بایک ئاشکراش کەرڎ، قەزیەو کوردی و فەڵەستینی کە دووۍ قەزیۍ گۊرۍ ۋەرکەوتوو دلېڕاسەینۍ، حەرپاسە دووۍ داینامیکۍ گۊرۍ دیموکراتیزەکەرڎەینۍ و ئەرەیاۋناش، "چارەسەری ئی دووە قەزیەیە بە مەژگ و نزیکایەتیېوە دیموکراتیک بۊ. پۊکەی دمایی بە نەتەوەپەرسی، ئایینپەرسی و گرڎ جۆرە کۆنەپەرستیېوە مارۊ کە سەرچەمەو گرڎوو کێشەکان جە ۋەرکەوتوو دلېڕاسەینە. چارەسەری هەمیشەیی ئی دووە قەزیەیە ئێران، عێراق، سوریا، تورکیا و ئیسرائیل بە شێوېوە دیموکراتیک فاڕیۊ، چارەسەری ئی دووە قەزیەیە فرە گرنگ و گۊرەن، جە لېوەتەرۆ زەمینېوە پۍ دیزاینی و ئۆپەراسیۆنی و پیلانگێڵنی سەروو ۋەرکەوتوو دلېڕاسەینە نمازۊوە. چارەسەری قەزیەو کوردی و فەڵەستینی کاریگەری ئەرێنیش سەروو تەماموو جەهانی بۆ"

جەمیل بایک ئەرەیاۋناش، غەززەنە بەشێوېوی ئاشکرا، کۆکوشی کریۊ، داواش جە ئیسرائیلی کەرڎ، هجومەکاش مردنۆ. هاموەخت داواش جە گەلوو کوردی و فەڵەستینی کەرڎ، دەس جە وڵاتوو ۋېشا هۊرنەگېرا.

هامسەرۆکوو دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی، جەمیل بایک، تایبەت بە ئاژانسوو هەواڵو فوراتی (ANF) هۊرسەنگنایش پۍ هجومی ئەرەگیری ئیسرائیلی پۍ سەروو غەززەی کەرڎ کە دماو هجوموو حەماسی جە ٧ و تشرینوو یوۋەمینە پۍ سەروو ئیسرائیلی، دەسش پنە کەرڎ. 

سوپاو ئیسرائیلی دماو ٥٠ ساڵا بە ڕسمی جەنگش ئەرەیاۋنا. شاروو غەززەی کە ژمارەو ئەرەنیشتەکاش دووۍ ملۋېن کەسېن جە ئاسمانۊ بە قورسی بۆردومان کریۊ. کۆچبەریېوە گۊرە هەن. ئیسرائیل لووا دلۍ ناوەندوو غەززەی. پلانەو قڕکەردەی ئیسرائیلی سەروو غەززەی پیادە کریۊ. وچیۊ چۊڵکەرڎەی غەززەی جە ئەرەنیشتا، بەرکەرڎەی فەلەستینیەکا پۍ بیابان و سینای یان بڕۍ وڵاتۍ تەری ئینا ڕۆژەڤوو ئیسرائیلینە. لووای ڕاوەو جەنگەکەی چنی هۊرسەنگندۍ؟

جەنگ دژوو فەلەستینییەکا تازە نییا. جەنگ و سیاسەتوو قڕکەرڎەی دەیان ساڵېن بەردەواما. ئانەی ئیسە کریۊ بەشێوە یا درێژەپنەدەروو ئی جەنگەینە. ئەرەیاۋناو جەنگی ڕەنگە پەی جابەجێکەرڎەی پلانەی ئاماڎەکریۍ و هۊرگېرتەی پەشتیوانی جە بەروو دلېوە بۊ. بێجگە چینەی، ئەرەیاۋناو جەنگی هیچ مانېوە جیاوازش نییا. ڕەنگە ئینە تەنیا پۍ هێزە هەژموونوازەکا پېسە ئەمریکا، ناتۆ، حەرپاسە پۍ بڕۍ جە دەوڵەتە هەرێمیەکا کە شۊنەو قوەتیرە گېڵا، کە ماناش بۊ. چونکی ئی هێزۍ ملەملانێشا هەنە، مەسڵەحەتشا جە هەرێمەکەنە هەن. دەوڵەتوو ئیسرائیلیچ ئینا دلۍ ئا هېزانە. پۊکەی ئانەی کریۊ و ئانەی گەرەکشانە کە کریۊ، نەبڕیانەرە چی ئاژەیە. تەنیا چی چوارچێوەنە هۊرسەنگنای پۍ ئەرەیاۋناو جەنگی کریۊ. ئەگەرنا پۍ فەلەستینی و فەلەستینیەکا حیچ مانېوەش نییەنە. گەلوو فەلەستینی دەیان ساڵېن دژوو ئەرەگیری و قڕکەرڎەی مدرامان کەرۊ، پۍ ئازاڎیی و ڕزگاری کۊشش کەرۊ. پېسە کۊشیای کوردی، کۊشیای گەلوو فەلەستینیچ سەڎ ساڵېن بەردەواما. سەڎ ساڵېن فەلەستینەنە جەنگ هەن و ئی جەنگە دمایش نامان. بێگومان ئیسە ڕووەدایۍ تازۍ ڕووەمڎا و ئینەیچ ئاژېوە تازەن. بەڕاو ئێمە بە گرڎی دەرئەنجامێوە پی جۆرە ئامان وەڵۍ؛ مەکریۊ ئی چەقبەستەیە پۍ ماوېوە فرەی درێژە کېشۊ.

چارەسەروو پەرسەکۍ گرڎ لیوە وێش سەپنۊ، ئینەیچە مەبۊ چەمپۊشییش وەنە کریۊ. ئینە ڕاسیێوەن و   بە ئەرەیاونای جەنگی و جەختکەرڎەیۊ سەروو کۊکوشی و  قڕکارییەکا مەسڕیۊوە، ئیساتێنە هێزە هەرێمی و جیهانییەکۍ بەتایبەت دەوڵەتوو ئیسرائیلی، بە پاو ئی ڕاسییە مامەڵە مەکەرا. پەوکای کێشەکە چارەسەر مەبۊ. هێزەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری کێشەکا ئاڵۊزتەرۍ کەرا و چارەسەریچ قورستەر. کێشەکاو کورڎی و فەلەستینی ئینۍ دلۍ ڕیشەو کێشەکاو وەرکەوتوو دلێڕاسەینە. ئامانجە باوەکاو دەوڵەتوو ئیسرائیلی ڕۊشنێنۍ. گەرەکشانە فەلەستینییەکا سەروو خاکی تارێخیی فەلەستینیوە نازا. هجوومەکاو ئیساتۍ پەی سەروو غەززەی ئینۍ چۍ چوارچوەنە . دەوڵەتوو ئیسرائیلی تا ئیساتۍ جبەروو ئینەیوە ورسونیشتش نەکەرڎەن، چونکوم تا ئیساتۍ مەژگش ئینەی مواچۊ. مەژگوو دەوڵەتی نەریتی و هەم گەمە و دەسوستەینەی هێزە هەرێمی و میاننەتەوەییەکا، وەربەسێنۍ وەرڎەموو نزیکایەتیێوە تازەینە، وەرڎەموو چارەسەروو پەرسەکێنە. ئانە کە غەززەنە گوزەریۊ، دەرئەنجاموو ئی مەژگ و ئی دەسوستەینەی و گەمەینە. ئەگەر ئینە نەبیۍ هەنگامەکۍ پەی چارەسەروو قۊرتەکا گیریێنێرە وەر. ئیتر ئەنجامەکاو ئیسەی رووە نەدێنۍ و گەلوو فەلەستین هەرگیز دوژمنوو جولەکەکا نەبۍ. دلۍ گەلوو ئیسرائیلینە نزیکایەتیێوە دیموکراتیک هەن، کا راسیی موینۊ، ئینسان متاوۊ بواچۊ کە ئی نزیکایەتییە فرە فرە بییەن، چند مانگێوەن وێنیشانەدای دژوو ئیدارەو نەتانیاهۊی و سیاسەتەکاش کریۊ. ئی چالاکییاو گەلوو فەلەستینی پەی چارەسەروو کێشەو فەلەستینی فرە گرنگێنۍ. دەوڵەتوو ئیسرائیلی  یان ئیدارەو نەتانیاهۊی جە ڕاو چالاکییەکاو حەماسیوە دژوو خەڵکی بێگوناحی کە ناڕەزایەتییش چۊوە  کەوتەنۊ، هەوڵۍ فاڕای ئی هەڵوێستەو گەلی مدۊ، وەلۍ سەرەڕاو ئانەیە، گەل دلۍ جەنگی و ئاژاوڵینە هەڵوێشتوو وێش مەفاڕۊ و چارەسەری دیموکراتیکش گەرەکا. ئی هەڵوێستە فرە گرنگا. لاێوە تەرۊ ئی مافە ڕەواو گەلوو فەلەستینی، پەشتیوانیی گرڎوو گەلە ستەموەنەکریایا و سۊسیالیستا و هێزە دیموکراتیک و ئازادیوازەکاش گەرەکا. گرڎوو ئی لایەنا کۊشیای دیموکراسییانەو گەلوو فەلەستینی و چارەسەری دیموکراسییانەو پەرسەکۍ قەوەتتەر کەرا، وەلۍ نزیکۊببیەی دەوڵەتەکا و هێزەکاو بنەودەسیشا، پێچەوانەو ئینەینە، پەرسەکۍ ئاڵۊزتەر کەرانۍ، چارەسەرەکەیچ قورستەر. چونکوم ئادی بە  نزیکایەتیێوە دیموکراتیک جە پەرسەکۍ نزیکۍ مەباوە، بەڵکوم سەروو بناغەو بەرژەوەندیی سیاسی و ئابووریی جیاوازی نزیکۍ باوە و دەس وزا دلۍ پەرسەکۍ. 
ئینە نزیکایەتیی ئەمریکاین. نزیکایەتیی وەڵاتاو ئەورووپایچ پاسنەنە.  نزیکایەتیی دەوڵەتاو هەرێمییچ، بەتایبەت تورکیا و ئێران پێسنەنە. بەتایبەتی نزیکایەتیی تورکیای فرە پراگماتیکا. سەروو بناغەو درێژەدای بە سیاسەتوو قڕکەرڎەی کورڎی نزیک بۊوە. تا ئیساتۍ نزیکبییەیوە دەوڵەتە عەرەبییا یەکلایی نەبییەنۊ. چونکوم ئیدارەکاو ئیساتۍ ئێستا با پاو بەرژەوەندیی دەوڵەتی سیاسەت کەرا. وەرکەوتوو دلیڕاسەینە دەوڵەت جە گلێرگەیۊ دوورا، بەرژەوەندیی دەوڵەتی بەتەمامی سەروو بناغەو دژایەتیی گلێرگەیوە ئەرەمەرزیان. ڕابەر ئاپۊ بەورڎی ڕەوشوو وەرکەوتوو دلێڕاسەیش شی کەرڎەنوە. دەوڵەتۍ عەرەبیۍ و هەم دەوڵەتای تەرێچ هەرێمەکەنە داراو عەقڵی دیموکراتیکی نیەنۍ. جە هەلومەرجێوە چینەنە، ئایا متاودۍ دیاێوە درووس پەی قۊرتەکاو فەلەستینی نیشانە دەیدۍ و ئیرادەو چارەسەرکەرڎەی پەرسەکۍ نیشانە بدەیدێ؟ بێگومان نا. ئینەیچ نەک هەر دەوڵەتە عەرەبییەکانە بەڵکوم گرڎوو هێزەکا و دەوڵەتەکایچ گێرۊوە. ئانۍ عەقڵی دیموکراتیکیشا نییا نمەتاوا هێزوو چارەسەری با.  

