی کوردی و هەندێکجاریش بە زمانی عەرەبی بە بەرنامەی مانگانە لە شارە جیاوازەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بە ئامانجی بەدەستهێنانی تێگەیشتنی هونەری و فکری بەڕێوەبردووە. بە گشتی ٦٠٠ کەس سوودمەند بوون لەو پەروەردانانە. ئەم خەباتە ئەکادیمییە زۆر کەسی لە بواری ڕۆشنبیری و هونەردا پەروەردە کردووە، هەر لە ژەنیارانەوە تا ئەکتەر و سینەماکار و کەسانی دیکە، بووەتە ناوەندێکی گرنگ بۆ ڕێکخستن و پلاندانان بۆ چالاکییە هونەریەکان.

گروپێکی شانۆی منداڵان لە ساڵی ٢٠٢٣ دامەزرا

مانگەکانی هاوین بۆ منداڵانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا وەک قۆناغێکی پڕ جۆش و خرۆشە کە منداڵان دەتوانن تێیدا ئارەزوو هونەرییەکانیان پەرەپێبدەن. یەکێک لەو چالاکییانەی لەم ماوەیەدا ئەنجام دەدرێت، پێکهێنانی گروپی شانۆی منداڵانە. بە تایبەتی لە ساڵی ٢٠٢٣دا ١٤ گروپی شانۆی منداڵان کرایەوە کە دەرفەتێکی زۆر باش بوو بۆ منداڵان. قوتابخانەی هاوینەی ئەمساڵ لە دێریک دەرفەتێکی زۆر باش بوو بۆ منداڵان لە ڕووی شانۆ و مۆسیقاوە. ئەم بەرنامەیە باوەڕی هونەری لە منداڵاندا بەهێزترکرد و منداڵەکانی کۆکردەوە و پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانیانی بەهێزتر کرد.

بەرهەمی ناوەندە ئەکادیمییەکان

لە ساڵی ٢٠١٥ەوە هەنگاوی گرنگ لە بواری بەرهەمی هونەری بۆ منداڵان نراوە و ٩ جار فێستیڤاڵەکانی منداڵان بەڕێوەچوون. ئەم فێستیڤاڵە هەموو ساڵێک لە سەرەتای مانگی ئەیلولدا بەڕێوەدەچێت. بەمەبەستی ئاهەنگگێڕان بە بوارە جیاوازەکانی هونەر، ٣ فێستیڤاڵی فیلم و ڕۆشنبیری فۆلکلۆر لەگەڵ ٧ فێستیڤاڵ لە بواری سینەما نمایش کران. هەروەها ٢ فێستیڤاڵی مۆسیقای سازکردووە و ٣ فێستیڤاڵی مۆسیقا لە عەفرین بەڕێوەچوون. هونەری شانۆش بووەتە بەشێکی گرنگی ئەم چالاکییانە؛ فێستیڤاڵی شانۆی میتان ٥ جار لە شەهبا و فێستیڤاڵی ئارین میرکان ٣ جار لە کۆبانێ بەڕێوەچوون. هاوکات لەگەڵ ئەمانەش، فێستیڤاڵی شانۆی شەهید یەکتا کە بە فێستیڤاڵی گشتی شانۆ ناسراوە، ٧ جار ڕێکخرا، بەهۆیەوە هونەری شانۆ بووەتە توخمێکی سەرەکی لە چالاکییە هونەریەکانی ناوچەکەدا. لە بواری سینەمادا ٣ فیستیڤاڵ بەڕێوەچوون و 7 جار فیستیڤاڵی فۆلکلۆر بەڕێوەچوون، فیستیڤاڵی مۆسیقاش ٣ جار لە عەفرینی داگیرکراو بەڕێوەچووە. ئەم فیستیڤاڵە وەک بەرهەمی پەروەردە و ئەکادیمبوون ڕۆڵێکی گرنگی هەیە لە ڕاگەیاندنی شۆڕشی ڕۆژئاوا بە جیهاندا.

