فەرمانڎەو قەرارگەو نەپەگەی موراڎ قەرەیلان ئانەش وست ڕووە کە هەڵمەتەو گەریلای جە دژوو سوپاو تورکی، وڕنای و ماڕای 'پلانەو دلێنەبەردەی' بەروزۆ کە حکومەتوو فاشیستی ئاکەپە-مەهەپەی پەشتیشا پا پلانۍ بەستێبۍ.

قەرەیلان جوابوو پرسیارەکاش دایمێوەو چەمپنەکۊتەکەی پی جۆرەنە؛

جە ماوەی ویەردەنە ئۆپراسیۆنە شۆڕشگێڵنییەکۍ گەریلاکاو ئازاڎیی کوردسانی زیاتەرۍ بیۍ. جە فرەو هەرێمانە چالاکی ئەنجام مڎریا. چی دماییەیچەنە ئۆپراسیۆنی شۆڕشگێڵنیی گەشمەرڎە هەڵمەت دێرەلوکی ئەنجامدریا. سەبارەڎ پا مدرامانەو گەریلای چێش ماچدۍ؟

وەڵۍ ئانەینە جوابوو پرسیارەکێت بڎەوە، ئێمە ئینایمۍ ساڵیاڎوو مدرامانوو سەردەمی- عەفرینینە. جە کەسایەتی هامڕا کارکەری و ئاڤێستا خابورێنە گرڎوو گەشمەرڎە قارەمانەکا ئا مدرامانە تاریخیە ویرمارووە، ۋەروودەم و یاڎوو گەشمەرڎا عەفرینینە بە رێز ئیحتراماتۆ سەرەو ۋێم نامنورە. حەرپاسە شۆڕشگێڵنەی هێژا و بەقیمەتە زەلال زاگرۆسۍ بەڕێزو ئیحترامۆ یاڎ کەرووە کە جە کەرکوکەنە جە ئاکاموو هجومېوە نامەردانەینە گەشمەرڎۍ بیە. ونیش بە زایە مەلۆ و حەقەش مسنیۆ. جە کەسایەتی فەرمانڎۍ مېڎانوو بۆتانینە هامڕا لەیلا سورخوێنێنە گرڎوو گەشمەرڎا مانگەو ١ بە رێز و ئیحترامۆ ویرمارووە، ۋەروو دەموو یاڎیشانە بە رێزۆ ۋێم منامنوورە. وەعدوو هامڕایی کە ئێمە پایشاما دان واوەی کەرووە. حەقەشا مسانمۍ و پاگیرۍ و رژدێنمۍ سەروو ئانەی کە ئامانجە پیرۆزەکاشا بەدی بارمۍ.

با بەو سەروو پرسیارەکێتا؛ جەنگ و چالاکییەکۍ ئی ماوەیە، بەمەڵامەتوو ئا گۆشەگیرییە رەهاینە کە رژێموو ئاکەپە-مەهەپەی ٩ ساڵێن سەروو رابەریمارە سەپنۊنەش، ۋەروو کردەوەکا قڕکەردەی-فشار پۍ سەروو گەلەکەیما و سیاسەتوو دیموکراتیکیا، ۋەروو هجومی پاکتاوکاری و ئەسڕیەیۊین ۋەران ۋەر بە جمیەرەکەیما، کە گەرەکشابۍ جە ڕاو ئا هجوماوە گەلەکەیما سەرکوت کەرا و جمیەرەکەیما بە تەمامی دلێنەبەرا. بە پەشتیوانی هێزەکا بەری و هێزە هامکار و داردەسە کوردەکا، قورساییشا وست سەروو هەواڵگری و تەکنەلۆژیای و پی جۆرە گەرەکشابۍ ئێمە دلېنەبەرا. پۍ ئانەیچە گرڎوو سامانوو تورکیای، ئاژەو جیۆپۆلیتیکی و گرڎ چێوێشا پێشکەش کەرد و حۊڵشا دا جە بەرۆ پەشتیوانی هۊرگێرا؛ ئابوری تورکیای جە ئاستێوە بەرزەنە پۍ ئی جەنگەیە تەرخان کریان و گەرەکشابۍ ئەنجام دەس وزا. بەڵام سەرەڕاو گرڎوو ئا حۊڵ و هجومە ۋەرفراوانی و هەمەلایەنەیچە نەتاواشا سەرۍ گنا. ئا چالاکیۍ کە کریا ئاماژەنۍ پۍ ئا راسیا. جە بنەڕەتەنە ئا قۆناغە جە ڕاو چالاکی گیانبازی ١/١٠/٢٠٢٣ جە ئەنقەرە دەسش پنەکەرد و بە چالاکی ٢٠ و ٢٧/١١/٢٠٢٣ ، چالاکیەکاو ٢٢ و ٢٣/١٢/٢٠٢٣ و چی دماییەیچەنە بە چالاکیەکاو ١٠ و ١٢/١/٢٠٢٤ یاوا بە ئاستێوە بەرز. چی ماوەنە هەڵمەتەی گرنگەو چالاکیەکا ئەنجامدریۍ، چی ماوەنە چالاکیۍ فرۍ  گۊرۍ و گولانۍ ئەنجامدریۍ. ئانەیچ هەڵمەتێوە گەریلاینە دژوو سیاسەتوو قڕکەردەی و گۆشەگیری. چی دماییەنە ئۆپراسیۆنی شۆڕشگێڵنیی گەشمەرڎە هەڵمەت دێرەلوکی جە کەش و ئامێدی، چالاکیێوە پا جۆرەنە کە ئاستوو سەرکەوتەیش بەرزا. یۆپراسیۆنی شۆڕشگێڵنین کە بە گرڎ جۆرێوە لایەق بە مەدح کەردەین. جە ساڵەو ٢٠١١ یۊ جە ئۆپراسیۆنوو شۆڕشگێڵنی گەشمەرڎە چیچەک کچێنە جە چەلێ تا ئیسە، سەرکەوتەتەرین چالاکییا.

جە دمادماییەکا ساڵەو ٢٠٢٢ێنە وەزیروو ئا وەختەو جەنگ و دەوڵەتوو تورکی واتش، ئاڎۍ 'پەنجە قوفڵ'شا تەمامنان و سەرکۊتەیش ئەرەیاۋنا. چنی ئەرەیاۋناو ئە سەرکۊتەیە جە هەمان مېڎانەنە چالاکی گەریلای ئەنجامدریا. ئایا ئینە چ مەعنێوەش هەنە؟

پایزوو ٢٠١٦ وەختۍ دەوڵەتوو تورکی بە هامکاری گلادیۆو ناتۆی بی بە ساحیب و بەدەسئاردەی تەکنەلۆجیاو فرۆکەی بێفڕۆکەوانی هجومکەری، ئا وەختیچە وەزیروو دلێینەی واتەبێش، جە نیسانوو ٢٠١٧ بە دمایۆ کەس نامۍ پەکەکەیش دەمەرە نمۍ. ئاڎۍ فرە پەشتیشا بە پەشتیوانی بەری و ئا تەکنەلۆجیایە بەست. پاسا نیابێشارە کە متاوا پا تەکنەلۆجیا و هەواڵگرییە پرسوو کوردی دمایی پنە بارا، کە پرسێوە کۆمەڵایەتیا.

دماتەریچ جە سەرەتاو ساڵەو ٢٠٢١ ینە چنی عێراقی و پەدەکەی دیڎارشا ئەنجامدا، سەروو بنەماو هۊرگێرتەی پەشتیوانی چاڎیشا جە ١٠/٢/ ٢٠٢١ینە جە گارە دەسشا بە هجومی کەرد و جە ماوەو ٢-٣ مانگانە پلانەشا بۍ گرڎوو هەرێمەکا پارێزنای مەدیای بە تەمامی دلېنەبەرا. بەڵام پەیلواکێشا یۊشا نەگێرتۆ. چا جەنگەنە پلانەشا ئانۍ بۍ کە جە یەرۍ مانگێنە سەرۍ گنا، بەڵام یەرۍ ساڵێن جە زاپ، ئاڤاشین و مەتینانە چەقێنۍ. ئانەیچ ڕۊشناو ئینا وەرووچەماوە؛ گرڎوو رەهەندەکا ئا جەنگیە جە گەلی و رای گرڎیی تورکیای شاراوە.

راسا جە پاییزوو ٢٠٢٣ێنە خولوسی ئاکار ئەرەیاۋناش، کە ئۆپراسیۆنەکە نزیکا جە دمایی و سەرکۊتەی ۋێش ئەرەیاۋنا. ئانەیچ شەرمێوە گۊرە بۍ ۋەروو دەم و حەقەتینەینە. ۋەروو ئانەی حیچ سەرکۊتەیۍ ئارانە نەبۍ.

ئیسە هەڵمەتەی شۆڕشگێڵنیی کە بە چالاکی ئەنقەرەی دەسشپنەکەرد و چی دماییەنە بە چالاکی کەش و ئامێدی یاوا قولەپۊپە، جە بنەڕەتەنە گرڎوو درووەکا ئاڎیشاش جە بارەو جەنگیوە پۍ گەلاو تورکیای و راو گرڎیی جەهانی ئاشکرا کەرد. مدرامانی گۊرەو نۆ ساڵی ویەردەی جە دژوو قڕکەردەی جە کوردسانەنە، حەقیقەتوو یەرە ساڵی ویەردەی جە ڕاو ئا چالاکیاوە نیشانەدریا. ئا چالاکیە بەر وزوو شکسوو 'پلانەو دلېنەبەردەین' کە حکومەتوو فاشیستی ئاکەپە- مەهەپەی هیوای فرەشا سەر هۊرچنیەبۍ، کە پڕۆژێوە جینۆسایدبۍ. مدرامانی نۆ ساڵە جە زینڎانەکانە، جاڎەکا و کەشەکانە، حەرپاسە قۆناغەو ئی دماییەو چالاکیەکا ئا حەقەتینەیە وزاڕووە. واتە گەلوو کوردی جە دژوو ئا سیاسەتوو قڕکەردەیە کە سەرشەرە مسەپیۆ، جە گرڎ بوار و مېڎانێنە، کە سەروو خەتەو رابەر ئاپۆی بە گیانبازیۍ گۊرۆ ۋێڕاگری کەرا، بەرش وزۆ کە ئارۆ ئیراڎێوە، جە ۋەران ۋەروو هجومە قڕکاری- فاشیستیەکانە حەجگیز هەنگامە پۍ دمای مەنیۆ. ئی قۆناغەو چالاکیەکا هەڵمەتەکۍ ئانەش بە ڕۊشنی نیشانەدا.

