دەسوەڵێوستەو ئازاڎیی عەبدوڵا ئۆجالانی جە سوریانە ئاماڎەکاری مکەرۆ پەی کیاناو ٣ ملوېنا و ٦٩٩ هەزار ئیمزایا پەی یۊبیەو ئەورووپای، کە جە ئەنجاموو هەڵمەتەو ئیمزا کۆکەردەیۊینە کوۍ کریێنۍ. نوها عومەرە: " ئامانجی سەرەکی ئازاڎیی عەبدوڵا ئۆجالانین."
دەسوەڵێوستەو ئازاڎیی عەبدوڵا ئۆجالانی جە سوریانە ئاماڎەکاری مکەرۆ پەی کیاناو ٣ ملوېنا و ٦٩٩ هەزار ئیمزایا پەی یۊبیەو ئەورووپای ، کە جە ئەنجاموو هەڵمەتەو ئیمزا کۆکەردەیۊینە کوۍ کریێنۍ. نوها عومەرە ئەندامەو دەسوەڵېوستەو ئازاڎیی عەبدوڵا ئۆجەلانی جە سوریانە سەبارەڎ بە هەڵمەتەکۍ جوواب و پرسیارەکاو ئاژانسوو هەواڵوو فوراتیش دېوە.
قۆناغەو دووەموو هەنگامەو ئازاڎیی جەستەیی ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی دەسش پنەکەردەن. جە چوارچێوەو ئا هەنگامېنە تا ئیساتۍ چ کارێوە کریان؟
ئا هەنگامۍ کە پەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی دەسش پنەکەرد، جە ۋیروڕاو گرڎیی جیهانینە یاگېوە فرە گرنگەش گێرتە. ئی هەنگامۍ جە ١٠/١٠/ ٢٠٢٣ بە بەشداری ٧٤ وڵاتا و بە سەرمەشقایەتی دۆساو گەلوو کوردی دەسش پنەکریا. ئی هەنگامۍ تا مۍ گەشە مکەرۆ و فرێوە جە وڵاتا دنیاینە وەڵا بیەنۆ. حەرپاسە ئانۍ ئا هەنگامېشا دەسپنەکەردە و به شدارییشا چنەکەردەن برتیێنۍ جە، پارێزنەرا، نویسەرا، چالاکا، سیاسی و کەسایەتی ڕۆشنۋیری. دماو ٤ ڕووا جە ئەرەیاۋناو ئا هەنگامۍ، جە ١٤و تشرینی یووەمینە، گەلاو سەرنیشت و ۋەرکەوتوو سوریای بەشدارۍ چالاکییەکەی بیۍ. جە پرۆسەو هەنگامەکېنە توێژینەوە و چالاکیۍ فرە گرنگۍ کریێنۍ.
پېسە مزاندۍ فرەو وڵاتانە خەڵک بەشداریشا جە هەڵمەتەو ۋەنایۆ ۋەرگیرییەکا ڕابەر ئۆجالانینە کەرد. قۆناغو دووەمەو هەنگامەکۍ جە ١٥و شوباتینە بە بەیاننامېوە ڕۆنامەوانی بە ڕاپیمایۍ گۊرە شاروو کۆڵنینە دەسشپنەکەرد. قۆناغەو دووەمەو هەنگامەکۍ بە چەنڎین هەڵمەتۍ و چالاکیۍ جیاوازۍ بەردەوامە بیە. جە ٨و مارسی و ٢١و ئادارینە، جە نەورۆزەنە گرڎ کەسۍ جە چوارچێوەو دەسوەڵۍ وستەکەینە بەشێوېوە جەماوەری نەورۆزوو ئازاڎیشا جە ڕابەر ئاپۆی مبارەک کەرد.
سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریاینە جە چوارچێوەو دەسوەڵېوستەینە چالاکیۍ فرۍ کریێنۍ. یۆ چا چالاکییا هەڵمەتەو ئیمزا کەردەی بۍ. ئی هەڵمەتۍ گرنگیش چنڎەن؟
گرنگتەرین چالاکی ئێمە هەڵمەتەو ئیمزاکەردەینە. بێگومان ئینە ئەوەڵجار نییا کە ئی چالاکییە ئەنجام بڎریۆ، بەڵام ئی هەڵمەتۍ کە چی ماوەنە کریا کاریگەری فرەش هەن. هەڵمەتەکۍ جە ٤و نیسانیەنە دمایش پنە ئاما. ئامانجما چی هەڵمەتېنە کۊکەردەیۆ ٣ ملوێن ئیمزۍ بۍ. بە گرڎیی ٣ ملوېنۍ و ٦٩٩ هەزارۍ ئیمزۍ کوۍ کریێوە. ئینەیچ نیشانۍ دڵسۆزی و وەفاو گەلا سەرنیشت و ۋەرکەوتوو سوریاینە پەی ڕابەر ئاپۆی. هەنگامەکۍ جە سەرنیشت و ۋەرکەوتوو سوریای دەسشپنەکەرد، بەڵام بەشێوە جە شارەکا چېروو دەسەڵاتوو حکومەتوو دیمەشقی بەشدارۍ هەڵمەتەکۍ بیۍ.