بێگومان ئی ڕەوشە فرە ئێشن و دڵتەزنا. غەززەنە کۊکوشیێوە فرە دڕندانە و ئێشن کریۊ. ئێمە بەتندی ڕەخنەش کەرمۍ و  شەرمەزارش کەرمۍ و بەڕۊشنی ماچمۍ بەدڵنیاییوە گەل چی مەژگ و  دەوڵەتە قڕکەرا پەرسۊوە. ئێمە هێزەکاو پەشتیوانی جە سیاسەتی قڕکەرانەو دەوڵەتوو ئیسرائیلی بەتندی ڕەخنە و شەرمەزار کەرمۍ. هەمان هەڵوێست وەراوەروو ئا هێزاوە بەروزمۍ، کە هەڵوێستی درۊینە نیشانە مدا و پاسەش نیشانە مدا، کە ئینۍ چەنی گەلوو فەلەستینی. جە بواری جەوهەریچنە نزیکایەتیی گرڎوو ئا هێزە هەرێمی و جیهانیا ئاماژەشا پەنە کریا پیسەنۍ یۊترینی. کە دۊسۍ گەلوو ئیسرائیلی و گەلوو فەلەستینیچ نیەنۍ. پەیراوەبەرڎەی سیاسەتەکاشا جە پەرسەکۍ نزیکۍ باوە.  پەوکای ئی ڕێبازە قبووڵ مەکریۊ. پێویسا گرڎ لاێوە به دروسی نزیکۍ باوە، هیچ کەس جە وەراوەروو دۊزی ڕەواو گەلوو فەلەستینینە، گەلوو کورڎینە، دژوو کۊشیای گەلانە ڕاگێر نەبۊ و پەشتیوانی جه سیاسەتی قڕکەرانەی نەکەرۊ. دەوڵەت و ئیدارەو ئیسرائیلی مشۊم زووبەزوو شێوازوو ئیساتێش فاڕۊ و هجوومەکا مرڎنۊ و دەسبەرڎاروو سیاسەتوو جەنگی و قڕکەرڎەی و کۊکوشی بۊ. سیناریۊکە ئیساتۍ باسش کەرمۍ خۊفناکا و مەکریۊ قبووڵ کریۊ. مەکریۊ گلێرگێوە یاگۍ وێشانە ئاوارۍ کریا، ئینە کۊکوشیین، هیچ بەهانێوە ئینەیە قبووڵ مەکەرۊ و ملوینان فەلەستینیۍ درەبەدەرێنۍ خاکەکەشا ئەرەگیر کریان هەمان چیویچ پەی خەڵکوو غەززەی و گەلوو کورڎیچ. دەوڵتوو تورکیچ وەرنیشتنە پێسە کەرۊ کە ئینە حەرگیز قبووڵکریا نیا، ئانە کە پەی گەلوو کورڎیگەرەکمانە پەی گەلو فەلەستینیچ گەرەکمانە.  هەرچێوێوە ڕووە مدۊ با بدۊ پێویستا گەل سەروو خاکەکەیشۊ مەنۊوە.  

ڕێکوزیا فەڵستنییەکۍ هەڵوێستی جیاوازشا هەن سەروو ئی جەنگی، ناکۊکیی بەینوو فەتحی و حەماسی و ئیدارەی دووەلایەنەی تا ئیساتۍ بابەتوو گفتوگۊی بییەن.  ئی ڕەوشە چەنی کاریگەرییش سەروو ملەملەکاو ڕێکوزیا فەلەستینییەکا و کۊشیای گەلوو فەلەستینی هەن؟  تایبەتمەندیێوە گرنگ جەنگوو بەینوو حزبوڵاو لوبنانی و ئیسرائیلین، کە بە جەنگێوە کۊنترۊڵکریا' مشناسیۊ. نەسروڵڵا سەرۊکوو حزبوڵای سەبارەت بە هجوومەکاو ٧ تشرینوو دووەمی واتش: "ئینە بەتەمامی قەراروو خودوو حەماسی بێ"، وەلۍ دماو هجوومەکاو ئیسرائیلی پەی سەروو غەززەی، بەرێوە تازەش کەرڎۊ، بەشداریی حزبوڵڵای ماناش چێشەنە؟ چەنی کاریگەرییش سەرووجەنگی بۊ؟ ئایا تەرسی هەنە جەنگوو ئیسرائیل و حەماسی بۊ بە هەرێمی؟

زوۊن جەنگێوە هەرێمی وەرکەوتوو دلیراسەینە هەن، سەدێوەن هەرێمەکە ئینا جەنگەنە چونکۊم قۊرتەکۍ فرێنێو پەیوەندییشا یۊیۊ هەن. جە ئەوەڵوو سەدەو ویسیوە تا دلێڕاسەو ئا سەدەیە، دوۍ جەنگۍ گەورۍ جیهاننە ڕووەشا دێنە، یوەم و دووەموو جیهانی. دماو ئی دوە جەنگا، جەنگەکۍ ئەوروپانە کەمشا کەرڎ. وەلۍ ئینە گرڎوو دنیێنە پێسە نەبۍ، بەتایبەت وەرکەوتوو دلیراسەینە جەنگ هەرگیز دماییش نامان. جەنگوو دەوڵەتا بەینوو یۊترینینە و دژوو گەلانە  بەرڎەوام بی. کورڎستاننە و فەلەستینە چندین سەدێن جەنگی قڕکەرانە لاو دەوڵەتاوە سەپییان. مدرامان و کۊشیای گەلی دژوو ئینەی هەن.  پەوکای گرنگ ئانەنە نرخنای پەی  جەنگی هەرێمی وەرکەوتوو دلیراسەینە نەکریۊ، گرنگ ئانەنە نرخنای پەی ئانەیە کریۊ، کە وەرکەوتوو دلێڕاسەی چەنی چینەیە بەرپشۊ. لێوە تەرۊ تا قۊرتەکاو ئیسەیە بەرڎەوامۍ با و حەلۍ نەکریا جەنگ دماییش نمۍ. وەرکەوتوو دلیڕاسەی جە جەنگی هەرێمی نەجاتش نمەبۊ و گرڎوو دنیێچ تلیۊ چۊوە.    

ڕێکوزیا فەلەستینییەکۍ هەڵای یۊبییەێوە پتەوشا بەینشانە نیا، ئیتر ئینە کاریگەریی نەرێییش سەروو کۊشیای گەلوو فەڵەستینیوە وەش کەرڎەن. وەلۍ مشۊم گەلۍ بزانا و بیاوانە کە چی ڕووەش دێنە و چەنیچ ڕووەش دێنە. ئی ڕەوشە  تەنیا دەرئەنجاموو فشاروو دەوڵەتی نییا. ئی دۊخە بۊنەو هۊکاری ئایدیۊلۊژی و سیاسی و تارێخییوە ڕووەش دا. جمیەری فەلەستینی تەنیا بە یاواینەی و چارەسەرکەرڎەی ئی هۊکارا متاوۊ ملوو ئیسەیرە زاڵ بۊ. تا جە دۊخوو گەلوو فەلەستینی و جمیەرەکەیشا بیاومێنە.  