لە قامیشلۆ، عەفرین-شەهبا، کۆبانێ، حەسەکە و گۆڕەپانە ئازادکراوەکانی (ڕەقا، تەبقا، منبج و دێرەزۆر)، ناوەندەکانی بزووتنەوەی ڕۆشنبیری و هونەری ژنانی هیلالی زێڕین دەتوانین بڵێین وەک ناوەندی پەروەردەیی بەکارهێنراون. بزووتنەوەی ڕۆشنبیری و هونەری ژنانی هیلالی زێڕین ئەو کەسانە پەروەردە دەکات کە دەیانەوێت لە بوارەکانی شانۆ، سینەما و فۆلکلۆردا پەرە بەخۆیان دەدەن، هەفتانە دووجار لەو ناوەندانە پەروەردەی هونەری بە منداڵان دەدرێتەوە هەروەها بڕیارە ئەمساڵ ئەکادیمیایەکی هونەری ٢ ساڵە بکاتەوە.

پەروەردە بە گرنگ دادەنرێت

ئه ندامی شانۆی چیا، ئه کین ڕۆنی، ئاشکرایکرد کە تەڤگەری ئازادی کوردستان هەمیشە گرنگی داوە بە بواری شانۆ و بەم شێوەیە بەردەوام بوو: "وەک هێزێکی دیموکراتیک هەر لە سەرەتاوە خواستی گۆڕانکاری و پێشکەوتنی کۆمەڵگە بووە. بۆ ئەمەش هەموو کاتێک بایەخی بە پەروەردەی ئەکادیمی داوە. بایەخی ئەم پەروەردانە بەشێکی گرنگە بۆ ئازادبوونی شوناسی مرۆڤەکان."

دوای شۆڕش، گەشەسەندنێکی گەورە هاتە ئاراوە

لە دوای ساڵی ١٩٩٠ەوە تا قۆناغی شۆڕشی ڕۆژئاوا، بزووتنەوەی کلتووری گەشەیەکی دیاریکراوی بەدەستهێنابوو؛ گروپەکان دامەزرێنرابوون و خەباتی هونەری هەبوو. دوای شۆڕش پێشکەوتنێکی گەورە بەدیهات. بێگومان هەندێک کەموکوڕی هەیە. بۆ دەرچوون لەمانە پەروەردە و ئەکادیمی زۆر گرنگە. لەم ئەکادیمیا هونەری و پەروەردەیانەدا دروستکردنی تێگەیشتنێکی هاوبەشی هونەری، پەرەپێدانی عەقڵیەتی هونەرمەندان و کارە هونەریەکان کە پێویستی کۆمەڵگەیە هۆکاری سەرەکین بۆ پەروەردەکردن.

ئافراندی کەسایەتی هونەری لە ڕێگەی پەروەردەوە

ئەکین ڕۆنی ڕایگەیاند کە مۆسیقا، شانۆ، فۆلکلۆر و سینەما لە بوارەکانی ڕۆشنبیری و هونەردا لەگەڵ شۆڕشی ڕۆژئاوادا زۆر پێشکەوتوون و بەم شێوە کۆتایی بە قسەکانی هێنا "پەروەردەیەکی سیستماتیکتر و ڕێکخراوتر دروست بووە. لە ڕاستیدا شۆڕشی ڕۆژئاوا لەگەڵ دەرئەنجامە سیاسی و سەربازییەکان شۆڕشێکی پەروەردەیی لەگەڵ خۆیدا هێنا. لەم شۆڕشە پەروەردەییەدا، لەگەڵ پەروەردەی زماندا ڕێگا بۆ پەروەردەی هونەریش کرایەوە. هەربۆیە خودی شۆڕش گۆڕا بۆ دەرفەتێکی پەروەردەیی بۆ تێگەیشتن و گفتوگۆ و تێگەیشتن. پەروەردەی هونەری بە شێوەیەکی نوێ و ئازاد مەحاڵ نییە. ئەمەش بەشێکە لە گەشەسەندنی مرۆڤ. پێویستە گۆڕان  بەسەر ئەو کەسێتییەدا بهێنرێت کە لەژێر کاریگەری سیستەمی دواکەوتووی و قڕکردندا ئافرێندراوە بگۆڕدرێت بۆ پێشەنگی شۆڕشێکی زهنی. ئەم کەموکوڕیانە بەم ڕاهێنانانە چارەسەر دەکرێن. حەقیقەتی هونەری سەرکەوت، حەقیقەتی مرۆڤی ئافرێنەر و هونەرمەند خاوەنی کەسێتییەکی ڕێکخراوە و شارەزای مێژووی بەڕێگەی ئەم پەروەردانەوە دەردەکەون."