ئی ئاستەو گەریلای چنی هۊرسەنگندۍ؟ جە روو سەروازی و سیاسیوە هۊرگیروو چ پەیامێوەن؟

ئا چالاکیۍ جە روو سەروازییوە بەرش وزۆ کە پېسە هەپەگەی تێز و جەنگوو ئێمە سەلەمنۆ و پەشراسش کەرۊوە، ئاستو سەرکۊتەی نیشان مڎۆ. لایەنی هەرە گرنگوو ستراتیجی جەنگی ئانەنە کە بە کەمتەرین زەرەری گیانی ئەنجامی گۆرە بەدەس باری. بەتایبەتی جە یەرەساڵی ویەردەنە تاکتیکەکۍ گەریلاکاو ئازاڎیی کوردسانی بە گیانی فیدایی ئاپۆییوە راسی وزۆ وەرووچەما. واتە رێبازو؛ بە کەمتەرین زەرەری گیانی بەدەسئاردەی ئەنجامی گەورەی، بە کردەوە ئینە وینیۆ. حەرپۊکەی قسۍ و ئەرەیاۋنۍ ئەرەمەرزیاکا دەوڵەتوو تورکی سەروو زەرەرە گیانیەکا ئێمە گرڎ هۊربەسیۍ و بێبنەمێنۍ؛ درۆن پۍ هۊرخەڵەتنای و چەواشەکەردەی رای گرڎیی. ئێمە مامەڵەی تاکتیکی پا جۆرەیە کەرمۍ کە بە کەمتەرین زەرەری گیانی ئەنجامی گۊرە بەدەسبارمۍ و ئەنجامەکایچ پۍ رای گرڎیی ئاشکرا کەرمۍ. جگە چانەی حیچ زەرەرۍ گیانی تەرما ۋەرنەکەوتەن. بە پوختی پێرفۆرمانس و ئەدایۍ گرنگی سەروازی بە دەسئامان.

جە روو سیاسیچۆ گرنگتەرین پەیاموو ئا مدرامانەیە، پێرفۆرمانسی سەروازی و ئایدۆلۆژیایی گەریلاکا ئازاڎیی کوردسانیا سەروو خەتەو پەکەکەی. نیشانەدریا کە هێزێوە ساحیب قەرارداری حێقم، هەڵوێسی سەروازی و ئایدۆلۆژی مەبەزیۆ و شکسنمارۆ. پەیامێوە پی جۆرە بە کۆلۆنیالیزمی قڕکەری دریان، شمە چنڎەیچ پەشتیوانی بەری و دەرفەتە تەکنەلۆجیاییەکایچتا بۆ، بە کۆکوشی و کوشتەی مەتاودۍ بیاودۍ ئەنجام'. ئا پەیامە بریتیا چانەی گەلوو کوردی قەڎیمیتەرین گەلوو هەرێمەکەیا و ڕێخەو ۋێش جە قووڵایی تاریخینە کوانەرە، جە ڕاو تنوتیژیوە هۊرمەتەکیۆو و دلێنە مەشۆ. ئینە حەقەتینا و پێویسا ئا حەقەتیەیە قبوڵ کەرا. شمە مەتاودۍ نکوڵی جە قەڎیمیتەرین گەلوو ئی خاکیە کەردۍ و بە نەبیەی بنیەیدێشەرە. ئا مدرامان و چالاکیەی ئەنجامدریا جارێوەتەر ئانەش وست وەروو چەما.

بە قەناعەتوو شمە تەرەفی ۋەران ۋەر بە عالی چا پەیامەیە یاوانەنە و بە پاو ئا فاڕیایە سیاسەت کەرۆ؟

ئەگەروو ئانەی تەرەفی ۋەران ۋەر ئا پەیامەشە بە شێوەی راس درک پنەکەردەبۆ، چی وەختەنە فرە لاوازا. جە ڕاسینە پەیامەکەش هۊرگێرتەن، بەڵام پاگیری کەرا؛ ۋێش جە ئەرەیاۋناکایچشانە ئانەشا نیشانەدان. ئاکەپە شۊنەو مەهەپەی نەژاڎپەرسی و بڕۍ ئەرگەنەکۆنە فاشیستوو نەژاڎپەرسا کۊتەن و بە جەنگ دژوو گەلوو کوردی بیەن بە ستەمکارتەرین حکومەت جە قەڎیمۆ تا ئیسە. جە هەمان وەختەنە بیەی و سامانوو تورکیایش پۍ ئا جەنگەیە تەخان کەردەن و گلېرگەو تورکیایش ئاورا کەردەن. ئەگەر پاگیری کەرۊ و بەردەوام بۆ، ئا وەختە هەرێمەکۍ پارێزنای مەدیای بانۍ بە قەبرەو ئا مەژگە فاشیستیە. ئین مسۆگەرا. بانگەشە و ویستێوە ئاسایی و سوک نییا. جە ۋەران ۋەروو ستراتیجی جەنگوو ئێمەنە، مەژگێوە ۋەرتەسک کە تەنیا جە مجیاو ونۍ میاوۆنە، ئەجۊشەنە متاوۆ ئیراڎەو گەلا دلێنەبەرۆ، بە دڵنیاییوە شکس مارۆ. راسی گەلە وێڕاگرەکەیما، پەشتیوانی ئاڎایاما، ژەنا ئازاڎیوازیما، گەنجاما و نەریتوو سۆسیالیستی چەپوو تورکیای دلۍ ئی مدرامانەینە ئینا وەرووچەماوە و ئاشکران، کەس مەتاوۆ نکوڵیش ۋنەکەرۆ. حەقەتینۍ کۆمەڵایەتیا کە گیانبازا پېسە رۆژهاتی و ئەرداڵی نمونەشەنۍ، کە هەروەختۍ پێویس کەرۆ گیانوو ۋێشا بەخشا، جە ڕاو تنوتیژییوە دلێنەمەبریۆ.

دەوڵەتوو تورکی و میدیاو جەنگی تایبەتیچ جە لېوەتەرۆ پروپاگەنڎە و بانگەشەو ئانەی کەرا کە دمایشا بە جمیەرەکەیتا ئاردەن..

بەڵێ؛ جە ۋەران ۋەروو دەرفەتی و تواناو تەکنەلۆجیایینە کە بە پەشتیوانی گلادیۆو ناتۆی پنەشا دریان و توانا و دەرفەتی هەواڵگری، هێزەکێما بڕۍ دژواریشا ئاما ڕا. جە سەرنیشتوو کوردسانی بە تایبەتی جە قۆناغەو ٢٠١٧-٢٠١٨ ینە جە ۋەران ۋەروو هجومەکانە سەروو بنەماو تەکنەلۆژیای وەڵێکۊتەی، گەرەکما بۍ بە خێرایی ڕا و رێبازەکاما فاڕمۍ. بەڵام جە روو تایبەتمەندی مرۆڤی و گلېرگەو کوردی و کەموکوڵییەکا جە بواروو جابەجێکەردەی فاڕیای، یاوایمېنە کە فاڕیایۍ بنچینەیی جە ماوێوە کەمەنە بە ئەنجام مەیاوۆ. ۋەروو ئانەی یاوایمۍ پا ئەنجامەی کە مشۊم جە رێباز و جوڵەنە بڕۍ فاڕیای بنچینەیی خێرای ئەنجام بڎەیمۍ.

پۍ نمونەی جە ساڵەو ٢٠١٨ ی بەدماوە ئانەما پۍ ۋێما کەرد بە تاکتیک کە هێزەکاما جە سەرنیشتوو کوردسانی کەمتەرۍ کەرمېوە، زیاڎشا نەکەرمۍ، هێزی فرە ڕووانە و سەرنیشتوو کوردسانی نەکەرمۍ و ئێمە ئا رێبازەما گرتەنەوەر. دلۍ سیستموو کۆلۆنیالیستینە بڕۍ کەسۍ کە شۊنەو بازرگانیوە بێنۍ حۊڵشا دا ئیسفاڎە چانەی کەرا ؛ حۊڵشا دا ئانەی پېسە سەرکۊتەی ۋێشا نیشانە بڎا. ئینە مژارێوە جیاوازا، ئینە بێ ئاستی ئاڎیشا نیشانە مڎۆ. تیۆریزانی گەورەو جەنگوو ئەڵمانی ژەنەڕاڵ کلاوسویتس جەنگی بە بازرگانی مقارنە کەرۆ و ماچۆ، جە جەنگیچەنە مشۊم ئیسفاڎە و زەرەر جە یۊی دریاوە و بە پاو ئانەی هەنگامە بنریۆ. ئا مژارە جە نوستەکا بەینوو مارکسی و ئەنگڵسیچەنە ئامان. واتە جەنگیچ ئاژێوە پا جۆرەنە کە مشۊم بە پاو قازانجی و زەرەری پلانەش پۍ بنریۆرە. حەرپۊکەی دیما کە تا رێبازوو جموجوڵی ۋێما نەفاڕمۍ، زەرەرە گیانیەکێچما زیاڎۍ با، ۋەروو ئانەیچ بە بنەماما گێرت، کە هێزی فرە رووانەو سەرنیشتوو کوردسانی نەکەرمۍ. بەڵام ئادۍ ئانەشا پۍ ۋێشا پېسە سەرکۊتەی هۊرسەنگنا و گەرەکشابۍ گلېرگەی و دەوروبەرەکەیشا هۊرخەڵەتنا. هەڵای سەروو ئا غەڵەتیە بەردەوامېنۍ. وەختۍ ڕۊو ۋێش ئاما گرڎ موینا کە راسیەکە پا جۆرە نییا.