پێسە مزانیۊ چەنی ئەرەمەرزنای دەوڵەتوو ئیسرائیلی، جەنگی فرە بەینوو دەوڵەتە عەرەبییا و ئیسرائیلینە ڕووەش دا. دەوڵەتوو ئیسرائیلی بە پاڵپەشتیی هێزەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری، چا جەنگانە  نەدۊڕیا و وێش پارێزنا. سەروو بنەماو ئا عەقڵیەت و ئایدۊلۊژیایۊ، کە بنیات نریان، سیاسەتوو ئەرەگیری و قڕکەرڎەیی  فەلەستیننە بەرڎ ڕاوە. جە نزیکبیەیوە دەوڵەتاو عەرەبینە، ویرۊکەو دلێنەبەرڎەی دەوڵەتوو ئیسرائیلی بۍ.  ئازادکەرڎەیی فەلەستینی جە وێرانکەرڎەی ئیسرائیلینە وینێنۍ. تەنانەت وەختۍ ئینە ڕووەش نەدا، پەیوەندیی وێشا بە دۊزوو فەڵەستینوە بڕی. ئی نزیکایەتی و سیاسەتەو دەوڵەتە عەرەبییا گەورەترین زەرەرش بە دۊزوو فەلەستینی یاونان، مزانیۊ بڕۍ وڵاتۍ عەرەبیۍ چەنی جە کۊچبەرە فەلەستینییەکا نزیکۍ باوە.  هەڵای نزیکایەتی و هەڵوێستی هەقەتینوو دەوڵەتە عەرەبییا نییا. وەختۍ بە زیهنیەتوو دەوڵەتپارێزنیوە جە کێشەکەی نزیکۍ باوە، مەتاوا با بە چارەسەر. دماو ئانەیە کە دەوڵەتە عەرەبییەکۍ مەتاوا کێشەو فەلەستینی چارەسەر کەرا، جمیەروو فەلەستینی قەوەت بۊ و دۊزوو گەلوو فەلەستینی گنۊ وەڵۍ. دماو جەنگی شش ڕوەی، جمیەری فەلەستینی سەروو خەتێوە سەربەوۍ پەرەش سانا و قەوەت بی، پاڵپەشتێوە گەورە و وەرکەوتوو دلیڕاسەی و گرڎووو دنیێش بەدەس ئارڎ و کاریگەر بی. چارەسەر و دداننیای بە کێشەو فەلەستینی بی بە بابەتوو ڕۊی. دەوڵەتەکۍ نەتاوێنێت پەیوەندیشا جەنی دۊزوو گەلوو فەلەستینی نەبۊ. گەلوو فەلەستینی لاو گەلاو جیهانیوە گرنگی و پەشتیوانیی فرەش دەس کەوت. 

سەبەبێفرۍ هەنۍ، کە جمیەروو فەلەستینی ئارۊنە لاواز و پارچەپارچە بییەن، پێویسا گرنگترینشا دیاری کەرا، جە جەوهەروو قەوەتبیەی جمیەری فەلەستینینە، کاریگەری و بەشداریی ئایدۊلۊژیای سۊسیالیستی یەکلاکەرەوەن. ئا وەڵێکەوتەیە کە جمیەری فەلەستینی شەست و حەفتاکاو سەدەی وەڵێنینە بێشا، ئینە بۍ. بێگومان گرڎوو گروپە مدرامانکەرەکا ئایدۊلۊژیای سۊسیالیستییشا نەبۍ. تەنانەت ئانۍ ئایدۊلۊژیای سۊسیالیستیشیشا نییا، چێروو کاریگەریی ئینەینە بێنۍ و هەم پەشتیشا بەستە بە بناغەی سیاسی و جڤاکی. بەرکەوتەی و وەڵێئامای هامشێوە وەڵاتای تەروو وەرکەوتوو دلێڕاسەینە ڕووە مدۊ. یۊ چانیشا کورڎستان بۍ. بێگومان ئی وەڵێئامایە جیهاننە بەتایبەت وەرکەوتوو دلیڕاسەینە سەرەش ورڎا، پەی بەرژەوەندیی مۊدێرنیتەی سەرمایەداری خۊفناکۍ بێنۍ. پەی ڕاگێریکەرڎەی جە گەشەسانای سۊسیالیستی، ویلایەتە یۊگێرتەکاو ئەمریکای (ئەمریکا) پەشتگیریی چا گروپا کەرڎەن، کە پەشتیوانیی ئایدۊلۊژیای ئایینی کەرا و ئا گرووپێشا وەشی کەرڎێنۍ، ئەنجامنە گرووپە ئیسلامییە تندڕەوەکۍ وەرکەوتوو دلێڕاسەینە وەشۍ بیۍ، پینەیە ڕاشا جە پەرەسانای سۊسیالیزمی گێرتە. دماو ئانەی یۊبییەی سۊڤیەتی ورشنیاوە و ئایدۊلۊژیای سۊسیالیستی وەراوەروو نەریتپارێزیینە کاریگەرییش جەدەس دا، ئیتر ئا هەرمانۍ کە پا گرووپە ئایینییە ڕادیکاڵا دریێبۍ یاوا ئەنجام. ئی سیاسەتە کە ئەمریکای وست وەڵۍ ناتۊی کەرڎ. ئینەیچ نامۍ 'پڕۊژەو بیبینی سەوز'یش وەنە نریا. پەی نموونەی تورکیا وزیا دلۍ ناتۊیوە،  دماتەر دژوو جمیەروو گەلی دیموکراتیکی گرووپی تائیفی و ئایینپەرسییشا وەش کەرڎ و هەریۊشا کەرڎ بە کۊنترا. ئینەیچە پەیوەندییش پا ئامانج و سیاسەتیوە بۍ. کە ئارۊ ئانۍ تورکیاشا بەدەسا، جە کۊمەڵەکاو ئەمریکای و ناتۊیۊ ئەرەئارڎەیشا ورگێرتەن. پەوکای دژوو ئەمریکا و ئیسرائیلی و ناتۊی تەنیا قسێنۍ. مەبەس چی هەرمانۍ ئانەنە کە زیاتەر مەیلوو ئەمریکای و ئیسرائیلی و ناتۊی قبوڵ کەرمۍ و پەشتگیری زیاتەرشا چەنە ورگێرمۍ.  

حەماسیچ پێسە فرەو ڕێکوزیا ئایینپەرسەکان جە ئەنجاموو ئا سیاسەتەیوە سەرەش ورڎا. بە مەبەسوو بەشبییەی و لاوازکەرڎەی جمیەری فەلەستینی، ڕا وەرڎەموو حەماسینە کریاوە. ئەمریکا و ئیسرائیل ڕاستەوخۊ هانیشا دا و پەشتگیرییشا کەرڎ. ئامانج چەنەش لاوازکەرڎەیی جمیەری فەلەستینی و فاڕای دۊزوو فەلەستینی بۍ قینەی ئایینییە پەرە پەنە دریا. کۊشیای گەلوو فەلەستینی دژوو ئەرەگیری و قڕکەرڎەی جە ڕاڕەو بەرەشییە. کۊشیای پەی ڕزگاری و ئازادی فاڕیاپەی جەنگی ئاینی. دەوڵەتوو ئیسرائیلی وێش زیهنیەتی ئایینپەرسیش هەن. وەراوەروو ئینەینە  ڕێکوزیاو حەماسی بە زیهنیەتی ئایینپەرسی  بی و پێسە دۊزی ڕەواو گەلوو فەلەستینی جە ڕا بەرشی. ئیساتۍ بە پاو جەنگوو ئایینەکا و ئەرمەگدۊن و تادۍ. چێوەکۍ مشناسیا. ئینۍ دروۍ و غەڵەتۍ و چێوگەلێنۍ کە وزیێنۍ بەروو ڕۍ. سەرۊکوەزیرانوو ئیسرائیلی نەتانیاهۊ نموونەو ئا ڕووەدایا مارۊوە، کە تەوراتنە باس کریێنۍ، ماوێوە کەم وەڵۍ ئانەینە سەرۊککۊماروو ئێرانی جە کۊبییەیوە نەتەوە یۊگێرتەکانە ئەرەیاوناش، کە مەهدی ئیساتۍ ئینا سەروو زەمینیوە و مژیوۊ، ئینەیچ ئاستوو بەرشییەی جە ڕێکۍ بەر وزۊ. 

بنەو ئی قسانە و ئی نزیکایەتییانە جەنگوو بەرژەوەندیی دەوڵەتا نامەبریایا هەن،  بەداخۊ دماو ئانەیە حەماس وزیا وەڵۍ و دۊزوو فەلەستینی لاواز بی، جمیەری فەلەستینی سەربەوێیش جەدەس دا، بارودۊخوو ئیساتێنە جەخت سەروو داینامیکی جبەری کریۊوە نەک جمیەروو فەڵەستینی

ئاژېوەتەر کە جمیەری فەلەستینی لاواز کەرۊ، ئا باوەڕەنە کە کێشەکە تەنیا بە دیپلۆماسی چارەسەر کریۊ. جمیەرەکە جیای پەشتبەستەی بە کۊشیای هامبەشی و یەکڕیزی دیموکراسیانەو گەلاو فەلەستینی و ئیسرائیلی، ۋېش سەروو دیپلۆماسی چنی دەوڵەتی بنیاڎ منیۊ. ئینە غەڵەتېوە تاریخیا. ئی نزیکایەتییە غەڵەتا و باجی فرەش ۋنەکۊتەنۆ. ئەگەر کۊشیای و هامپەیمانی دیموکراسیانەو گەلوو ئیسرائیلی و فەلەستینی پېسە بناغەی هۊرگیریۊ، هەم چارەسەری کێشەو فەلەستینی بەدی ئۍ، هەم دیموکراتیزەکەرڎەی ئیسرائیلیچ بەدی ئۍ. بەڵام ئینە نەکریا. بە وتووێژەکا ئۆسلۆی، جمیەری فەلەستینی پاسیڤ "ئەرێیی" کریا. ئینەیچ بی بەمەڵامەتوو قووڵبیەیۊ ئەرەگیری و قڕکەرڎەی. ئا چېوۍ کە سەروو جمیەری فەلەستینیرە سەپیۍ، بە هەمان شێوە سەروو گەلوو کوردی و تەڤگەری ئازاڎیی کوردیچەرە سەپیۍ. دەوڵەتوو تورک پەی ڕاگېرتەی جە کۊشیای ئازاڎیی، تەریقەت و ڕێکوزیۍ کۆنترای بە نامۍ JÎTEM و جەردەوانی جە کوردسانەنە پەرەش پنەدا. یۊچانیشا حیزبولکۆنترا بۍ. ئیسەیچ دەوڵەت پاڵپەشتی ئی ڕێکوزیایە کەرۊ و جە ڕاو ئاڎیشاوە حۊڵ مڎۊ سەروەری ۋېش کوردسانەنە بەقوەت کەرۊ. قسەکۍ وەزیری وەڵین و دلېینەی، پەیوەس پی مژاریە، جەوهەروو ئا مژاریە بەروزا.

