كۆبوونەوە هاریكاری لەنێوان توركیا و ئێران لەبواری گەشەپێدانی ئاڵوگۆڕی ئەمنی ـ ئاسایشی، هەماهەنگی ئیستخباراتی و ئاڵوگۆڕی زانیاری و چالاكی هاوبەش، سیاسی، ئابوری، پیشەسازی جەنگی، پەروەردەیی و بازرگانی، ساڵانە بەڕێوە دەچێت. لەو كۆبوونەوانەدا هەردوو وڵات ئاستی گەشەدان و پەیوەندیەكانیەكانی هەردوولا لەسەر ئەو بابەتانەی لەپێشتردا لەسەریان رێككەوتبوون گفتوگۆ دەكەن و بڕیار لەسەر برەودان و پێشخستنی زیاتری پەیوەندییەكان لەزەمینە جیاوازەكان دەدەن وهەر لەوچوارچێوەیەشدا بەتێگەیشتنی هاوبەش و رەچاوكردنی هەستیاریەكانی یەكتر، دەگەن بەسیخەیەكی هاوبەش.

رۆژی چوارشەممە 24ی بەفرانبار سەرۆك كۆماری ئێران ئیبراهیم رەئیسی بەسەردانێك چووە توركیا و بەشداری كۆڕبەندی ساڵانەی هاریكاری ئێران ـ توركیای كرد و لەكۆشكی چانكایا چاوی بەئەردۆغان كەوت و دووای چەند كاتژمێر ووتووێژ، هەشت رێككەوتنامەیان لەنێوان هەردوو وڵاتدا واژۆ كرد. وەك لەراگەیاندنەكانیش بەدەركەوت بەشێكی سەرەكی ووتووێژەكانیان بابەتی شەڕی دژە تیرۆر و رووبەرووبوونەوەی گەلی كورد و گروپە تیرۆریستیەكان بووە.

لەم سەردانەی سەرۆك كۆماری ئێران ئیبراهیم رەئیسی بۆ توركیا هەندێ گەشەدانی سیاسی جیاواز رۆژەڤی توركیا، ئێران، ناوچەكەی گرتبوویەوە و لەسەر ئاستی جیهانیش هەندێ رووداوی نەخوازراو لەئارادان كە لەئاستی روودان و تەقینەوەدان.

لە قسەكانی ئیبراهیم رەئیسی زیاتر باس لەبەرزكردنەوەی ئاستی پەیوەندیەكانیان بۆ سی میلیارد دۆلار دەكرد، بەڵام ئەردۆغان جەختی لەسەر بنەبڕكردن و لەناوبردنی تیرۆری دەكرد. دوو روانگەی جیاواز لەكۆمەڵێك پرسدا و یەكبوون لەرووبەرووبوونەوەی پرسی كورددا.

لەشەڕی غەزە "ئیسرائیل و حەماس"ەوە بگرە تا شەڕی ئۆكرانیا و روسیا، كودەتای سەربازی و سیاسی لەوڵاتانی ئەفریقا و هەڵگیرساندنی شەڕی ناوخۆ و رووبەرووبوونەوەی حوسیەكان و پاپۆڕە بازرگانیەكان لەدەریای سور و هێرشی ئێران بۆ سەر عێراق و سوریا و پاكستان و هێرش كردنە سەر هێزەكانی ئەمریكا لەناوچەكە بەتایبەتی لەعێراق و سوریا. لەگەرمەی ئەم كۆمەڵە رووداوە سەردانەكەی رەئیسی بۆ توركیا پێكهات.

