كوردستان بەقۆناخێكی هەستیاردا تێپەڕ دەبێت. دەوڵەتی داگیركەری تورك دوای باكوری كوردستان دەیەوێت هەر سێ بەشی تری كوردستانیش داگیر بكات. زۆرێك دەوروبەر و بەشێكی مەزنی كوردان ئەمە بەحیسابی ئاكەپە ـ مەهەپە بەهەڵبژاردنەوە دەبەستنەوە.
بێگۆمان بۆ ئەوەی ئەردۆغان لەسەر پێ بمێنێتەوە زۆر گرنگە. بەڵام لەئەساسدا ئامانج لەناوبردنی كوردانە. بڕیار تەنیا هی ئەردۆغان و باخچەلی نییە. ئەم بڕیارە، بڕیاری فەرمی دەوڵەتی داگیركەری توركە. قاچی هەرێمی و نێونەتەوەیی هەیە. قاچێكی گرنگ لەمبارەیەوە خیانەتی پەدەكەیە. وەكو هێرشەكانی رابردوو لەبەرامبەر بەبزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كوردستان نییە و جیاوازی زۆرە. ئەمە هێرشێكە لەبەرامبەر بەهەموو كوردان. تەنانەت هێرشێكە لەبەرامبەر بەخۆدی پەدەكەش. لەكوردستانێك كە بزوتنەوەی ئازادی لەوێدا لاواز ببێ یا لەناو بچێت، مۆممكن نییە كە خائینان بتوانن بەرەو بەدەسەڵاتداری خۆیان بدەن.
لەئێستادا سەیرێكی رۆشنبیرانی كورد بكەین. لەهەموو كۆمەڵگاكاندا رۆشنبیران چاو و گوێ كۆمەڵگەن. وێژدان و رۆحی گەلی خویانن. رۆشنبیران ئەركێكی زۆریان لەسەر شانە، بەڵام گرنگترین ئەركیان رۆشنكردنەوەی كۆمەڵگەیە. بۆ ئەوەی رۆشنبیران بتوانن گەل هۆشیار بكەن دەبێت پێش هەر شتێك خۆیان بناسن، كۆمەڵگەكای بناسێت و كۆمەڵگە لەو مەترسیانەی رووبەرووی دەبنەوە زانا و هۆشیار بكاتەوە. رۆشنبیران دەبێت پێش لەهەموو چین و توێژەكانی تر لەسەر ئەو مەترسیانەی رووبەرووی كۆمەڵگە دەبنەوە هەڵوێست نیشان بدەن. بەئاخاوتنی خۆیان، بەقەلەمەكەیان بەهەڵوێست و كردەوەیان ئاماژە بەمەترسیەكان بكەن. رێگەكانی چارەسەری كێشەكان دەستنیشان بكەن. رێ و رێبازی نیشانی چین و توێژەكانی كۆمەڵگە بدەن. كاتێك كۆمەڵگەی رۆشنبیرێك رووبەرووی هەڕەشە بێتەوە، رۆشنبیری راستەقینی ئەو كۆمەڵگە كەسێكە كە خەو لەچاوەكانی حەرام بكات.