جە لېوەتەرۊ پېسە چنی چەنی جمیەری فەلەستینی کریا، گەرەکشابۍ چېروو نامۍ چەمپنەکۊتەی و دیالۆگینە، تەڤگەروو ئازاڎیی کوردی تەسلیم کەرا. بەڵام ڕابەر ئاپۆ سەروو بناغەو هامپەیمانی دیموکراتیکی و کۊشیای هامبەشی گەلا، کۊشیایش پۍ نەتەوەی دیموکراتیکی جە سەردەمی تازەنە وەڵۍ وست و ڕاش چانەی گېرتپی جۊرە پەرەسانای کۊشیای پۍ ئازاڎیی و دیموکراسی بەردەوام بی. کوردسان و ۋەرکەوتوو دلېڕاسەینە هیواو ئازاڎیی پی جۊرە پارێزیا. جە ئەنجامەنە هەنگامەی گرنگە جە تورکیا و سوریانە نریا. جە تورکیانە ئا هامپەیمانییە دیموکراسییەی کە گەلوو کوردی و هێزە دیموکراتیکەکا وەششا کەرڎەبۍ، فاڕیان پۍ سەنگەرێوە گرنگی. ئاخېزوو ۋەرنیشتی ڕووەشدا. کورد و عەرەب پەیوەندیېوە تازەشا سەروو بناغەو دیموکراسی ئەرەمەرزنا. چی دماییەنە، هەنگامەی گرنگە جە ۋەرکەوتوو کوردسانی و ئێرانینە نریا.

با بلمۍ سەروو پرسیارەکېت. بەمەڵامەتوو کېشەکا ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی و چۊوە گلیای فرېوە جە هێزە هەرێمی و میان نەتەوەییەکا چی جەنگەنە، ئا جەنگەی کە بە جەنگوو ئیسرائیلی و حەماسی پێناسە کریۊ، فاڕیان پۍ جەنگېوە هەرێمی. ئاژەو حیزبوڵڵاو لوبنانی و چۊگلیایش جە مەسەلۍ لوبنانینە چی چوارچێوەنە. کاریگەری ئێرانی سەروو حزبوڵڵاو لوبنانی و فرېوە جە هێزەکا تەری ئاشکران. ئینۍ شاراوۍ نیەنۍ. کاریگەرییەکەش سەروو حەماسیچ زانیان. پۊکەی ئەگەر حیزبوڵڵا و هێزەکۍ تەرۍ پا جۊرە مامەڵە کەرا کە شمە باستا کەرڎەن، ئەنە جە ئێرانی مەبڕیۊرە. دەوڵەتوو تورکیچ پەیوەندیش چنی حەماسی هەن. ئیدارەو ئاکەپە-مەهەپەی و تەیب ئەردۆغان مودېوە فرەن حۊڵوو بەکارئارڎەی حەماسی و قەزیەو فەلەستینی مڎا. ئا وڵاتەی فرەتەرین ئیسفاڎە و قازانج جە قەزیەو فەلەستینینە کەرۊ تورکیان. ئیسرائیلیچ ئینا چېروو کاریگەری ئەمریکای و هێزەکاو تەروو مۆدێرنیتەی سەرمایەدارینە. ئی هېزۍ بە پەشتبەستەی بە مەسڵەحەتەکاشا، بەتەمامی ئیسفاڎە جە قەزیەو ئیسرائیلی و فەلەستینی هۊرگېرا. چی ڕوانگۊ ئەگەر و تەرسی هەنە ئی جەنگە بۊ بە جەنگېوە هەرێمی. ئا چېوۍ کە ڕووەمڎا بەشێوەنۍ جە جەنگوو جەهانی یەرەمی. ملەملانێ دەسەڵاتی جە بەینوو هێزەکا مۆدێرنیتەی سەرمایەدارینە هەن. ملەملانێ پۍ خۊتانکەرڎەی جە سەرچەمەکا وزەی، خەتاکاو کارەبای، ڕاڕەوو بازرگانی، ئاوی، زەمین و هتد. هەنۍ. گرڎ جۆرە مژار و کێشېوە پۍ لاوازکەرڎەی یۊترینی بەکارمارا.

وچیۊ ئەمریکا حۊڵوو مردنای ئیسرائیلی مڎۊ. ئەمریکا گەرەکشا چېش کەرۊ، هێزە هەژموونوازەکۍ چی جەنگەنە شۊنەو چېشیرە گېڵا؟ ئایا پڕۆژەو ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی گۊرەی تازە کریۊوە؟

چی مژارەنە پنەم وەشا بە تایبەتی ئینەی واچوو. وەڵۍ گرڎچېوېنە مەبۊ نزیکبیەیۊ ئەمریکای و گرڎوو هێزەکا پۍ قووڵکەرڎەیۊ جەنگی بۊ. هەر نزیکایەتیېوە بۊ بەمەڵامەتوو جەنگی، قەزیەکەی قورستەر کەرۊ و ڕا جە چارەسەری گېرۊ. ئەگەر حۊلېتا هەن مشۊم دمایی ئارڎەی بۊ بە جەنگی و جابەجێکەرڎەی چارەسەری قەزیەکۍ بۆ. ئینەیچ بە نیشاندای ئیراڎېوە سیاسی و دیموکراسی، بە میتۆدی دیموکراسی ڕووەمڎۆ. ئانۍ کە بە ویستوو پارېزنای مەسڵەحەتی جەهانی و هەرێمی، دژ بە یۊترینی جماوە یان هەڵوێس هۊرگېرا، خزمەتوو ئینەی مەکەرا. قڕکەرڎەیۍ دژوو گەلوو فەلەستینی ئەنجام مڎریۊ. ئینەنە کە غەززەنە کریۊ. پەنەوازەن ئی پراکتیزە دمایش پنەبۍ و ئەرەگیرکەرڎەی فەلەستینی مرڎۊ. چارەسەرەکە چېگەنە مېزیۊوە. پەنەوازەن حۊڵ پۍ دڵنیابیەی چینەی دریۊ. سەروو بناغەو ئینەیچ متاویۊ چارەسەر وەڵۍ وزیۊ. ئەمنیەتوو ئیسرائیلی کە فرە باسش ۋنە کریۊ تەنیا جە ڕاو ئینەیۊ متاویۊ بەدەس بۍ. بێگومان ئێمە مزانمۍ و ۋینمۍ کە هێزەکۍ مۆدێرنیتەی سەرمایەداری و بەتایبەتی ئەمریکا پی جۊرە نزیکۍ مەباوە، ڕێبازێوە دیموکراسیشا نییا پۍ چارەسەرکەرڎەی کێشەکەی، بەپاو مەسڵەحەتە سیاسی و ئابوورییەکا نزیکۍ باوە و ئینەیچ ملەملانێ قووڵتەر کەرۊوە. ئەمریکا هێزوو هەژموونوازی مۆدێرنیتەی سەرمایەدارییا.

گرنگترین لایەنوو جەنگی جەهانی یەرەمین. بەمەڵامەتوو ئی تایبەتمەندیوە مەتاویۊ ئەمریکا بەشێوە بۊ جە چارەسەری دیموکراسیانەو کێشەکا و حۊڵوو ئینەیچ بڎۊ. باس جە ڕاگېرتەی جە ئیسرائیلی کریۊ، بەڵام ئانە سیاسەتوو ئەمریکای و ناتۆی و هێزەکا تەروو سەرمایەی جەهانین کە ئیسرائیلش یاۋنان ئی ئاستە و زەمینەو جابەجێکەرڎەی سیاسەتی ئەرەگیری و قڕکەرڎەیش پۍ چنڎین ساڵان وەشکەرڎەن. پۊکەی پێویسا ئەمریکا کە هێزی سەرەکی پەشتەو ئی کێشەینە ۋەروچەما گیریۊ. ئەگەر سیستەمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری بە سەرمەشقایەتی ئەمریکای سنووردار بۊ و سیاسەتەکۍ مەشڵەحەتی جەهانی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری بلۆک کریا، دەوڵەتوو ئیسرائیلیچ سنووردار بۊ. ئایا ئەمریکا یان سەرکردەکۍ ئەمریکای متاوا چېوېوە چا جۆرەیە کەرا؟ پێویس مەکەرۊ ئینسان ئینەی شرۆڤە کەرۆ، چونکی ئاڎۍ نەکەرڎەنشا و ئینەیچ ئاشکران. دەوڵەت و گرڎوو هێزەکا مۆدێرنیتەی سەرمایەداری، زیهنیەت و ئەنەیاوایشا نییا پۍ چارەسەرکەرڎەی کێشەکا. ئەگەر گەرەکما بۊ هەنگامە دژوو دەوڵەتا یان سیستەمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری نریۊ، ئینە جە ڕاو پەرەپنەدای کۊشیای گلېرگەیوە کریۊ. ئەگەر گلېرگە ناڕەزایېوە تن پەرەپنەبۆ، ڕەنگە ئەمریکای و هێزەکا تەروو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری ناچار بە هەنگامنیای کەرا.

