ئەنڎاموو کۆمیتەی ڕاوەبەری پەکەکەی دوران کاڵکان جە ٢٥ەمین ساڵیاڎوو پیلانگێڵی ٩و تشرینی یۋەمینە جە دژوو ڕابەروو گەلوو کورڎی عەبدوڵا ئۆجالانی چەمپنەکۊتەیۍ تایبەتش ئەنجامدا. دوران کاڵکان ئەرەیاۋناش، کە جە ئیمراڵی ئەشکەنجە، گۆشەگیری و سیستموو جینۆسایدی جە راسینە سیستموو ڕاوەبەردەین؛ مشۊم ئا سیستمە دلېنە بریۊ و ئازاڎیی جەستەیی عەبدوڵا ئۆجالانی دەسەبەر بۊ.

کاڵکان ئاماژەش پانەی کەرڎ کە ڕابەروو گەلوو کورڎی ئازاڎ نەبۊ ئازاڎیی کورڎا دەسەبەر مەبۊ. تورکیا دیموکراتیک مەبۊ و دیموکراسی وەڵۍ مەگنۊ و پی جۆرە بەردەوام بۍ: "ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی، هۊرشېونایۊ سیستموو ئیمراڵی، بە تەمامی ئەسڕیەیۊ پیلانگێڵیی میان نەتەوەیی و سەروو بنەماو ئازاڎیی کورڎی چارەسەرکەرڎەی پەرسوو کورڎی پېوەرە بەسیېنۍ و ئامېتەو هەنترینینۍ. ئانۍ پېسە گۆشتی و ناخونا تێکەڵ بە هەنترینینۍ. مشۊم ئینسان بە گرڎی رەچاوشا کەرۊ. تەنیا گۆشەگیری بە شێۋېوە ۋەرتەسک وەسۍ نییا. تەنیا بە کۊشیای دژوو گۆشەگیری ئەنجام بە دەس نمۍ. پەنەوازەن کۊشیای بە تەمامەتی سەروو دلېنەبەرڎەو سیستموو ئیمراڵی و ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی بە ئامانج گیریۊ".

'مشۊم ئێمە بە عالی جە راسی ئیمراڵی بیاومېنە'

هۊرسەنگناکەو ئەنڎاموو کۆمیتەو ڕاوەبەری پەکەکەی دوران کاڵکانی پی جۆرەنە:

" بۆنەو ٢٥ەمین ساڵیاڎوو پیلانگێڵیی میان نەتەوەیی تاریخی ٩و تشرینی یۋەموو ١٩٩٨ ی جە دژوو ڕابەر ئاپۆی و کۊشیای گەورەی جە دژوو پیلانگێڵی، ئێمە حۊڵ مڎەیمۍ بڕۍ مژارۍ سەروو مدرامانی تاریخی ئیمراڵی و سیستموو ئیمراڵی هۊرسەنگنمۍ.

بێگومان ئا مژارۍ فرە هورسەنگیېنۍ. بەربڕیەی ۋەرچەم جە لاو ڕابەر ئاپۆیۊ وزیا ڕووە. بە گرڎی باسش کریۊ. بەڵام سەر جە نۊ کوڵکەرڎەیۊش بە شێۋېوە یۊگېرتە و تەمامەتی چانەینە بۊ بە مەڵامەتوو ئانەی ئا کەسۍ حەزشا چنەشا و گەرەکشانە عالتەر جە مژارەکەی بیاوانە بە ئیسفاڎە بۊ.

چی چوارچێوەنە وەڵۍ گرڎ چېوېنە من بەڕێزۊ سڵام جە مدرامانوو ئیمراڵی، موهەندیس و مدرامانی ڕابەر ئاپۆی و گرڎوو ئا کەسا کەروو کە جە ٢٥ەمین ساڵیاڎوو مدرامانینە بەشڎارۍ بیۍ. حەرپاسە سڵام چا مدرامانە گەورەو ٢٥ ساڵەی کەروو کە جە دژوو پیلانگێڵیی میان نەتەوەیی بە دروشمەو 'شمە مەتاودۍ ڕۊو ئێمە تاریک کەرڎۍ' ۋېڕاگریشا کەرڎ و دەوروو ڕابەر ئاپۆیرە بازنېوە جە ئاێریشا ساز کەرڎ، حەرپاسە گرڎوو گەشمەرڎە قارەمانەکایچ بە رێزوو وەشەویسی و پنەزانایۊ ۋیرمارووە.

بە دڵنیاییوە عالتەرین ئەنەیاوای جە راسی ڕابەر ئاپۆی بە ئەنەیاوای جە مدرامانوو ئیمراڵینە ۋیەرۊ. ۋەروو ئانەی بەجیهانبیەی ڕابەرایەتی جە راسی ئیمراڵینە ئامان ئاراوە. بە یەرەم جە ئەڎابیەیۊ ڕابەرایەتی ئامان ئاراوە. پۍ ئانەی بە عالی جە مدرامانوو ئیمراڵی بیاۋمېنە، پەنەوازەن بە عالی جە سیستموو ئیمراڵی بیاومېنە. ۋەروو ئانەی ئی مدرامانە بە شێۋېوە وەرچەم جە دژوو ئا سیستمەیە وەڵۍ کۊتەن. ۋەروو ئانەی، پۍ ئانەی تایبەتمەندییەکا مدرامانی راس درکش پنەکریۊ، هێزوو وەران ۋەر بە مدرامانی، واتە مشۊم سیستموو ئیمراڵی بە عالی چنەش بیاومېنە.

ئێمە عال مزانمۍ کە سیستموو ئیمراڵی سیستمێوەن کە پیلانگێڵیی میان نەتەوەیی درێژە پنەمڎۊ. سیستموو پیلانگێڵیی میان نەتەوەین. وەختۍ کە هجومەکۍ پیلانگێڵیی میان نەتەوەیی بە شێوېوە تەر تېکۍ شیۍ، ئیمراڵی وېش پېسە سیستمێوە ئەشکەنجەی، گۆشەگیری و قڕکەردەی پېک ئارڎ. ٢٥ ساڵېن حۊڵ مڎۊ ۋېش بشناسۊ. ئا هجومۍ بەردەوامېنۍ. چی بوارەنە مشۊم ئێمە هجومی پیلانگێڵیی میان نەتەوەیی بە عالی بیاومېنە.

سیستمی قڕکەر جگە تورکایەتی فرسەتوو ژیوای پادیشای تەری مەدۊ  

هەڵبەتە  ئانەیچ پۊشۊ بەسیانۊ؛ هجوومی پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی هەمان وەختەنە هجوومێوەن پەی یاواینەی و وەشکەرڎەی پەرسەو کوردی. یانۍ پەی ڕاگێری جە چارەسەروو پەرسەو کوردی، پەی بەهەمیشەییکەرڎەی پەرسەو کوردی و پەی بەدەسئارڎەی ئامانجەکا بە نامۍ پەرسەو کوردیوە خولقیێنە و ڕێبازێوە هجوومی ئاشکران. چا چوارچوەنە مشۊم ئینسان بەدروسی جە پەرسەو کوردی بیاوۊنە. یانۍ پەرسەو کوردی چێشەنە؟ ئێمە خاس مزانمۍ، کە بەشکەرڎەی کوردستانی پەی سەروو چوار پارچا نیای گەلوو کوردین چێروو سیستمێوە دژواریی پەستانەو جینۊسایدینە، کۊلۊنیالیزم و سڕیەیۊ. پەرسەو کوردی بە ماناو بییەی و هجووموو ئەقڵیەتی و سیاسەتوو جینۊسایدین، کە نکۊڵییش جە بییەی گەلی کەرۊ  پەی دلێنەبەرڎەی گەلوو کوردی.