ئاشکران کە پەکەکە جە مېڎانوو جەنگینە عالتەر نیشانەش مڎۆ کە کۊشیای سەروو خەتەو رابەر ئاپۆی لاواز نەبیەن، بەڵکم قووڵتەر و بەقوەتتەر بیەن. حەرپۊکەی مشۊم کەس بە ڕازە درۆینەکا نەخەڵەتیۆ. ئێمە گەلێوەنمۍ، حەجگیز و جە حیچ یاگێنە دلېنە مەشمۍ، مەتاوا دلېمانە بەرا. کەس مەتاوۆ چانەینە سەر گنۆ. مشۊم پی جۆرە جە چالاکییەکا ئی دماییەو گەریلای بیاومېنە. ئانۍ گەرەکشانە بویناش، ئارۆ متاوا بوینا کە گەریلا ئیراڎێوە پۆڵایینا، بە هونەری بەرزوو ماناڎاریی متاوۆ ۋەران ۋەروو گرڎ جۆرە هجومېوە مردۊوە و ئەرکوو ۋێش بەیاگۍ بیاونۆ. ئانێچ کە هەڵای گەرەکشا نیا بوینا، سەوای ڕۆ ناچارۍ با بویناش.

گۆشەگیری سەروو رابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی بەشێوێوە قورس بەردەواما. فرەو لایەنا ماچا گۆشەگیری سیاسەتێوەن کە دلۍ تەماموو گلێرگەیرە وەڵا بیەنۆ. جە دژوو ئانەی سەروو ئاستی میان نەتەوەیی پەی ئازاڎیی جەستەیی عەبدوڵا ئۆجالانی کەمپینێوە ئینا فراوانبیەینە. شمە سیاسەتوو گۆشەگیری و مدرامانی جە دژوو ئانەی چنی هۊرسەنگندۍ؟

  ئی جەنگەو قڕکەردەی جە بنەڕەتەنە جە ئیمراڵیوە سەرچەمەش گرتەن. واتە جە ئیمراڵینە هەم یاساکاو ۋێشا و هەمیچ یاسا میان نەتەوەییەکا بە ئاشکرایی پاشێل کەرا و سیستمێوە ئەشکەنجەی دەرونی و گۆشەگیری سازکریان، کە جە جەهانەنە هامشێوەش نییا. چی وەختەنە کە دەرفەتەکۍ ئەرەیاۋنای پا رادە زیاڎۍ بیۍ، ئەشکەنجەی دەرونی و گۆشەگیریی رەهای جە ئیمڕاڵینە بنەماو ئا سیاسەتە قڕکارییەینە. گەرەکشابۍ پا کردەوا هیواکاو گەلوو کوردی دلېنەبەرا، رابەر ئاپۆی جە ویر بەراوە، جە گلېرگەی و جەهانی بڕاشەرە، فشارێوە قورس وزا سەروو گەلی، بە رێبازوو جەنگی کۆکوشی هجوم کەرا سەروو گەریلای و پاسە کەرا کە رابەر ئاپۆ هەنگامە پۍ دمای بنیۆ. پی جۆرە گەرەکشابۍ کە بیاوا ئەنجام. بەڵام جە ۋەران ۋەروو گۆشەگیری رەهاینە رابەر ئاپۆ بە پشوودرێژی و ۋێڕاگری گۆرۆ هەڵوێسش نیشانەدا، بە هەڵوێس و مدرامانوو ۋېش چنی هامڕایاش سیستموو قڕکەردەیشا بە تەمامی بێ ئەنجام کەرد.

ئاڎۍ گەرەکشابۍ جە ڕاو گۆشەگیریوە رابەر ئاپۆی بڕارە. هێزوو رابەر ئاپۆی دیوارەکۍ ئیمراڵیش سەروو چێر کەردۍ و نەک هەر جە کوردسان و ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی بەڵکم جە تەماموو جەهانینە کاریگەریش نیارە. ئارۆ رابەر ئاپۆ تەنیا پېسە رابەروو گەلوو کوردسانی مەنریۊرە، جە هەمان وەختەنە پېسە رابەروو گەلوو عەرەبی، گەلوو ئاشوری-سوریانی، گەلاو چێردەسی منریۊرە. سەروو ئاستی میان نەتەوەییچەنە بیەن بە رابەروو مۆدێرنیتەی دیموکراتیکی جە دژوو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری. ئی حەقەتینە زیاتەر جە گرڎ وەختۍ چی ماوەنە بەرجەسە بیەنۆ. ئانا دیما؛ کەمپینوو ئازاڎیی رابەر ئاپۆی و چارەسەری پرسوو کوردی جە ٧٤ ناوەندا جیاجیاو جەهانینە بە شێوەی هاموەخت جە تەرەفوو دۆسا بیانی و هامڕایا رابەر ئاپۆیوە دەسشپنەکریا. بڕۍ ناوەندۍ تەرێش پۍ زیاڎۍ بیۍ و یاوا نزیکەو ١٠٠ ناوەندا، جە تەرەفوو کەسایەتی و رێکوزیاو دۆسە ئینترناسیۆناڵیستەکاوە ئەرەیاۋیا. ئانەیچ بەڵگەی ئاشکران سەروو ئانەی رابەرما سنوورەکۍ کوردسانیش ویەرنێنۍ و بیەن بە رابەرێوە میان نەتەوەیی. چنی وەڵابیەیۆ پاڕادایمەکەیش، رابەر ئاپۆ ئارۆ جە جەهانەنە بیەن بە سەرکردە و فەیلەسوفێوە سەردەمی. گۆشەگیری قڕکاری مەتاوۆ ۋەر پانەی گێرۆ. ئیتر ئینە راسیا.

ئا سیاسەتەی جە ئیمراڵینە وەڕاوەبریۆ و نامەکێش سیاسەتوو گۆشەگیرییا، چوارچێوەو رژێمێوە فاشیستی جە تورکیا کە گرڎوو بەها دیموکراتیکەکاش پاشێلکەردەن. تا گۆشەگیری هۊرنەگیریۆ محاڵا دیموکراسی جە تورکیانە بەدی بۍ. نەک هەر ئێمە، حەرپاسە فرە ڕۊشنۋیرۍ، هونەرمەنڎۍ، نویسەرۍ، واتە گرڎوو ئانیشا راسی موینا، ماچا کە گۆشەگیری ئیمراڵی نەک هەر جە دژوو رابەر ئاپۆین، بەڵکم گۆشەگیرییا سەروو گەلەکەیما، جە دژوو دیموکراسی تورکیای. چا چوارچێوەنە ٥٦٤ ڕۊشنۋیرۍ و هونەرمەنڎۍ ئەرەیاۋنېوەشا وەڵا کەردۆ. پا بۊنۆ بە رێزو ئیحترامۆ سڵام جە گرڎوو ئا ڕۊشنۋیر، دیموکراسیواز، نویسەر و هونەرمەنڎا کەروو کە ئەرەیاۋناکەیشا ئیمزاکەردەبۍ.

بە پوختی ئا کردەوە نامرۆڤانۍ رژێموو ئاکەپە-مەهەپەی جە ۋەران ۋەروو رابەر ئاپۆینە پەیڕەوشا کەرۆ، سیاسەتی پاشێلکەردەی یاساکا ئارۆ بێ ئەنجام بیێنۍ. ئانەیچ بە چالاکی پراتیکی، بە ئامارەکاوە بە ڕۊشنی دیارا و وینیۆ.

دەوڵەتوو تورکی جە ماوەی ویەردەنە بە تایبەتی جە دژوو گەلوو کوردی فشار، هجوموو قڕکەردەی سیاسی و ماڕای ئیراڎەیش زیاتەر کەردەن. جە ۋەران ۋەروو ئانەینە گەلوو کوردی ئینا دلۍ حۊڵێوە گۊرەینە. ئایا دەوڵەتوو تورکی جە ڕاو ئا هجوماوە متاوۆ بیاوۆ ئەنجام؟

چی وەختەنە مېڎانېوەتەر کە رژێمی فاشیست- قڕکەر هجومش کەرۆ سەر و گەرەکشا بیاوۆ ئەنجام، گەلا. گەرەکشا کۊشیای دیموکراسی و نیشتمانپەروەری گەلوو کوردسانی پاکتاو کەرۊ و دلېشەنەبەرۆ. پا ئامانجۆ بەچنڎین شێواز فشار کەرۆ، کۊکوشی کەرۆ، هەڕەشۍ کەرۆ و ئەشکەنجە بەکارمارۆ. چنی ئانەیچە گەرەکشابۍ سەرڕاو سیاسەتی دیموکراتیکی کوردی هێزە چەپگر-سۆسیالیست-دیموکراسیوازەکا تورکیایچ پاکتاو کەرا. پۊکەیچ هامسەرۆک، پەرلەمانتارۍ، هامسەرۆکاو شارەوانیی بێتاوانێشا زینڎانی کەردۍ. فرەشا تائیسەیچ گیریێنۍ. سیاسەتوو قەیوومیشا ئارد وەڵېوە و جە دژوو ئیراڎەو گەلوو کوردی سیاسەتوو کودەتایشا پەیڕەو کەرد. بەڵام پېسە ئا دۆسیەی بەنامۍ "دۆسیەو کۆبانێ"نە وینیا، ئانۍ گرڎ نەتاواشا پاشەکشە بە حیچ کەسێوە کەرا. بە پێچەوانەو ئا سیاسەتەیۆ کورد، ژەناو کوردی، ئەڎایا کوردی، گەنجاو کوردی جە دژوو گرڎ جۆرە ستەمێوە دەسشا بە مدرامانی گەورەی کەرد. گەلەکەما و گرڎوو بەشەکاو گلېرگەی جە ۋەران ۋەروو ئا فشارانە بە سەربەزی مردێنێوە. حەرپۊکەی ئاشکران کە ئەنجامشا بەدەس ناردەن. پاسەش سەر ئامان کە ئانۍ ئا ستەمەیە کەرا کۊتێنۍ ئاژێوە پا جۊرەیە کە ئیسە چەمشا جە دەسوو پەشتیوانی گەلوو کوردی و ئەرەمەرزیا وێڕاگرەکاشا.

ئەگەر گرڎوو ئا هۊرسەنگنایا بە پوختی کۊکەرووە، بە هەڵوێسی ماناڎاری تاریخی رابەر ئاپۆی، بە مدرامانوو گیانبازی گەریلاکاو کوردسانی و جمیەرەکەیما، بە هەڵوێسوو سەربەرزانەو ئەرەمەرزیا دیموکراتیکەکا گەلەکەیما جە ۋەران ۋەروو گرڎ جۆرە ستەمێوەنە، بە هەڵمەتەو ئی دماییەی بە چالاکیەکەو ئەنقەرەی دەسشپنەکەرڎ، دلېنەشیەی و شکسوو سیاسەتوو قڕکەردەی وزیاڕووە. محاڵا ئا سیاسەتوو قڕکەردەیە جە کوردسانەنە سەرگنۆ. رژێموو ئاکەپە-مەهەپەی گرڎوو هێزوو ۋێش بەکارئارڎ. گرڎ چێوۍ ۋێش نیشانەدا، بەڵام راسی ئیراڎەی جە ۋەران ۋەروو ئانەینە ۋێڕاگری کەرۆ دیارا. تەنیا ڕێوە هەنە؛ ئاڎیچ دەسهۊرگێرتەین چی سیاسەتوو قڕکەردەیە. ئاشکران کە مەتاوا چا ڕێوە بیاوا ئەنجام.