پەوکای چارەسەر کۊشیای جڤاکیین. ڕۊشنا، کە ئەمریکا و گرڎوو هێزەکای تەری بە دەوڵەتەکاو وەرکەوتوو دلێڕاسەیچۊ، جە چوارچوەو جیهانی یەرەمینە، مامەڵەشا کەرڎەن. جەنگی یەرەموو جیهانی، جەنگێوەن کە بەینوو هێزەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداریینە بەرڎەواما، تا بۊ بە هێزی باڵادەس جیهاننە و هەرێمەکەنە، جەنگێوە پەی دەسگێرتەی ملوو  زومینەکا و خەتەکاو وزەیرە، ڕاڕەوەکاو بازرگانی و جیۊپۊلەتیکی ستراتیژییوە سەرە ورمدۊ.  هەمان وەختەنە ئی جەنگە بەروزوو قووڵبییەیوەی قەیرانوو سیستمی مۊدێرنیتەی سەرمایەداریین. هێزەکاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری هەوڵۍ مدا، جەنگی جیهانینە وێشا پارێزنا. پەوکای حەرچند ئی جەنگە  جەنگوو قوەین بەینوو دەوڵەتانە پەی دەسگێرتەی ملووو سەرچەمە ماددیەکارە، وەلۍ بنەڕەتنە دژوو جڤاکی و ئینسانەکا ملۊ ڕاوە، ئەگەر سەرنجە دەیدۍ قوربانیی ئی جەنگەیە خەڵک و گلێرگەنۍ و جەنگی بەرڎەواموو غەززەی خاستەرین نموونەنۍ. ئەمریکا، تورکیا، ئێران و هێزەکاو ناتۊی و فرەو وەڵاتای  تەری، دۊخوو گەلوو فەلەستینی پەی بەرژەوەندیی وێشا بەکار مارا. دەوڵەتوو ئیسرائیلی و سەرکرڎەکاش گێرۊ وێش. دەوڵەتوو ئیسرائیلیچ بەشێن جە مۊدێرنیتەی سەرمایەداری و هەوڵۍ مدۊ جە ڕاو فشاری و تەرسۍ و پیلانگێڵنییەکاوە، کە سەروو  گەلوو ئیسرائییوە هەنۍ گنۊ وەڵۍ. بەرژەوەندییەکاو سیستمەکەی مسۊگەرۍ کەرۊ.  ڕۊشنا کە ژیوای ئازاد و سڵامەتوو گەلوو جوولەکەی پی سیاسەتا مسۊگەر مەبۊ.  چەنی گەلوو جولەکەئ ئازاد بۊ و ئاسایشنە بژیۊ وەختێوەنە فەلەستینییەکۍ کوشیا و فەلەستین ئەرەگیر کریۊ و وزیۊ چێروو دەسەڵاتیوە؟ ئایا دەوڵەتوو جوولەکەی سەروو ئینەیە ئەرەمەرزیان؟ بەڕۊشننی نمەتاویۊ. ئینەیچە پا مانێنە، کە دەوڵەتوو ئیسرائیلی و ئیدارەکیش هەرمانە پا نیگەرانییا مەکەرا، کە فرەو جارا باسش کەرا.  ئارۊ ئجۊما ئی ڕاسییە لاو گەلوو ئیسرائیلیچۊ ڕۊشنا. 

وەرکەوتوو دلێڕاسەی ناوەندێوە گرنگا. مەکریۊ سیستمێوە یان دەسەڵاتێوە کە پەشتی بە وەرکەوتوو دلیڕاسەی نەبەسۊ سەروو پایاو وێشۊ مەنۊوە و یاگۍ و سەروەرییش بۊ. ئی ڕاسییە نە تارێخەنە نە ئێساتێنە نەفاڕیان. پێسە بڕێوە ماچا گرنگیی وەرکەوتوو دلێڕاسەی کەم مەبۊوە. بەپێچەوانەوە گرنگیی هەرێمە ناوەندییەکا بواروو سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەدارینە، کە یاوان قۊناغوو جڤاکی بەکاربەری، ئاندەی تەر زیادش کەرڎەن. غەڵەت مەبۊ ئەگەر بواچمۍ سەرڎەموو ئێمەنە جوگرافیێوە تەر گرنگتەر نییا. وەرکەوتوو دلێڕاسەی هەرێمێوە جیۊپۊلەتیکیی گرنگا. سەرچەمەو وزەی گەورەیش هەن و خەتەکاو کارەبۍ و ڕاڕەوو بازرگانییش پۊرەرە ویەرا. حەرپاسە دلێسرە ویەرۊ  ئینجا داراو چاندێوە جڤاکیی قەوەتین. ئساتۍ جگە جە ئەمریکای، بەرژەوەندی و پەیوەندیی هێزەکا پێسە ڕووسیای، چینی و تەنانەت هیندستانیچ هەرێمەکەنە دا زیادش کەرڎەن. ئێران و تورکیا جە ڕاو پەیوەندییەکاشاوە چەنی  هێزەکاو جیهانی هەوڵۍ مدا، کە با بە هێزی کاریگەر هەرێمەکەنە.  سعوودییەکۍ و وەڵاتۍ هامشێوەشا ئادێچۍ بانگەشە و نزیکایەتیی چانەشا هەن.  ئێران گرووپەکاو سەر بە وێش هەرێمێوە وەرفراواننە ئەرەمەرزنێنی و هەوڵۍ مدۊ، کە دەدات نفوزەو وێش ناوچەکەنە فرەتەرە کەرۊ. هەرپاسە کێشەکاش چەنی ئەمریکای بە نۊعێوە ئاستەنگ کەرۊ،  کە کاریگەرییش سەروو دلۍ نەبۊ. 

سیستمێوە چانەش بنیات نیان، کە جەنگوو وێش بەروو وەڵتینە کەرۊ. تورکیا هەوڵۍ مدۊ بە قڕکەرڎەی کورڎی بۊ بە بە هێزێوە هەرێمەکەنە.  بە مەرجێو کە پەشتیوانی پەی قڕکەرڎەی کورڎی ورگێرۊ، متاوۊ هەرنۊعە جۊرە پەیوەندیێوە کەرۊ. بێگومان ئەمریکا کاریگەریێوە گرنگش هەن وەرکەوتوو دلێڕاسەی و گرڎوو جیهانینە. ئەمریکا زوۊن گەرەکشا وەرکەوتوو دلێڕاسەی چوارچوەو بەرژەوەندییەکاشنە دیزاین کەرۊوە. ئیساتۍ پی مەبەستە مامەڵە کەرۊ. لاێوە تەرۊ  ملەملۍ  بەینوو ئەمریکای و چینینە هەنە. کە ئاسیاو زەریاو هێمنینە بەرڎەوامەنە، موینیۊ  کە پەی هەرێمەکای تەروو دنیۍ وەڵا بیینۊ. متوامۍ بواچمۍ ئینە وەرکەوتوو دلێڕاسەیچەنە ڕووە مدۊ. چی دماییاچۊ، پەیوەندییەکاو چینی چەنی هەرێمەکەی زیادشا کەرڎەن. بڕۍ هەنگامۍ ستراتیژیۍ نریۍ. گرنگترینشا هەوڵەکێشا بێنۍ پەی کۊکەرڎەیوە دەوڵەتاو ئێرانی و سعوودیەی، کە ملەملۍ تارێخییە بەینشانە هەنە و خاستەرکەرڎەی پەیوەندییەکاو بەینوو هەرڎووی دەوڵەتا، چین واتەنش کە گەرەکشانە مامەڵە چەنی پەرسەو فەلەستینیچ کەرا.

سەرڎەمێوەنە کە گرڎ چێوۍ وەرکەوتوو دلێڕاسەینە پێوەرە لکی دریێنۍ و کاریگەرییشا سەروو یۊترینیوە هەن، ئا ڕووەدایۍ چێشێنۍ کە بە هجوومەکاو حەماسی ٧وو تشرینوو یوەموو ٢٠٢٣ و هجوومەکاو دەوڵەتوو ئیسرائیلینە پەی سەروو غەززەی قووڵتەر دەسشا پەنە کەرڎەن؟ ئیساتۍ موچیۊ، بۊ بایسوو جەنگی هەرێمی، ئایا چی ڕەوشەیە جیاوازتەر چەمەڕوانمانە؟ بێگومان نەخێر. هەرکەس بواچۊ چانەن، هیچ جە واقیعوو وەرکەوتوو دلێڕاسەی مەیاوۊنە. جە ئەرەنیشتەی گرووپوو ٢٠ کە چی دماییوە  هیندستاننە بۍ، قەرار دریا، کە ئەو سیستمە وزەییە و بازرگانییە و ڕاوبانە کە چین گەرەکش بۍ پەرەش پەنە بدۊ نەیاویۊ یاگۍ. جگە جە چینی، ئێرانی، تورکیای، ڕووسیا و هێزەکای تەریچ. زانیان بۊنەو ئا قەراراوە و ئا پڕۊژە تازەو وزەی و بازرگانییوە کە دریان، نیگەرانێنۍ.  گرڎوو ئا هێزاو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری، کە چی گۊشەنیگاوە دنیۍ وینا، به داوای ماددییە و دەسەڵات جووڵیاوە و ژیوا. گرڎ چێوۍ پەی بەرژەوەندییەکاشا بەکار مارا. ئی هێزۍ دۊزوو گەلوو فەلەستینی کەرا قوربانیی بەرژەوەندی و پەیوەندیی هێزی و هامکاریی بەینیشا. ئینە ڕۊشنا. چا چوارچوەنە کورڎیچ نزیکۍ باوە، گرنگ ئانەنە ئێمە سەروو بناغەو هێزی و یۊبییەی گەلا درێژە بە کۊشیای وێما دەیمۍ.  

