هەڵبژاردنی ئیستەنبول شەڕی ناوچەکەی قووڵ کردەوە

لە هەڵبژاردنەکانی ئیستەنبولدا پلانەکانی ئەردۆغان و فاشیزم و ئیسلامی نەرم تێکدەچن. ئەگەر کورد سوور بن لەسەر یەکێتیی نێوخۆیان و بە تەواوی گۆشەگیریی ئیمرالی بشکێنن، هەڵبژاردنەکانی ئیستەنبول مۆری خۆی لە هاوسەنگی و مامەڵە ناوچەییەکان دەدات. ئەو مامەڵانەی لەنێوان دەوڵەتە هەرێمییەکاندا دەرکەون و ئاشکرا دەبن و مامەڵە سیاسی و ئابوورییەکان مەترسی لەسەر کوردان دروست دەکات.

داگیرکردنی باشووری کوردستان (ئۆپراسیۆنى پەنجە بۆ داگیرکردنى خواکورک) و هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی بۆ سەرۆکی هەرێم لە یەک رۆژدا بەڕێوەچوو و لە هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا شەڕ گەرم دەبێت. گەشت و سەردانی سەرۆک کۆماری عێراق بۆ ئیستەنبول بە پەلە ئەنجام دران.

 'ئۆپەراسیۆنی پەنجە' بۆ هەڵبژاردنی ئیستەنبول (هەڵبژاردنى شارەوانییەکانى ئیستەنبول) دەستیپێکرد. ئەردۆغان ئەمجارە هەموو پلانەکانی خۆی بەڕێکوپێکی داڕشت. ئەردۆغان بۆ بردنەوەی هەڵبژاردنی ئیستەنبول بە بڕیاردەرکردن و بە پێداگرییەوە توانا و دەرفەتەکانی دەوڵەت بۆ خۆی بەکار دەهێنێت. ئەکرەم ئیمام ئۆغلو دەڵێت: "راگەیاندنەکانی ئاکەپە کاری خراپم لەسەر دەکەن و کەمپینى ناشیرینکردن و رەشکردنم لە دژ بەڕێوە دەبەن".

 ئیستەنبول شاری هەموو کەسێکە. شاری کوردان، شاری سەرمایەدارەکان، شاری دیموکراتەکان، شاری کەمالیست، موحافزکار و نەژادپەرستانیشە. لەم قۆناغەدا، بەبێ یەکێتیی کوردان مەترسیی گەورە دروست دەبن. هاوسەرۆکایەتیی کەجەکە پیرۆزبایی بۆ نێچیرڤان بارزانی نارد بەبۆنەی هەڵبژاردنی بە سەرۆکی هەرێم، بەڵام بەداخەوە ئەو پیرۆزباییە بەبێ یەکێتیی کوردان، دڵی کوردان لەم سەدەیەدا خۆش ناکات.

 لە ئاڵۆزییەکانی سوریادا پلانی نوێ هەیە، ئاساتانە و ماستانەش بۆ چارەسەرکردنى قەیرانى سوریا جگە لە خەونێک هیچی دیکە نییە. رێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان، لە چاوپێکەوتنەکەیدا چارەسەرکردنی کێشە هەرێمییەکانی لە ٧ خاڵ دا خستبووەڕوو. سیاسەتی دیموکراتیک بۆ کوردان و بۆ گەلانی ناوچەکە بنەمایەکى بنەڕەتین.

لەنێوان دەوڵەتانی ناوچەکەدا، هەموو مامەڵە و سەوداکان لەسەر کوردان و پەکەکەیە. هاکان فیدان سەرۆکی دەزگای هەواڵگریی دەوڵەتى تورک (میت - MÎT) سەردانى تارانی کرد و چاوپێکەوتنی لەگەڵ بەرپرسانى ئێران ئەنجامدا. لەنێوان رووسیا و ئیدارەی سوریا و دەوڵەتی تورک دا هاوپەیمانیی شاراوە ئەنجام دراون. بۆ دەستێوەردانی هەرێمەکانی تەل رەفعەت، شەهبا، ئیدلب و دەوروبەری لازقیە پلانی نوێ داڕێژراوە. ململانێکانی ئەمریکا و ئێران لە مانگی حوزەیراندا بۆ سەروەری و باڵادەستی لە عێراق و سوریا زۆر گەرم دەبێت.

لە سوریا هاوپەیمانیی شاراوە تازە کراوەتەوە

لە شەڕی سوریادا هێزی رکابەرەکان، هێزە هەژمونخوازەکان بە رێککەوتن و هاوپەیمانێتییەکانیان بەردەوامن لە ململانێ سیاسی و ئابوورییەکانیان. ئەردۆغان سەبارەت بە کڕینی ئێس ٤٠٠ لە نێوان رووسیا و ناتۆدا ماوەتەوە. دەوڵەتی تورک دەیەوێت لە هەموو لایەکەوە سوودمەند بێت.

 رژێمی سوریا و دەوڵەتی تورک و رووسیا لە چوارچێوەی هاوپەیمانیەکی شاراوەدا رێککەوتوون و دەیانەوێت خۆیان لە هەرێمی شەهبا و تەل رەفعەت جێگیر بکەن. لەم قۆناغەدا پلانی دەوڵەتی تورک لەسەر هەرێمەکانی شەهبا و خواکورکە. ئەم پلانە هەم لە باشووری کوردستان و هەم بە مۆڵەتی حکومەتی عێراق بەڕێوەدەچێت.