لە بنەمادا چاوەڕوانیەكانی دەوڵەتی تورك لەو دیدارە، هاندانی دەوڵەتی ئێرانە بۆ نێو ململانێ ناوچەیی و نێودەوڵەتیەكان. دەوڵەتی داگیركەری توركیا بەگوڕكردنی شەڕەكە، هەوڵدەدات هەم كڵپەی ئەو ئاگرە گوڕتر بكات و هەم بڵێسەكەی هێز و وڵاتانی زیاتر لەناوچەكە و جیهان بگرێتەوە و لەهەمووشیان گرنگتر، بەرفراوانكردن و بڵاوەكردنی شەڕەكە لەهەرێمی رۆژهەڵاتی ناوین و بەشێكی سەرەكیش تێوەگلانی راستەوخۆی رژێمی ئێرانە لەو شەڕە كاولكاریەی لە غەزە و ئۆكرانیا لەئارادایە. ئەردۆغان و دەوڵەت باخچەلی و هۆداپار باسكی سەرەكی ئەو شەڕەن كە لەتوركیا و ناوچەكە دژ بەگەلان لەئارادایە و هەموو هەوڵەكانیان ئەو راستیە نیشان دەدات. یەكێكی تر لەهەوڵەكانی ئەردۆغان و دەوڵەتەكەی تێوەگلانی ژمارەیەك لەهێز و وڵاتانی ناوچەكەیە لەهەرێمەكە، چەندە ئاگرەكە بەگوڕتر و بەرفراوانتر بێت، دەوڵەتی توركیاش ئەوەندە دەتوانێت مانۆڕ و شەڕ لەبەرامبەر بەگەلی كورد و بزوتنەوەی ئازادی كوردستانیش پەرە پێ بدات.

گەریلا؛ ئەردۆغانی ناچار بەبینینی رەئیسی كرد

ئامانجی دەوڵەتی توركی داگیركەر لەو شەڕو پێكدادانەش كوشتنی كات و پاش خستن و زەڕبە لێدان و لەناوبردنە. ئەم سێ قۆناخەی، وەك ستراتیژی شەڕ لەرووبەرووبوونەوەكان گرتووەتە پێش. ئێستاش دەیەوێت بەو پیلانە رووبەرووی گەریلاكانی ئازادی كوردستان ببێتەوە. بەڵام بەرخۆدانی بێ وێنەی گەریلاكانی ئازادی تەنگیان بەدەوڵەتی داگیركەری تورك و سوپا و جەندەرمە و بەكرێگیراوان و گروپە چەتەكانی هاوشان و هاوكاری هێناون. ئەم تەنگەتاویشە وای كردوە زیاتر پەنا بەرێتە بەر دۆست و دوژمن بۆ رووبەرووبوونەوە و پاڵپشتی كردنی لەو رووبەرووبوونەوە و بەزاندنی گەریلاكان بەتایبەتی لەوەرزی سەخڵەتی زستان دا.

دوژمن وای داناوە گەریلا لەوەرزی سەرما و سۆڵەی زستاندا ناتوانێت جموجۆڵ و چالاكی بكات، بەڵام ئەم گریمانانە هەمیشە راست دەرناچێت؛ چونكە گەریلاكان ئێستاكە چالاكییەكانیان زیاتر لەهەموو كات گەرم و گوڕتر پێكدێنن و لەو چالاكیەكانەش زەبری كەمەرشكێن لەسوپای دەوڵەتی توركی داگیركەر دەدەن. ئەو سوپایەی كە دەوڵەتی تورك بەشی هەری زۆری لەگروپە چەتەكان و كۆچبەران و بەكرێگرتووان پێكهێناوە لەبەرەكانی شەڕ وەك رێزدار موراد قەرەیلان لەپەیامەكانی دا بانگ بەو كەسانەی بۆ شەڕی گەریلا هاتوونەتە كوردستان دەڵێت؛ ئەوانەی هاتوونەتە ئێرە بۆ شەڕی گەریلا یا ئەوەتا بمرن یا ئەوەتا هەڕن "هەڵبێن". ئێستاش گەریلا لەپۆزسیۆنێكی وەها چالاك دایە و هەم لەهێرشەكان دەستپێشخەری شەڕەكانی گرتووەتە دەست و بەربەپێشەوە دەچێت و راوەستانی بۆ نییە، هەم لەبەرەكانی بەرخۆدان لەبەرامبەر بەهێرشەكان بێ ووچان لەناو بەرخۆدان و خۆڕاگریدان و تا لە گۆڕنانی زهنیەتی فاشیستی ئەردۆغان ـ باخچەلی و هاوپیشەكانیان، وەستانەوەیان بۆ نییە.