سەرباروو ئانەی ئایدۆلۆژیا و داواکاری شمە دیارا، جە مشتومڕەکا ئەرەیاۋناو جەنگی تایبەتینە بەردەوام وچیۆ کە شمە گەرەکتانە دەوڵەتێوە وەش کەردۍ و ئاڎێچ شکسشا پانەی ئاردەن. ئاخۆ چی پروپاگەنڎێوە پا جۆرەیە کریۆ؟ چا مژارەنە گەرەکتانە چێش واچدۍ؟

 ئێمە جمیەرێوە ساحیب ئایدۆلۆژی و فەلسەفێوە پا جۆرەینمۍ، کە نەک ئەرەمەرزناو دەوڵەتیش وستەن لاوە، بەڵکم گەرەکشا گرڎوو سیستموو دەوڵەتەکا ئیسەی دلېنەبەرۆ. تا سیستموو نەتەوە-دەوڵەتی با، حەجگیز سیستمێوە دابەشکەردەی یەکسانی و ئازاڎیی دەسەبەر مەبۆ. سەرباروو ئانەیچ ماچا ' ئێمە دەوڵەت مەرزنمێرە'، 'تورکیا کێشەو مەنەیۊی و یەکپارچەییش هەن' پی جۆرە وزەو تورکیای بە تەمامەتی جە جەنگ دژوو جمیەرەکەیمانە و گەلەکەیمانە بەکارمارۆ. ئی رژێمە گەرەکشا کوردا بێ ئیراڎە کەرۆ، قڕشا کەرۆ و سەروو سنوورەکا میساقی-میللی باڵادەس بۆ. ئا سنوورۍ میساقوو میلی سنورۍ هامبەشۍ تورک و کوردی بێنۍ. ئیسە ئا مەژگە فاشیستە بە پاکتاوکەردەی کوردا گەرەکشا بە بێ کوردا ۋێش جە میساقی میللی کەرۆ ساحیب. گەرەکشا پی جۆرە گەورە بۆ. گەورەبیەیۍ پا جۆرە مەکریۆ. ئەگەر تەماشەو وەڵینگەی کەرمۍ و دەرزش چۊوە فێرۍ بیمۍ، ئا وەختە بەرگنۆ ئەستەما پا جۆرە گەورە بۆ. وەختۍ مرۆڤ لا جە وەڵینگەی کەرۊوە، دەوڵەتە تورکەکۍ جە سەلجوقیەکاوە تا ئیسە بە پەشتیوانی کوردەکا جە مەنتیقەکەنە بیێنۍ بە هێز. حەرپاسە ئەرەنیشتەبیەیشا جە ئانادۆڵەنە بە پەشتیوانی کوردەکا بیەن. ساڵیاڎوو جەنگوو ١٠٧١و مەلازگردی پیرۆز کەرا، بەڵام بە پێچەوانۆ پیرۆزش کەرا. چانە نکوڵی جە دەوروو کوردا کەرا و ئاماژەش پنەمەکەرا.

رابەر ئاپۆ دەسنیشانش کەرد کە سەروو بنەماو هامپەیمانی کورد- تورکی تورکیا جە هەرێمەکەنە بۆ بە دیموکراتیک تەرین وڵات، گەورە بۆ و سەرمەشقایەتی کەرۆ. پەی ئانەیچ حۊڵی فرەش دا، بە وەڵاکەردەیۆ ئەرەیاۋنای، بە قسەکاش ئانەش وستڕووە. ئەگەر ئاکەپە چنی ڕابەر ئاپۆی ڕێککۊتۍ، ئیسە ئاژەو تورکیای پی جۆرە نەبۍ. خەڵک جە تورکیانە پی جۆرە جە ئاورایۆ نەگلیۍ. یاوۍ بە ئاستێوە بەرزوو ئارامی و دیموکراسی. بەڵام ئا مەژگە فاشیستیە گۊشس پانەی نەڎا. بە پێچەوانەو ئانەیۆ، جە لایێوە چەمپۊشیش جە ئەنەیاوای کۆشکەو دۆڵمە باخچەی کەرد و ئەجێشەنە کە بە تنوتیژی متاوۆ ئەنجام بەدەسبارۆ. ئی نۆ ساڵەی سەروو ئانەیرە ویەردۍ، بەرش وست کە مەتاوا بیاوا ئەنجام.محاڵا کە بە تنووتیژی بتاوا بیاوا ئەنجام، مەتاوا ئیرادەو گەلێوە دلېنەبەرا.

حەر جە قەڎیمۆ دەوڵەتوو تورکی ژمارەو کوشیایەکا ۋێش جە جەنگەنە، شارۊوە و ئاشکراشا مەکەرۆ. فرە بە کەمی ئاشکراشا کەرۆ. بێگومان وەختۍ کە مرۆڤ سەرنج وزۆ سەروو ئەرەیاۋناکاو هەپەگەی، پېش بەرگنۆ کە دەوڵەتوو تورکی ژمارێوە فرە جە زەرەرە گیانیەکا ۋێش شارۊوە. پۍ چی چی ماوا دماییەینە دەوڵەتوو تورکی زەرەرە گیانیەکاو ۋێش ئاشکرا کەرۆ؟

بەڵێ تا ئیسە زەرەرە گیانیەکا ۋێش بە هەستیاریێوە فرۆ مشارۊوە. بەشێوە جە زەرەرەکا ۋێش جە چالاکیەکا ئی دماییەینە ئاشکرا کەرد. بێگومان چن مەڵامەتێوەش هەن، متاوو ئاماژە بە چن دنێوەشا کەروو:

مەڵامەتی یووەم؛ جە ڕاو هەڵمەتەکا و جە چالاکیەکا ئی دماییەینە ژمارەو زەرەرە گیانیەکاشا فرێنۍ. وەختۍ فرۍ با ناچارۍ با چن دنېوەشا ئاشکرا کەرا. ۋەروو ئانەی جەنازەکا بەرا خەسەخانە، بەراشا بەشوو توێکاری، چایچۊ بەراشا پۍ مەنتیقە جیاجیاکا، مڎاشاوە دەسوو بنەیانەکا. واتە وەختۍ فرۍ با، چن دنێوەشا بە ناچاری ئاشکرا کەرا.

حەرپاسە دەوڵەتوو تورکی مەتاوۆ جەنازەو سەروازەکاش چا چالاکیانە بە توانا و دەرفەتەکا وێس هۊرگێرۊوە. بە هامکاری پەدەکەی تاوابێش کوشیا و زامڎارەکاش جە ئامێدییوە بەرۊوە پۍ تورکیای. جە هەردووە چالاکیەکەو وەڵتەریچەنە پا جۆرەبۍ؛ جە چالاکیەکەو ئی دماییەینە دیسان بە هامکاری پەدەکەی تاوابێش جەنازەکاو ۋێش بەرۊوە. حەرپاسە دەگانشینەکایچ بەکارئارۍ. دەگانشینەکۍ بە مېڎانەکەیرە وەڵۍ بیێوە و جەنازەو سەروازەکاشا ئێستێوە، دێشاوە دەسوو پەدەکەی و پەدەکەیچ دێشۊ دەسوو سەروازا تورکی. واتە ئاژێوە پا جۆرە ئاما ئاراوە کە متاوا شاراشۆ. ۋەروو ئانەی ناچارۍ بێنۍ دڎانش بنیاپۊرە.

جیا چانەی جە خواکورک جە چالاکیەکەنە وەختۍ سەروازێوە گوزارشتە دۍ بە فەرماندێوە ۋێش بە تەلەفون واتش، لاوکەمیۆ شش کوشیێما هەنۍ و رەنگە زیاتەرێچ با'. ئا پەیوەندیە تەلەفونیە ئینتەرنێتیچەنە وەڵاکریاوە. سەرەتا یەرۍ کوشیۍ ۋێشا ئەرەیاۋنا، دماتەر کەردێشا بە ٦. جە وەختێنە ژمارەو کوشیاکا ششیچ نەبێنۍ. ئا سەروازە جە ۋێشۆ واتەبێش، 'لاو کەمیۆ  ٦، ئانەی دیما شش بۍ'. ئینەیچ جە وەختێنە چا ٢٧ سەروازێشا کوشیێبێنۍ و ئا جەنازۍ یەرۍ ڕووۍ چا مەنێبێنۍ. دماو یەرۍ ڕووا تاوابێشا کوشیا و زامڎارەکاشا چا بەرا. وەختۍ ئاژەکە پا جۆرە بۆ مەتاوا شاراشۆ، ناچارۍ با بڕێشا ئاشکرا کەرا.

لاێوە ژمارەو زەرەرە گیانییەکا مشاراوە، چەولایچۆ سەبارەت بە زەرەرە گیانییەکاو گەریلای هەواڵۍ دروۍ وەڵا کەراوە

بەڵێ. دۆخوو ئیساتێنە ڕژێم نەک حەر وێش دروۍ چەنی گلێرگەی تورکی و ڕای گردینی کەرۆ، فرەوکەسایچش کەرڎێنۍ بە درۆزنێ. بە نزیکەیی گردوو ئەرەیاونایەکا تورکیانە و سیاسەتمەدارێشا بیێنۍ بە درۆزنێ. وەروو ئانەیە ئا زانیاریۍ کە وەڵاشا کەراوە ڕاسۍ نییەنێ. گرد بارەو ئا غەڵەتاوە ماچا 'ئەرەیاونای ڕسمیی دەوڵەتەکەیمانە' و سەروو ئانەیە شرۆڤە کەرمێ. حەرجارێوە کە زەرەرە گیانییەکا ئەرەیاونا ملا سەروو مێزۍ و هەواڵۍ ئامادە کەرا، پەی نموونەی؛ دماو چالاکییەکو ١٢و کانوونوو دووەمی پێوەس بە فەرماندەی فرە گەورەیما  پەیمان (هولیا مەرجان)، کە ساڵەو ٢٠١٩ گەشمەرڎە بی، هەواڵشا ئامادە کەرد. ئینە  وەختێونە وەڵتەر هەواڵوو گەشمەرڎەبییەی هامڕا پەیمانی لاو ئێمەوە ئەرەیاونیابێ؛ جمیەرەکەما بارەشۆ قسێش کەرڎێبێنێ، کردبوو. سەرباروو ئانەیچە هەواڵشا ئامادە کەرد و واتشا'  مەتینانە کە سەروازێما جا مەرڎێنێ، فەرماندێوەشا لاو  میتیوەمەزانوو بە چە ئۆپراسیۆنێوە پاکتاو کریان'. گردوو کەناڵەکاشا ئانەشا پێسە هەواڵی بەپەلەی وەڵا کەرڎۆ. نەک حەر پەی ئانەیە، پەی فرەو هامڕایا تەریچ ئانە ئەوخوای کریۆوە. بە هەواڵۍ دروۍ پاسنۍ هەوڵۍ مدا وەسفۍ میتی کەرا. بە واتەی ' میت وێستشۆ و ئۆپراسیۆنش کەرد' سیناروۍ دروۍ ئامادۍ کەرا. ئانەیچ لاوازییشا نیشانە مدۆ.