ئا وەختە، مشۊم ئینسان هۊشمەندی و سیاسەتوو قڕکەرڎەی بەدروسی بیاوۊنە. ئا لۊژیک، ئەقڵیەتە چەنینا، بە چە مانێوەن؟ پێویسا ئینسان بتاوۊ جوابوو ئا پەرسا بدۊوە، وەختۍ پاسە چا بابەتەیە نزیکۍ بیمێوە، متاومۍ قڕکەرڎەی بەڕۊشنی وزمۍ ڕووە. ئەقڵیەت و سیاسەت، هجووم و لۊژیکوودلێنەبەرڎەی گردشا پەی مەنەیۊ وێشەنۍ. پێسە تاوانی دژوو ئینسانیەتی موینییا و وەڵتەریچ وینیێنۍ. جگەجە وێش مافوو ژیوای پەی کەسی بە ڕەوا مەوینۊ. ئەگەر ژیوا بۊ، ئینە بە ماناو ئانەیە مۍ، کە من بوو بە یۊ، گرد کەس خزمەت بە من کەرۊ و جبەروو مننە هیچ چێوۍ نەکەرۊ، قبووڵنەکەرڎەی گرد چێوۍ کە پەنەش ماچا دیموکراسی، هامبەشیپەنەکەرڎەی، برایەتی، ئینسانیەت. بە ماناو ئانەیە مۍ، کە تەنیا ئینسان وێش وەرەجەم گێرۊ. وێش بە باڵادەس بنیۊرە، گرد چێوۍ پەی وێش بۊ و بۊ کەسی تەرش گەرەک نەبۊ  و وێش بە ساعیب ماف بزانۊ و پەی مەنەیۊ وێش کەسای تەری دلێنە بەرۊ، ماناو  جینۊسایدی و قڕکەرڎەی ئانێنە.

وەلۍ بدیەیدۍ سەرڎەساو دەوڵەتوو تورکی و ئایدۊلۊژیا نەژادپەرسانە، فاشیست، کۊلۊنیالیست و شۊڤێنیەکەش، کە ئا ڕاوەبەرڎەیشە بە گلێرگەی دان، جگە جە تورکایەتی سووکایەتییچ کەرا، هجوومۍ و نەفرەتۍ کەرا. نکۊڵی جە بییەی کورڎا کەرا، دلێنە بریا. دلێنەبەرڎەی کورڎا پەی وێشا بە ماف مزانا. ماچا پەی بییەی تورکا مشۊم گرد چێوۍ دلێنە بریۊ. بەڕاسییچ تارێخ، زوان، کولتوور و گەلاو ئانادۊڵی و مێزۊپۊتامیای، فرەڕەنگی و موزائیکیی گەلا بە یەک زوان، یەک نەتەوە، یەک دەوڵەت و تەنیا بە تورکایەتییوە بەساوە. ماچا ئانۍ تورکۍ نیەنۍ یا مشۊم مرا یا با بە تورکۍ. ڕای یەرەمە نییەنە. ماچا جگە جە تورکبییەی هیچ ژیواێوە تەر نمازیۊ بۊ. بەڕاسییچ ئانە هجوومێوە بەتەمامەتی شۊڤێنیستیین تندوتیژانەن. ئەگەر سەرنجە بدەیدۍ، ئادۍ نەک حەر کورڎۍ، سەد ساڵێن، ١١٠ ساڵێن ئەرمەنۍ، یۊنانیۍ، ئاشووریۍ سوریایچ؛ یانۍ وەراوەروو گردوو زوان، کولتوور، گەلی و ئا ڕاسییاوە بە هەزاران ساڵێن  ئانادۊڵەنە و مێزۊپۊتامیانە بەرۍ کەوتێنۍ، هجوومێوە چینە کەرا. 

جیھاننە هیچ عەقڵیەتێوە چینەی قڕکار نییا

ئایا جیاوازی هەن بەینوو هجوومە قڕکارییەکانە دژوو گەلای تەری و هجوومی قڕکاریی دژوو کوردی؟ بەڵۍ ھەن. جیاوازی چێشا؟ گەلۍ تەرۍ پەشتگۊش مەوزا و نکۊڵی جە شناسنامەکاشا مەکەرا. بە فیزیکی دلێشانە بەرا، دەربەدەرێشا کەرا، وەلۍ شناسنامەکاشا قبووڵ کەرا. ئەرمەنی ڕەت مەکەراوە، ئاشووری و سریانی ڕەت مەکەراوە، یۊنانی وەلۍ کوردی ڕەت کەراوە. شناسنامەو کورڎەکا قبووڵ مەکەرا. بە مانێوە تەرە حیچ چێوێوە کوردیشا قبووڵ نییا. ماچا کورد مشۊم با بە تورکۍ. ئاسمیلاسیۊنێوە تند و قڕکاری کولتووری سەپنا. 

ئا قڕکاریۍ کە سەروو گەلای تەریرە سەپیێنۍ، قڕکاریۍ کولتووریۍ نییەنۍ. وەلۍ جە ناوەندوو ئا قڕکارییانە، کە سەروو کوردیرە سەپیێنۍ، قڕکاریێوە کولتووری هەن. کوردی بە تورک زانا، ماچا بیدی بە تورکۍ. ئادۍ کوردی پێسە ماددەی خاموو نەتەوەبییەی تورکی موینا. ئامانجشا ئانەنە کە بە دلێنەبەرڎەی کورڎەکا نەتەوێوە تورک وەش کەرا. عەقڵیەتێوە و سیاسەتێوە چانە کە دنیانە ھامتاش نییا.

سەروو  ئی بنەمێوە ٢٠٠ ساڵێن ھجووم کەرا. ڕاسینە وەڵۍ سەدەو نۊزدەهەمیوە هەنۍ، وەلۍ قەراروو کورڎەکا کە جە چارەکوو یوەموو سەدەو ٢٠ینە دماو ئاڵۊزییەکاو جەنگی جیھانیی یوەمی و دماجار پەیمانەو لۊزانوو ٢٤وو تەمووزوو ١٩٩٣ێنە وەش بی، بی بە ڕێککەوتەی بەینوو ئینگلتەرا، فەڕەنسا، کۊماروو تورکی و دەوڵەتای تەرێچ ئینەشا قبووڵ کەرد. کۊمەڵەو گەلا چا سەرڎەمەنە، حەرپاسە کۊمەڵەو نەتەوە یۊگێرتەکا دماو جەنگوو جیهانیی دووەمیوە، ئی عەقڵیەت و سیاسەتەشا پێسە وێشا قبووڵشا کەرد. 

بە مانێوە تەرە سیستموو دەوڵەتپارێزنوو جیهانی، کە جە دەوڵەتوو تورکی، کۊمەڵەو گەلا و نەتەوە یۊگێرتەکا وەش بییەن، سەروو دلێنەبەرڎەی کورڎەکا و قڕکەرڎەی کورڎەکا ئەرەمەرزییان. نەک تەنیا سەروو کوردی، بەگردی سەروو عەقڵیەت و سیاسەتی قڕکاری وەش بییەن و ئەرەمەرزییان.