بەچالاكییەكانی گەریلاكان لەبەرەكانی شەڕو بەرخۆدان ئەردۆغان و حكومەتەكەی لەژێر زەخت و گوشاری زۆردایە، بۆیە لەلایەك پەنای بۆ رژێمی ئێران و دەوڵەتی ئێران بردوە و لەلایەك راستەوخۆ لەگەڵ ئیستخباراتی سوریا و گروپە چەتەكان لەناوچە رزگاركراوەكانی ژێر دەستی هەسەدە ئاژاوەگێڕی و فیتنە دەنێتەوە و لەلایەكی تر هەموو شتێكی توركیای خستووەتە گرەو مەزادەوە لەگەڵ وڵاتانی هەرێمی و نێودەوڵەتی لەپێناو دەستەبەركردنی پشتیوانی سیاسی، سەربازی، ئابوری بۆ لەناوبردنی گەلی كورد و بزوتنەوەی ئازادی كوردستان، وەك ئەوەی لەقبوڵكردنی وڵاتانی سوێد و نۆروێژ بۆ چوونە نێو هاوپەیمانی ناتۆوە بینرا.

لەم سەردانەی ئیبراهیم رەئیسی بۆ توركیا و لێدوانە رۆژنامەوانیەكەی نێوان هەردوولایەن؛ بەڕوونی دیار بوو كە هێشتا ناكۆكییەكانیان لەمەڕ شەڕی سوریا بەردەوامە؛ چونكە لەوێدا دەوڵەتی تورك بەئاشكرا پشتیوانی لەگروپە چەتەكانی سەر بەداعش و سوپای ئازاد و لەبەرامبەر بەهێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر بنكە و بارەگا و میلیشیا ئێرانیەكان هاوكاری ئیسرائیلیەكان دەكات. بەجۆرێك لەجۆرەكان پشتیوانی ئیسرائیلە لەلێدانی میلیشیاكانی سەر بەئێران. لەلایەكی دیكە بەرێگەی سوپای ئازاد و گروپەكانی داعش پەلاماری ناوچەكانی ژێردەسەڵاتی رژێم دەدات. هەرچەندە ئێستا ئەردۆغان دەستی لەوە بەرداوە و وەك رابردوو باس لەدوورخستنەوەی بەشار ئەسەد ناكات، بەڵام لەراستیشدا زۆر كەیفی بەمانەوەشی نایەت. ئەگەر مانەوەیەكیش هەبێت تەنیا ئەو كاتە دەبێت كە دژ بەكوردان لەنێو شەڕدا بێت. واتا تا ئەو كاتەی بەشار ئەسەد شەڕی كوردان بكات دەتوانێت لەدەسەڵات بمێنێتەوە، وەگەرنا مانەوەی بەشار ئەسەد زۆر لە بەرژەوەندی خۆیدا نابینێت و پاڵپشتی لەهەڵبژاردن لەسوریا و دوورخستنەوەی بەشار ئەسەد لەدەسەڵات دەكات. هەموو لایەك ئەوە دەزانن كە دورخستنەوەی ئەسەد و هەڵبژاردنێكی گشتی لەسوریا و لەژێر چاودێری نەتەوەیەكگرتوووەكان بەشێكی سەرەكی پرۆژەی ئەمریكا و ئیسرائیل و ئەوروپا و گەلانی سوریایە. خاڵێكی تر هەر سەبارەت و پەیوەست بە سوریا بەربەست دانانە لەبەردەم گەیشتنی رژێمی ئێران بۆ دەریای سپی و رێگرتن لەكەوانەی شیعەی ئێرانی و سنورداركردن و بەربەستدانان لەبەرامبەر بەپرۆژەكانی ئێرانە، كە لەسوریاوە بۆ لوبنان و لەوێشەوە بۆ فەلەستین و دەریای سپی "مدیترانە" شۆڕ دەبێتەوە.