میسر، سعودیە، ئیماراتی عەرەبی، عێراق، وڵاتا کەنداوی... ئاماولووایۍ دیپلۆماسی هەن کە گرڎوو وڵاتا هەرێمەکەی گېرۊوە. وڵاتە عەرەبیەکۍ داواو 'ئایێربەسی' کەرا. نزیکایەتی وڵاتە عەرەبیەکا پۍ کێشەو فەلەستینی چېشا؟ ئی ڕێبازە چنی کاریگەریش سەروو گەلی و کۊشیای فەلەستینی هەن؟

دەوڵەتوو ئیسرائیلی جە ئیسۊ حۊڵوو بەدیئارڎەی ئامانجی ئایدۆلۆژیای زایۆنیستی مڎۊ. به پاو ئی جوگرافیایەی که پېسە خاکوو یەهودی پێناسه کریان جە گەلی و گلېرگەکا تەری هاڵی کریۊ و هەرێمەکە بۊ بە شۊنماو یەهودییەکا. ئینەیچ بە ماناو ئەرەگیرکەرڎەی فەلەستینی، قڕکەرڎەی گەلوو فەلەستینی مۍ، کە سەرچەمەو گرڎوو کێشەکان. ئی بیردۆزە بیەن بە سیاسەتی ڕسمی حکومەتوو ئیسرائیلی. بە گرڎی ناڕەزایی و فشاروو گەلی عەرەبی و حەرپاسە کۊشیای بەشێوە جە دەوڵەتا عەرەبی، بەتایبەتی مدرامان و کۊشیای گەلوو فەلەستینی، دەوڵەتوو ئیسرائیلیش ناچار کەرڎەن کە جارجار بڕۍ ڕا چارۍ وزۊ ڕۆژەڤۊ. بەڵام سەرەڕاو ئینەیچ ئی سیاسەت و فیکرە نە فاریان. ئینە سیاسەت و ئامانجوو ئیسرائیلین جە ئیسەنە. جە لېوەتەرۆ ئی ئایدۆلۆژیا و سیاسەتە جە لایەنوو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری و بەتایبەت ئەمریکایۊ پاڵپەشتی کریان. پۊکەی سیاسەت و زیهنیەتوو دەوڵەتوو ئیسرائیلی تەنیا دەرئەنجاموو داینامیکی دلېینەی نییا. مۆدێرنیتەی سەرمایەداری دەورش جە ۋەرکەوتوو دلېڕاسەینە بە ئیسرائیلی بەخشان و گەرەکشا ئیسرائیل ئی دەوریە بەیاگۍ یاونۊ. ئێمە مزانمۍ کە بڕۍ کەسۍ پی جۊرە ۋیر مەکەراوە و بە پێچەوانەوە ماچا ئیسرائیل دەورش بە کەسا تەری دان. بەڵام ڕاسی پی جۊرە نییا. دەوڵەتوو ئیسرائیلی بە زۆر وزیان دلۍ سیاسەت و ئایدۆلۆژیاو زایۆنیزمیوە. ئینەیچ متاویۊ جە ڕاو کۊشیای و فاڕیای گلېرگەی دلېینەیۊ فاڕیۊ. سەیر نییا واچمۍ ئی جۆرە هوشیاری و جمیەرە جە گلېرگەو ئیسرائیلینە گەشە کەرۊ. ئینەیچ پېسە پېشئامایۍ ڕاسەقینە و ئەرێنی تەماشە کریۊ. ئی جۆرە پێشئامۍ ئیسرائیلی فاڕا، کێشەو فەلەستینی چارەسەر کەرا، دمایی بە ملەملانێ عەرەب و جوولەکەی مارا. پۊکەی پێویسا ئینە بە گرنگ تەماشەکریۊ و حۊڵ پۍ پێکئارڎەیش بڎریۊ. بەبێ ئینەی، ئیسرائیل کە پەشتیوانی جە ئەمریکای و ناتۆی و هێزەکا تەروو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری هۊرگېرۊ، مەتاویۊ جە سیاسەتوو قڕکەرڎەی و ئەرەگیری دوور وزیۊوە. جە لېوەتەرۊ ئی ئاژە پاسە کەرۊ نەیارەکېچش پېسە ۋېش با. ئانۍ کە دژوو ئیسرائیلی و سیاسەتەکاشەنۍ، پۍ ئانەی دژوو ئیسرائیلێوە پا جۊرەیە کۊشیەیمۍ، پەنەوازشا بە ئەمریکا و ناتۆیا. حەرپاسە ئینەیچ بۊ بە مەڵامەتوو پەیوەندی چنی هێزەکا جەهانی کە بڕۍ ملەملانێشا چنی ئەمریکای و ناتۆی هەن، بەڵام هامشێوەو ئەمریکای و ناتۆینۍ و شۊنیرەلوای پۍ مەسڵەحەتە هەرێمی و جەهانیەکا کەرا. بەڕاو ئێمە ئینە یۊن جە لکە کۊرەکا. بەداخۊ ئینە ئاژەو ڕێکوزیا فەلەستینییەکان. ئاڎۍ ئینۍ پەیوەندینە چنی ئەمریکای و ناتۆی یان ئینۍ پەیوەندینە چنی ئا هێزا کە ملەملانێشا چنی ئەمریکا و ناتۆی هەن.

با باسوو وەڵاتە عەرەبییا کەرمۍ، خەڵک ماچا  بڕۍ وەڵاتۍ عەرەبیی ڕاستتەر ماچا، چونکوم نزیکبیەیوە گەلی و دەوڵەتەکا جیاوازا. سەرڎەموو ئەرەمەرزنای دەوڵەتوو ئیسرائیلینە، بڕۍ دەوڵەتۍ عەرەبیۍ بێنۍ، کە لاو پاشایەتییوە حوکمڕانی کریێنۍ. مزانییۊ کە ئی دەوڵەتۍ چەنی وەشۍ بیێنۍ. ئی شانشینۍ لاو ئینگلتەرایۊ ئەرەمەرزیێنۍ و وابەسۍ ئا شانشینییە بیێنۍ. حەرپاسە ئیسرائیل بە مۊڵەتوو ئینگلتەرای ئەرەمەرزیا. ئی شانشینۍ کە جە گەلی بڕیێرە، نەتاواشا، دەوڵەتوو ئیسرائیلی مرڎنا، کە لاو مۊدێرنیتەی سەرمایەدارییوە دەورێوە ستراتیژیش پەنە بەخشیا. دماو ئا پڕۊسەیە کە ناسیۊنالیزمی عەرەبی دلێشەنە قەوەتتەر بی و  ڕژێمەکۍ بە پاو ئی ئایدۊلۊژیایە فاڕیۍ، ئی ڕەوشە نەفاڕیا، جە گ حەفتاکاو سەدەی وەڵینیوە، بەرژەوەندیی دەوڵەتاو عەرەبی پەی پەرسەو فەلەستینی کەمش کەرڎەن. بەینوو وێشانە ملەملۍ قووڵە بۍ، ئیسرائیل و هێزەکاو جبەری ئیسفادەشا چا ملەملا ورگێرت. لاو کەمیوە سەروو ئاستی ڕسمی فرەورەبییا دماو ئی ماوەیە پەیوەندییشا چەنی ئیسرائیلی ئەرەمەرزنا. هەرپاسە پەشتیوانی جەجمیەری فەلەستینی  سنوورڎار بی. بەرژەوەندی و هاومسەنگیی دەوڵەتەکا وەڵیوە بۍ، ئیساتۍ هەمان نیگەرانییەکۍ ئینۍ وەڵێوە. بە بەراورڎ چەنی وەڵۍ بەرژەوەندی و هامسەنگیی دەوڵەتەکا کەوتەن وەڵۍ. وەڵۍ دەسپەنەکەرڎەی ڕووەدایە ئاماژەپەنەکریایەکا گفتوگۊی فەرمیی بەینوو فرەو دەوڵەتاو عەرەبی و ئیسرائیلینە بێنۍ. ڕێککەوتەێوە بەینشانە کریا، بە نامۍ ڕێککەوتەی ئەبراهام-ئیبراهیمیوە. موچیۊ بۊنەو ئی ڕەوشیوە ئی پڕۊسە مرڎان، وەلۍ تا ئیساتۍ هیچ کام جە دەوڵەتە عەرەبییەکاو دلۍ ئی پرۊسەیە هەڵوێستشا نیشانە نەدان، پەی پەشتڕاسکەرڎەیوە ئینەیە. بێگومان ئینەیچ موینیۊ، ڕێککەوتەی دەوڵەتاو عەرەبی و ئیسرائیلی دوورا جە چارەسەروو کێشەو فەلەستینیوە. بەدیئارڎەی ڕێککەوتەێوە دوور جە چارەسەروو کێشەو فەلەستینی ئاسان نییا. ئیساتێنە بەشێوە فرە گرنگوو دەوڵەتە عەرەبییەکا پەیوەندییشا چەنی ئەمریکای هەن. لاێوە پێوەسێنۍ بە ئەمریکای و ئیسرائیلیوە. بەپاو ئا هامسەنگییەیە کە ئەمریکا وەرکەوتوو دلێڕاسەینە مەرزنانشرە، هەنۍ و سیاسەت کەرا. چی ڕەوشەو ئیساتێچنە سەرنجەو گرڎ لایۍ ئینا سەروو ئەمریکایۊ. نە کۊمکاری عەرەبی، نە ڕێکوزیاو یۊبییەی ئیسلامی، نە هیچ ڕێکوزیاێوە بەبۍ ئەمریکای و ناتۊی مەتاوا هیچ هەرمانێوە کەرا. بانگەوازەکاو ئاویربەسی و ناڕەزایەتییە زوانییەکا دوورێنی جە ڕاسییەوە. پەی سەرکوتکەرڎەی ناڕەزایی گەلوو عەرەبی ئی هەرمانۍ کەرا. ئا هێزە کە ئی پڕۊسەیە بەرۊ وەڵێوە ئەمریکان. هەرپاسە ئەمریکا هەژمار و پلانەو جیهانی و مەنتێقەییش هەنە. پاسە مامەڵە کەرۊ. بێگومان ناڕەزایەتیی جیددی و فشاری جڤاکی متاوۊ ئەمریکای و ئیسرائیلی و دەوڵەتە عەرەبییەکا ناچار بە هەنگامنیای کەرۊ. متاوۊ پلانەکۍ فاڕۊ، بێجگە چینەیە تەنیا پلانەو ئەمریکای ملۊ وەڵێوە. 

