خەتەنە نەریتە، ئایین یان نېرسالاری؛ بکەری یەکەم کېن (ئەڎا یان تاتە) ؟

ھۆرامانیچ پېسەو گرڎو کۊمەڵە دماکۆتەکا تەرو جەھانی، ھەڵای کوڕۍ و کناچۍ فرە زاڕۊڵۍ خەتەنە کریا و با بە قوربانی بەردەۋامۍ ئا نەریتە کۊنەپەرسانۍ و ساڵانە چڼین ھەزار زاڕۊڵۍ چېرو تېخو ئا نەریتېنە قەسابی کریا.

ھەر پاسە کە پەیجۊرییەکا نیشانشادان، خەتەنە نەریتېۋۍ فرە کۊنېنە و بەس بە یەک ناوچەی یان ئایینی تایبەتە نېیەنە و فرەو یاگانە بېیەن و ھەن و ھەڵای قوربانیۍ ئا نەریتە کۊنەپەرسانۍ ملیۆن و ملیارد کوڕ و کناچېنۍ و ھەر چە پەیڕەۋکەرا ئایینو جوولەکەیۆ تاکو ئایینو ئیسلامی، ھەڵای پېسەو ئەرکېۋی پیرۊزی پەیڕەۋش کەرا.
بەڵام ھامکات فرە کۆمەڵۍ تەرۍ ناجوولەکۍ و ناموسوڵمانېچەنە پەیڕەۋکریۊ بەتایبەت دلۍ کۊمەڵەکا ئەفریقاینە.

فرە بەداخۆ چە ئارۊنە دلۍ کۊمەڵۊ ھۆرامانیچەنە پېسەو گرڎو کۊمەڵە دماکۆتەکا تەرو جەھانی، ھەڵای کوڕۍ و کناچۍ فرە زاڕۊڵۍ خەتەنە کریا و با بە قوربانی بەردەۋامۍ ئا نەریتە کۊنەپەرسانۍ و ساڵانە چڼین ھەزار زاڕۊڵۍ چېرو تېخو ئا نەریتېنە قەسابی کریا و تاکو مەرڎەی دەسو هەژموونە دمایینەکاو خەتەینە ناڵا و چە وەشی و چەژېۋی کە سرووشتی بە مرۊڤیش بەخشان، بېبەشۍ کریا.

ھەر پاسە کە ئاماژەم پنەدا، چە کۊمەڵەکۊ ئېمەنە بەس کناچۍ قوربانیۍ نېیەنۍ، بەڵکو کوڕېچ قوربانیېنۍ و ھەڵای چە قەسابخانەو نەزانی و کۊنەپەرسی نەریتە کولتوورییەکا ئەڎا و تاتەی ڕزگارۍ نەبېینۍ؛  پېیاو کۊمەڵۊ ئېمە پېسەو پېیاو فرەو کۊمەڵە وەرکۆتییەکا ھەڵای نەتاۋانش دېۋارو بېدەنگی وڕنۊ و نەتاۋانش پېسەو پېیاو کۊمەڵەکا تەری بەبۍ شەرم و ئەۋەسڵەمای چە بارەو گرفتە سێکسییەکاو وېش پېسەو ۋەرەنجامو خەتەنەکەرڎەی قسۍ کەرۊ و سکاڵاو وېش بە ھەمدەرڎەکاش بېیاۋنۊ.

چنی ئانەیچە، هەرچڼە پېیا پلېۋە زېیاتەر ئینا ۋەڵۍ ژەنېنە و بەڕادەی کەم بەبۍ شەرم متاۋۊ ۋاچۊ خەتەنەکریانا یان ڕادەی کەم بڕیارە بڎۊ، کە زاڕۊڵەکەش پېسەو وېش نەبۊۋە قوربانی. بەڵام ژەنی تاکو مەرڎەی ئېش و دەردەکاو وېش شارۊۋە و ڕۊ بە ڕۊ وېش موەرۊۋە و سەرکۊنەکریۊ و باجو سەرڎی و نائاماڎەیی و ناجۊری پەیۋەڼی سێکسیش چنی ھامسەرەکەیش مڎۊ و ھەردەم بە خەتابارۊ ناجۊری پەیۋەڼییەکەی منریۊرە. خەتەنەکەرڎەو ژەنا بەس هەژموونی خراپش پەی سەرو لاشەو ژەنی وېش بەتەنیا نېیا، بەڵکو ھامکاتیچ پەی سەرو پەیۋەڼیچش چنی پېیاییچ ھەژموونس هەن و زېیاتەر چانەیچە ئا هەژموونە فرە جارۍ ژەنی تووشۊ فشاری دەروونی و خەمۊکی و دەسبەرڎاری چە ژیۋایچ کەرۊ و بە جۊرېۋ ئا نالەبارییەو وېش بە زاڕۊڵەکاچش  مڎۊ، یان جۊرو ڕەفتاریشەنە ۋەراۋەرو زاڕۊڵەکاش نیشانش مڎۊ.