بابەتێكی تری جێی ناكۆكی، كێبڕكێی نێوان ئەردۆغان و دەوڵەتەكەی رەئیسی و رژێمی ئێرانە لەوەی كە كامیان زیاتر دەتوانن لەخزمەتی پرۆژەكانی هێزە هەژمونخوازەكان و دەوڵەتە زلهێزەكانی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری بن لەناوچەكەدا و بەو لۆژیكەش سیستەمە دەسپۆت و دیكتاتۆریەكەیان جارێكی تر لەسەر پێ بهێڵنەوە و وەها خۆیان لەگەڵ ئەو هێزانەدا رێكبخەن و ئاوەها بوون و مانەوەی سیستەمەكەیان بەو هێزانە بدەنە قبوڵ كردن و رەوایەتی هەرێمی و نێودەوڵەتی بەخۆیان و سیاسەتەكانیان بدەن. قبوڵكردن بە دەوڵەتانی زلهێز بەشێوەیەك بێت كە وەك هێزێكی بەكاریگەر لەناوچەكە حیسابیان بۆ بكرێت. ئەوەتا ئیبراهیم رەئیسی بەئاشكرا دەڵێت بەدانایی و لێهاتوویی رێبەری باڵای ئێران، ئەمڕۆ ئێران هێزی یەكەمە لەناوچەكە و قسەی یەكەم لەناوچەكەدا هەر ئێران دەیكات.

ئەردۆغان نان و پیازی باشی بەكۆشتنی گەلی فەلەستینەوە خۆارد

خالێكی تری جێگەی ناكۆكی بوو لەكۆنفرانسە هاوبەشە راگەیاندنیەكەیان، پەیوەندییەكانی دەوڵەتی تورك لەگەڵ ئیسرائیلیەكان و داننان بەبوونی دەوڵەتی ئیسرائیلە. واتا هەردوویان لەپرسی فەلەستین و ئیسرائیلیش وەك یەك بیرناكەنەوە. لەشەڕی غەزە ئەردۆغان مانۆڕی سیاسی گەورەی كرد و بەقەولی كوردی نان و پیازی باشی بەكوشتنی گەلی بێ تاوانی فەلەستینەوە خوارد. رژێمی ئێران و رەئیسی لەوە باش تێدەگەن.

ئەردۆغان لەلایەك هەم ئاگرەكە گوڕ دەكات و لەلایەكی دیكە رۆڵی نێوبژیوانی دەگێڕێت. واتا خۆی بەئاقڵمەند و بەهێز دەبینێت كە دەتوانێت رۆڵێكی وەها لەئەستۆ بگرێت. شەڕی توركیا و ئێران لەسەر باڵادەستی هێزە لەناوچەكەدا. ئەو نزیكبوونانەی ئەردۆغان و دەوڵەتی تورك، رژێمی ئێران و رەئیسی خۆشیان پێی نایەت. رژێمی ئێران نایەوێت كەس لەسەر، سەری خۆی ببینێت، جا نەخاسم ئەردۆغانی گەورە چەتەی داعش و ئیخوانی. قبوڵ كردنی ئەردۆغان لەوەها پێگەیەكدا مایەی شەرمەزاری و ئابڕوچوونە بۆ دەوڵەتەكەی ئیبراهیم رەئیسی.

ئەردۆغان و دەوڵەتی تورك وەك لەتەقینەوەكەی كرمان دا بینرا، هاوكار و پشتیوانی سەرەكی داعشن و بەهیچ شێوەیەكیش دەست لەو گروپە چەتانە بەرنادەن و پێشتریش بەتەقینەوەكانی كرمان پەیامی خۆیان بەرژێمی ئێران دا.

لەبەرامبەردا ئەردۆغانی گەورە شۆڤێنیست لەمژاری بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و بۆ ئیحراجی كردنی رەئیسی، شەڕی رووبەرووبوونەوەی پەژاك و یەپەگە دەخاتە بەردەم سەرۆك كۆماری ئێران و رژێمەكەی. ئەردۆغان بەو پێشنیارە مەبەستیەتی بەرەئیسی بڵێت؛ ئەوا ئەو رێگە بەئێران نادات یاریكەری سەرەكی لەناوچەكە بێت و رێگەش بەوە نادات كە رژێمی ئێران لەسێبەر بخاتە سەر پەیوەندییەكانی نێوان ئیسرائیل و دەوڵەتی تورك و داعش.

