كۆنگرەو حۆتەموو پەژاكی جارێوەتەر؛ ئەرك و ۋەرپرسیاریی ئێمەش جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانینە بە ۋەرفراوانی دیاری کەرد. پرۆژە و ڕاو چارەسەریش دەسنیشانكەرد. چارەسەری و دەرمان گردشا فكر و رامان و پارادایموو رابەر ئاپۆیا.
سەرەتا لووای ڕاوەو كۆنگرەی حۊتەمین و پەژاکی جە رابەر ئاپۆی، بنەیانەو گەشمەرڎا ڕاو ئازاڎیی و گەشمەرڎا ئاخێزوو ژەنۍ، ژیۋای، ئازاڎیی و گەلو كوردسانی و گەلەكەیما جە ۋەرکەوتوو كوردسانی پیرۊز مکەرمۍ.
جە هەرچوارلاو كوردسانی و بەروو وڵاتی و جە فرەو وڵاتا جەهانینە پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی ئینۍ دلۍ کۊشیاینە، ئا کۊشیای و حۊڵا بەرز هۊرسەنگن و سڵامشا ئاراسە مکەروو.
كۆنگرەو حۊتەمین و پەژاكی جەكەش و هەوێوە فرە قورس و گرانەنە لوواڕاوە و لجە ئاژێوەنە کە هەڵمەتەو ئازاڎیی جەستەی رابەر ئاپۆی و چارەسەری پرسوو کوردی و جۆش و خرۆشوو گەلی ئینا قولە پۊپەنە لوواڕاوە. بێگومان پەی ئازاڎیی جەستەیی رێبەر ئاپۆیچ جە هەرچوارلاو كوردسانی و جە فرەو وڵاتا جیهانی، ئەرەکۊشایۍ بەقوەت و ئێژا ئینا ئارانە، هاموەخت ۋەرا ۋەر بەگەلوو كوردی جە هەرچواربەش و كوردسانی جە تەرەفوو دەوڵەتا ئەرەگیریوە، بەتایبەتی دەوڵەتوو ئەرەگیروو توركی، جەنگێوە گەورە جە ئاستوو قڕكەردەی و دلێنەبەردەینە ملۆڕاوە. هاموەخت قارەمانیەتیێوە ئێژا جە تەرەفوو گەریلاكا مۆدێرنیتەی دیموكراتیكی و هامچەرخیۆ ئەنجام مڎریۆ.
جەكەشێوە چانەنە كۆنگرەو حۊتەموو پەژاکیما بەست و بێگومان كۆنگرە فاڕیای فرە بنەڕەتی و گرنگ و هەنگامێوە فرە ئازایانۍ چنی ۋێش مارۆ. جەچوارچێوەو فكر و رامانوو رابەر ئاپۆی و جەكەشێوە چانەنە كۆنگرە لوواڕاوە. پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی نەك تەنیا جە ۋەرکەوتوو كوردسانی؛ بەڵكم سەروو ئاستوو جەهانی و هەرچوارلاو كوردسانی دەنگێوە ئێژا بەرز بیەنۆ و ئانەیچ جاری یووەمینا كە پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی كەمپینێوە چانەو خەباتی بەرۆ ڕاوە. ئێمە بە قۆناخێوە فرە هەستیارەنە ۋییەرمۍ. ئاژەو جەستەیی رابەر ئاپۆیچ چی چوارچێوەنە یاوان بە ئاژێوە هەستیار. ئیتر دەموودەس مشۊم لایەنی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی مردایش سەر بكریۆ. گەلوو كوردسانی، ژەنا كوردی، فارس، عەرەب، بەلووچ، ئەرمەن و …هتد جە ئیساتێنە کۊشیایۍ فرە ئێژا پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی بەرا ڕاوە.
بێگومان ٢٥ ساڵۍ سەروو سیاسەتوو گۆشەگیری سەرو رابەر ئاپۆی دمایش ئاما و پاش وست ٢٦ ششەمین ساڵەو سیاسەتوو قڕکەردە بیەیۆ. پېسە ژەنا کۊششکاروو ۋەرکەوتی بێگومان هەرمانەما ئشناسای و پنەیاۋنای گلێرگەین سەروو ۋیروهزرو رابەر ئاپۆی، پا نزیكبیەیۆ كۆنگرەو حۊتەموو پەژاكیما بەرد ڕاوە.