ئەگەر لەوەها حاڵەتێكدا رۆشنبیرێك بخەوێت، بێ گۆمان ئەو كۆمەڵگەیەش دەچێتە خەوێكی قوڵەوە. ئەگەر گوێ رۆشنبیر كەڕ ببێت، كۆمەڵگە كەڕ دەبێت. ئەگەر زوانی"زمانی"رۆشنبیر نامەفهوم و بەڵووڵ بێت، كۆمەڵگە هەموو لاڵ دەبن، كوێر و كەڕ و لاڵیش مەحكومە بەلەناوچوون. ناتوانێت كاردانەوە نیشان بدات و پاراستنی خۆی بكات و رێكخستبوونی خۆی بۆنیاد بنێت. كاتێك كە رۆشنبیر ئەركەكانی خۆی راپەڕینێت، ئەو كاتە دەتوانێت رۆشنبیربوونی خۆیان نیشان بدات. لەو كاتەدایە كە نوسراوەكانی، ئاخاوتنەكانی ئەو نرخ خوێندنەوە و گوێ لێگرتنن. ئەگەر رۆشنبیر ئەو ئەركانە رانەپەڕینێت، نابێت باس لەرۆشنبیری بكات. بەڵام كێشەی ئێمە رۆشنبیرانی كوردە. ئەگەر تەنیا ئەو ئەركانەی لەسەرەوە باسیان لێوەكرا وەكو پرەنسیپێك لەبەرچاو دانینین، ئاخۆ رەوشی رۆشنبیرانی كورد چۆن دەبێت؟
گەلی كورد ئەمڕۆكە رووبەرووی كۆمەڵكۆژی، داگیركاری تورك و هێرشی هەمەلایەنە بووەتەوە. داگیركەرانی تریش بێدەنگ دانەنیشتوون. لەكاتێك پێویست پشتیوانی داگیركاریەكانی توركەكان دەكەن. كوردستان رووبەرووی مەترسیدارترین مەترسی لەمێژووی خۆیدا بووەتەوە. داگیركەران زیاترین پشتیوانیش لەهێزی بەناو كورد واتا پەدەكەوە وەردەگرن. پەدەكە بەشێوەیەكی ئاشكرا ئەمڕۆكە پشتیوانی خۆی بۆ توركەكان رادەگەیەنێت. بانگەوازی كۆشتنی گەنجانی فیدایی كورد دەكات. تەنانەت بەمەشەوە ناوەستێت ئەو ماسكانەی دژە كیمیایی گەنجانی فیدایی كوردستان كە بەو ماسكانە خۆیان لەهێرشە كیمیایەكان دەپارێزن، دەستیان بەسەردا دەگرێت و لەراگەیاندنەكانی خۆیدا وەكو دەستكەوتێك باسی لێوەدەكات. باشوری كوردستانی وەكو گۆڕەپانێك بۆ تەڕاتێنێ سەربازانی داگیركەری تورك لێكردوە و هەموو دەستپێشخەریەكی رادەستی ئەوان كردۆتەوە.
رۆشنبیرانی كورد لەبەرامبەر بەو رەوشەوە چە ئاخاوتنێكیان بۆ ووتن پێیە؟ بێگۆمان رۆشنبیریش دەردەكەون كە بەبینینی ئەو راستیانە ئەوانە لەگەڵ كۆمەڵگە گفتۆگوو دەكەن و لەبەرامبەر بەمەترسیەكان هۆشیاری دەدەن. بەتاییەتی هۆنەرمەندانی كورد لەم بۆارەدا هەنگاوی زۆر گرنگیان هەڵگرتووە. هۆنەرمەندان، هیوا، توڕەیی، هزر و ئەو مەترسیانەی كە گەلی كورد رووبەرووی دەبنەوە بە دڵ و گیان هەست پێ دەكەن. بەڵام بەشێكی گەورەش خۆیان لەبەرامبەر بەو رەوشە لەكوێری و كەڕی و لاڵی داوە. لەلای ئەوانەوە كورد و كوردستان لەرەوشێكی زۆر نۆرماڵدایە. هیچ مەترسیەك بوونی نییە و هەر شت لەحاڵی خۆیدایە. نە ئاخاوتنێك دەكەن و نە پەیامێكیان بۆ ووتن پێیە. بەتایبەتی نوسەرانی كورد ئەمڕۆكە چاویان لەمردووەكان بڕیووە. نە لەبەرامبەر بەداگیركەران و نە لەبەرامبەر خائینان و نۆكەران رەستەیەك بەزمانیاندا نایەت.