ئەردۆغان باش دەزانێت كە لەنێوان پەژاك و رژێمی ئێراندا ئاگربەستێكی زەمەنی بەرقەرارە. ئەو ئاگربەستە لەساڵی 2011ەوە و دوا داستانی قارەمانانەی قەندیل لەنێوان یەكینەكانی پاراستنی رۆژهەڵات و ئێراندا لەئارادایە. ئەردۆغان دەیەوێت بەو فێڵ و پێشنیارە، رژێمی ئێران رووبەرووی بزوتنەوەی گشتی ئازادی گەلی كوردستان"پەكەكە" و گەلی كورد بكاتەوە. بێگومان ئەگەر رژێمی ئێران بكەوێتە داوی پیلانەكانی دەوڵەتی توركەوە ئەوا بەدەستی خۆی گیرۆدەی ئاگرەكە دەكات. لەئەگەری شەڕێكی وەها لەناوچەكە، گەلی كوردیش بەناچاری پەنا دەبەنە بەر بەرخۆدان. ئەم بەرخۆدانیەی گەلی كورد و سەرهەڵدانە ناوخۆیەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران و ناوچەكانی تری ئێران و ئەو رق و كینەی دژ بەدەسەڵات لەنێوگەلانی ئێراندا پەنگی خۆاردۆتەوە، بەچروسكێك بەرووی رژێم دا بتەقێتەوە.

شەڕی پەژاك لەبەرژەوەندی ئێران دا نییە

پەژاك و گەریلاكانی رۆژهەڵاتی كوردستان هاوشێوەی ئەو حیزب و لایەنە كوردیانە نیین كە ئەوان بیانەوێت بەئاسانی رووبەروویان ببنەوە، گەریلاكانی پەژاك و یەكینەكانی پاراستنی رۆژهەڵات هێزێكی گەریلایین و بەئاسانی كۆڵ نادەن و دەتوانن، هاوشێوەی دەستەخۆشكەكانیان لەبەرەكانی بەرخۆدان و رووبەرووبوونەوە داستانی نوێ تۆمار بكەن و ئاستی چالاكیەكانی هەموو ناوچەكە بگرێتەوە و گەریلاش ئەو پارۆە ئاسان نییە كە بەئاسانی بۆیان قووت بدرێت.

ئیدی گەریلا تەنیا لەبەرەیەكدا نا، بەڵكو شانبەشانی گەلی تینۆی ئازادی دەتوانێت لەسەدان شوێن و لەیەك كات چالاكی بەرێكخستن و بەرێوەبەرێت. لەوەها دۆخێكدا هەم رژێم و هەم گەلی كورد و گەلانی ئێرانیش زەرەرمەندی یەكەم دەبن و ئەوانەی هاوشێوەی ئەردۆغان و هاوپیشەكانیان كە وەها پێشنیارێك دەخاتە بەردەم رەئیسی و دەوڵەتە زلهێزە جیهانیەكان بەسەركەوتوویی دەتوانن پرۆژەكانیان بەسەر ئێراندا بسەپێنن.

لەلایەكی تر شەڕكردن و رووبەرووبوونەوە لەگەڵ پەژاك لەبەرژەوەندی رژێمی ئێران دا نییە و باڵانسی هێز دەگۆڕێت. هەم بەنیسبەتی هەرێمی ئازەری و ئازەربایجان لەرۆژئاوای ئێران و هەم بەنیسبەت نزیكبوونەوەی كوردان لەسوریا و عێراق. گەلی كورد لەباشوری كوردستان و رۆژئاوای كوردستان وەها دەستەوەستان نامێنن و بگرە رەوشەكە بۆ ئێران ئەوەندە ئاڵۆزی و پشێوی لەگەڵ خۆیدا بێنێت كە دەركەوتن لێیەوە زۆر زەحمەت بێت.

ئیبراهیم رەئیسی و رژێمی ئێران باش لەوە تێدەگەن كە دۆخی كوردان هاوشێوەی گەلی بەلووچ نییە. هەرچەندە گەلی كوردیش بەدەر لەچیاكان كەس دۆستی نییە. بەڵام هەڵكەوتەی جوگرافی و بوونی بزوتنەوەیەكی بەرێكخستنكراو و گەریلایی؛ ئەو جیاوازیانەی زیاتر زەق كردۆتەوە.

