تان و پۊ وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی و ھەنگامۍ کرڎەیۍ پەی ئاۋەڎانکەرڎەو ناوچەو ھۆرامانی و ئەۋەگېڵنای زۋانی ھۆرامی پەی بوارو وانای و ڕاۋەبەریی، کتێبێوەن جە نۋیستەی و ئاماڎەکەرڎەی "ئاکۊ مارانی" و جەی دماوە بە زنجیرە جە بەشو هەورامی ئاژانسەکەیمان (فوڕات نیوز)ەنە وەڵاو مەکریۆنەوە
 

[بەشۍ یاڼزەمە] 

سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی چنی پېکمێۋ؟

سیستەمو وېڕاۋەبەریی سەرو بنەماو یۊگېرتەو ڕېکۋزیێ جەماۋەریی و کۊمەڵایەتییەکا پېکمێۋ. ھەڵبەتە گرڎ ڕېکۋزیێۋی بە نامۍ "جەماۋەریی و کۊمەڵایەتیی" نمەتاۋۊ پایەو سیستەمو وېڕاۋەبەریی بۊ؛ پەی نمۇنەی سیستەمو ڕېکۋزیا ڕامیاریی و ڕېکۋزیا بەنامۍ "جەماۋەریۍ" دماڕەۋۍ پارتییە ڕامیارییەکا، ڕېکۋزیێ فەرمانداریی و دۆڵەتییەکۍ بە نامۊ "جەماۋەری و خەڵکی" پېچەۋانەو سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی ڕېکۋزیێنۍ و ژلېۋیاۋە و ھەرمانەکەرا و ئامانجشا تەمام پېچەۋانەن؛ ھەر ڕېکۋزیێۋ پەیکەربەڼیش قۇچکەیی و بڕیاردایش میانیگەرانە بۊ، نمەتاۋۊ پایە یان تان و پۊ سیستەمو وېڕاۋەبەریی بۊ، ڕېکۋزیێ قۇچکەیی و ڕامیارییەکۍ بەس چنی سیستەمی دۆڵەتی و پارتییایەتی گونجیا، چۇنکە ئامانجو ھەر دۋۍ (ڕېکۋزیای بەنامۍ "جەماۋەری"ی قۇچکەیی و میانیگەرا چنی سیستەمی فەرمانداریی-دۆڵەتی) پارېزنای سالاریی کەمینەو ڕامیارا و داراکان سەرو گرڎو کۊمەڵېرە، کە ئانەیچ ڕەتۆکەرڎەو ئامانجۍ و بنەمێکۍ (سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی)ـەنۍ.

ئا ڕېکۋزیێ کۊمەڵایەتیۍ کە متاۋا پایە یان تان و پۊ سیستەمو وېڕاۋەبەریی کۊمەڵایەتی پېکبارا، مشیۊ بە کۊنیشتی گرڎینەو خەڵکو گەڕەکۍ، یاگۊ ھەرمانۍ و یاگۊ وانای و ...تد پەشتیبەسا، کە چاگەنە دیمۆکراسی ڕاستینە ئەنجاممڎریۊ و پەیڕەۋکریۊ [دێمۆکراسی: مەبەس چە سیستەمی پارلەمانی نېیا]؛ چاگە چە بارەو پەرسەکا کۊمەڵۍ و یاگۊ ھەرمانۍ و یاگۊ وانای و یاگەکا تەری گفتوگۊکریۊ و ھەر چاگەیچ چە بارەشا بڕیارەمڎریۊ و ھەر چاگەیچ دەسەو ڕاسپاریایا پەی سەرپەرشتیکەرڎەو ئەنجامدای بڕیارەکا دەسنیشانکریۊ؛ بە واتێۋە تەرە، ڕاسپاریا بڕیادەر نېیا، بەڵکو سەرپەرشتیکەرو ئەنجامدای بڕیارەکا خەڵکین و ڕېکۋزیێ جەماۋەریی و کۊمەڵایەتییەکۍ دلۍ وېشانە سیستەمو وېراۋەەبەریی پەیڕەۋکەرا.

