ئەحمەد حاجی ڕەشید دیارییش کەرد؛ گەندەڵی و سیاسەتە ئابوورییەکاو پەدەکەی با بایسوو ئەرەگیرکاریی زیاتەری هەرێموو کوردستانینە و سەرمایەو هەرێمی ئاستی میاننەتەوەیینە باند کریۆ و ئاماژەش پانەیە کەرد، کە مشۆم خەڵکوو کوردستانی پەی چێولای زیاتەر خاوەنداریی وەنەو سیستمی و دەسکەوتەکا کەرا.

قەرارەکاو دادگاو باڵاو فیدراڵیی عێراقی، کە دەربارەو مژاروو ورچنییەی و ئابووری سەروو پانیشتوو کوردستانی دێنێش، کاریگەریی سەروو هەرێموو کوردستانی دروس کەرا. پاسە بەروزیۆ کە ئی قەراراو دادگاو فیدراڵی سەرچەمەو وێش جە سیاسەتی خراپوو پەدەکەیۆ ورگێرۆ و لێوە تەرۆ، کە ئی قەرارێ دژوو سیستمی و دەسکەوتەکاو خەڵکوو پانیشتوو کوردستانین. پەرلەمانتاری وەڵینوو حیزبوو دادگەریی کوردستانوو عێراقی ئەحمەدوو حاجی ڕەشیدی پەی ئی مژارا قسێش پەی ئاژانسوو هەواڵوو فورات (ANF)ی کەردێ.

ڕەشید باسوو قەرارەکاو دادگاو فیدراڵییش کەرد و واتش، ورچنیەی لاو کۆمیسۆنوو ناوەندوو عێراقیوە کریۆ، ئیتر پەدەکە مەتاوۆ بە پاو بەرژەوەندییەکاو وێش ورچنییەی ورسووڕنۆ، ڕەشید واتش وەڵتەرێ سیستموو یەک بازنەیینە پەدەکە بە ئاسوودەیی پلانەکاش کەرێ، ڕەشید ئاماژەش کەرد ئیتر پەدەکە بە نامێ کۆتاکاوە ورچنیەیەکەینە نمەتاوۆ ١١ کورسیێ کۆتاکاو پەڕلەمانی گرەنتی کەرۆ و ئیساتێنە بە نادەستوری مژماریا.

هامسەنگیێوە بەینوو لایەنە سیاسییەکانە وەش بۆ

ڕەشید باسش کەرد کە بە پاو قەرارەکەی ورچنییەی سەروو بنەماو چوار هەرێماوە کریۆ و واتش: "ئەگەر ئی قەرارێ یاویا یاگێ جیای ئانەی یەک پارتی سیاسی هەرێموو کوردستانینە دەسەڵاتنە بۆ، ئیتر بەینوو لایەنە سیاسییەکانە هامسەنگیێوە وەش بۆ. ڕەنگا هامسەنگییەکە فاڕیۆ جە بەرژەوەندیی لایەنانێوە کە تا ئیساتێ دەسەڵاتنە نەبیێنێ یا بەشداریی دەسەڵاتی سیاسییشا نەکەردەن.پەوکای ئەگەر ئی قەرارە بە شێوێوە گونجیا بلۆ ئیتر ئایندەو دیموکراسیی هەرێموو کوردستانینە گەش بۆ. بەتایبەت چا ڕووەوە کە کۆمیسۆنوو باڵاو ورنییەیەکاو عێراقی سەرپەرشتیی ورچنیەی کەرا. بە پاو یاساکا وەڵینەکاو ورچنیەی کە لاو پەدەکەیۆ دیاریێ کریێنێ، ورچنیە وەڵینەکانە بڕێ داتێ هەنێ کە هیچ یاگێوە دنیێنە نەبیێنێ. پەی نموونەی دیانانە ڕێژەو دەنگدای ١٢٠ جە سەدی بەشداریی بێ، یا کۆمەڵێو پەرلەمانتارێ بە ١٢٠ دەنگێ کەمینەکا ئامێبێنێ پەرلەمان، وەختێوەنە پەرلەمانتارێ تەرێ ئشیا ٢٠ هەزار دەنگێشا دەس وستێنێ تا بیاوا پەرلەمانی، ئی قەرارە تازە ڕاگێری وەنەو ئا چێوا کەرۆ."