ئیتر دۆسیەو ڕابەر ئاپۆی پېسە دۆسیېوە جیهانی موینیۆ. پی مەعنۍ گرڎوو ڕێکوزیاکا مافوو مرۆڤی و مروڤ دۆسا پېسە یۊبیەی ئەوروپای، سی پی تی، DMME ۋەرپەرسېنۍ چی بوارەنە. ئاڎۍ ئەرکەکاشا جا بەجۍ مەکەرا. ئێمە ۋەڵتەر پېخامما پەی گرڎوو ئا ناوەندا کیاستەن. ئەرەمەرزیۍ سەربەخوێنۍ و ئەرکشا دیارا. پێویسا ۋەرپرسیاری هۊرگێرا. دۆسیەو ڕابەر ئاپۆی هەم سیاسی، هەم یاسایی و هەم ئینسانیا. گرڎوو ڕێکوزیا مەدەنییەکا سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریای چنی پارتە سیاسیەکا بەشداریێوە کاراشا جە کۆکەردەیۆ و کیاناو ئیمزاکانە کەردەن. جە ئیساتێنە ئینایمۍ حۊڵوو ئانەینە کە جە ڕاو دیپلۆماسیۆ ئیمزاکا کیانمۍ پەی یۆبیەو ئەورووپای، چی چوارچێوەنە لوجنە پېکئامان.
چېگە بە دماوە قۆناغەکاو لوای وەڵێوە چنینۍ با؟
ئا سیستمەی ئیساتۍ هەن، سیستمێوە سەرمایەدارییا و فرەو قۊرتەکا چی سیستمۆ سەرچەمە گېرا. سەرنجڕاکێش تەرین چێو؛ ئانەبۍ کە ئا وڵاتەی ئی هەنگامۍ چنەشەنە دەسشپنەکەرد جە حەقەتینەنە ناوەنڎوو سەرمایەدارییا. چی ڕووانگۆ گرنگی ئی هەڵمەتۍ فرە بەرزا. بێگومان ئی هەنگامۍ درێژەش بۆ. دماو قۆناغەی دووەمۍ متاوۆ بلۆ قۆناغێوە بەرزتەر. چېگەنە ئامانجی سەرەکی تەنیا ماڕای گۆشەگیری نییا، بەڵکم ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆین.
پېسە دەسوەڵێوستەی چنی جە قۆناغەو دووەمەو هەنگامەکېنە بەردەوامۍ بیدۍ جە چالاکییەکانە؟
ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی تەنیا پەی گەلوو کوردی و عەرەبی نییا، ئارۆ گرڎوو مرۆڤەکا جە فەلسەفەو ڕابەر ئاپۆینە چارەسەری قۊرتەکا ۋێشا مویناوە. ئی سیستمە کاریگەری جددیش سەروو تەندروستی ڕابەرایەتی هەن. ئینەیچ نادادپەروەریێوە گۊرەن. ئیساتۍ پېسە دەسوەڵێوستەی ئازاڎیی ڕابەرایەتی دووۍ ئەوەکۊڵیێما دەس نیشانۍ کەردېنۍ. یۆ چانیشا ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆیا و دووەمشا وەڵاکەردەیۆ فەلسەفەو ڕابەر ئاپۆیا بە گرڎوو جیهانیرە. چی ڕووۆ ئیتر چالاکییەکېما تەنیا جە چوارچێوەو سەرنیشت و ۋەرکەوتوو سوریاینە مەمەنا. چالاکییەکېما جە گرڎوو وڵاتا ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی و بەروو وڵاتی دەس پنەکەرمۍ، بەردەوامېچ بیمۍ جە پەرەپنەدایش. چی چوارچێوەنە گرنگی بە پەروەردە، ئیکۆلۆژی و باوەڕیی مڎەیمۍ. پێویسا فەلسەفە و پارادایموو ڕابەرایەتی پەی گرڎوو گەلی و چین وتوێژەکا ڕۊشن بکریۆوە. وەڵتەر جە بواری یاسایینە کارما کەردەن. سەرەمڕە بەردەوامۍ بیمۍ جە چالاکییەکاما پېسە کۆنگرە، کۆنفرانس، پانێڵ، کیاستەو پېخاما پەی ناوەندە پەیوەندیدارەکا.
پېسە دەسوەڵېوستەی وەڵۍ هەنگامەو ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆینە چالاکی دیپلۆماسیتا بیەن؟ هیچ وەڵێکۊتەیۍ ڕووەشدان؟
وەڵۍ دەس پنەکەردەو ئی هەنگامېنە چالاکی ئەنجامدریان. فرەو وڵاتانە هەوڵوو ئشناسای ڕابەرایەتی، فەلسەفە و ئایدۆلۆژیاکەیش دریان، حەرپاسە حۊڵ دریان قەزیەو ڕابەری وزیۊنە ڕۆژەڤوو گەلا جەهانیوە. چا چوارچێوەنە شاندەکېما سەردای پانیشتوو ئەفریقای و بڕۍ وڵاتاشا کەردەن و جە چوارچێوەو ۋەرکەوتوو دلېڕاسەیچەنە چالاکی کریان. نموونە کۆنفرانسێوە بە بەشداری ١٠ وڵاتا عەرەبی لوواڕاوە. چی کۆنفرانسەنە کەسایەتیۍ فرە گرنگۍ جە سەرەتاو ئی هەنگامېنە بەشداریشا کەرد. سوریانە کۆنفرانسی یاسایی و تەندروستی پەی ڕابەر ئاپۆی جە ڕەقەنە لوواڕاوە. کەسۍ فرە گرنگۍ جە فرەو مەنتیقا سوریاینە بەشداریشا چا کۆنفرانسانەکەرد. بەرهەمۍ گرنگۍ دەس کۊتێنۍ، پېسە دەسوەڵێوستەی ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی درێژە بە چالاکییەکاما مڎەیمۍ.