  لە پلانەکەی ئەردۆغاندا کەرکوک، هەرێمی شەهبا و هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا هەیە. ئەو پلانە لە سێ لایەنەوە لەسەر باکوور و رۆژئاوای سوریاوە دادەڕێژراوە. لەنێوان ئەو سێ دەوڵەتەدا دابەشکاریی هەیە. ئەگەر گروپی بەرەی نوسرە لە ئیدلب لەناو ببرێت ئەوا  هاوکاری و دابەشکاریی هەرێمیش لە نێوانیاندا دروست دەبێت.

 دەوروبەری حەما و لازقییە بۆ بەشار ئەسەد دەبێت. ئەگەر شاری ئیدلب لەو گروپە چەتانە پاک بکرێتەوە رووسیا سەروەری و باڵادەستیى  خۆی بەسەر شاری ئیدلب دا رادەگەیەنێت. ئەو شاری ئیدلب بۆ خۆی دادەبڕێت. دەوڵەتى تورکیش بۆ گۆڕینی دیمۆگرافی و داگیرکردنی شارەکانی کوردانیش خاکی عەفرین و شەهبا لە خاکی سوریا دادەبڕێت.

 لەو پلانەدا مامەڵەی سەر کورد ئەوەیە، کە رووسیا دەیەوێت بە دەستی دەوڵەتی تورک پاکتاوکردن و سڕینەوەى کورد جێبەجێ بکات. ئەوە هاوکات رکابەریی رووسیا، ئێران و ئەمریکایە لەسەر سوریا.

یەکگرتوویى بۆ پلان و بەرژەوەندییەکان پێویستە

ئێستا هەموو چاوەڕوانی ئەوەن ئاخۆ نێچیرڤان بارزانی بۆ یەکێتیی کوردان چی دەکات؟ ئاخۆ پارتە سیاسییەکانی کوردان لەم سەد ساڵەدا دەتوانن لەسەر دەستکەوتەکانی خۆیان کۆنگرە و کۆنفرانس ببەستن. ئەگەر گەلی باشووری کوردستان لەبەرانبەر داگیرکردنی خاکەکەی و لەبەرانبەر دەوڵەتی تورک سەری بەرز کردەوە راپەڕی ئەوا هیچ واتایەک بۆ پارتە سیاسییەکان نامێنێتەوە.

 ساڵی ٢٠١٤ هەندێک بەرپرس و کاربەدەستانی یەکێتی لەگەڵ بەڕێوبەرانی کەجەکە دانیشتن. لەو چاوپێکەوتنانەدا گفتوگۆ لەبارەی گرنگیی یەکێتی کرا. لە داگیرکردنی خاکی باشووری کوردستاندا، پێشمەرگەکانی پارتی دیموکراتی کوردسان (پەدەکە - PDK) لە هەرێمەکانی بارزان و سیدەکان لەگەڵ سوپای تورک جموجوڵ دەکەن. ئەردۆغان لە پلانەکەی خۆیدا دەیەوێت ئەو هەرێمەی کە گەریلاکانی پەکەکەی لێیە  بەرتەسک بکاتەوە.

 ئەگەر سوپای تورک لە هەرێمی بازران و لە سیدەکان خۆی جێگیر بکات ئەوا بە هەواڵگریی خۆی و بە هاوکاریی پەدەکە هەرێمە سەربازییەکانی خۆی بەرفراوانتر دەکات. کاتێک گەریلاکان لە دهۆک فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانى مووشکهاوێژی جۆری سیها (سیها -SIHA)ی سوپای تورکیان خستە خوارەوە، دەوڵەتی تورک بە فڕۆکەی جەنگی ئەو ناوچەیەی بۆردومان کرد. ئاخۆ دوای ئەوەی، کە سەرۆکی هەرێم هەڵبژێردرا ئەو سیاسەتەی کوردان و وتوێژی کوردان لەسەر چ بنەمایەک بەڕێوەدەبردرێن؟

کۆنسێپتی کوردان بۆ شکاندنی گۆشەگیرییە

ئۆجالان لە چاوپێکەوتنەکەیدا ئالۆزییەکانی تورکیای دەستنیشان کرد و لە چالاکییەکانی مانگرتندا هێزی کوردان دەرکەوت. دوای دووبارە ئەنجامدانەوەى هەڵبژارنی شارەوانییەکانی ئیستەنبول ٢٣ی حوزەیرانی ٢٠١٩ / ٢ پووشپەڕ سیاسەتی دیموکراتیک لە رێگەى ئەو چاوپێکەوتنانەوە، کە لە ئیمرالییەوە بەڕێوە دەچن زیاتر و زەقتر دەردەکەون. نەک تەنها لەبابەتی سوریادا، بەڵکو لە پلانی دەوڵەتە هەرێمییەکاندا دیزاین دەکرێتەوە و هاوپەیمانی بە بنەما دەگیرێت. بەو دیزانیکردنە هەرێمییە کوردیش بە تێکۆشانی خۆی بۆ چارەسەرکردنی ئەو قەیرانانە و بە بەرخودانی خۆی لە بەرانبەر گۆشەگیریی ئیمرالیدا دەوستنەوە.

ر.م