چا وەختۊ تا ئیساتۍ هجوومۍ کەرا. ئا دەوڵەتە نەتەوەییۍ، کە پی سیستمەیە وەشۍ بیێنۍ، مدرامانی دژوو ئینەیشا ماڕا. بەینوو  ساڵەکاو ١٩٢٥ پەی ١٩٤٠ وەرکەوت و پانیشتنە بە هەمان شێوە هجوومەکۍ و ڕێبازەکۍ مەڕییۍ. وەراوەروو ئی دژایەتییە وەرفراوانانە فکر، هەوڵدای، ڕێکوستەی و چالاکییەکاو ڕابەر ئاپۊی پەرەشا سانا. سەرەورڎای ڕابەرایەتی بەتەمامەتی دژوو عەقڵیەت و سیاسەتێوە چانەی داگیرکەر و قڕکەرینە. دلێنەبەرڎەی، تارێخی ئەقڵەیەت و سیاسەتێوە کە یاواینەی نەتەوەی دیموکراتیکی، برایەتی و پێوەژیوای ئازاد و یەکسان بە بنەما گێرۊ، هەڵمەتێوە بۍ. 

هجوومە پیلانگێڵنییەکا یۊ بە یۊ شکس مارا 

جە ئەوەڵوو ساڵەو  ١٩٧٠ینە هەوڵۍ مدا ڕاگێری وەنەو سەرەورڎایەکا کەرا، وەلۍ شکس مارا. گەرەکشابۍ بە کودەتای سەروازی فاشیستی ١٢و ئەیلوولوو ١٩٨٠ ڕاگێری چینەیە کەرا؛ وەلۍ نەتاواشا ئانەیجە کەرا، دماتەر هەوڵێشا دۍ بە ئەرەیاونای باری نائاسایی ساڵەو ١٩٨٧ ئی سەرەورڎایە لت کەرا و ڕاش وەنە گێرا، وەلۍ نەتاواشا، نەتاواشا گەریلای ماڕا. ئاخرۊ ئەرەیاونای ئاویربەسوو ١وو ئەیلوولوو ١٩٩٨یشا پێسە فرسەت و بەهانێوە پەی وێشا زانا و هجوومی پیلانگێڵنیی میاندەوڵەتیشا بە ئامانجوو دلێنەبەرڎەی خودوو ڕابەر ئاپۊی دەس پەنە کەرڎ، کە لە ٩و ئۊکتۊبەروو ١٩٩٨وە دەسش پەنە کەرڎ، بە بەشداریی ئیدارەو پانیشتوو کورڎستانی چی  پڕۊسەنە. بە مانێوە تەرە هجوومی پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی پلانێوە هجوومکەرڎەی بۍ پەی سەرکەوتەی جە قڕکەرڎەی کورڎینە وەشە کریێبۍ. 

ئەنجاموو بەرکەوتەی ڕابەر ئاپۊینە و پەرەسانای پەکەکەی و شکسئارڎەیشا جە دلێنەبەرڎەی مدرامانوو گەریلای و پاکتاوکەرڎەی مدرامانوو گەلوو کورڎینە، ئی هجوومە بە ستراتیژێوە تازە، کە ڕاستەوخۊ ئامانجش دلێنەبەرڎەی ڕابەری بۍ، پلانەش پەی مجیارە و کریا. ئامانجشا دلێنەبەرڎەی ڕابەر ئاپۊی بۍ. سەروو ئی  بنەمێچە تەسفیەکەرڎەی پەکەکەی و تەمامکەرڎەی هەرمانەی ناتەمامەو (قڕکەرڎەی کورڎ)ی بۍ. بە قڕکاری کێشەو کورڎی چارەسەر کریۊ. پێسە سیستمی جیهانی، ئا سیستەمە کە سەروو قڕکاریوە بنیات نریان پارێزناش. ٩و تشرینوو یوەمی ڕاسیینە سەروو ئی بنەمۍ ڕووەش دا. ٩و تشرینوو یوەمی پێسە ڕۊو دلێنەبەرڎەی و سڕیەیۊ ئشناسیابۍ، ئانا ٢٥ ساڵۍ ویەرڎەن و تا ئیساتۍ هجووم کەرا سەروو ڕابەر ئاپۊی.

 وەسخطی مەڕیی، ئیتر پیلانگێڵنیی ١٥و شوباتیشا ئارڎ، یانۍ گەرەکشابۍ بە پلانێوە ڕابەر ئاپۊی بڕفانا و بداش دەسوو تورکیایۊ، ئیمراڵیینە ئەشکەنجەش بدا و وزاش دلۍ سیستموو گۊشەگیرییوە و قەنارەش بدا. سیستەمە جیهانییەکە کە پەرسەو کورڎییش ئارڎە ئاراوە ئینەشە گرڎ کەرڎ. یانۍ بەریتانیا و فەڕەنسا پێسە براوەو جەنگی جیهانیی یوەمی دەسشا پینەیە کەرڎ. ئاخروو جەنگی دووەموو جیهانیینە سەرکەوتۍ. ئەمریکا و ئیسرائیلیچ بەشدارۍ بیۍ، جە تەماموو سیستموو دەوڵەتپارێزنینە بەشدارۍ بیۍ. ئادۍ قەرارشا سەروو پیلانگێڵنییەکەی دا. ئیدارەو ئەمریکای وێش کەوت بواروو بەیاگەیاونایشۊ. یانۍ ڕاوبەرایەتی ئینەشە کەرڎ. ئانە کە بە پیلانیگێڵنیی ١٥و شوباتی سەرۊکشا ئڕفانا ڕاوبەراو ئەمریکای بێنۍ. ئادۍ ٢٥ ساڵێن گێرتەنشا.  

ڕاسییەن خەڵکوو ئەمریکای مشۊم سەروو ئینەیە پەرساوە ئیدارەو ئیساتۍ ئەمریکای مشۊم واچا شمە کێندێ؟ چچەنی چێگە و چاگە خەڵکی گێرڎۍ و مڕفاندێش؟ وزدێشا دلۍ بارێوە فشاری و چەوسنایۊوە  پێویسا واچدێ" شمە بە نامۍ کێوە پێسە کەرڎێ؟" ئی پرسیارۍ و هۊشیارییە گلێرگەمانە نییا، پەوکای دەوڵەتوو ئیساتۍ هەرچییش گەرەک بۊ کەرۊش. 

گەرەکشانە پیلانگێڵییەکە قووڵتەر کریۊوە و بەرڎەوام بۊ و بیاوۊ یاگۍ  

جگە جە ئەمریکای و ئیسرائیلی، دەوڵەتاو ئەورووپایچ بە شێوێوە کاریگەر چا پیلانگێڵنییەنە بەشدارۍ بێنۍ. جبەروو ئەورووپایچۊ فرەو دەوڵەتا و هێزا بەشدارییشا چا پیلانگێڵنییەینە کەرڎ. لە ماوەو ٢٥ ساڵی ویەرڎەینە، متاومۍ واچمۍ حیچ فاڕیاێوە جە یاگۍ و دۊخوو ئا هێزانە ڕووەش نەدێنە، کە دەسشا جە پیلانگێڵنییەکەینە بییەن. پێسە ویەرڎەی ئارۊ پەشتیوانیی جە سیاسەتەکاو دەسەڵاتوو ئاکەپە-مەهەپەی پەی کوشتەی کورڎا کریۊ. دەسەڵاتوو ئاکەپە-مەهەپەی سەروو بنەماو ئا پەشتیوانییە، سیاسەتوو قڕکەرڎەی کورڎا بەرۊ ڕاوە. گۊشەگیریی ڕەھا سەروو ڕابەر ئاپۊی پێسە بەشێوە چانەیە پەی وەڵۍ بریۊ. پەوکای هێزە پیلانگێڵنەکۍ درێژە بە هەڵوێستوو وێشا مدا. ئینەیچە بەرش وزۊ کە گەرەکشانە پیلانگێڵنییەکەی قووڵتەر کریۊوە و بەرڎەوام بۊ و بیاوۊ ئەنجام.

