رێکوزیا و ئەرەمەرزیاکۍ زوان و وێژەی کوردی جەبارەو سەڎەم ساڵەو ئەرەمەرزناو کۆماروو تورکیایۊ ئەرەیاۋنېوەش وەڵاکەرڎۊ.

ئەرەیاۋناکە بەنامونیشانوو "کۆماروو تورکیای جە ٢٩و تشرینی یوۋەم و ٢٠٢٣ېنە ١٠٠ ساڵۍ جە عمریش پەڕ کەرۊوە" پی جۆرەنە:

"جە سەڎ ساڵی ۋیەرڎەنە سەرباروو ئانەی کۆمار بە هامکاری و کۊشیای هامبەشی گەلوو کوردی و تورکی و گەلا تەروو ئی وڵاتەیە پاڕێزیا و ئەرەمەرزیا، دماو ئانەی کۆمارەکە مەرزیارە گرڎوو ماف و ئازاڎییەکا گەلوو کوردی بە نەبیەی نریېرە و نکۆڵیشا ۋنەکریا و تورکایەتی سەروو گەلوو کوردیرە سەپیا. ئا نکۆڵیکەرڎەیە جە کولتور و زوانی کوردی یاوا ئا ئاستەی، بەمەڵامەتوو قسەکەرڎەی بە زوانی کوردی سزای دارایی سەروو کوردەکارە سەپیا.

گەلوو کوردی جە سەرەتاو ئەرەمەرزناو کۆماروو تورکیایۊ تا ئیسە رووبەڕوو هەڵوێسی و مامەڵەی سەرکوتکارانەی و نکۆڵیکەرانەی بیەنۊ و جە سەرەتاوە تا ئاخر جە ۋەران ۋەروو ئا مامەڵە شووم و دوژمنکارانەینە پەی پارېزنای شکۆ و بەها نەتەوەییەکاش، جە ۋەران ۋەروو هەڵوێسوو کاربەدەسا دەوڵەتینە ناڕەزایەیی ۋېش نیشانەدان، کۊشیایش ڕاوەبەرکەرڎەن، ۋېڕاگریش کەرڎەن، کولتوری قەڎیمی ۋېش و زوانە دۊڵەمەنڎەکەش پارېزنان و تا ئیسەیچ ئا کۊشیایە بەردەواما.

پېسە گرڎوو گەل و نەتەوەکا، پۍ گەلوو کوردیچ پارێزنای کولتور و زوانی کۆڵەکۍ سەرەکی و بنچینەییەو کۊشیاینە. گرڎوو کۊشیا نەتەوەییەکا بە داواکاری ئازاڎیی کولتوری و زوانی دەسشا پنەکەرڎەن و ملاڕاوە. داواکاری گەلوو کوردی کە 'با زوانی کوردی بۊ بە زوانی ڕسمی جە ڕەوزۊ تا زانشتگە بۊ بە زوان و پەروەردەی ' داواکاریېوە رەوا و مرۆییا.

جە گرڎوو پەیماننامە میان نەتەوەیی و جەهانییەکانە ئا مافە، پېسە مافێوە بنجینەیی پۍ گرڎوو گەل و نەتەوەکا دڎانش نریان پۊرە و ئا پەیماننامۍ گەلوو کوردیچ گېراوە. پا ئەقڵیەت و مامەڵەکەرڎەی کاربەدەسا دەوڵەتی جە سەرەتاو ئەرەمەرزناو کۆمارو تورکیایۊ گەلوو کوردیشا جە گرڎ ماف و ئازاڎییەکاش بێ بەش کەرڎەن.

پارېزنای کولتور، زوانی و بەدەسئارڎەی قەوارەی سیاسی بە پارێزنای و وەڵۍ وستەی کولتوری و زوانی دەسەبەر بۊ. پۍ ئانەی زوان پارېزیۊ و وەڵۍ وزیۊ، مشۊم کریۊ بە زوان و پەروەردەی. حەرپۊکەی گەلوو کوردی جە سەرەتاوە تائیسە پاگیرا سەروو داواکاری؛'جە ڕەوزۊ تا زانشتگە پەروەردە بە زوان و ئەڎېش'. 

ملۋېنان زارۊڵۍ کوردی گەرەکشانە بە زوان و ئەڎایی ۋېشا پەروەردە کریا، بە زوان و ۋېشا ۋەنانە، وەرمەکاشا بە زوانی کوردی بۋینا. ئا مافە هامشێوەو گرڎوو زارۊڵا جەهانیا، مافوو زارۊڵا کوردیچا. ئانە مافێوە رەوان، بنچینەیی، مرۆیی و گەردونییا کە پۍ زارۊڵا کوردی ئنڎەو نان و ئاوۍ و هەوای گرنگا.