ئارۊ کە ئېمە چە سەڎەو ۋیس و یەکینە مژیۋمۍ، بەپېچەۋانەو پاگەڼەکەرڎەو فرەو ھۆرامەکا چە بارەو ئازاڎی و ڕزگاری ژەنۊ ھۆرامانی، ژەنۊ ھۆرامانی گۆرەتەرین باجو نەریتۊ خەتەنەکەرڎەی مڎۊ ؛ ھەم بە خەتەنەکریای وېش و ھەم بە خەتەنەکریای پېیاکەیش، کە جارېۋتەر پېیا ناتەۋانی سێکسی وېش سەرو ژەنەکېرە ماڕۊۋە و ناتەۋانییەکەو وېچش بە سەرڎی سێکسی ژەنۍ [خەتەنەکریێ] پەرڎەپۊش کەرۊ، کە متاۋمۍ ۋاچـمۍ "پېیێ خەتەوازۍ ھەم چېرو بارو نەزانی و کۊنەپەرسی وېشانە و ھەم ژەنی باجو ئا نەزانییە مڎا و ھەم پېیێچ بە گرڎینەیی باجو خەتەنەکەرڎەی مڎۊ"

چېۋېۋ کە کەسانۍ ئازاڎیوازۍ و ڕزگاریوازۍ، کەسانېۋ کە چە بارەو هەژموونی نەرېنی و خراپی خەتەنەکەرڎەی سەرو ئایەڼەو زاڕۊڵا (کناچا و کوڕا) و تەنانەت ئاسووڎەیی دەروونی و کەسایەتی ھەر دۋە ڕەگەزەکەی، ھۊشیاریشا ھەن، مشیۊ بەبۍ پەرڎە و بەبۍ ڕووگیری ۋەراۋەرو بەرڎەۋامی دېیارڎەو خەتەنەکەی چە ھۆرامان دەنگ بەرز کەرمېۋە، جە قاۋدای پەیڕەۋکەراو ئا نەریتۍ سڵنەکەرمېۋە؛ بەڵۍ چە ناوچەو ھۆرامانینە دېیارڎەو خەتەنەکەرڎەو ژەن و پېیای ھەن و بەڵکو چە کۊمەڵەکا دۆروبەریش زېیاتەر خەتەنەکەڎەو ژەنا پەیڕەۋ کردیۊ و ھەن. ھەڵبەتە کاتېۋەنە ئی دېیارڎە ھەن، کە فرە کەسی چەبارەو بەرزی ئاستۊ هۊشیاری هۆرامەکا و ئازاڎی ژەنۍ و جېیایی پایەگاو ژەنو ھۆرامانی بەراۋرڎ بە کۊمەڵەکا دۆروبەریش پاگەڼە کەرا.

بە پەیلۋاو من، ڕاسا کۊمەڵۊ ھۆرامانینە ژەن بە ژەن و ژەنکوشتەی و گۆرە بە گۊلانەی و مارەیی دلۍ بېشکۍ و بەخشای ژەنی جېیاتی ونۍ نېیا، بەڵام ۋەراۋەرو ئا دېیارڎاۋە، کوشتەی ژەنۍ بە خەتەنە ھەر چە زاڕۊڵەییۆ ھەن و ڕەنگا مەڵامەتو نەبېیەی کوشتەی ژەنۍ بە گۆرەیی، پەی کوشتەی حەزو ژەنۍ ھەر بە زاڕۊڵەی گېڵۊۋە، کە ئیتر چە سەردەمو گۆرەبېیەنە پەنەۋاز بە کوشتەی جەستەی بېھەستو ژەنی نمەکەرۊ و مەڵامەت ھەر ئانە بۊ،  کە پەی تەرسنای و ناچارکەرڎەی کەسی ھەست مەرڎەی،  پەنەۋازی بە کوشتەی نېیا و کەسێ چامنە ھیچ کات سەرپېچی نەریتە پېیاسالارییەکا نمەکەرۊ.