کۊشیای گەلوو کورڎی جیهانی بییەن 

بێگومان حەرچند ئامانجوو ئا پیلانگێڵنییە میاننەتەوەییە کوشتەی کورڎایچ بۊ، بە کۊشیا دژوو ئا پیلانگێڵنییە زانابییەی کورڎا سەروو ئازادیی زیاتەریوە وەڵی کەوتەن. گەلوو کورڎی چا پیلانگێڵنییەنە یاوانە و یاوناش ئاستێوە بەرز. سەرنیشت، پانیشت، شەنگال، وەرکەوت و وەرنیشتنە، خەتەو ئازادیی زیاتەر وەڵۍ کەوتە. شۊڕشوو وەرنیشتی کاریگەرییش سەروو وەرکەوتوو دلێڕاسەی و جیهانی نیارە. هامسۊزییێوە فرە پەی کۊشیای گەلوو کورڎی ئاما ئاراوە. لێوە تەرۊ، ئارۊ گرڎ شۊنێوە جیهانینە، پەشتیوانیێوە قەوەت پەی کۊشیای دژوو پیلانگێڵنییەکەی هەن. سەرتاسەروو جیهانینە ژەنی دەوروو دروشموو "ژەنی، ژیوای، ئازادی"ینە کوۍ باوە و بەرەو ئازادی ڕا پیما. ئینسان بەئاسانی متاوۊ بواچۊ ئیتر کۊشیای گەلوو کورڎی جیهانی بییەن. گرڎوو ئا وەڵێوەلوایا جە ئاکاموو کۊشیای دژوو پیلانگێڵنینە ئامێنی ئاراوە.

تا ئا وەختە ئەنجام بەدەس ماریۊ، پێویسا گرڎ کەسێوە کۊشییۊ  

گەلوو کورڎی و دۊسەکێش ئا وەڵیوەلوایشا ئارڎ ئاراوە و بەپێچەوانەو چەمەڕوانیی هێزە پیلانگێڵنەکا، ئەنجامشا خوڵقنا. ئانە چێگەودمای پێویسا کرییۊ، ئانەنە کە بە هەڵوێست، کارڎایۊ و چالاکیی فرە قەوەت گۊشەگیریی ئیمراڵی نازییۊ، ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی مسۊگەر کریۊ و دمایی بە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی بارییۊ. موینمۍ دلۍ گەلوو کورڎی و دۊساشنە ئی ئیرادە و هەڵوێستە وەڵێوە ملۊ. بەدڵنیاییوە مشۊم ئا ئیرادەیە نیشانە بدەیمۍ و دمایی بە پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی بارمۍ. تا ئارۊ پا کۊشیایە کە کریان، ڕاگری وەنەو ئامانجوو پیلانگێڵنییەکەی کریان و سەلەمییان، کە جە ئەنجاموو کۊشیاینە دژوو پیلانگێڵنییەکەی وەڵێوەلوای گەورە خوڵقنییۊ. ئا وەختە تا ئامانجەکاما بارمۍ دی، مشۊم کۊشیایما فرە گەشتەر و بەگوڕتەر کەرمۍ. سەروو ئا بنەمێوە داوا وەنەو گرڎوو وەڵاتپارێزناو کورڎستانی، گەنجە  وەڵاتپارێزناو کورڎستانی، گەلاو وەرکەوتوو دلێڕاسەی و جیهانی، ژەنا، هێزە دیموکراتیکەکا، دۊسۍ، کرێکارۍ، ڕەنجدەرۍ، دەگانشینۍ و گرڎوو گلێرگە چەوسیاوەکا کەرمۍ، کە دژوو پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی کۊشیایشا گەشتەر کەرا و تا ئا وەختە یاوا ئەنجام دەسش نازا. 

ڕابەر ئاپۊ نەواتش "حیچ دەرفەتێوەم نییا"، پەرە بە پارادایموو وێش دا

جە ئەنجامنە وەختێوە نەتاواشا بداش قەنارە، ئی جارەشا بە ئامانجوو شکسی ئایدیۊلۊژی و سیاسی بە گۊشەگیریی تەماموو سەروو ڕابەرایەتی، کە بە سیاسەتوو سیستموو ئیمراڵی، ئەشکەنجە، گۊشەگیری، قڕکاری هجوومشا کەرد. ئینۍ هەمیشە قۊناغەکاو پیلانگێڵنینۍ. کە هجوومەکا پیلانگێڵنا مەڕیا، پلانۍ تازۍ منیارە. ئادۍ گەرەکشابۍ کە ڕابەرایەتی جە ڕووەو ئایدیۊلۊژی و سیاسییوە جە چوارچوەو سیستموو ئەشکەنجە و گۊشەگیری ئیمراڵیینە ماڕا و پیسە دلێشنە بەرا. جە کۊشیای ئیمراڵیینە دوژمن شکسش ئارد. ڕابەر ئاپۊ وەراوەروو ئینەینە نەواتش، کە ءیچ ڕایۍ نەمەنێنە، نەواتش مەتاوو سەرگنوو چێروو سەختتەرین هەلومەرج و ژیوگەینە کە حیچ فرسەتێوە نەبییەن، کۊڵیایۊیش کەرد ورسەنگنای و پەرسیش کەرڎۍ، ویرۊکەی تازەش بەرهەم ئارد، پێسە چەنی قڕکەرڎەی و قەنارەش دلێنەبەرڎۍ، سیاسەتوو ڕەتکەرڎەیۊیچش پووچەڵ کەرڎۊ. بە فاڕای پارادایمی، ڕاو ڕزگارییش نیشانەو گردوو ستەموەنەکریایا دا. چارەسەروو نەتەوەی دیموکراتیکیش پەی کێشەو کوردی ئاشکرا کەرد. جە ڕووەو تیۊرییوە، پێسە خەتێوە سیاسی ئایدیۊلۊژیۍ، پێسە پلانسازیێوە تاکتیکی ستراتیژی، ئینەش پێسە ژیواێوە بەرجەسە کەرد.  

پی بۊنەوە فشارەکۍ زیاتەرۍ بیۍ. دلۍ سیستموو ئیمراڵیینە چندین فێڵۍ و ڕێبازۍ هجوومیشا بەکار ئارڎۍ. ئاخرۊ حیچکام هیچ چینیشا سەرکەوتۍ نەبیۍ. ڕابەر ئاپۊ تاواش جە سەختتەرین بارودۊخەنە ویرۊکەکاش بەرهەم بارۊ. بە فرسەتێوە سنوورڎار تاواش ویروڕاکاش کەرۊ بە نویستەی و بیاونۊشا بە گەلوو کوردی، ژەنی، گەنجۍ و گردوو ئینسانیەتی. پێسە دیوارەکاو ئیمرالییش وڕنۍ. یەرەم جەئەدابییەی ڕابەرایەتی ئاما ئاراوە. فاڕیاێوە پارادایمییش وەش کەرد. ڕیبازەکاو چارەسەری دیموکراتیکییش پەی گردوو ئا کێشە کۊمەڵایەتییا ئاشکرا کەرڎۍ، کە بۊنەو سیستمی دەوڵەتپارێزنی و دەسەڵاتداری ٥ هەزار ساڵەیۊ وەش بییەن، بەتایبەتی کورد و ژەنی، کێشەو کوردی و کێشەو ژەنا، ئینێش بە گردوو دنیۍ ئشناسۍ. پی شێوە ئا پیلانگێڵنییە میاندەوڵەتییەش ماڕا. ئیمراڵیینە سیستموو ئەشکەنجەی و گۊشەگیری و قڕکارییش ماڕا. دیوارەکاو ئیمراڵییش وڕنۍ. گرد کەس گردلێوەنە باسوو ڕابەر ئاپۊی کەرا. ڕابەر ئاپۊ واتش؛ - پارێزننامەو من چکۊ بۊ من ئینانا چا. ڕاسا ئیساتۍ پارێزننامە گرد یاگێوەنە هەن. پەوکای ڕابەر ئاپۊ ئینا گرد یاگێوەنە.