چەنی ئا داواکارییە سروشتی، مرۊیی و گەرڎوونییا، کاربەدەساو دەوڵەتوو تورکیای، پێسە سەرەتاو ئەرەمەرزنای کۊماری، هەڵای سەروو سیاسەتەکاو سەرکوتکەرڎەی و نکۊڵیکەرڎەی پا گێرارە و نکۊڵیکەرڎەی  جە گرڎوو بەهاکاو گەلوو کورڎی بەرڎەواما.

ئانەیچە پا مانێنە، کە هامشێوەو سەد ساڵی ویەرڎەو کۊماروو تورکیای، سیاسەتەکاو نکۊڵی و سەرکوتکەرڎەی لە سەد ساڵی ئایندەنە، سەروو ملوێنا زارۊڵاو کورڎی بەرڎەوام بۊ و بەزۊر وانای بە زوانی تورکی سەرشارە سەپییۊ و زارۊڵاو کورڎی دیسان جە مافوو وانای بە زوانی کورڎی بێبەشۍ کریا.  

جە سەد ساڵی ویەرڎەن، گرڎوو ماف و ئازادییەکاو گەلوو کورڎی و ھاموەڵاتیبییەی بەتایبەت زوانی کورڎی بە نەبییە نریێرە و نکۊڵییشا وەنە کریا.  

ھاموەخت چەنی دووەم سەد ساڵوو ئەرەمەرزنای کۊماری، ئێمە پێسە ڕێکوزیا و ئەرەمەرزیایەکاو زوانی کورڎی یاد کەرمێوە و ماچمێ: گەلوو کورڎی جە دووەم سەد ساڵوو کۊمارینە، سیاسەت و کرڎەوەکاو نکۊڵیکەرڎەی جە بەهایەکاش قبووڵ مەکەرۊ و پی ئەرەیاونایە 'با زوانی کورڎی بکریۊ بە زوانی فەرمی و پەروەرڎە'ی بە زوانێوە ڕۊشن و پاگێرتەیرانە بە کاربەدەساو کۊماری ماچمێ: پەی ژیواێوە هامبەش و یەکسانوو هاموەڵاتاو ئی وەڵاتەیە، مامەڵە و ھۊشمەندیێوە یەکسانوو کاربەدەساو دەوڵەتی پێویسا.

پەی ئانەیچە پێویسا ماددەو ٤٢ۍ دەستووری ھەمیشەیی هەموار بکریۊوە، جە دەستووری ھەمیشەیی لا بریۊ، ئا چەنەوینایۍ و خەتە سوورۍ، کە دەسەڵاتداراو تورکیای سەروو ماددەکاو ١٧-٢٩ و ٣٠ی پەیماننامەو نەتەوە یۊگێرتەکا پەی مافەکاو زارۊڵا ھەنشا، لا بریا. 

نە کەمتەر، نە زیاتەر... ئا ماف و ئازادیۍ پێشکەش بە گەلوو تورکی کریا، پێشکەش بە گەلوو کورڎی و گرڎوو ئا گەلا تورکیانە مژیوا کریا، تا گەلوو کورڎی و گەلای تەرۍ، کە هاموەڵاتۍ تورکیاینۍ، پێسە هاموەڵاتا تورکی، جە گرڎوو ماف و ئازادییە سەرەتاییەکا بەتایبەتی مافوو وانای بە زوانی ئەدایی، ئیسفادە کەرا.

نامۍ ئا ڕێکوزیا وئەرەمەرزیایا ئیمزاشا سەروو ئەرەیاونایەکەی کەرڎێنە:

*ئینستیتیوتوو کورڎوو ئامەدی

*ئینستیتیوتوو کورڎاو ئیستەنبوڵی

*گۊڤاروو کولتوور، زوان، فولکلۊری و هونەروو دەستاڕ (دەستاڕ)ی

*کۊمەڵەو وێژەواناو کورڎی

*کۊمەڵەو کۊڵیایۊ کولتوور و زوانووئاری (ئاری دەر)ی

*کۊمەڵەو کۊڵیایۊ کولتووری و زوانی میزۊپۊتامیا (مەد دەر)ی

*کۊمەڵەو کۊڵیایوە کورڎییەکا

*کۊمەڵەو کۊڵیایوەی کولتوور و زوانوو ئاڤێستا (ئاڤێستا دەر)ی

*کۊمەڵەو کۊڵیایۊ کولتوور، زوان و هونەروو ئانکا (ئانکا دەر)ی

*کۊمەڵەو کۊڵیایۊ کولتووری و زوانوو فوراتی (فورات دەر)ی

*کۊمەڵەو کۊڵیایۊ کولتووری و زوانوو بورجا بەلەکی

*کۊمەڵەو کۊڵیایوە کولتووری و زوانوو بۊتان (بۊتان دەر)ی

*کۊمەڵەو کۊڵیایۊ کولتووری و زوانوو ئارسیسا (ئارسیسا دەر)ی