ھەڵبەتە چانەیە زېیاتەر پەنەۋاز کەرۊ، ئېمە بەس بە ئەنجدای ۋەرەنگاری ئا نەریتۍ و ئا دېیاڎە دڕڼانەیە نەمڎرمۍ و وېما ڕازی نەکەرمۍ، کە ئانە نەریتېۋی کولتوورین و ۋەرەنجامو زاڵی پېیاسالارین. نەخێر، بەڵکو چانەیچە زېیاتەر پەنەۋاز کەرۊ، کە چەبارەو کەسە ئەنجامدەرەکاو نەریتۊ خەتەنەکەرڎەی قسۍ کەرمۍ و پېسەو کەسی نەفرەتی قاۋشا بڎەیمۍ، کە بە پلەی یەکەم چە خەتەنەو ژەنانە خودو ژەنانۍ (ئەڎێ و مەتیۍ و لالۊژەنۍ و مامۊژەنینۍ)؛ ئەڎا گېرۊۋە و ۋەرپەرسۍ یەکەمە و سەرەکییۊ ئا تاۋانەینە ۋەراۋەرو کناچەکاو وېش و ئەر ژەنۍ وېشا پۆلیسو سەرو سەرەو یەکتری نەبا، ئەر ملکەچی ئەڎایا و ئاماڎەیی ئەڎێ نەبۊ، ھەرگیز ھیچ تاتېۋ دامەنو کناچەکېش ھۊرنمەڎۊۋە، تاکو بزانۊ کناچەکېش خەتەنە کریێنە یان نا؛ ھەرگیز ھیچ دەزگیران و ھامسەرېۋ نمەتاۋو خەتەنەکریای یان نەکریای ژەنا سەلەمنۊ. بەڵکو ئانە ئەڎانە، ئانە مەتییەنە، ئانە لالۊژەنییەنە، ئانە مامۊژەنییەنە، ئانە براژەنییە، ئانە واڵە گۊرېنە، کە بۊ بە کوتەکو سەرو سەرەو کناچڵا و پەی چېرو تېخو خەتەنەی کېششاکەرا. ۋەرو ئانەیە ئېمەی دژ بە خەتەنە پەی ڕاگېرتەی چە دېیارڎەو خەتەنەی، ھەنگامۍ یەکەمە مشیۊ چە ھۊشیارکەرڎەو ئەڎایا و ژەنا دۆروبەریۆ دەسپنەکەرمۍ و پەی مڎرامانی دژ بە زیڼەکوشتەو کناچا ھۆرامانی، ژەنا پەی سەرپېچی  و پەیڕەۋنەکەرڎەی  ھانبڎەیمۍ و ۋەرو چەماشا ڕۊشن کەرمېۋە و پەشتگیریشا چنەکەرمۍ و پەشتیۋانی کۊمەڵایەتی وېما بە ئاڎېشا نیشان بڎەمۍ و سەلەمنمۍ و مسۆگەرکەرمۍ.

ئارۊ (ھەشتو مارچی) کە ڕۊ جەھانی مڎرامانو ژەنان ۋەرانۋەرو ستەمە کولتووری و کۊمەڵایەتی و ئابووریی و ڕامیارییەکا، من سەرەڕاو بانگەۋازکەرڎەو ژەنا، ۋەڵۍ گردڎینە واڵۍ و واڵەزێ و مامۊزێ و لالۊزێ و مەتیەزێ و خۋېشانۍ وېم پەی وازئاۋرڎەی چە قەسابیکەرڎەی زاڕۊڵەکاشا بانگەۋاز کەرۊ، پېسەو ھامپەشتیېۋی پەی گرڎو قوربانییا نەریتۊ خەتەنەکەرڎەی، مڎرامانو وېم دژو ئا نەریتە زاڕۊڵەکوشۍ، بە ئەۋەگېڵنای ئی داستانۍ بەرۋزوو:
ساڵۊ ٢٠٠٣ کە کوڕەکەما پېڎابی، دۆروبەرەکەما، تەنانەت کەسانېۋ، کە چە ئۆروپانە مژېۋا بە فرە جۊرۍ کۊشیێ، تاکو بە من ۋاچا خەتەنەکەرڎەی چېۋېۋی خاسا و بە پاساۋو ئانەیە کە چە ئۆروپاچەنە خەتەنەو کوڕا کەرا و چېۋېۋی خاسا و پاکوپۊختەیا و نەشتەرېۋی تەندرۊسا....تد
بەڵام، من ۋەرانۋەرو گرڎو پاگەڼەکاو ئاڎېشا ۋاتم: ھەر کەس زاڕۊڵەو من خەتەنەکەرۊ، منېچ دەسو ئاڎی و زۋانو ئاڎی بڕوو!

هومېدواز هەنا تاکو ساڵۍ ئایەڼۍ، ھەشتو مارچی ڕۊ جەھانی ژەنا، بە کۊششو گرڎېماۋە، بە پاگەڼەی بەرڎەۋامو گرڎېماۋە، بە مڎرامانی ئازاڎیوازانەو گرڎیماۋە، بتاۋمۍ تاکو ڕادېۋی فرە دېیارڎەو خەتەنەکەرڎەی چە ھۆرامان و دلۍ خېزانە ھۆرامەکانە کەم کەرمېۋە و ئا پاگەڼا بە درۊ ۋزمېۋە، کە ئایین و زانست کەرا بە پاساۋو نەریتۊ خەتەنەکەرڎەی و بە ڕۊشنگەری سەلەمنمېش، کە خەتەنەکەرڎەی فرە چە ئایینەکا کۊنتەرا و پەیوەڼیش بە کتېبە ئایینییەکاۋە نېیا و ھەر پاسە بە پېچەۋانەو پاگەڼەو  نەشتەرگەرە قازانوازەکا، ئانەیە سەلەمنمۍ، کە  زانستی گرڎو زېیانەکاو خەتەنەکەرڎەی پەی سەرو باری جەسەیی و دەروونی و تەۋانای سێکسی ژەن و پېیایش بەرۋزتېنۍ و ھیچ پاساۋېۋی ئاۋەزگیر نېیا و دېیارڎېۋی فرە کۊنەپەرسانە و دژە-مرۊڤانەن.