ئەگەر بەڕسمییچ نەبۊ، وچیۊ ئێران و تورکیا بە پراکتیکی ئینۍ دلۍ ئی جەنگینە، نزیکایەتیی ئی دووە وەڵاتا مەسەلۍ چێشەنە؟ مەسەلۍ فەڵەستینی چە کاریگەریێوەش سەروو پەیوەندیی دووە وەڵاتەکەیوە هەن. ئی ڕەوشە کاریگەریی کەرۊ سەروو یاگێشا سوریا و عێراقنە؟ ئی جەنگە چە کاریگەریێوە کەرۊ سەروو پەرسەو کورڎی؟ 

ئێران و تورکیا دووۍ دەوڵەتێنۍ کە هەوڵۍ مدا نفوزە و کاریگەریی وێشا هەرێمەکەنە زیاتەر کەرا. تەنانەت ئەگەر بەرژەوەندییەکێشا جیاوازێچ با، هەرڎووە دەوڵەتۍ چی ئامانجەنە یۊگێرتێنۍ. ئینجا ئینەیچ بۊ بایسوو ئانەی با بە ملەملەکەرۍ یۊترینی سەرنجەشا سەروو یۊترینی بۊ. بێگومان ئاخرۊ یۊ هەن هەوڵۍ مدۊ کاریگەریی ئەوی تەری کەم کەرۊوە. وزۊش چێروو کۊنترۊڵوو وێشۊ. ئینەیچ یۊن جە تایبەتمەندییە سەرەتاییەکاو دەوڵەتەکا. وەلۍ هەمیشە ئینە ڕووە مەدۊ. ئادۍ بە سەرەکی سەرەکی هەوڵۍ مدا بە کارجەیۊکەرڎەی چەنی هێزە جیاوازەکا هامسەنگی یان زاڵبییەی سەروو یۊترینیرە. قووتدای و دلێنەبەرڎەی یۊترینی بەدەگمەن ڕووە مدۊ. ئینەیچ متاوۊ دەرئەنجاموو پلان و سیاسەتێوە درێژخواینی بۊ. جگە چینەیە ملەملۍ و پەیوەندییچ هەن. دیالەکتیکی هامشێوە بەینوو ئێرانی و تورکیاینە هەن. بەینشانە ملەملێوە هەنە پەی بییەی بە هێزێوە هەرێمی و ئینۍ پەیوەندینە چەنی یۊترینی. چون مەتاوۊ بە تەمامی زاڵ بۊ سەروو ئەوی تەریرە، سیاسەتوو هامسەنگی پەیڕەو کەرا.

ئێران هێزێوە نیا بەروو سیستمیوە. بەشێوەن جە سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری و بەشێوە جە ملەملۍ هێزی دلۍ سیستمینە. پەوکای هێزێوی چالاکوو جەنگی یەرەموو جیهانین. ئەگەر پۊلێن کریۊ، ئیتر جە جەنگی و ملەملۍ بەینوو ئەمریکا-ئەورووپا-ڕووسیا-چینی، بەرەو ڕووسیا-چینی مرڎۊ و سیاسەت کەرۊ. بە یاگەگێرتەی وێش چی بەرەنە، هەوڵۍ مدۊ فشارە سیاسی و ئابوورییەکاو ئەمریکای بێلایەن کەرۊ.  لاێوە تەرۊ ئێران بەرێوەش مەنتێقەکەنە مەرزنانەرە، کە بە هیلالی شیعی مشناسیۊ. بڕۍ هێزۍ عێراق، سوریا، لوبنان، یەمەننە و بڕۍ یاگانە پەیوەندییشا پی بەرەیۊ کەرڎەن. بەم بەرەیەوە کرڎووە. دلۍ وێشانە ئینۍ جەنگنە، یان پەرش و بڵاوۍ و بەشۍ بیێنۍ. وەروو ئانەیە کە جە دۊخێوە خاسنە ئێران نییا، کە سەرنجەش کێشتێنە، یان کاریگەرییش سەر وو کەسای نزیک جە وێش سەروو دەوڵەتیوە نیانرە، ئینۍ هەڵای هێزۍ گرنگێنۍ. هەوڵۍ مدۊ جە ڕاو ئی هێزاوە وەراوەروو سیاسەتوو ئەمریکای و ئیسرائیلی هەرێمەکەنە مرڎۊوە، چێگەوە بڕۍ ئەنجامێچ دەس وزۊ. وەلۍ سەرەڕاو ئینەیچە هەڵای ئێران ڕەوشێوە خاسش نەخوڵقنان، کە دلێشەنە هەڕەشەکۍ لا بریۊ و سیاسەتەکەش هەرێمەکەنە قبووڵ کریۊ. دەوڵەتوو ئێرانیچ پێسە دەوڵەتوو ئیسرائیلی تەرسی سەروو وێش وینۊ.

پېسە گرڎ چېوۍ، نزیکبیەیۊ قەزیەو فەلەستینیچ ئینا چی چوارچێوەنە. وەڵۍ گرڎ چېوېنە ئێران پېسە دەوڵەتێوە حۊڵوو پارېزناو بیەو ۋېش مڎۊ. وەختۍ زیاتەر ناڕەحەت بۊ چی مژاریە، هەڵای بە وریاییوە چا هەنگاما نزیک بۊوە کە مەترسییەکەی زیاڎ کەرا. دەوڵەتوو ئێرانی بە شێوېوە سەرەکی بە ئاژە و سیاسەتوو ۋېش گەرەکشا هەرێمەکەنە قبوڵ کریۊ. حەرپاسە پۍ ئینەیچ پەیوەندی و هامپەیمانی جە هەرێمەکەنە کەڵک هۊرگېرۊ. حەرپاسە پەیوەندییەکېشا چنی حەماسی ئینۍ چی چوارچێوەنە. ۋەروو ئانەی حەماس سروشت و خەتەو دیموکراتیکی نییا، پەنەوازش بە هێزۍ پېسە ئێرانی و تورکیای هەن پۍ ئانەی بتاوا دژوو ئیسرائیلی جەنگ کەرا، تەنانەت ئەگەر پەیوەندیش چنی هێزە جیاوازەکایچ بۊ، بە شێوېوە سەرەکی جە ڕاو پەیوەندی چنی تورکیای و ئێرانی حۊڵ مڎۊ کاریگەر بۊ. ئینەیچ حەماسی کەرۊ بە بەشێوە جە ملەملانێ و مەسڵەحەتە هەرێمییەکا. بێگومان ئانەیچ زەرەر بە قەزیەو فەلەستینی میاونۊ. جە وەختېنە کە قەزیەو فەلەستینی بۊ بە بەشێوە جە ملەملانە هەرێمیەکا، خەتەو کۊشیای دیموکراتیکی لاواز بۊ و جە چارەسەری دوور گنۊوە. هەڵبەت وەڵېکۊتەی سەروو خەتەو کۊشیای دیموکراتیکی و بەقوەت بیەی ئی کۊشیایە بۊ. جمیەری فەلەستینی دماو جەنگی شش ڕووەی گەشەش کەرڎ و بەقوتتەر بی، وەختۍ زاناش دەوڵەتە عەرەبییەکۍ دەسەڵاتوو چارەسەرکەرڎەیشا نییا. کۊشیای گەلوو فەلەستینی پی مەڵامەتۊ بەقوەتتەر بی. بەڵام ئیسە پێگەو دیموکراتیکی و سەربەخۆی ۋېش جەدەسدان. تەنانەت جە وەڵتەریچ ئینا دماوە. بێگومان ئینە پا مانۍ نییا کە جمیەری فەلەستینی پەیوەندیش چنی دەوڵەتا نەبۊ یان پەشتیوانی جە دەوڵەتا هۊرنەگېرۆ. گرنگ ئانەن کە کۊشیای و مدرامان سەروو بناغەو گەلی بۆ، مشۊم گەل بە بناغە هۊرگیریۊ. تا ئا پرەنسیپە هۊرنەگیریۊ حیچ پەشتیوانیېوە خزمەتوو کۊشیای مەکەرۊ. ئا پەشتگیرییەی دەوڵەت کەرۊش، سەروو بنەماو سیاسەتیا. ئێران و تورکیا و گرڎوو وڵاتە عەرەبیەکایچ بە پاو مەسڵەحەتوو ۋېشا سیاسەت بەرا ڕاوە. حیچ کام چا دەوڵەتا پەیوەندیېوە ستراتیجیشا چنی گەلی ستەم ۋنەکریای نییا. وەک ۋینمۍ حیچ وڵاتێوە بە ئێرانیچۊ هەنگامېوە کۆنکرێتیەش نەنیېنە. ئێران بازنەش جە بەروو وڵاتی وەش کەرڎەن، و بەپاو سیاسەتوو ۋېش بەکارشا مارۊ. دماو ئانەی پلانەو ئیسرائیلی پۍ سەروو غەززەی ڕۊشن بیۊ، ئێران حزبوڵڵا و ئەوۍ تەرېش کۆکردېوە. خەڵکێوە فرە چەمەڕاو ئانەی بېنۍ کە هەنگامە بنیۊ، بەڵام نەکەرڎش. چونکی نە ئێران و نە هیچ لایۍ تەر مەتاوۆ هەڵوێسېوە نیشانە بڎۊ کە هامسەنگی تێکبڎۊ. بە دڵنیاییوە کێشەکۍ ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی قووڵېنۍ و تواناو لەرزای و فاڕای هامسەنگیشا هەن. یۊ چا مەڵامەتا کە متاوۆ بۊ بە مەڵامەتوو ئینەی بە دڵنیاییوە کێشەو ئیسرائیلی و فەلەستینی  ئی جەنگەو بەینیشانە.