ئادۍ بییەی وێشا بە دلێنەبەرڎەی کوردی وینا 

ئی گۊشەگیری و زەختە قورسکریاو ئیمرالییە ماناش چێشەنە؟  ئینە دووۍ چێوۍ نیشانە مدۊ: یۊ; پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی هەڵای پا گێرارە سەروو قڕکەرڎەی کوردی. سەرسەختێنۍ. گردوو فرسەتەکاشا چانەینە سەرف کەرا. ئی حکومەتە و سیستەموو دەوڵەتپارێزنی، کە چی قڕکارییەنە بەشدارا، گردشا وەرپرسێنۍ چی هەرمانێنە. گرد ئینەیە پێسە ئامرازێوە پەی بەرژەوەندیی وێشا بەکار مارا. گەرەکشانە بەرڎەوامۍ با جە بەکارئارڎەیش. تەرسا ئەگەر پەرسەو کوردی چارەسەرە کریۊ، عەقڵیەت و سیاسەتەکێشا شەرمەزارۍ کریا و دلێنە بریا. ئادۍ تەرسا وەراوەروو تارێخینە چەنەشا پەرسییۊوە.  تەرسیشا چانەیە هەنە کە فڕە دریا دلۍ تەنەکەخۊڵەو تارێخی. چونکوم جە چارەسەروو کێشەو کوردینە ئینەیە وینمۍ. کێشەو کوردی، عەقڵیەت و سیاسەتی قڕکەر زیاتەر جە سەدێوەن، کە ئاڕاستەو گەلوو ئەرمەنی و ئاشووری و یۊنانی کریان، مەرگوو وێش جە ئازادیی کوردی و جە چارەسەروو کێشەو کوردینە وینۊ. پەی ڕاگێرتەی جە چارەسەروو کێشەکەی، ڕاگێرتەین جە دیموکراتیکبییەی، پەی زیاتەر پەرەپەنەدای و پەشتیوانیکەرڎەی دیکتاتۊری سەرکوتکەری فاشیستینە گرد هەرمانێوە کەرا.ئیساتێچ بییەیشا دلۍ دلێنەبەرڎەی کوردینە ویناوە، دەسبەرڎارۍ عەقڵیەتوو قڕکەرڎەی جە سیاسەتنە نەبیێنۍ.

لێوە تەریچۊ ڕەهەندێوە تازەو هەقسانایۊ هەن. هەقەو وێشا جە ڕابەر ئاپۊی کەراوە، ئاد چەنی  ئینەش چەنی ئێمە کەرد؟ چەنی ڕاش جە دلێنەشییەی و قەنارەدای گێرتە و چەنی سیاسەتوو تەسفیەییش ماڕا؟ چەنی ویرۊکەی تازەش بەرهەم ئارد، تۊ چەنی نویستت؟ چەنی یاونات بە گلێرگەی و ئینسانی کوردی؟ چەنی کورد، ژەنی، گەنجۍ، کرێکارۍ و گەلوو کوردیتا پێسە پەروەرڎە کەرد و ئامادەتا کەرد و کەردتا بە فیدایی؟ چەنی پاسەتا پەنە کەرڎۍ، کە ئاندە ئازادیوازۍ با و وەشەسیایشا پەی ئازادیی بۊ، کە دژوو ئێمە کۊشیا؟ ماچمۍ حەرچیێوەیچ کەرمۍ مەتاوەمۍ ڕاشا وەنە گێرمۍ. ڕابەر ئاپۊ بە وەرپەرسبیەی گردوو ئینیشا وینا. یانۍ گەرەکشانە جە ڕاو فشاری و هجوومیوە هەقە کەراوە. هجوومێوە هەقسانایۊ کەرا، پەرسدۍ چی  و پەی چێشی و چەنی تۊ تاوات ئینەیە چەنی ئێمە کەری؟ هەڵای ئی دۊخە هەن.

ئا سیستمۍ ستەم وەنەو کوردی کەرا، ئازادۍ مەبا

پەوکای مشۊم بەدروسی جە سیستموو ئیمرآڵی بیاومێنە، کە ئینا ٢٥ساڵەشنە، نزیکەو ٢٥ ساڵان. ملوو ئا سیستمەیرە ٢٤ ساڵۍ، ٨ مانگۍ و ١٠ ڕوۍ ویەرڎەن. نزیکەو ٤ مانگاش مەنەن.  ئی سیستمە خەریکا ٢٥ەمین ساڵۍ پەڕ کەرۊوە. ئا وەختە پێویسا ئینسان بەدروسی چا سیستمەیە بیاوۊنە. پێویسا کە ئینسان بەتەمامەتی سەرشۊ مرڎۊ و ورشسەنگنۊ. ئێمە مەتاومۍ ئا سیستمەیە جە هجووموو پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی بەجیا ورسەنگنمۍ. پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی پێسە سیستموو ئەشکەنجەی، گۊشەگیری و قڕکەرڎەی ئیمراڵینە درێژە بە وێش مدۊ. وەروو ئانەیە کێشێوە بە نامۍ کێشەو کوردی بە سیستموو ئیمراڵی بەزیندەیی ئەرەمرڎان، بە بۍ چارەسەر ئازییانۊ. هجوموو قڕکەرڎەی دژوو کورڎا سەروو بنەماو سیستموو ئیمراڵی ڕێک وزییۊ.  ئانە جە کەسایەتیی ڕابەر ئاپۊینە کریۊ، وەروو ئانەیە ڕابەر ئاپۊ نوێنەرایەتیی ئیرادە و بییەی و ئازادیی کورڎا کەرۊ. ئاد کەسێوە  نیا، کە ئیمراڵینە گیرییۊ. ڕێکوزیاێوە پاسنە نیا ئیرادەو گەلین پەی بییەی و ئازادی، ئیرادەو گەلوو کوردین پەی بییەی و ئازادی. چانەنە؛ جە کەسایەتیی گەلوو کوردینە ئەرمەنی، سوریانی، ئاشوری و ڕومیچ داراو ئیرادەو بییەی و ئازادینۍ. نەک وەروو ئانەیە ژەنی و گەنجۍ ساعیبوو ئیرادەو ئازادییینۍ، ئینسانیەت ساعیبوو ئیرادەو ئازادیین. بنەمێوە گردیننە؛ وەروو ئانەیە ستەم جە کەسی تەری کەرۊ مەتاوۊ ئازاد بۊ. ئا وەختە سیستمێوە، کە ئاندە ستەم جە کورڎا کەرۊ مەتاوۊ ئازاد بۊ.

چا یاگێنە کورڎ بندەسا، حیچ کەسێوە مەتاوۊ ئازاد بۊ و ئازادانە بژیوۊ. تۊ کۊیلایەتیینە مژیوی، من ئازاد بوو؛ مەتاوی قسۍ کەری و گوم بی، وەلێم من متاوو ئازاد بژیوو. ئینە پەنەش مەوچییۊ ئازادی. پەنەش وچییۊ سەرڎەسەیی، هجووموو قڕکەرڎەی، هجووموو دلێنەبەرڎەی فاشیستی.مشۊم پێسە بوینمێش، بیاومێشەنە.  