نوسەرانی كورد دەبێت پێش لە هەر بەشێكی تری كۆمەڵگە دەنگیان دەرببڕن و هاوار بكەن. ئەوان دەبێت لەبەرامبەر بەهەلومەرجی هەنووكە قیامەتیان هەستێنن. دەبێت رای گشتی ئاراستە بكەن و كۆمەڵگە هۆشیار بكەنەوە. هەر هێزێكی كوردی كە داواكاریەكانی ئەوانی لەبەرچاو نەگرتبا پێویست بوو لەبەرامبەریدا هەڵوێستێكی نەگۆڕ بگرنە بەر. بەڵام بەداخەوە ئەمڕۆكە نوسەرانی كورد زیاتر لەسیاسەتمەداران، سیاسی تر هەڵسوكەوت دەكەن. ئەوان بەگوێرەی هەلۆمەرجەكان و چۆنیەتی رووداوەكان هەڵوێست وەردەگرن. لەبەر ئەوەیە كە نە دەتوانن ببنە نوسەر و نەش دەتوانن كاریگەریان لەسەر رووداوە سیاسیەكان هەبێت. جێگایەكی گرنگیان لەكۆمەڵگە داگیركردوە، بەڵام بەهیچ شێوەیەك ئەركی خۆیان لەكۆمەڵگە جێبەجێ ناكەن و شایشتەی جێگایەكی وەها نین. بەراستی ئەم نوسەرانەی كورد هیچ ووتەیەكیان لەبەرامبەر بە"قۆناخی لەناوچوونی كوردەكان"یان پێ نییە؟ئاخۆ هیچ كاردانەوەیەكیان لەبەرامبەر بە"هاوكاری و پشتیوانی پەدەكە بۆ توركیا"یان پێ نییە؟ ئاخۆ نوسەرانی كورد ئەم رەوشە بەنۆرماڵ دەزانن؟
بێگۆمان بێدەنگی بەواتای قەبوڵكردن دێت. هیچ شێوە بەرژەوەندی و ئیمتیازێك ناتوانێت ببێتە هۆكاری بێدەنگی لەبەرامبەر بەم رەوشە هەستیارەوە. ئەگەر بزوتنەوەی ئازادی لە"شەڕی مردن و ژیان"كردن سەركەوتن قازانج نەكات، هەموو دەسكەوتە بەدەستخراوەكانی ئێستاكەمان لەدەستمان دەچێت. نوسەرانیش ئێدی ناتوانن قەڵەمفرسایی بكەن و لەگردبوونەوەی واژۆكەرانی بەرهەمەكانیان، دۆستاندارانی خۆیان ببینەوە. هۆنەرمەندان ناتوانن كۆنسێرت بەرێوە ببەن. سیاسەتمەدارانیش ناتوانن ئێدی چالاكی سیاسی بەرێوە ببەن. ئەگەر ئەمڕۆكە لەكوردستاندا دەرفەت هاتووەتە پێش لەسایەی بەرخۆدانی بزوتنەوەی ئازادی كوردەوەیە. ئەو كەسانەی كە چاوەڕوانی دەربازبوونی ئەم رەوشە و نۆرماڵ بوونی ئەم رووداوانەن، تەنیا خۆیان هەڵدەخەڵەتێنن.
ئەمە شەڕی كۆتاییە. یا ئێمە سەردەكەوین یا داگیركەران. ئەگەر ئێمە سەركەوتین، رێگای ئازادی ئاسانتر دەبێتەوە و دەسكەوتی زیاتر بەدەستدەخەین، بەڵام ئەگەر داگیركەران سەركەوتن چانسێكمان بۆ نامێنێتەوە.