نزیکایەتی تورکیای پۍ ڕووەداکا هەرێمەکەی سەروو بناغەو ئیسفاڎەی مەرزیانەرە. سیستەموو دەوڵەتوو تورکی جە جەوهەرەنە دوورا جە دیموکراسی، واتە گلېرگە کاریگەریش سەروو دەوڵەتی نییا، بە پراگماتیزمی جە ڕادەبەدەر مامەڵە کەرۊ. ئانەی ئارۊ ماچۊ غەڵەتا، سەوای متاوۆ واچۊ ڕاسا، ئانەی پېسە دوژمنی ئەرەیاۋنۊش، سەوای گېرۊش باوشیۊ. بێگومان دەوڵەتوو تورکیای جە ئاژەو جیۆپۆلەتیکی ۋېش کەڵک هۊرگېرۆ و سیاسەتێوە پا جۊرە پەیڕەو کەرۊ. ئەگەر پاسە نەبیۍ، شێوازێوە پا جۊرە نەتاوۍ بەردەوام بۊ. دەوڵەتوو تورکی گرڎوو ئینیشا پۍ سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردی کەرۊ. سیاسەتی بنەڕەتی دەوڵەتوو تورکیای سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردین. گرڎ پەیوەندی و سیاسەتێوە سەروو ئا بناغەیە بەرۊڕاوە. نزیکایەتی جە قەزیەو فەلەستینیچ هامشێوەن. پاسە ۋېش نیشانە مڎۊ کە ۋەرگری جە قەزیەو فەلەستینی کەرۊ، بەڵام جە واقیعنە گەرەکشا ئیسفاڎە چینەی هۊرگېرۊ. بەڕاسی تورکیا گەرەکشا دەرفەت پۍ درێژەدای بە سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردی وەش کەرۊ و سەروو ئا ئەساسیە دەسەڵاتوو ۋېش هەرێمەکەنە زیاڎ کەرۊ. هەر پۊکەی قسۍ تنۍ کەرۊ، بەڵام هەنگامېوە کۆنکرێتیە مەنیۊ. چونکی دەوڵەتوو تورکیای فرە عال مزانۆ بەبێ پەشتیوانی ئەمریکای و ئیسرائیلی و ئەوروپای و ناتۆی مەتاوۆ سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردی جابەجێ کەرۊ. بە پاڵپەشتی ئا هێزا تاواش سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردی جابەجێ کەرۊ. پۊکەی ئی پەشتیوانییە پۍ دەوڵەتوو تورکی گرنگا. تەیب ئەردۆگان ناڕەزایی ۋېش جە زیاڎکەرڎەی ئی پەشتیوانییە نیشانە مڎۊ. ئیدارەو ئاکەپە-مەهەپەی چا وەختۊ تا ئیسە ئی پەشتیوانییەشە هۊرگېرتەن، بەڕاسی گرنگیش بە قەزیەو فەلەستینی نەڎان. وەڵۍ ئانەی ئی ڕووەدایۍ ڕووە بڎا، تەیب ئەردۆگان جە ئەمریکا چنی نەتانیاهۆی کۆبیۊ. وەختۍ هجومەکۍ پۍ سەروو غەززەی دەسشاپنەکەرڎ، تەیب ئەردۆگان واتش، "قەرار بۍ بلوو پۍ ئیسرائیلی، بەڵام ئیسە مەلوو". ئینە قسۍ تەیب ئەردۆگانی بۍ وەختۍ خەڵکوو غەززەی کوشیۍ. به ڵام جە بەینوو تورکیای و ئیسرائیلینە ڕێککۊتەی ئابوری و بازرگانی و سەروازی به میقداروو ملیاران دۆلاری هەن و هەڵای بەردەوامېنۍ. زانیان کە فیشەکەکۍ سوپاو ئیسرائیلی جە پۆڵاو تورکیای وەشکریېنۍ. سوپا و فڕۆکە و تانکەکۍ ئیسرائیلی شاروو کۆنیاینە مەشق کەرا، بەشێوەیچشا تورکیانە بەرهەم مەیا. چی ئاستەنە تورکیا ئینا چی جەنگەنە، بەشێوەن چا جەنگەیە. ئینە جە ڕای گرڎی شاریانۊ و حۊڵوو شارتەیۊ ئی دووڕووییە مڎا. بەڵام ۋەروودەم و پەرلەمانینە بانگەشەو ئانەی کەرۊ کە سانای و بەکارئارڎەو بەرهەمە ئیسرائیلییەکا ئەنجام مەڎۊ و ناڕەزایی ۋېش ۋەران ۋەر بە دەوڵەتوو ئیسرائیلی نیشانە مڎۊ. حەرچنە پەیوەندییە سەروازی و  بازرگانییەکېشا بە گرڎ شێوېوە هەرمانەکەرا، بەڵام ڕووانە ملۋېنان دۆلارۍ مەیا و ملا. جە ڕاسینە بە پێچەوانۊ جەنگی تایبەت چی ئاستەنە ڕووەمەڎۊ! بەداخۊ ئۆپۆزیسیۆنیچ ئینا دلۍ ئاژەینە، ئاڎېچ بانۍ بە بەشێوە چی گەمەو دەسەڵاتی.

یۊ جە مەڵامەتەکا بەشێوە جە قسەکا دەوڵەتوو تورکی دژوو ئیسرائیلی فاکتەرش ئێرانا. تا پرسوو فەلەستینی چارەسەر نەکریۊ، دژایەتی ئیسرائیلی جە وڵاتا عەرەبی و ئیسلامینە دمایش نمۍ. ئێران گەرەکشا ئیسفاڎە چی کەشوهەوا ناڕازییە هۊرگېرۊ. تورکیا کە ملەملانێش چنی ئێرانی هەن و کۊشیۊ پۍ ئانەی بۊبە هێزێوە هەرێمی، جە بەروو ئی مېڎانەینە مەمەنۊوە، مېڎانەکەی پۍ ئێرانی جیانمازۊ. تورکیا حۊڵ مڎۊ بە نیشاندای ئاستێوە جە ناڕەزایی ۋېش جە گرنگیدای بە ئێرانی بەدوور گېرۊ. پۊکەی نزیکایەتییەکۍ تورکیای تا ئاخر 'سیاسیۍ'نۍ. ئینەیچ بەبێ ئیجازەو ئەمریکای نییا. مەڵامەتۍ تەریچ ڕای گرڎی تورکیاین. حکومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی بە کۆنتڕۆڵێوە تن سەروو گلېرگەیرە دەوڵەت و وڵاتی ڕاوەبەرکەرۊ. پۍ ئی هەرمانۍ حۊڵ مڎۊ که ش و هەوېوە وەش کەرۊ و پارېزنۊش. پی نزیکیە هۊرچنیەی دلېینەی ملۊڕاوە و حکومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی گەرەکشا ئی ئاژەیە کەرۊ دەرفەتێوە. جە گلېرۊبیەی بەنامۍ پۍ فەلەستینی و غەززەینە کە ئەستەنبوڵەنە لوواڕاوە، باس جە دوژمنایەتی ۋەران ۋەر بە کوردی و ۋەرنیشتی کریا و ئەرەیاۋیا کە ئەرەگیری تازە ئەنجام مڎریۊ. تورکیانە جەماوەرێوە فرە جە گەلی بە نەتەوەپەرسی و ئایینپەرسی و دوژمنایەتی ۋەران ۋەر بە کوردی هانی دریا. دوژمنایەتی کوردی بە وتارەی ئیسلامی-ئاینی پۊشیانەرە. جە ڕاسینە تورکیا یەک سیاسەتش هەن و ئاڎیچ سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردین. دەوڵەتوو تورکی گەرەکشا جە ڕاو دوژمنایەتی ۋەران ۋەر بە کوردی و قڕکەرڎەیۊ بۊ بە هێزێوە جە هەرێمەکەنە. حەرپاسە ئایین و ئیسلامی و نەتەوەپەرسی پۍ ئینەی بەکارمارا. حەرپاسە حەماس قەزیەو فەلەستینی پېسە ئامرازێوە پۍ ئینەی بەکارمارۊ. چانەیچ زیاتەر دەوڵەتوو تورکی حیچ پەیوەندی و پەشتیوانیېوەش پۍ قەزیەو فەلەستینی نییا.

نیگەرانی دەوڵەتوو تورکی ئانەن کە ئاژەکە دژوو ئاڎی بۊ، هامسەنگی بەجۆرێوە فاڕیۊ کە دژش بۊ و سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردی زەرەرش پنە یاوۆ. حەر پۊکەی تەیب ئەردۆگان نیگەرانا. گرڎوو حۊڵەکا تەیب ئەردۆگانی پۍ ڕاگېرتەین چینەی، حۊڵوو ۋیەرنای سیاسەتوو قڕکەرڎەی مڎۊ. ڕۊشنا کە تورکیا هەمیشە ئیسفاڎەش جە ملەملانێ و جەنگی جە جەهان و هەرێمەکەنە ۋینان. پۍ ئانەی سیاسەتوو قڕکەرڎەی کوردی جابەجێ کەرۊ، ئیسفاڎەش جە هامسه نگیەکا ۋینان، ئینەیچ جە سیاسەتوو قڕکەرڎەینە یەکلاکەرەوە بیەن. ئەگەر ئی فاکتەرۍ نەبیېنۍ دەوڵەتوو تورکی نەتاوۍ سیاسەتوو قڕکەرڎەی دژوو کوردی جابەجێ کەرۆ. پۊکەی دەوڵەتوو تورکی نیگەرانوو جەنگوو ۋەرکەوتوو دلېڕاسەی نییا. بە پێچەوانۊ پلانەش هەنە ئی ئاژەیە کەرۊ دەرفەتێوە. پلانەکېش ئانېنە پەشتیوانی زیاتەر پۍ جەنگی دژوو کوردی هۊرگېرۊ، جە ۋەرنیشتوو و سوریا، مەنتیقەی تەر ئەرەگیرکەرۆ.

درېژەش هەن....