چا سەرڎەمەنە سیستموو ئیمراڵی بە ماناو ئا هجوومە قڕکەرانەینە سیستماتیکانە مۍ ملوو جڤاکی کورڎیرە سەپییان. پا زیهنیەتە، سیاسەت فاڕییان پەی سیستموو ئیمراڵی و گرڎوو تاکتیک و سیاسەتەکاش چاگە بەرهەم مارۊ. سەرەتا پێسە هجوومێوە ئامانجش ڕابەرێتیین. دژوو پەکەکەین، دژوو گرڎوو کورڎین، دژوو گرڎوو ژەنا و گەنجان. ئاڕاستەو گرڎوو گەلا و ئینسانیەتی کەرۊ.

ئەوەڵ مشۊم ئانەیە بزانمۍ، کە سیستموو ئیمراڵی درێژەپەنەدەروو هجوومی پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیین. ئەگەر پیلانگێڵنییەکە نەمەنۊ، ئیتر سیستموو ئیمراڵی وڕۊ. تا سیستموو ئیمراڵی بۊ مەتاومۍ بواچمۍ پیلانگێڵنییەکە نەمەنەن. وەختۍ پیلانگێڵنی هەن، مەتاومۍ باسوو چارەسەروو پەرسەو کورڎی کەرمۍ. پەوکای پێویسا ئی لایەنە، ئی ڕەهەندەو سیستموو ئیمراڵی بوینییۊ. دماتەر تایبەتمەندی و پێکئامای دلۍ سیستمەکەی چێشا؟  هەرمانە پەی یاوای پی ئامانجەیە کەرۊ. بڕۍ واچێنۍ سیستەمێوە، کە ڕوانە مرۊ سیستەمێوەن کە جە مەرڎەی خراپتەرا. سیستمێوە چانە جە فشاری و چەوسنایۊ و گۊشەگیری و ئەشکەنجەدای و دلێنەبەرڎەیشا وەش کەرڎ. سەروو ڕابەر ئاپۊیۊ میاوناش یاگۍ. وەختۍ پەرسا سیستموو ئیمراڵی ماناش چێشەنە، ڕاسیینە  ٢٥ ساڵێن؛ دلێنەکەشنە، پێویسا خەڵک بدیاش پەی و بزانا ئی هجوومە ستەمکارانۍ، قڕکەرڎەی سەدەکا چێشش سەروو جڤاکی کورڎیرە ئارڎەن. چەنی هجوومش کەرڎەن سەروو ژەنۍ، سەروو گەلی، چەنی دەگێکێش سۊچنێ؟ قەبرەکێش وێرانۍ کەرڎۍ، پێشۍ ئینسانەکاش وستۍ دلۍ بیرەکا، بە ترشەڵۊک تاونێشۊ، خەڵکش بە سەیرە کێش کەرڎ و سووکایەتییش پەنە کەرڎۍ، ئینۍ مشۊم گرڎ بوینییا. گرڎوو شێوازەکاو جەنگی تایبەتی چی ٢٥ ساڵەنە پەرەشا پەنە دریان و یاویێنۍ یاگۍ.

گەرەکشانە جە قڕکەرڎەی کورڎانە سەرگنا 

ڕاسیینە سیستموو ئیمراڵی پی پراکتیزاوە هەن، گرڎوو ئی پراکتیزا سیستموو ئیمراڵی وەش کەرا و مەتاوییۊ چەنەش جیا کریۊوە. سیستموو ئیمراڵی ئەوەڵۊ سیستمێوە گۊشەگیریین. بە مانێوە تەرە سیستموو خنیکنای و گۊشەگیریین... بە جیاکەرڎەیۊ ڕابەرێتی جیهاننە، نەتاواش ڕاگێری جە بەرهەمئارڎەی ئایدیاکانە کەرۊ. ئەگەر ئینە ڕووە بدۊ پەکەکە مەتاوۊ وێشتازە کەرۊوە، دابەش بۊ. ئادۍ ئجیاشا  ئەگەر ڕابەرێتی و پەکەکە بێکاریگەر بمەناوە، بەئاسانی متاوا کورڎا قڕ کەرا. ئینە ئامانج بۍ، ئامانجوو ئا کەسا بۍ، کە پلانیشا متەرە و هجووموو پیلانگێڵنییە میاننەتەوەییەکێشا کەرڎ. بە پاو ئی هجوومی ڕێکوستەی و هەرمانەکێشا وەش کەرڎۍ. 

بێگومان لە ئیمراڵیینە گۊشەگیری هەن و ئینا وەڵێکەوتەترین ئاستنە و ئەشکەنجە بێوێنە هەن، بە مانێوە تەرە ئەوپەڕوو شێوازەکاو ئەشکەنجەی جەستەیی و دەروونی هەنۍ. ئا یاگۍ کە  کە دماجار جەنگی تایبەتییش چەنە کریۊ و قووڵتەرینوو یاگەکا پەی ئانەیە ئیمراڵیین. ئادۍ سەروو ڕابەر ئاپۊیۊ ئینەیە کەرا. 

بڕۍ ڕێکوزیۍ فەڕەنسیۍ ساڵاو نەوەدەکانە قسێشا کەرڎۍ، ئێمە ئا وەخت ئەڵمانیانە زینداننە  بێنمۍ. ويرم مێ; واتشا ئێمە شیکاریی ئاپۊی کەرمۍ، شۊنیرەلوای و نرخنای پەی عەبدوڵڵا ئۊجالانی کەرمۍ، چەمپەنەکەوتەیش چەنی کەرمۍ، پەوکای ئێمە دژشا شیکاریی پەی کورڎی کەرمۍ. من تەسەور کەروو ئی هجوموو هێرشەی قڕکەرڎەیە، هجوومی پیلانگێڵنی چەنی بەسەرکەوتەیی کریۊ، لاوازییەکێش کامێنۍ، خاڵە قەوەتەکێش کامێنۍ، چەنی خاڵە قەوەتەکێش دلێنە بریا، چەنی لاوازییەکێش قووڵتەرۍ کریاوە، پێسە ئانەیە پەی یاواینەی ئی هەرمانۍ کەرا. قسێوە چانێشا کەرڎە و دماتەر پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی ڕووەش دا. جە ئەنجاموو ئا کۊڵیایۊنە ئا پیلانگێڵنییە بەرکەوت.

سیستموو ئیمراڵی سیستموو قڕکەرڎەین، سیستموو سڕیەیۊن، پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی چاگە بەرڎەواما. بێگومان پیلانگێڵنییی هجووموو سڕیەیوە بۍ. جە ٩و تشرینوو یوەمینە گەرەکشا بۍ ڕابەر ئاپۊی دلێنە بەرا. ئەگەر ڕازی بیۍ بە گێڵایۊش یۊنانۊ پەی سوریای، کە پلانەش پەی نریێبێرە پاسنە بۊ، حکومەتوو یۊنانی سەرەڕاو گرڎوو خوڵکەنامەکا، ئامای دلۍ سنوورەکاو یۊنانیشا قبووڵ نەکەرڎ. بەزۊرگێڵیایۊ سەپییا، ئەگەر ڕابەر ئاپۊ گێڵێوە، بەحری چەرمەنە هجووم کەرێنۍ سەرش و دلێشنە بەرێنۍ و کەس هەستش پەنە نەکەرۍ. سوریاش جیا ئاست و نەلا یۊنان، پەوکای مەزانییۊ چێشا. ئانۍ ئی هەرمانێشا کەرڎێنە بەنهێنی کەرڎێنەشا تا حیچ زانیاریێوە سەروو ئانەی کە ڕووەش دان وەڵا نەبۊوە. ڕاسیینە ئینە پلانەکۍ بۍ، ئەمریکا مشۊم ددان پانەیرە بنیۊ. گرڎ چێوۍ ڕۊشنا. ئانە کە بەرکەوتەن چیوۍ نیا شارییۊوە. 