ئێمە دوژمنۍ تورکیای نیەنمێ

*ئی ئۆپەراسیۆنۍ گەریلاکاو ئازاڎیی کورڎسانی کەردشا، بیۍ بایسوو ئانەی ئا ئۆپەراسیۆنۍ کە نامێشا نیێبێنۍ  پەنۍ جە سیستموو ئەرەگیرکاری-کۆکوشی تورکیاینە وزیۆ چێروو پەرسێوە. حەرپاسە باس جە کێشیایۆ ئۆپەراسیۆنەکاشا کریۆ. جە جەمپەنەکەوتەی وەڵینینە واتت: "یا پاشەکشۍ کەرا یا گرد مرا". بە  وەرەچەمگێرتەی گردوو ئینیشا، ڕات چێشەنە سەروو ئی باسا کە ئیساتۍ کریا؟

ئەوەڵ ئێمە جمیەرێوەنمۍ کە پەناو قسەکامانە مردێنمێ، قسەکێما بەبۍ کردار جیا نمازمێ. من بە شەخسییەت چێوۍ مەواچوو کە نەتاووو کەرووش، یا ئامانجما نییە کەرمێش و تەنیا وەروو پڕوپاگەندەی کەرمێش. ئا قسۍ باسم کەردۍ پەی ئا سەروازا دلێڕاسەو ساڵەو ٢٠٢٢ ئامێبێنۍ کەشوو ئامێدی. دماتەر سوپاو تورکیای چا پاشەکشێش کەرڎە، یانۍ کەشوو ئامیدیینە لوا، وەلۍ ئەیلولوو ٢٠٢٤ ئاماوە و ئی جارەشا گەرەکش بۍ مەنۆوە. پەوکای گەریلا هجوومەکێشا سەروو ئا مەنتێقەیە هەسۍ کەردێوە. وەلۍ ئێمە بە شێوێوە سەرەکی و پێسە هاگادارکەرڎەیۆیۍ واتما نەک پێسە هەڕەشێ، ئامانجما کوشتەی سەروازە زیاتەرا نییا، بەڵکوم مردنای ونمتەین.  بەدڵنیاییوە ئێمە وەرپەرسۍ نیەنمۍ چی مەرڎەیا. ئانۍ وەرپەرسێنۍ ئانێنۍ کە قەراروو بەرڎەوامیی جەنگیشا دان و تا ئامیدی بەیا و گەرەکشانە ئەرەگیرکاری هەمیشەیی چاگە کەرا. حەر پێسە هامڕا عەباسی وات وەرپەرسە سەرەکییەکۍ تەیب ئەردۆغان و باغچەلینێ.

حەرپاسە ستراتیژی غەڵەت پراکتیکنە میاونیۆ یاگۍ و هەڵوێست هەن، کە سەروو بنەماو قوربانیکەرڎەی سەروازەکا ئەرەمەرزیان. بە مانێوە تەرە، کرڎەوەی پراکتیکیی پێسە "تۆ بەکرێگیریانی، مشۆم مری ئەگەر پێویس بی" . ڕەنگای ژیوگێوە پاسنەنە  پێسە ئانەیە ڕۆنامەکاو تورکیاینە باس کریۆ، ئا ئەگەرەشا کەم نەبۆ. ئاستێوە دیاریکریاو چەکیشا ئینا وەروو دەسانە، وەلۍ ئانە کە شێوازەکاو ئاڕاستەکەرڎەیشا پەی مەنتێقوە خۆفناکەکا و تەرسەو قوربانیبییەی ژیوای سەروازەکاشانە و یاگۍ مشتومڕین. فرەو جاری بە کرڎەوە دیەنما کە بڕۍ جە فەرماندەکا دەیان سەروازۍ کەرا بە قوربانی پەی شکۆمەندیی شەخسیی وێشا.  

مشۆم ڕای گردین و گەلی بەڕێزوو تورکیای ئانەیە بزانا کە؛ ئێمە بە حیچ شێوێوە دوژمنۍ تورکیای و گەلوو تورکیای نیەنێ. ئێمەیچ بە نامۍ گەلوو تورکیایۆ ئی کۆشیایە کەرمێ. ئێمە گەرەکما نیا تورکیای پارچە  کەرمێ، گەرەکمانە تورکیای فاڕمۍ و کەرمێش بە وەڵاتێوە دیموکراتیک. ئامانجی بنەڕەتی کۆمارێوە دیموکراتیکا، کە گردوو کولتوورەکا، کورد و تورک، بتاوا بە ئازاڎی و پێسە واڵە و برای چەنی یۆی بژیوا. سەرۆک ئاپۆ ئینەش ئەرەیاونان. ڕابەر ئاپۆ بنا‌غەنیەروو  ستراتیجوو کۆماری دێموکراتیکین. ئانە ڕژێموو ئاکەپەیا کە جەنگ و ونمتەی فەرز کەرۆ و ئامانجش بەدەسئارڎەی ئەنجامین جە ڕاو کۆکوشیوە.

چێوۍ تەر ئانەن مشۆم هاوسۆزییشا بۆ، کورد گەلێوەن و گەرەکشا سەروو خاکوو وێشۆ بۆ. ئەگەر ئارۆ تورکیانە زوانی تورکی قەدەغە کریۆ، ئایا مدرامان دژش شەرعی نییا؟ ئینە پەی هەرمەزاجێوە ڕەوان. ئەگەر زوان و بەهاکاو گەلی قەدەغۍ کریا، مافوو وێشانە وەرگێرێش باوە. گەلوو کوردیچ سەروو هەمان بنەمای مدرامان کەرۆ. مشۆم ئینە بوینیۆ لایۍ تەرۆ سەرنیشتوو کوردسانی وەسۍ نەبێ، ئی جارە  ئینۍ هەوڵۍ ئەرەگیرکەرڎەی پانیشتینە. تۆ ئینای پلێوە  قەوەتەو ئەرەگیریینە. بلی حەر لایۍ پەی کوشتەی خەڵکی ملی، نەک پەی چنییەی ولەو ڕۆزی. ئەگەر پەی کوشتەی بلی، گێرا مری. پەوکای ئا سەروازۍ پەی خشکیلانۍ سەروو وەروۍ نامێنی سەروو ئا کەشی. پەوکای ئانۍ ئی سیاسەتەیە میاونا یاگۍ وەرپەرسێنۍ چەنەش. ئا سەروازۍ چاگە چێش کەرا؟ بەڕاسی ئینە پێویسش بە بە پرسیارکەرڎەی هەن.

بەکوڵی زانیاریۍ غەڵەتۍ فرێنۍ و ڕاسییەکۍ شێویێنێ. بێگومان دەنگوو شۆڕشی مەتاوۆ بیاوۆ گردوو گلێرگەو تورکیای. ئینە قۆرتەکەن پەوکای چا ڕوێوە هەوڵۍ مدا خزمەت و ڕانمایی گلێرگەی کەرا و پا شێوە گەرەکشانە مێزەکۍ ڕازناوە. ڕاسییەکۍ پاسنۍ نییەنێ، ئانۍ کەسانێوەنۍ کە گژیایشا گەرەکا، سەرۆک ئاپۆ 5 ساڵۍ چێوەڵتەر وەختۍ پارێزنەرەکێش چند جارێوە سەرشا دا چێشش پەنە واتێ؟ واتش: "وەختم دەیدۍ پەنە، ماوەو حەفتێوەنە ئی قۆرتی چارەسەر کەروو. یانۍ سەرەڕاو ئینیشا، چی ئاندە جەنگ کەرا، چی پاسە ئابووری تەرخان کەرا، ئا گرڎە تانک و تۆپ و فڕۆکۍ پەی چێشی؟ چی پاسە هجوومۍ کەرا سەروو گەلوو کوردی؟ سەوای وەراوەروو تارێخینە چەنی ئینەیە ڕۆشن کەراوە؟

پەرەدای بە جەنگی تایبەتی ئینا بەرژوەندیی بێگانەینە...