لەم رووەوە پێویستە كەسایەتی كورد زیاتر لەهەركاتێك هۆشیارانە هەڵسوكەوت بكات. لەهەر هەلومەرجێكدا دەبێت هەڵوێستی خۆی نیشان بدات و بئاخفێت. ئەم بارەش زیاتر لەهەركەس لەئەستۆی رۆشنبیرانی كوردە. چۆنكە ئەوان ئەم گۆڕەپانەیان بۆ خۆیان هەڵبژاردوە و پێویستە لەسەر هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگە بەردەوام بن. هیچ كەسێك ئەوانی ناچار بەئەریكی نوسەری نەكردوە، بەڵكۆ ئەوان بەدەستی خۆیان ئەم ئەركەیان هەڵبژاردوە. بەدەر لەوە دەتوانین ئەوە بەبێ وێژدانی، و هەڵخەڵەتاندنی كۆمەڵگە بەناو بكەین. رۆشنبیر بەویژدان و بە ئەخلاق چۆنە؟ بەهەزاران نموونە لەم بۆارە لەبەرچاوانە. لەناو نوسەرانی كورد و كۆمەڵگەی كوردستاندا لەو كەسانە كەم نین. بەڵام بەهۆی ئەوەی كە كۆمەڵگەی داگیركراو هاوشێوەبوونیان لەگەڵ كۆمەڵگەی كورد هەیە، رۆشنبیرانی كوردیش پێویستە لەو رۆشنبیرانە وانە وەربگرن، نمونەی هەرە بەربەچاویش فرنانس فانون ە.
فانون سی و شەش ساڵ ژیا، بەڵام وەكو نوسەرێكی شوێن دەستی لەمێژووی كۆمەڵگەكەیدا بەجێ هێشتووە و رۆناككەرەوەی زۆرێك لەكۆمەڵگا داگیركراوەكانە. یەكەم شت ئەوە بۆ كە خۆی، خۆی ناسیەوە، دواتر كۆمەڵگەكەی ناسیەوە و ئەوەی شرۆڤە كرد. لەئەنجامی ئەو شرۆڤ و لێكۆڵینانەوە بوو كە رووناكی بەخشیە كۆمەڵگەكەی و بەهزرەكانی خۆی پێشكەوتنە سیاسیەكانی ئافراند. لەبەرامبەر بەداگیركەری و لەبەرامبەر بەخیانەتیش هەڵوێستێكی ئاشكرای گرتەبەر. بەم بۆنەوە لەشەڕی رزگاری نەتەوەیی جەزائیر زیاتر لەبزوتنەوە سیاسیەكانی تر بەكاریگەرتر بوو. چۆنكە بەشێوەیەكی ئاشكرا هەڵوێستی خۆیان نیشاندا و بێگۆمان و دوو دڵی هزری خۆی هێنایە زمان. كاتێك كە نوسەرێك، رۆشنبیرێك و هۆنەرمەندێك بەدوودڵی و دڵەڕاوكێ ئاخاوت، لەپەیامەكەی دوور دەكەوێتەوە.
ئەگەر رۆشنبیری كورد راستینەی كۆمەڵایەتی رووبەرووی مەترسی ببینێتەوەو لەبەرامبەر بەو مەترسیانەی رووبەرووی دەبێتەوە سەرقاڵی هۆشیاری كۆمەڵگە بێت، پێشنیارەكانی بۆ چارەسەری دەرببڕێت و دەنگی خۆی بگەیەنێتە رێكخراوە ناوخۆیی و دەرەكیەكان، لەم كاتەدا دەتوانێت ئەركی رۆشنبیری خۆی جێبەجێ بكات و ئەمەش سوودێكی زۆری بۆ كۆمەڵگەی كوردی لەگەڵ خۆیدا دێنێت. بەردەر لەوە هەبوونی رۆشنبیرانێك كە لەرۆژە رەشەكانی گەلەكەیاندا بێدەنگیان هەڵبژاردوە و زۆریش نۆرماڵ ئەو رەوشە نیشان بدەن، بێ واتا دەبن. بەهیوای ئەوەی كە هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگەی كورد لەكورتترین زەماندا هەڕەشەكان ببینن و رێگە چارەی نەتەوەیی بگرنە بەر. پێش هەر كەس رۆشنبیران ئەركی هۆشیاریدان و بەرێكخستنی كۆمەڵگەیان لەئەستۆدایە.
هـ . ب