پێویسا ڕووبەڕوو تاوانەکان بۊوە و  ئەگەر بتاویۊ شۊنەو ڕایەکاو چەنەوەشبییەیرە گێڵۊ، ئننا ژیوای و ئایندەی هەقەتین چی دنیێنە نمۍ ڕووە. 

دماتەر ١٥و شوباتینە پیلانێوەشا نیارە پەی قەنارەدای، تەنانەت جە هەلومەرجوو ئیمراڵییچنە ٢٥ ساڵێن پێسە ڕابەرێتییشا جیا ناستەن. کەنعان ئەڤرەن چێش وات؟ حوکمڕانیی کودەتای سەروازی فاشیستیی ١٢و ئەیلوولی واتش: "مەدەیدێشا قەنارە، ئێمە چارشا کەرمێ". تەسەوروو قەنارەدای کەرۍ، ئینە ژەنەڕاڵێوە سەرەکیی ناتۊی بۍ. نۊ ساڵۍ حوکمڕانیی تورکیایش کەرڎ. سیستەمەکە ئارۊش وەش کەرڎ. دەوڵەت و زیهنیەت و سیاسەتەکەو کەنعان ئەڤرەنی بەرۊشا ڕاوە.  

بڕێو کەسۍ چا وەختەنە غەڵەتشا کەرڎ. پەی چارەسەروو کێشەو کورڎی ئیمراڵیینە هەرمانێشا کەرڎە و کەراش. ئانۍ ئینەشا کەرڎ، پێسە واچی گەرەکشا بۊ کێشەو کورڎی چارەسەر کەرا، ویرۊکەی نالۊژیکی و دوور جە متمانە و تەسلیمبییەیشا وست ڕووە.

سیاسەتوو سڕیەیۊ و قڕکەرڎەی سیستموو ئیمراڵیینە هەن  

حیچ  پەیوەندیێوەش بە واقیعیوە نەبۍ. ئادۍ گەرەکشابۍ بداش قەنارە، وەلۍ سەرکەوتۍ نەبیۍ. ڕابەر ئاپۊ ئاشکراش کەرڎ، ئەم پیلانگێڵنییە هجوومێوە گەورەن پەی سەروو تورکیای.  کاریگەرییش سەروو جڤاکوو تورکیای و دەوڵەتوو تورکیایۊ بۍ. ئەنجامنە قەنارەدایشا دلۍ سیاسەتوو سڕیەیوەنە دا بە زیانبەخش زانا. ئجێشا بە سیاسەتوو سڕیەیوە سیستموو ئیمراڵی سەرکەوتەتەر بۊ و ئەنجامەکەیچش خاسا پەیشا. سەروو ئی بناغەیۊ سیستموو ئیمراڵییشا درێژە دا پەنە. کۊشیای ئیمراڵی بەرکەوت.پەوکای بناغەکەش پێسە وەش بۊ؛ وێرانکاری هەن، قڕکەرڎەی هەن.  

کورڎێوە کوشییۊ، حەرگیز کەس پرسیارەو ئانەیە کەرۊ چی کوشیان؟ دەوڵەتوو تورکی حەر یاگێوەنە گەرەکش بۊ هجووم کەرۊ، فەڕەنسا، ئەڵمانیا، سلێمانیینە، گرڎوو وەرکەوتوو دلێڕاسەینە، گرڎوو کورڎستانینە. کەس مەپەرسۊ چی پاسە بە کورڎی کەری؟ تەماشە کەرا کۍ هجوومش کریان سەر، ئەگەر کورڎ بۊ خاسا، چی؟ چونکوم گێرا پەکەکە بۊ. 

کاتێک قڕکەرڎەی دێرسیمیشا کەرڎ، لۊژیک چکۊ بێ؟ فەرمانەکێنە چێش نویسیابێ؟ حەرکەسێوە ئایندەنە مەژگ و دڵوو وێشنە  ئایدیاڵی کورڎییش بۊ بێت، پێویسا کوشییۊ، یانۍ چەنیش پیمانە کەری؟ زارۊڵێوە لەمەو ئەدێشنە، یان یۊن ١-٣-٥ ساڵە چەنیش پیمی؟ چەنی مزانی وەختۍ گەورۍ بیۍ چێش کەرا؟  فرسەت پەی گرڎ لایۍ هەن. هەر زارۊڵە کورڎێوە چا وەختۊمیاوۊ عومروو ویرۊکەرڎەی، ئایدیالی کورڎی مەژگ و دڵشنە ورگێرۊ. چا حاڵەتەنە ئەمرێوەشا بەرەکەرڎە و واتشا، کە ئادۍ تاوانبارۍ گریمانەیینۍ و پێویسا گرڎشا کوشیا، کۊکوشیی دێرسیمی چانەبۍ.  

تەیب ئەرڎۊگان ئەمریکای پەروەرڎە کەرڎەن 

ئانا ورگێڵێوە کەنعان ئەڤرەن و تەیب ئەرڎۊگانشا دەسنیشانۍ کەرڎۍ و هەرمانەشا دۍ پەنە. تەیب ئەرڎۊگان پیلانگێڵنا. پارت نییا، سەرکەرڎە نییا، هێزێوە سیاسیی نییا؛ ئەفسەرێوەن ئەمریکای پەی کەرڎەی و سەروستەی ئی پیلانگێڵنییە سیاسییە ئەرەسپاران. ماوەو ٢٢ ساڵان بە هامکاریی هێزەکاش هەوڵۍ بەیاگەیاونای ئا هەرمانۍ مدۊ، مرڎناش. ماچا " جە گرڎ لێوە زیاتەر دەسەڵاتنە مەنۊ، مستەفا کەمال و ئینۊنویش ویەرنۍ " یانۍ چەنی بۊ؟ وەڵۍ گرڎ چێوێوەنە ئینسان متاوۊ پەی ماوێوە پاسە درێژی دەسەڵاتنە مەنۊوە حاڵەتێوەنە، کە ئینا دلێڕاسەو شکسی و دلێنەشییەینە. ئایا خودا ئی کەسەشە کیانان؟ شایەنوو ئانەینە؟ نەخوێنەوارتەرین تورک تەیب ئەرڎۊگانا، نەخوێنەوارتەرین ژەنەڕاڵ سوپاو تورکیاینە کەنان ئەڤرەن بۍ، نەخوێندەوارتەرین کەس سیاسەتوو تورکیاینە تەیب ئەرڎۊگانا، حیچ  موعجیزێوەش نییا، ئانۍ ئینەشا کەرڎەن هێزەکاو پەشتیشنۍ، واتشا: "خزمەتکارەکەم لوە" تەیب لوا و ماوەو ٢٢ ساڵان ملۊ، هەوڵۍ مدۊ هەرمانۍ دیاریکریۍ وێش بیاونۊ یاگۍ، پەوکای سەروو پایاو وێشۊ مرڎۊرە و فرەو کەسی دەوروو قاولەمە ڕوەنەکەیێشنە کوۍ باوە، گرڎوو ئانیشاش دیۍ، کە پەشتیوە کەسانێوە هەنۍ، کە پەنەشا واتەن لوە. 