*حەرپاسە باس جە بەرڎەوامیی دەسوو بێگانەکا کریۆ وەراوەروو زیادبییەی ئۆپەراسیۆنەکاو گەریلای و بنیاتنیای ئا ئۆپەراسیۆنانە سەروو پەشتیوانیی ئەمریکا، ئیسرائیل، ئێرانی و فرەو وەڵاتای تەری. پەیوەندیی بەینوو هێزەکاو وەرنیشتی و ئەمریکای بەرڎەوام پێسە نموونەی مەیاوە. ڕات چێشەنە سەروو ئی لوایۆپۆرەیشا؟

بەڵێ؛ ئینە ڕێبازێوە گردینا جە ئەنەیاوای ئەرەگیرکاریی دەوڵەتوو تورکینە. گرد سەرڎەمێوەنە بەرڎەوام شۆنەو دەسێوە بێگانەیرە گێڵێنۍ پەی هەوڵەکاو گەلوو کوردی پەی داواو مافەکاش. پاسە بۆ یا نا، هەمیشە واچێنۍ دەسوو هێزوو بەری ئینا پەشتیشاوە. ئیساتێچ هەمان چێوی ماچاوە. وەراوەروو ستراتیژی غەڵەتوو وێشا و واقیعوو شکسینە شۆنەو بەهانێرە گێڵا جە دەسوستەینەی زلهێزەکاو بەرینە. نەخێر ستراتیژوو شمە غەڵەتا. شمە تەماموو گلێرگەی و گەلێوە بە تیرۆریس مزاندۍ و گەرەکتانە دلێشانە بەردێ. مومکین نییا، مەتاودۍ هەرمانەی چانۍ کەردێ. وەلۍ پا سەروو ئانەیە گێردێرە. پەی نموونەی هەوڵۍ هامشێوۍ مدەیدۍ پەی پەیوەندیدای جمیەرەکەیما بە ماددە هۆشبەرەکاوە. ماوەو ٤٥ ساڵان وەرپەرساو حکوومەتوو تورکیای تۆمەتی پێوەس بە ماددە هۆشبەرەکا دژوو ئێمە بەکارمارا. تا ئیساتۍ هیچ دۆسیێوە ماددەی هۆشبەری سەروو هیچ ئەندامێوە پەکەکەی هیچ شۆنۍ دنیێنە و تورکیانە تۆمار نەکریان و نییا. ئەگەر پاسە بیۍ ئیساتۍ دەیان و هەزارا حاڵەتۍ بێنێ، پاسە نییا؟ وەلۍ ئایا هەن؟ نەخێر، ڕەنگای دلۍ کوردینە بڕۍ با، کە سەرقاڵۍ چالاکیی جۆراوجۆری با، وەلۍ فەلسەفە و ئەخلاق و پەروەرڎە و ڕێکوستەی پەکەکەی سەروو وەرگێربییەیوە گرد جۆرە ماددە هۆشبەرێوە. وەلۍ سەرەڕاو ئینەیچ بەرڎەوام تۆمەتۍ پەیوەندیدارۍ وزا پاڵش، ئینە گرد چەواشەکەرڎەی ڕاسییەکانێ.

ئێمە کەسانێوە وینمێ، کە بە نامۍ "پرۆفیسۆر"یوە وەرڎەموو کامێراکانە بەرۍ گنا و ماچا ئەمریکا، ئیسرائیل و ئێران ئینۍ پشتەو ئی ئۆپەراسیۆناوە. دادپەروەری پاسنەن؟  ئینسان متاوۆ جە بڕۍ بانگەشاو جەنگی تایبەتی  بیاوۆنە، وەلۍ موینیمۍ حەرچند ئشیا پاسە نەبیێ، وەلۍ بڕۍ چا کەسا ئێمە شۆنیشارە ملمۍ و داکۆکی جە بڕۍ ڕاسییا کەرا، هەمان چێو ماچا. بە مانێوە تەرە پڕۆژەن، هێزوو بەری ئینا پەشتیشاوە و.... هتد. دروشمەکێشا پەی ڕێکۍ وزا.  ئایا ئینە حەقێقەتا؟ نەخێر، حیچ پەیوەندێێوەش بە ڕاسییەکاوە نییا.

بەڵێ;  گێرا ئەمریکا پڕۆژێوەش پەی کوردی بۆ. ڕاسیینە " هەن". وەلۍ نمەزانیۆ چێشا.  وەلۍ پەکەکە چی پڕۆژەنە یاگێش نییەنە. ئەمریکا نەک حەر ئێمەش وستێنمۍ لیستوو تیرۆریوە، بەڵکوم پاداشتوو ملیۆنا دۆلارایچش پەی گێرتەیما نیانرە. لێوە تەریچۆ حکوومەتوو تورکیای بە پاڵپەشتیی سیاسی و سەروازی و تەکنیکیی ئەمریکای و ناتۆی ٤٠ ساڵێن دژوو ئێمە جەنگ کەرۆ. ئەگەر حکوومەت و سوپاو تورکیای پەشتیوانییی بەری نەبیێنێ، نەتاوێنۍ پێسە  درێژە پی جەنگیە بدا، چونکوم سەرمایەی جیهانی ئیسفادە جە چارەسەرکەرڎەی کێشەو کوردینە مەکەرۆ، بەڵکوم جە چارەسەرنەکەرڎەی کێشەکانە ئیسفادە کەرۆ. پەوکای پەشتگیرییش کەرا و میاوناش یاگێ.

ئیساتۍ ئایا فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و فڕۆکەو تورکیای بەبۍ ڕەزامەندیی ئەمریکای متاوا تا ئا ڕاددە بلا دلۍ عێراقی و سوریایۆ؟ یەک باڵداریچ بەبۍ مۆڵەتوو ئەمریکای نمەتاوۆ عێراقنە فڕۆ. ئایا کەسوە هەن نەزانۆ، ساڵانە بۆردومانوو عاسمانوو پانیشتوو کورڎسانی کریۆ؟ چێگەنە ئایا ئی هجوومۍ بەبۍ مۆڵەت کریا؟ پەشتیوانیی ئەمریکای ڕۆشنا. ئەمریکا ماچۆ "پەشتیوانیت کەروو" وەلۍ وەختۍ ملا پەشتەو پەرڎەی گردوو ئینیشاشا هۆشۍ مشا و پێچەوانەکەیش ماچا. ئەگەر ئەمریکا بەڕاسیی پەشتیوانیی هێزەکاو سوریای دیموکرات و هێزەکای تەروو وەرنیشتیش کەردۍ و پێسە  بازنەکاو میدیاو تورکیای بانگەشەش پەی کەرا، بە نیازووئانەیە  ڕاو ئا هێزاوە پڕۆژێوە مجۆرە، ئایا متاویۆ جە دژوو تاوانە جەنگییەکاو تورکیای مردۆوە و وەرنیشت و سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە و هجوومە بەرڎەوامەکاشنە پەی سەروو سەرچەمەکاو ژیوای خەڵکی بێدەنگۍ با؟ ئەگەر گەرەکشا بیۍ ڕاش وەنە گێرێنێ.

بەڵۍ پەیوەندیی بەینوو وەرنیشتی و هێزەکاو ئەمریکاینە هەن، وەلۍ وەرپەرساو ئەمریکای وێشا ڕاسیینە ڕۆشنش کەراوە، کە ئا پەیوەندییە چێشا. حەرپاسە وەرپەرساو قەسەدەی جارجارۍ جەخت سەروو ئی بابەتەیە کەراوە. وەلۍ بە بەهانۍ ئی مەسەلێوە، دوڵەتوو تورکی فرە بێئەخلاقانە و بە بەرڎەوامی بانگەشەو ئانەیە کەرۆ، کە هێزە میاندەوڵەتییەکۍ پەشتەو دۆزوو دادپەروەریی کورڎەوەنێ. وەلۍ ئانۍ گەرەکشانە کە ئەمریکا پەشتگیریشا کەرۆ پێسە چەنی پەشتگیریی ئیسرائیلی کەرۆ. بە مانێوە تەرە ئاندە ڕەخنە وەنەو ئەمریکای گێرا  پێسە چەنی پەشتگیریی ئیسرائیلی کەرۆ پەشتگیرییی ئیدیشا مەکەرۆ. ئینە ڕاسیێوەن و ڕۆشنا کە حیچ پەیوەندیێوەش بە ئێمەوە نییا.

حیچ سوپێوە قەوەتە دۆخێوە چانەنە بێڕەوشتە نەبیێنە

*دماو حەرئۆپەراسیۆنێوە شۆڕشگێڵنانەینە، حکومەتوو تورکیای مەنتێقە مەدەنییەکاو وەرنیشتینە بۆردومان کەرۆ و ئەرەمەرزیا خزمەتگوزارییەکا کەرۆ ئامانج. لێوە تەریچۆ ئۆپەراسیۆنوو قڕکەرڎەی سیاسی پانیشتوو کورڎسانی بەرۆ ڕاوە. ڕات چێشەنە سەروو ئینیشا؟

سەرنیشتنە هەڵمەتەکاو شەوێنە خەڵکی مەدەنی و کەسۍ بێدەسەڵاتۍ و ئانیشا گێرا یانەنە وتێنێ.  حەرپاسە ئینەیە بە "ئۆپەراسیۆنوو پاڵەوانەکا" نامۍ بەرا. گاڵتەکەرڎەی بە ڕاسییەکا بە پیشە مزانا. چا چێش کەرمێ! پا گروو سەرواز و کەرەسە سەروازییاوە هجووم کەری سەروو  خەڵکی مەدەنی کە یانەنە وتێنێ. خەڵکی بێتاوانی گێرا و ئەشکەنجەش مدا. ئینە چە پەیوەندیێوەش بە پاڵەوانێتییوە هەن؟ ئینە قارەمانێتی نییا، بەڵکوم تەرسنۆکیین. وەلۍ تەرسنۆکی بە قارەمانێتی مزانا.

بە هەمان شێوە هجوومەکاشا وەرنیشتنە یاگۍ قبووڵکەرڎەی نییەنێ. هجوومکەرڎەی سەروو سەرچەمەکاو ژیوای گلێرگەی بەتایبەتی خەسەخانە، چاپخانە، نانەواخانە، کۆگاکاو خەلەی و هەرمانگەکا، پاشێلکەرڎەی یاسا میاندەوڵەتییەکان و تاوانوو جەنگین. ئی جۆرە مەنتێقۍ مەدەنیێنۍ و مەکریا ئامانج. بە ئامانجگێرتەی ئا یاگا نائینسانانەن. ٥ ملوێن کەسۍ چا مژیوا. چەنی بژێوییشا دلێنە بەری، بۍ کارەبا و ئاوێشا کەری؟ ئینە چە پەیوەندیێوەش بە ئینسانیەتیوە هەن؟ بێگومان حیچ پەیوەندیێوەش نییا.

حەرپاسە هیچ حکوومەت و سوپێوە بەقەوەت مەتاوۆ دۆخێوە چانەنە پاسە بێڕەوشت و نائینسان بۆ. ئینە نۆعە هجوومکەرڎەێوەن فرە تەرسنۆکانە و قیزەونا. ئینە شێوازوو هجووموو لاوازەکان نەکقەوەتەکا. ئەگەر ئازا بی یاگۍ ئانیسا جەنگت چەنی کەرا ئشناسیان، متاوی چەنیشا گژیەی.  هجوومکەرڎەی سەروو هاموەڵاتە مەدەنییە بێوەرگێرییا یاگۍ ژیوایشا ماناش چێشەنە؟ دیارا وەرنیشتشا کەرڎەن ئامانج تا شکسەکەیشا پۆژنارە. ئەگەر ئجۆشا پی جۆرە هجوومە قیزەونا متاوا گەریلای مردنا، غەڵەتێنێ. ئی هجوومۍ حیچ پەیوەندیێوەشا بە ئێمەوە نییا و پێسە مەتاوا ڕا جە دۆزی ڕەوا و ئۆپەراسیۆنوو گەریلای گێرا، مومکین نییا.