سیاسەتوو گۆشەگیری جە ۋەرا ۋەر بە رابەر ئاپۆی جە ئاستوو قڕكەردەی و دلێنەبەردەینە ملۆڕاوە. خەبات و کۊشیای پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی و پەشتیوانی كەمپینوو ئازاڎیی جەستەیی، پېسە ئانەینە كە پەی ئازاڎیی ۋێما خەباتما بەردەن ڕاوە. خەباتكەردەی پەی كەمپینوو ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی، خەبات کەردەین پەی ئازاڎیی ژەنا. كەمپینوو ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی، هاموەخت پەی ئازاڎیی گەنجا و گرڎوو گلێرگەین. ۋەرکەوتوو كوردسانی مشۊم جە گرڎوو بەشەكا تەروو كوردسانینە زیاتەر كاروخەبات پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی بەرۆ ڕاوە، چێگەنە یاگۍ پرسیارێنە کە پەی چی؟
بێگومان پەی ئانەی ئازاڎۍ بیمۍ، پێویسا کتێبەکا رابەر ئاپۆی، فكر و رامانەکاش بۋانمۍ و بەشێوێوێوە بنەڕەتی سەروو هزروو رابەرایەتی ۋێما پەروەردە و رێکوستەی بكەرمۍ. ۋەروو ئانەی كۆنگرە بەجۆش و هەیەجانێوە ئێژاوە داواو ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆیش بەرزكەردۆ. گرڎوو بەشدارا، هۊرسەنگنایۍ قارەمانانەشا نیشانەدا. ۋەروو ئانەی ئەركوو كۆنگرەی پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی قەرارش هۊرگێرت. فكر و رامانوو رابەر ئاپۆی ئارۆ جە ۋەرکەوتوو كوردسانی، دەنگ وەدایۍ جەهانیش خوڵقنا. داواو ئازاڎیی جەكۆنگرەنە بەشێوێوە بەقوەت بەرز کریاوە. داواكاریەكۍ فرۍ و گۊرۍ بێنۍ. راو ۋیرو پەیلووای گرڎوو ئەنداما پەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی هامچەشنۍ بێنۍ. ئا ئاخێزەی جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانینە ماوەو ساڵ و نیمێوەن سەرشهۊردان، جەلایەنی هزرییوە، سیاسەتوو گۆشەگیریش پووچ کەردۆ. بەڵام ئیتر وەختوو ئانەی ئامان كە هزر و رامانوو رابەر ئاپۆی دلۍ گرڎوو گەلاو ئێرانینە بەڕێكوستەی بكەرمۍ. داواكاری یووەمین و كۆنگرەو حۊتەمینی بەشێوێوە ئاشكرا ئانە بۍ.
گەل جە ٨ و ئاداری و نەورۆزەنە سەلەمناشا فەلسەفەو ژەنۍ، ژیۋای، ئازاڎیی گەرەنتی ئازاڎیشانە
بێگومان وەختۍ تەماشەو نەورۆزوو ئێساڵی جە ۋەرکەوتوو كوردسانینە مکەرمۍ بەدەیان و هەزاران ئینسانۍ جەكۆڵانە و جاڎەکانە، جە دەگا و شارەنە نەورۆزشا پیرۆز كەرد و دروشمەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیشا بەرز کەردۆ، ئی دروشمۍ بێگومان دروشمە و فەلسەفەو رابەر ئاپۆینە. جە چوارچێوەو ئی فكر و فەلسەفەینە پەی ئانەی گەلا ئێرانی و ۋەرکەوتوو كوردسانی ئازاڎۍ با، پێویسا بەشێوێوە ڕۊشن و ئاشكرا جە فكر و رامان و كەسایەتی رابەر ئاپۆی خاوەنداریەتی بكەرمۍ. پارێزنامەو هۊرسەنگنایەکا رابەر ئاپۆی بۋانمێوە، رامانوو رابەر ئاپۆی پەی ئیكۆلۆژی، گلێرگەی، ژەنا، گەنجا، ژیۋگە، ئەخلاق و گرڎوو بەشەكا تەروو ژیۋای پەی ژیۋای ئازاڎیی و بەرقەراری دادپەروەری کۆمەڵایەتی ئیسفاڎە بکەرمۍ.