وەزارەتوو پێشمەرگەی چەنی مووچەو ٤٣٣ هەزار کەسا مدۆ؟

ڕەشید باسوو ئا قەراراشە کەرد، کە دەربارەو مووچەی دریێنێ و واتش: " پی قەرارە تازەیە ئیتر بەغدا مووچە دابین کەرۆ، پەوکای لایەنی خاسوو قەرارەکەی ئانەن لایەنە دەسەڵاتدارەکێ نەتاوا کادری حزبی کەرا بە هەرمانبەروو حکومەتی، پەی نموونەی جە وەزارەتوو پێشمەرگەینە ٤٣٣ هەزار کەسێ مووچە ورگێرا،دەگرن، دەوڵەتانێوە خاوەنوو ٦٠ ملیۆن کەسانێ هێزێوە ٤٠٠ هەزار کەسییشا نییا، چەنی یاگێوەنە کە ٦ ملیۆن کەسێنێ، ٤٣٣ هەزار کەسێ مووچە ورگێرا؟

'گرێبەسوو نەوتەو هەرێموو کوردستانی چەنی تورکیای نایاسایین'

ڕەشید قەرارە ئابوورییەکێش نرخنێ و واتش ورەتەی نەوتێ ئیتر ڕاو بەغدایۆ بۆ. ڕەشید دیارییش کەرد دماو ئا ڕێکەوتەیا کریێبێنێ، ساڵەو ٢٠٠٩ دەس بە ورەتەی نەوتێ کریان و پێسە بەردەوام بی: "وەختێ ئینە کریێ حکومەتوو عێراقی واچێ ئینە نایاسایین. داواش وەنەو هەرێموو کوردستانی کەردە ڕاپۆرتەش بدۆ پەنە بارەو ورەتەی نەوتێوە. بەڵام جوابوو ئا ڕاپۆرتا نەدریێوە. بەروو یاساو عێراقیوە ورەتەی نەوتێ بە تاوان حساب کریۆ، بەڵام دەوڵەتوو تورکی گرێبەستێوە ٥٠ ساڵەش چەنی پەدەکەی ئیمزا کەردەن، کە متاوۆ پەی ماوەو ٥٠ ساڵا نەوتەو هەرێموو کوردستانی پسانۆ. عێراق چند جارێوە واتش ئینە نایاسایین، بەڵام ورەتەی نەوتێ هەر بەردەوام بی. ئینە جە ڕاو دادگایۆ کریا بە پەرسەو ڕۆی. پێوەس بە ورەتەی نایاسیی نەوتێوە بواروو میاننەتەوەیینە قەرار یا تا جە بڕێو یاگانە سزاکێ یوانیا یاگێ . دمایی زانیا ئا نەوتێ دریێ بە تورکیای، ورەشیێ بە ئیسرائیل و بڕێ جە کۆمپانیا ئیسرائیلییا مامەڵەشا پۆوە کەردێنە. تورکیا دەورێوە فرەش چی بوارەنە گێڵنا، ئینەیچ پەی هەرێموو کوردستانی دۆخێوە خاس نەبێ."

'خەڵکوو پانیشتی مشۆم خاوەنداری وەنەو دەسکەوتەکاش کەرۆ'

ڕەشید باسوو لایەنی نەرێیێ قەرارەکاو عێراقیش کەرد و واتش، کە ئی سیستموو گەشەو هەرێموو کوردستانی لاواز کەرۆ. هەرێمێوە کە هێزەکەش لاواز کەوتەبۆ، نمەتاوۆ سیستمێوە قەوەت بەرۆ ڕاوە و واتش: "ڕەنگای هەرێم نەتاوۆ پێسە وەڵێ گەشە کەرۆ، ئا گەشە کە چا وەڵتەر بێ و تاویا ئیسفادەش چەنە کریۆ، ئیساتێنە پێسە پێویسی نمەتاویۆ کەل گێرۆ، ئینەیچە پەی ئایندەو پانیشتوو کوردستانی خاس نیا. وەرپەرساو هەرێمی تاوێنێ ئی دەسکەوتا خاستەر بەکار بارا و ئیسفادەشا چەنە کەرا، بەڵام وێشا پەنە دۆڵەمەند کەرد و خەڵکشا تووشوو قەیرانی کەرد. ئا سیستموو ورچنیەیە کە پەدەکە بە داواو وێش کەرێش بەتاڵ کریاوە. ئیتر مەتاوا بە دڵوو وێشا ورچنییەی کەرا. ئانەکە گنۆ گەردەنوو خەڵکوو کوردستانی ئیساتێ بەدماوە خاستەر دەسکەوتەکاشا بپارێزنا و خاوەندارییشا وەنە کەرا."