هجوومەکاو ئاکەپەی پەی سەروو وەرنیشتی تاوانێوەنۍ دژ بە ئینسانیەتی

* وەرڎەموو گردوو ئی هجوومانە گلێرگەی میاندەوڵەتی کاردایۆیۍ چانەش نییا.  چی بارەوە مشۆم چێش بوچیۆ؟

ئینەیچ لایەنێوە سەرنجکێشنوو بابەتەکەین. حەرپاسە هێزە کوردییەکۍ چی بوارەنە کەموکەسری و غەڵەتێشا هەنێ. بەڕۆشنی موینیۆ، کە کەموکەسریۍ جە جیاکەرڎەیۆ کەرتەکانە هەن حەرپاسە کەموکەسری جە ئەوەکۆڵیا دیپلۆماسییەکانە  هەن. حەرپاسە ڕەنگدایۆ لاوازیی کاردایۆی نەتەوەیی کوردی یاگۍ ڕەخنەی جیدیینە. بەکوڵی لایەنگەلێوە هەنۍ کە پێویسا ئێمەی کورد وەراوەروو ئی هجوومانە هەڵوێستی جیدییما بۆ. دیسانۆ ڕەنگای ڕێبازە هەستیارەکاو بڕۍ جە بەشە گەنجەکا ناتەمام و نادروسۍ با.  بڕگەی هامبەششا قبووڵکەرەی ئایدۆلۆژیاو ڕابەر ئاپۆین، وەلۍ حەرکەسێوە وەرپەرسا جە هەرمانەکاو وێش. حیچ پەیوەندیێوە ئۆرگانیکیشا چەنی یۆترینیی نییا و مەتاویۆ وەرپەرسبییەی یۆترینی گێرا گەرڎەن. وەلۍ پاسە نمەزانوو ڕاسییەکۍ بە تەمامی پێسە ڕەنگ بداوە. ڕێبازە بەهەستەکۍ مەیا وەڵێوە و بە غەڵەت جە ئایدۆلۆژیا و ڕێکوستەی میاوانە.  

وەلۍ حکوومەتوو تورکیای بە ئەنقەس ئی دۆخەیە بە شێوازێوە تەر وێنا کەرۆ، پەنەمشۆ پەیوەندییێوە ئۆرگانیک بۆ،  ڕاسیینە وەرنیشتنە بەرڎەوام نامۍ پارتیما پەکەکە، بەکار مێ. ماچا ئێمە گورزێوە قورسما وەنەو سەرچەمە داراییەکاو پەکەکەی دان. چاگە چێش کەرمێ؟ سەرچمە داراییەکاو پەکەکەی چا چێش کەرا؟  ئینە دروێوە گەورێنە، شێونای ڕاسییەکان. ڕاسیینە ئینەن کە چی دماییاوە لاو ئاکەپەیۆ تورکیانە پەرەش پەنە دریان. ئانە ڕاسیێوەن کە تاوان و ئۆپەراسیۆنۍ نایاسایی نەک حەر چی بوارەنە بەڵکوم جە بابەتە گردینەکای تەرنە کەراش، بەڵکوم هەوڵۍ مدۆ بە ئاشکراکەرڎەییش ئەرەیاونایەکانە  پێسە ئانەیە چیوێوە ئاسایی بۆ، شەرعیەتشا پەنە بدۆ.  بە مانێوە تەرە تاوانەکەی نیشانە مدۆ، وەلۍ پێسە ئانەیە تاوان نەبۆ. پەوکای مەبەسش شەرعیەتداین بە کرڎەوەکاشا.

هجوومەکاو ئیساتۍ ئاکەپەی پەی سەروو وەرنیشتی تاوانوو دژ بە ئینسانیەتینێ. بە شێوێوە سەرەکی جە دۆخوو گەلوو کوردینە چاگە و گەلاو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە ناڕەحەتا. بە مانێوە تەرە گەرەکشا ئیدارەو وێڕاوەبەریی دیموکراتیکوو گەلا دلێنە بەرۆ. پەنەش قورسا ژیوای ئازاڎیی گەلا پێوە وینۆ و ئا سیستمەیە بە تەرسی موینۆ پەی سەروو وێش پەوکای هجوومۍ کەرۆ. پەوکای هەوڵۍ مدۆ بە پەکەکەی و گەریلایۆ بەسۆشاوە، پاسە میاونۆش کە  چا بنکێشا هەنێ. حیچ کام چینیشا پەیوەندییشا بە واقیعیتەوە نییا. ئامانجی سەرەکییشا چاگە ئانەن، ئینەیچە هجوومێوەن دژوو ڕێکوستەی گەلوو کوردی پەی بەدەسئارڎەی وێش.  پێسە گەرەکشانە ڕاگێری وەنەو گەشەسانای سیستموو ئیدارەو وێڕاوەبەری دیموکراتیکی گێرا. بە مانێوە تەرە ئینە بنەڕەتنە هەوڵێوەن بە ئامانجوو دلێنەبەرڎەی سیستموو واگەی و پەی کۆچکەرڎەیی ناچاری گەلوو کوردی. چە پەیوەندییێوەش بە گریلایۆ هەن؟ حیچ پەیوەندیێوەش نییا. وەلۍ ئانە کە چێگەنە گرنگا، ڕەنگدایۆ وردوو ئا ڕاسییانە کە پەی گردوو گەلوو کورڎسانی و گەلا بە گردی و پەرەدای بە وەرگێری دروسا. وەروو ئی سەبەبا گرنگا کەموکەسرییەکا بوینیا و ویەرییا.  

هامکاریی و چێردەسەبییەی پەدەکەی چەنی مەهەپەی و ئاکەپەی حەرچندە کێشێوە چارەسەرنەکریا مارۊ ئاراوە وەلۍ بە پاو ئەرەیاونایەکاتا پاسە گریمانە کریۊ کە ئامانجوو حکوومەتوو تورکیای دلێنەبەردەی کوردەکان. وەلۍ پاسە دیارا پەدەکە بەرەکاو جەنگینە سەروو هامکارییەکاش چەنی حکوومەتوو تورکیای بەردەوام بۊ. ئی دۊخە چە کاریگەریێوەش پەی نەتەوەو کوردی بۊ؟

 هامکاری و ئاستی چێردەسەبییەی پەدەکەی چەنی حکوومەتوو تورکیای پەرسێوە جیددیەی نەتەوەو کوردینە و مەتاویۊ تەنیا پێسە کێشێوە ئاسایی بەینوو ئا دووە ڕێکوزیایا پێناسه کریۊ. ئیساتۍ گەلەکەما سەرنیشتوو کورڎسانینە بە قوربانیدای و هەوڵ و کۊشیای خەریکا حکوومەتوو تورکی میاونۊنە تا ددان بە چارەسەرکەردەی پەرسەو کوردارە بنیۊ. نزیکەو ١٠ هەزار هێزە شۊڕشگێڵن و نیشتمانپەروەراو ئێمە گیرۊدۍ بەندیخانەکانۍ، سەرنیشتوو کورڎسانینە ستەم و ئەشکەنجەو کوردا شەپۊلی مدۊ و سیستمێوە ئەشکەنجەدای و گۊشەگیرکەردەی سەروو ڕابەر ئاپۊی هەن، کە حیچ یاگێوە تەروو ئی جیهانەینە هامشێوەش نەبییەن. هەزاران سیاسەتوانۍ و گەنجۍ کوردی، کە تاوانشا تەنیا وەرگێری جە شوناسوو کوردین جە بەندیخانەکانە گیریێنۍ و چێروو ئەشکەنجەی و ئازارینە چەمەڕۍ دمایین هەناسەکاو وێشانۍ. تندوتیژی و ستەمێوە ئەوتۊ لاو حکوومەتوو فاشیستی تورکیاینە وەرانوەروو گەلاو سەرنیشتیوە کریۊ.