فەیلەسوف و زاناكا تەری نەتاوانشا جە گرڎ رەهەندێوە جە ئاستوو رابەر ئاپۆینە هۊرسەنگنای و هزر وەڵۍ وزا و وزاش بواروو جابەجێ کەردەیۆ، سەرەڕاو ئانەی بڕۍ هەوڵدایشا هەن و خەباتشا کەردەن، بەڵام بەدروشمەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎی گەلەكەما جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و گەلاو ئێرانی ئانەشا هۊرچنی و ئانەشا نیشانەدا و ئانەشا بەئاشكرا ئەرەیاۋنا كە ئاڎۍ بەفكر و فەلسەفەو رابەر ئاپۆی متاوا ئازادۍ با و كۆنگرەكەو ئێمەیچ پێناسەو ئانەیشە كەرد. پەی چی ئا پێناسەشە كەرد؟ ۋەروو ئانەی گەلەكەما جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و گرڎوو بەشەكا تەروو گلێرگەینە چەقبەستەیۍ فرە فرا ئینا ئارانە.
جە ۋەرا ۋەروو ڕژیموو ئەرەگیری ئێرانینە، كاروەدایەکۍ فرە قووڵۍ و بنەڕەتیێنۍ. ئانەشا جە ٨ و ئاداری و نەورۆزەنە بەئاشكرا بەربڕی. وەڵتەر چانیشایچ، جە ئاستوو مامۆسایا، ئایندارا، دكتۆر و پەرستارا تەماشە بکەردۍ، جە گرڎوو بەشەكا گلێرگەینە جە ۋەرا ۋەر بە رژێموو قڕكەری و بەتایبەتی تەر نزیكبیەیۆ ئا رژێمەیە جە ۋەرا ۋەر بە ژەنا ئانەی سەرمەشقایەتی سیاسەتوو قڕکەردەی و دلێنەبەردەی مکەرۆ، بەپلەی یووەم رژێموو ئێرانیا. ۋەروو ئانەیچ گرڎوو گەلاو ئێرانی بەدروشمە و فەلسەفەی پېسە ئانەی كە رزگاربیەو ۋێشا چانەینە ۋیناوە بەیەكدەنگ ئەرەپڕۍ و تا ئیساتێچ ئا شۆڕش و ئەرەپڕایە بەردەواما. ۋەروو ئانەیچ كۆنگرەو ئێمە بەئەركوو ۋێش زاناش كە ئا قۆناخۍ هۊرسەنگنۆ.
كۆنگرە جەقۆناخێوە ئاسایینە پێكناما. تەنیا پېسە ئانەی پرۆسێوە بۆ، نەلا ڕاوە. كۆنگرە جە ۋەرا ۋەر بە ئاخێزوو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎی و گەلاو ئێرانینە بە سەرمەشقایەتی ژەنا، جە ۋەرا ۋەر پا شۆڕشەی ساڵ و نیمێوەن بەردەواما پېسە ئەركێوە گێرتش دەس و كۆنگرەیچ چا چوارچێوەنە لوواڕاوە. ۋەروو ئانەیچ پېسە ئەركێوە سەرەكی كاروخەباتی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆش بەبنەما هۊرگێرت و بە ئاخێزوو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎی گرڎوو گەلوو ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانی بە بەشداری جە هەڵمەتەو ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆینە ئازاڎیی ۋێشا گەرەنتی مکەرا، ئانەیچ هەڵوێس و جەسارەتێوە گۊرەبۍ و چا چوارچێوەیچەنە قەراری پێویس هورگیریا. هزر و رامانوو رابەر ئاپۆی چکۆ وەڵا بۊوە، ئانە ئا یاگۍ ئازاڎە بۆ، كاریگەریش پېسە ئەتۆمی هەن. فكر و فەلسەفەو رابەر ئاپۆی جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و گەلاو ئێرانینە دەنگدایۊش جە ئاستوو شۆڕشینە بەدی ئارد. ئی شۆڕشە مشۊم گەشتەر و وەڵاوتەر و بەقوەتتەر بۆ و بەئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی بیاوۆ قولەپۊپەو سەركەوتەی ۋێش. تا ئا وەختەی ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی مسۆگەر نەبۆ، ئانە جە هەربەشۍ كوردسانینە هەڵمەتەو ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی بەردەوام بۆ و جە ۋەرکەوتوو كوردسانیچ ئێمەیچ بە گرڎوو قووەتیماوە ئا هەڵمەتۍ بەردەوام مکەرمۍ، تا ئا وەختەی رابەر ئاپۆ جە لایەنی جەستەییوە ئازاڎ بۆ. هاموەخت ئانەیچ بۆ بە رەخنەدایۍ پەی ئێمە. گەلەكەما جە ۋەرکەوتوو كوردسانی، ئەڎایا گەشمەرڎا، گەلی وڵاتپارێز، ئینسانی دیموكراتیواز و ئیكۆلۆژیست، ئینسانێوە كە پەی ئانەی جە گلێرگەنە ژەنی کوشتەی ڕووە نەڎۆ، نەکوشیۆ. دمایی بە سیاسەتوو جە قەنارەدای بۍ. ئانەی کارەساتە ئێران یۆ چا وڵاتانە کە جە جابەجێ کەردەی سزاو جە قەنارەداینە منافسش نییا. نموونە؛ جە مانگەو یووەم و ٢٠٢٤ ینە جە ئێرانەنە چوار ژەنی جە قەنارە دریێنۍ. ۋەروو ئانەیچ كۆنگرەكەما سەروو پرسوو جە قەنارەدای و هەڕەشۍ و فشارەکا سەروو ژەنا هەڵوێسەش كەرد. حەر چنی ژەنی جە گرڎ شۊنێنە سەرمەشقەنە، بەڵام عەقڵیەتوو رژێموو ئەرەگیری ئێرانی ئا دەورشە جە ژەنا زەوت کەردەن. پۊکەی جەکۆنگرەنە باس کریا کە پێویسا جارێوەتەر جە ۋەرکەوتوو كوردسانیچەنە ژەنی بانۍ بە هێزوو سەرمەشقۍ گلێرگەی و بەفەلسەفە و دروشمەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی پەی سەرکەوتەی شۆڕشی هەنگامە هۊرگێرمۍ.
كۆنگرەو حۆتەموو پەژاكی، جەختكەردەیۆ ئەرك و ۋەرپرسیاری ئێمە جە ۋەرا ۋەر بە ئاخێزوو گەلاو ئێرانینە بۍ
كۆنگرەو حۆتەموو پەژاكی جارێوەتەر؛ ئەرك و ۋەرپرسیاریی ئێمەش جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانینە بە ۋەرفراوانی دیاری کەرد. پرۆژە و ڕاو چارەسەریش دەسنیشانكەرد. چارەسەری و دەرمان گردشا فكر و رامان و پارادایموو رابەر ئاپۆیا. واتە جە ئاستوو گرڎوو گەلا ئێرانینە كاروخەبات چا ئاستەنە بەرا ڕاوە و چا چوارچێوەیچەنە قەرار هورگیریا. دلۍ گلێرگەی و ریزەكاو گەلینە وەڵاکەردەیۆ فكر و رامانوو رابەر ئاپۆی و كاروخەباتی ئاكتیڤ جەچوارچێوە و تەوەرو ژەنانە و پەی گەنجا و پەی ئازاڎیی ۋێما كاروخەبات بەرمۍ ڕاوە.
پەی ئانەی گرڎوو چین و توێژەكا گلێرگەی جە ژەنا و گەنجاوە بگێرە، تا هونەرمەنڎا و باوەڕیەكا، خۊنڎكارا و مامۆسایا و ئایندارا پەی ئانەی بەئازاڎیی بژیۋا، مشۊم گرڎما فكر ورامانوو رابەر ئاپۆی بۋانمۍ و پەی ئانەیچ خەبات بکەرمۍ. تەنانەت پېسە گەلەكەیما جە ۋەرکەوتوو كوردسانی ئەگەریچ ڕووانە نەبۆ، متاوا هەر دە ڕۆ جارێوە پېوەرە کوۍ باوە و بەشێوە جە پارێزنامەکا رابەر ئاپۆی پەی ئازاڎیی ۋێشا بۋاناوە. یاخود مانگی جارێوە کوۍ باوە و ۋیرو پەیلوواکا رابەر ئاپۆی سەروو ئازاڎیی ژەنۍ بوواناوە. پېسە گەنجا متاوا مانگی جارێوە کوۍ باوە و فکروو رابەر ئاپۆی سەروو گەنجا بۋاناوە و گفتۆگۆ بكەرا. ئانیشا پېسە پرۆژێوە پەی ۋەرکەوتوو كوردسانی بەیان مکەرمۍ. حەر چنی سەروو ئاستی گەردوونینە گەلا ئازاڎیی ۋێشا جە فكر و رامانوو رابەر ئاپۆینە مویناوە، گەلەكەما جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانیچەنە زیاڎ جە هەر کەسۍ ئانەش دی و دركش كەرد؛ پەی چی؟ چونكی دروشمەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی سەرەتا جە سەرنیشتوو كوردسانینە بەرزە كریاوە و دماتەر جە ۋەرنیشتوو كوردسانینە جە ئاستێوە ۋەرفراوانتەردەنە وەڵا بیۆ و هورچەرخیا سەروو بەرپابیەو ئاخێزی. بەڵام جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانی دروشمە و فەلسەفەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی جە دنیانە وەڵابیۆ. راسا ژینا ئەمینیە سیمبولێوە بۍ، بەڵام دروشمەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی جە ئاستوو دنیێنە، گەلا پەی ئانەی ئازاڎۍ با، ئینەشا پېسە نەخشە ڕێوە پەی ۋێشا هۊرچنی. كۆنگرەو حۊتەموو پەژاكیچ ئاماژە و هەڵوێسەش سەروو ئینەی كەرد و جارێوەتەر ئەرك و ۋەرپرسیاری ئێمەش هەم جە ۋەرکەوتوو دلێڕاسەینە و بەتایبەتی تەر جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانەنە دەوروو پەژاكیش وست ڕووە. پۊکەی هەر تاکێوە ئازادیواز پێویسا فکروو رابەر ئاپۆی زیاتەر بووانۆوە، تا جە ئازاڎیی نزیک بۆوە. پۊکای پێویسا زیاتەر جە ۋەرا ۋەروو سیاسەتوو قڕكەردەی كۆمەڵایەتی و گەلانە سەروو بنەڕەتوو فکر و رامانوو رابەر ئاپۆی گلێرگەی بەڕێكوستەی بكەرمۍ.
كۆنگرەو حۊتەمی جە گەلەكەیما جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و دۆسا و كەسا ئازادیوازی جە گلێرگەو ئێرانی بەگرڎیی جارێوەتەر پیرۆز مکەروو. بانگەوازیما پەی گەلەكەیما جە ۋەرکەوتوو كوردسانینە ئانەن قەرارەکاو كۆنگرەی جە گلێرگەنە بەهەڵوێسێوە ئێژا پراكتیزە بكەرا. خەتەو یەرەمی و پرۆژەو نەتەوەی دیموكراتیكی ۋەر بەئازاڎیی ژەنۍ و پارادایموو گلێرگێوە ئەخلاقی ـ سیاسی و ئیكۆلۆژیكی بەڕێكوستەی بكەرمۍ. جە هەر شۊنێوەنە، كۆمیتە و لق و شانەی رێكوستەی بنیاڎ بنیەیمۍ. بەدەنگێوە بەرز خاوەنداری جە ڕابەر ئاپۆی و هەڵمەتەو ئازاڎیی جەستەیی رابەر ئاپۆی بكەرمۍ؛ چونكی ئیتر جە ۋەرکەوتوو كوردسانی و ئێرانینە دەنگوو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی بەرزكریاوە و وچیاوە و ئانەیچ دەنگوو رابەر ئاپۆی بۍ. ئەرك و ۋەرپرسیاری سەرەكی ئێمە ۋەرا ۋەر بەكۆنگرەو حۊتەموو پەژاكی ئانەنە و ئەرك و ۋەرپرسیاریی سەرەكیچ گنۊنە ئەستۆو ژەنا و گەنجا کە بەڕۆحی سەفەربەری سەرمەشقایەتی ئەم قۆناخۍ بكەرا. مشۊم جە ۋەرا ۋەر بەڕژێموو فاشیستی و ئەرەگیری ئێرانینە دروشمە و فەلسەفەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی بەرزتەر و گەشتەر بکەرمۍ و گەلاو ئێرانی و ۋەرکەوتوو كوردسانیچ مشۊم فەلسەفەو ژەنی، ژیۋای، ئازاڎیی بكەرا بە نەخشەڕاو چارەسەری پرسەكا گلێرگەی بەگرڎیی.
سەرچەمە: گۆڤاروو ئاڵترناتیڤی – ژمارە ٢٨
چیمەن شنە، ئەندامەو پەژاکی