رێبەر ئاپۆ گەریلای راستەقینەیە

ئەوەی ئێستاكە ئەو باڵانسەی راگرتووە لەوەی كە هێزەكانی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری بەئاسانی لەسەركوشتنی گەلانی بێتاوان رێكنەكەون، بوونی گەریلایە. ئەمڕۆ گەریلاكانی ئازادی كوردستان نەتەنیا بۆ گەلی كورد؛ بەڵكو بۆ هەموو گەلانی ژێردەست و مرۆڤایەتی بوونەتە تاكە هێز كە دەتوانێت پیلانەكانی سیستەمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری دژ بەگەلی كورد و گەلانی تری جیهانیش پووچەڵ بكاتەوە. گەریلایەتی هەری راست و دروستیش لە ئێستاكەدا خودی رێبەر ئاپۆیە. چونكە گەریلا كەسایەتیەكی خۆبەخشە و خاوەن پرۆژەی چارەسەریە. ئەوەش تەنیا لە رێبەر ئاپۆدا خۆی دەبینێتەوە كە بەهەموو هێزیەوە لەبەرخۆدان و خۆڕاگریدایە. ئەگەر ئەمڕۆ لەسەرئاستی جیهانی ئاكادیمیسین و كەسایەتیە ئازادیخوازەكان خۆیان و هیواكانیان لەكەسایەتی رێبەر ئاپۆ دا دەبیننەوە، ئەوا دەبێت بزانین كە رێبەر ئاپۆ تاقە هێز و تاقە كەسە دەتوانێت ئاشتی و ئارامی و سەقامگیری لەناوچەكە و جیهاندا بەرقەرار بكات. رێبەر ئاپۆ پرۆژە و هزر و رێكخستن بوونی ئەو یەكەشی ئامادە كردوە و بەخۆشی لەپێش هەموویانەوە رێ دەكات. بۆیە گەریلای راستەقینە رێبەر ئاپۆیە. گەریلا ئەو كەسەیە كە تا دوا هەناسەی گرێدراوە بەئامانجەكانیەوە و رێبەر ئاپۆش دەڵێت؛ من لەئامانج و خۆلیاكانی منداڵێتیم كە ئازادیە خیانەتم نەكردوە و ناكەم. لەپێناو ئازادی و سەربەستی گەلی كورد و گەلانی ناوچەكە و مرۆڤایەتیش تا دوایین هەناسەم بەرگری دەكەم.

رەنگە هەندێ كەس بپرسن، بەو خوێندنەوەیە بێت، ئەدی جێگەی مەترسی نییە و دۆخەكە لەبەرژەوەندی كوردانە. نەخێر شتێكی وا نییە. گەورەترین مەترسی بۆ سەر كوردان، بوونی هێڵی خیانەت و نەبوونی یەك گۆتاری و ستراتیژیەتی هاوبەشی كوردییە. نەیاران وەها بەئاسانی نەكۆڵ دەدەن و نە دەستەوەستان دادەنیشن و چاوەڕوان دەبن. رۆژانە دەبینین دەوڵەتانی داگیركەری سەر كوردستان بەتایبەتی توركیا و ئێران درێغ ناكەن لەكوردكوژی و رەشەكوژكردنی رۆڵەكانی كورد و پیرۆزیەكان و دەسكەوتەكانی. جا ئەوە كۆڵبەرێكی سەر سنور بێت، یا خود چالاكڤانێكی مافەكانی ژنان و ژینگە و بیروڕای ئازاد یا خۆد دڵسۆزی بۆ پارتیەكی كوردی لەئێران یا خود لەتوركیا چۆن كوردێك بەئاسانی بەهۆی كوردبوونیەوە یا پارچە موزیكێكی كوردی یا چالاكیەكی مەدەنی دەستگیر و زیندانی و ئەشكەنجە و لەكۆتایی دا لەزیندانی تەرمەكەی بەرێگەی پۆست رادەستی بنەماڵەكەی دەكەنەوە.

سەرەرای هەمووی ئەوانەش دوابەدوای ئەو دیدارە با سەیر كەین و بزانین ئەردۆغان و رەئیسی چۆن ئەو شەڕەی نێوانیان بەرێوە دەبەن و سەركەونە یا نا، وەك كورد دەڵێت؛ ئەوە عەرز و ئەوە گەز، هەرچەندە ئەوەش باش دەزانرێت كە ئەو دوو رژێمە شەڕی داعش ناكەن.

هـ . ب