گەلەکەما ڕووبەڕوو تندوتیژیێوە فرە بنچینەییتەر جە ستەموو فاشیستی سەردەموو سەدامی بۊوە. نەتەوەکەما بە دڵ و بە گیان پەی وەرگێری چەنی ئی تندوتیژییا ئینا جە مدرامانێوە گەورەینە و گرد ڕوۍ ڕۊڵەکێش گەشمەردۍ با. ئامانجوو گردوو ئا هەوڵا چارەسەروو کێشەو کوردینۍ. کە هەوڵۍ مدۊ حکوومەتوو تورکیای ناچارۍ بە قبووڵکەردەی چارەسەروو پەرسەو کوردی کەرۊ. وەلۍ هامبەشوو پارتوو دیموکراتوو کورڎسانی چەنی حکوومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی، کە سیاسەتێوە خۊفناک دژ بە کوردی میاونۊ یاگۍ، دەسی چارەسەرنەکریا  قەوەت کەرۊ، نەک چارەسەریی. پەوکای ئی بابەتە ڕاگێری جە چارەسەرکەردەی ئی پەرسۍ کەرۊ بە مانێوە تەرە ئی هەڵوێستە دەسوو ئا هێزە فاشیستا قەوەت کەرۊ، کە جە ڕاو تندوتیژییوە شۊنەو چارەسەریرە گێڵا و گەرەکشانە کۊکوشی دژوو گەلوو کوردی کەرا. سەرنیشتوو کورڎسانی نیمەو کورڎسانین و چارەسەرنەکەردەی ئی پەرسۍ کاریگەریێوە گەورە سەروو ئایندەو گردوو کورڎسانی منیۊرە. ئەگەر ئا سیاسەتە جینۊسایدییە که ئاکەپەی سەرنیشتوو کورڎسانینە یاونۊش یاگۍ، سەرکەوتە بۊ، گردوو دەسکەوتەکا و بییەی سێکتەری تەری گنۊ دلۍ تەرسێوە. ئینە ڕاسیێوە دیاریکریان. پەوکای هامکاری و چێردەسەبییەی پەدەکەی و دەوڵەتوو تورکی پەرسێوە نەتەوەییەنە پەی کوردا. حەر پەوکای پێویسا گردوو لایەنگێراو مافە نەتەوەییەکاو کوردی سەرنجەشا سەروو ئی بابەتەیە هەستەر کەراوە و حیچ تاکێوە مەبۊ وەراوەروو ئی پەرسێنە بێدەنگ بۊ، حەرکەس بەش بە حاڵوو وێش متاوۊ هەنگامێوەش پەی ورگێرۊ.  گۊنگرەو نەتەوەیی کورڎسانی کەنەکە و هتد، کە وێشا بە وەرپەرسوو پارێزنای ئامانجەکاو گەلوو کوردی مزانا، ڕێکوزیێکۍ پەی چارەسەرکەردەی ئی پەرسا هەرمانێوەشا ئینا گەردەننە، پەی نموونەی گردوو پارت و لایەنە سیاسییەکا و ڕێکوزیایە ناحکوومییەکا و کەسایەتییە وەڵاتپارێزنەکا، کە گەرەکشانە پەرسەو کوردی سەرنیشتوو کورڎسانینە چارەسەر کەرا، پەنەوازا پەی ویەرنای ئا قۊرتا کۊشیا. غەڵەتا که تەنیا جە ڕێکوزیایەکاو سەرنیشتینە جارجار بڕۍ قسۍ چا بارۊ کریا. چێوۍ هەن کە گرد لێوە متاوا کەراش تا پەدەکە واز چی سیاسەتە خراپەیە بارۊ، کە دژوو بەرژەوەندیی نەتەوەیی گەلوو کوردین. گێرا بڕێشا بلا و بە کۊبییەیۊ و هۊشداریدای هەڵوێست برمانا یا ڕەنگای بڕێشا بەیا و سەرنیشتوو کورڎسانی و ئاستوو میاندەوڵەتیینە پەرە بە چالاکیی جیاوازی بدا. چونکوم  ئی سیاسەتە بەرژەوەندیی تەماموو گەلوو کوردی گنۊ خەتەریاتۊ. حەرچەندە کردەوە فاشیستییەکاو دەسەڵاتوو ئیساتۍ، کە بە نوێنەرایەتیی دەوڵەتوو تورکی هەرمانە کەرۊ، جە ڕووکەشنە پێسە هجووم و ڕاکارێوە دژوو پەکەکەی بەرگنا، وەلۍ ڕۊشنا کە ئا کردەوۍ بنەڕەتنە هجوومنۍ پەی سەروو ئایندەو تەماموو گەلوو کورڎسانی. حکوومەتوو تورکیای گەرەکش نیا کورد ئیرادە و یاگێش مەنتێقەکەنە بۊ. ئینە بە هەڕەشێوە جیددییە پەی  سەروو مەنەیۊ وێش مزانۊ. وەختێوەنە  بە ڕۊشنی دیارا، کە مەبۊ هێزێوە بە نامۍ کوردیوە هامکاریی حکوومەتێوە چانەی ڕەگەزپەرسی کەرۊ، کە دوژمنوو کوردی و کوردسانین و هانیشا مدۊ،  که بەشەکای تەروو کورڎسانی گێرا، ئی دۊخە ترسناکە چێوێن کە مەبۊ حیچ وەڵاتپارێزنێوە قبووڵش کەرۊ.

پەنەوازا ئینەیە خاس بیاومێنە. بە درێژایی تارێخی حکوومەتوو تورکی جە حیچ یاگێنە، کە ئەرەگیرش کەردەن پاشەکێش نەکەردێنە. کەس نییا نەزانۊ ئەرەگیرکەردەی سنوورەکاو میساقی میللی ستراتیژیێوە نهێنیین پەی حکوومەتوو تورکی. سەرەڕاو ئینەیە، چی پەدەکە پاسە هەوڵۍ ئانەیە مدۊ، کە حکوومەتوو تورکی خاکوو پانیشتوو کورڎسانی گێرۊ؟ چی فرسەتی فرە پەی سەروازاو سوپاو تورکی مڕەخسنۊ، کە کەشوو ئامیدیینە  بنۍ وزا؟ چی ئی گردوو گەمارۊ و وەربەسۍ ڕا و ڕاپۊرتدای (دایپەنەوی زانیاری سەروو یاگۍ گەریلای) و چالاکییەکای تەری پەی لاوازکەردەی و ماڕای مدرامانوو گەریلای کەرۊ؟ ئینە مەحاڵا بیاومێشنە. کەس مەزانۊ چە جۊرە ڕێکەوتەێوە نهێنی بەینشانە هەن. مشۊم ئینە ئاشکرا بۊ. سەبارەت بە ئایندەو گەلوو کوردی چە ڕێککەوتەێوە کریان؟ چی ڕێکوستەێوە متاوۊ بەشداریی ئەرەگیرکەردەی خاکوو کورڎسانی بۊ بە دەسوو حکوومەتوو تورکیوە؟ ئینۍ بابەتی گرنگنۍ و پەنەوازا گرد لێوە وەرپەرسیی ئی بابەتەیە گێرا  گەردەن و گرد هەوڵێوە بدا پەی ناستەی ئا تەرسا، کە بەرژەوەندییە نەتەوەییەکاو گەلوو کوردی ڕووبەڕووش بیێنوە. نیشانەدای هەڵوێستێوە چانەی ئەرکی نەتەوەیی و وەڵاتپارێزنیی گرد لاێوەن.

کۊشیای پەی ئازادیی یادوو شێخ سەعیدی بەزیندەیی مازۊوە

حکوومەتوو تورکیایچ بەنیازا بەهاکاو وەڵۍ  گلێرگەی کوردی ماڕۊ و بە دەستکاریکەردەی بەها تارێخییەکاو گلێرگەی کوردی دلێنە بەرۊ. چی دماییاوە سەروو شێخ سەعید قسەوباسی فەرش سەرۊ کریا.  ئا سووکایەتیۍ چی قساوە کریۍ، کاردایۊ گەلوو کورڎسانیش ونە کەوتۊ.  چەنی دەربارەو ئینەیە ویرۍ کەریوە؟

بەڵۍ شێخ سەعید بەهێوە گەورۍ گەلوو کوردین، کە تارێخوو گەلوو کورڎسانینە دا یاگۍ وێش هەنە. سووکایەتیکەردەی بە شێخ سەعیدی سووکایەتیین بە گردوو گەلوو کوردی. حەرچندە حکوومەتوو تورکی هەوڵۍ مدۊ وەرەچەم نەگێریۊ، وەلۍ بەڕۊشنی بەڵگەنامەتارێخییەکانە هەن. گەلوو کوردی ئانێنۍ کە بەشدارییشا وەشکەردەی تورکیای تازەینە کەردەن. ئی ئەرەمەرزیایە کە بەشداریی جەنگیش کەردەن و گەشمەردێش پەیدان. تا ساڵەو ١٩٢٤ ئاستێوە دیاریکریاو هامکاریی بەینوو کوردی و تورکەکانە بییەن. چی حاڵەتەنە وەعدوو وێڕاوەبەری بە کوردی دریان. وەلۍ چەنی دەستووروو ساڵەو 1924 بە واتەی "تورکیانە تەنیا یەک نەتەوە هەن" بییەی و مافوو کوردی ڕەت کریاوە، ئا وەعدۍ بە کوردی دریێبێنۍ نەیاونیۍ یاگۍ و خیانەت جە گەلوو کوردی کریا. چێنە خیانەتکار شێخ سەعید نییا، بەڵکوم خیانەت وەنەو شێخ سەعیدی و گردوو گەلوو کوردی کریان.

شێخ سەعید پێسە کەسێوە دیاروو کوردی، ڕاسواچ و دڵسۊز بییەن، سەرۊکوو جمیەرەکەی نەبییەن. ئەنداموو کۊمیتەو ئازادیی بییەن. وەلۍ وەختۍ کەسۍ پێسە خالێد جبرانی سەرۊکوو کۊمیتەو ئازادیی و یوسف زیا گیریۍ و گەلوو کوردی ڕووبەڕوو نادادپەروەریێوە گەورەی بییۊ، شێخ سەعید ناچار بی ئا بارگرانییە گێرۊ گەردەن. وازش نارد و فیداکارییش کەرد. هەوڵێش دۍ پەشتیوانی وەنەو دۊزوو ئازادیی کوردی کەرۊ. دماو یوەم یەکەم کۊبییەیۊ بۊنەو  هاندای سەروازە گەشتیارییەکاوە وەردەموو گرووپەکەینە هەوڵداێوە زووی دەسش پەنە کەرد. هەڵای ئامادەکاریی پێویسش نەکەردەبۍ حکوومەتوو تورکی هجوومش کەرد سەرش. ئانە چێگەنە کریا ئانە بۍ. پەوکای ئاشکران بەبۍ وەرەچەمگێرتەی ڕاسییە ڕەواکاو دۊزوو کوردی، مەتاومۍ بەدروسی چا بارودۊخانە بیاومێنە. شێخ سەعید کەسایەتییێوە گرنگا، کە تارێخەنە کۊشیای پەی دۊزوو نەتەوەیی کوردی یاگۍ تایبەتییشا هەن و جە کۊشیای ئازادیینە کە ئارۊ یاوان قەلاپۊپە، یادوو شێخ سەعیدی و سەید ڕەزای و ئیحسان نوری پاشا بەزیندەیی مەنۊوە و ئامانجەکاشا ئایندێوە نزیکنە مۍ دی.

جگە چانەیە، کە شێخ سەعید بەیاننامەکەشنە باسوو خەلافەتییش کەردەن، چا وەختنە بە نائاسایی نەزانیۍ. خەلافەت تازە ورشنیابێوە و بەشێوە وەرەچەم جە کادیرە حکوومییە تازەوەشبییەییەکا بە نوێنەریچەوە هەڵای وەرگێرییشا جە خەلافەتی کەرد. حەرپاسە زانیاری هەن، کە وەڵێنیازەکاو ئەفسەرێوە، کە لاو حکوومەتیوە دەسنیشان کریابۍ، دەورێوە گرنگش نیشانە دا و بەروستەی ئا جۊرە قسا. پەوکای ڕۊشنا ئانۍ ورسەنگنای تەنیا سەروو بنەمێوە کەرا، بە ئەنقەس و بە ئارمانج ئا هەرمانۍ.

 

 

بەردەوامیش هەن....