دماو ئانەی کە دلۍ گلېرۆبەی گرڎینەو خەڵکییەنە ڕاسپاریێ ئەنجۇمەنۍ/ شورێ/ کۆمونۍ/ یاگۊ ژیۋای، یان یاگۊ ھەرمانۍ و وانای ھۊرۋچیێ، ڕاسپاریێ ھۊرۋچیێ دەگاکا ئەنجۇمەنی ناوچەیی دەگاکا، ھەرمانگاکا، فېرگاکا پېکمارا و فێدراسیۆن یان تۊڕۊ یۊگېرتەی دەگاکا، ھەرمانگاکا، فېرگاکا، درۊسکەرا. چە دەسەو ڕاسپاریایا فێدراسیۆنە ناوچەییەکا یان تۊڕە ناوچەییەکا، کۆنفێدراسیۆن یان تۊڕۍ کۊمەڵایەتیۍ سەرتاسەریی ھەرېمەکا پېکمێۋ.

سەرنج : ئەنجۇمەن، شورا، کۆمونە بە ڕېکۋزیاو دەگێ یان شاری و یاگۊ ھەرمانۍ و یاگۊ وانای ماچیۊ، نەک بە ڕاسپاریا ھۊرۋچیاکا خەڵکی، کە دلۍ کۊنیشتو بەشدارا ئەنجۇمەنی و شورێ و کۆمونېنە ھۊرۋچیا؛ بە کەسە ھۊرۋچیاکا دلۍ گلېرۆبەی خەڵکی (دەسەو ڕاسپاریایی) ماچیۊ و دەسەو ڕاسپاریایی بەشېۋا چە ڕېکۋزیاکا، نەک گرڎو ڕېکۋزیاکا، یان بڕیاردەرو ڕېکۋزیاکا.

ڕاسپاریێ دۋۍ دەگایا یان چڼ دەگێۋی گلېرېباۋە و چە بارەو یۊگیرتەی یان ڕېکۆتەی ئابۇریی و ئاساییشی و وېپارېزیی میانو وېشانە گفتوگۊکەرا. ھەڵبەتە ۋەڵتەر دلۍ ھەر دەگێۋېنە چە بارەو سیستەمی ئابۇریی و ئاساییشی و وېپارېزیی قسېکریێنە و پېکئامێنۍ و ڕاسپاریێ دەگاکا یان ڕېکۋزیاکا ۋەڵتەر ئەرک و پەیلۋاو و داۋازیۍ ئا کەساشا پنەنۍ، کە ئاڎېشا ھۊرۋچنێنۍ، نەک پەیلۋای و داۋازیۍ کەسیۍ وېشا. کریۊ دۋۍ یان چڼ دەگێۋ سەرو ئەۋەفاڕای و بەخشای بەرھەمەکاشا، یا جۊرو پەشتەۋانیکەرڎەی ئابۇریی و مڎرامانی چنی یەکتری و چە یەکتری میانو وېشانە ڕېکېگنا، یان چڼ دەگێۋ پېۋەرە ھامپەیمانېۋی ۋەرەنگاریی و ئابۇریی یان فێدراسیۆنو وېڕاۋەبەریېۋی ناوچەیی میانو وېشانە پېکبارا؛ مشیۊ گرڎ دەگێۋە، گرڎ یاگېۋۊ ھەرمانۍ یان یاگېۋۊ وانای و خزمەتکەرڎەی و بوارەکا تەری سەربەوېی وېش بۊ و ئازاڎ بۊ چنی کۍ ھامپەیمانی بەسۊ.

--------------------------------------------
* دەنگە تایبەتەکۍ زۋانی هۆرامی، پیتە و نمۇنە:

- ڎ : ئەڎا
- ۋ : ۋاران
- ڼ : مەڼ
- ۊ : لۊ
- ﯗ = وو : (مــﯘ)

نۋیستەی : ئاکۊ مارانی