پەوکای ئینە سیستموو سڕیەیوە و قڕکەرڎەین. ئینە ئا نۊعە قڕکەرڎەینە، کە ماوەو ٢٥ ساڵان، ماوەو ٢٤ سەعاتا گرڎ دەیەقێوە ملوو ڕابەر ئاپۊیرە سەپییان. ئینەیچە سەروو گرڎ کورڎێوەرە سەپییان. سیستموو ئیمراڵی مشۊم پێسە بوینییۊ، ئانۍ کە دماو جەنگی جیهانیی دووەمیوە ناتۊشا پەی جیهانی وەش کەرڎ، یان  پەی جیهانی وەش کەرڎ، هەرپاسە CENTO بەتایبەتی پەی ئیدارەی کورڎییشا وەش کەرڎ، نفوسەو سەروازۍ و دەوڵەت و سەرمەشقایەتیی سیستموو مۊدێرنیتەی سەرمایەداری جیهانی چی هەرمانێنە بەشدارۍ بیۍ. ئیدارێوە هامبەشی چانە هەن.  

هجوومەکاو قڕکەرڎەی جە ڕاو سیستموو ئیمراڵییوە بریا ڕاوە

ساڵانێوە فرەن پەیمانەی سەروازییەی هامبەشەو سێنتۊی بەرا ڕاوە. چەنی وڕیای شای ئێراننە و جەنگوو ئێرانی و عێراقی، ئی ئیدارە شکسش ئارڎ، ئێران چانەیە کێشیاوە. پەوکای ئی ئیدارە هامبەشە بێکاریگەر بییەن. بۊ ئینەیوە ساڵەو ١٩٨٧ باری نائاساییشا ئەرەیاونا، هەرپاسە باری نائاسایی سیستمێوە دەسەڵاتی بۍ گەرەکشابۍ ڕاو باری نائاساییوە قڕکەرڎەی کورڎی بیاونا یاگۍ، وەختۍ باری نائاسایی شکسش ئارڎ، پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی وزیا بواروو بەیاگەیاونایۊ. سیستموو ئەشکەنجەی و گۊشەگیری و قڕکەرڎەی ئیمراڵی ئاشکرا بی.

ئی سیستمە پێسە پەیمانەو سەعداباد، پەیمانەو بەغدای، سێنتۊی، سیستموو ویلایەتی باری نائاسایی، سیستەمێوە ڕاوەبەرڎەی هامبەشا، کە  ٢٥ ساڵی ویەرڎەنە کێشەو کورڎی بەرۊ ڕاوە و کۊکوشی کورڎی کەرۊ. پەوکای پێسە گرڎوو چالاکییەکا ئیمراڵی دژ بە کورڎی کریۊ و ئەنجامنە قڕکەرڎەی کورڎی میاونیۊ یاگۍ، ئادۍ بەپاو سیستموو ئیمراڵی ئیدارەو کورڎی کەرا. هجووموو قڕکەرڎەی پەی سەروو کورڎا لاو ئیدارەی هامبەشوو ئیمراڵییوە کریۊ .  

ڕابەر ئاپۊ واتش: "وەختۍ ئامانۍ، (سی. پی. تی.)م  وەرڎەممنە دی "، ئانە سیستمی جیهانی بۍ، کە بەرڎش واگە، ئەمریکای بەرڎ، سەرۊکوەزیرانوو ئا وەختی، بولێنت ئەجاوید، واتش: نەیاوانێنە چی ئەمریکا ئاپۊش دایمۍ پەنە". ماوێوە ویرێش چینیشا کەرڎێوە، گەرەکش بێبیاوۊشانە، نەتاوۍ بیاوۊنە چی؟ وەلۍ گومانیش بۍ. چونکوم هەرمانەو و وەرپەرسبییەی هامبەششا بۍ، خەریكۍ وەشکەرڎەی سیستەمێوە تازەو ڕاوەبەرڎەی بێنۍ، پەوکای حوکمشا کەرڎ.

ئەگەر سەرنجە بدەیدۍ گرڎوو دیکتاتۊریەتەکا فاشیستێنۍ. کۊکوشیی کورڎی تورکیانە پێسە دیکتاتۊریێوە فاشیستی نیشانە مدا. ئی ملەملۍ وەرکەوتوو دلێڕاسەینە پێسە هجوومی و هەڕەشا پەی سەروو ئینسانیەتی تەماشە کریا. تەنیا تورکیا و کورڎستاننە سنورڎارۍ نییەنۍ، کاریگەرییشا سەروو گرڎوو هەرێمەکەی و جیهانی هەن. گەشەکەرڎەی نەژادپەرسی جیهاننە، بە نامۍ فاشیزموو هیتلەریوە، جەنگی جیهانی دووەمنە شکسش ئارڎ، دیموکراسی سەرکەوت، گەشەسانای دیموکراسی گرڎ یاگێوەنە ڕووە مدۊ. ئایا بییەن بە  دیموکراسی؟ بە پێچەوانەوە فاشیزموو جەنگی تایبەتی گرڎوو  دەوڵەتەکانە ئاما سەروو دەسەڵاتی. سیستموو دەوڵەت نەتەوەی سیستمێوە جەنگی تایبەتین. سیستەمێوە جەنگی تایبەتی دەوڵەتوو نەتەوەین، کە گرڎوو یاگەکانە هەن. دەوڵەتی نەتەوەیی یانۍ ئیدارەو جەنگی تایبەتی. ئینەنە کە دنیانە سەپییان. ئینۍ گرڎ پێوەرە لکی دریێنۍ.

پێویسا ئازادیی جەسەیی ڕابەر ئاپۊی بۍ دی 

گۊشەگیریی یەکلایەنە. سیستموو ئیمرالینە هجوومی پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی، کە پەشتیش پەنە بەسۊ چی  کێشەو کورڎی مەگێرۊ وۍ، موچییۊ کە پێویسا چەنی ڕابەر ئاپۊی کۊبییەیۊ کریۊ. تا سیستموو ئیمراڵی بۊ، تا ڕابەر ئاپۊ چێروو سیستمێوە چانەینە بۊ پێسە ئیرادەو گەلوو کورڎی پەی بیەی و ئازادی، یانۍ گۊشەگیری یۊ بە یۊ دلێنە مەشۊ، دۊخێوە بۍ گۊشەگیری، بۍ ئەشکەنجە نمەبۊ، چارەسەر پەی حیچ  قۊرتێوە مەوێزییۊوە. پەوکای دژایەتیی گۊشەگیری کەرڎۍ، دژایەتیی ئەشکەنجەی، دژایەتیی قڕکەرڎەی کورڎی کەرڎۍ، دژایەتیی هجوومی پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی کەرڎۍ، چارەسەر پەی کێشەو کورڎی وێزدێوە. لابەرڎەی سیستموو ئیمراڵی یانۍ دماییئارڎەی بە گۊشەگیری و مسۊگەرکەرڎەی ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی. تا ڕابەر ئاپۊ جە ڕووەو جەستەییوە ئازاد نەکریۊ، سیستموو ئیمراڵی دلێنە مەشۊ. چارەسەرکەرڎەیی کێشەو کورڎی  سەروو بنەماو ئازادیی کورڎی لکێنۍ یۊیرە عەینوو لکای گۊشتی و ناخوونا.
کۊشیای ٢٦ ساڵەنە، مشۊ کۊشیای دژوو پیلانگێڵنیی مینانەتەوەیی، دژوو سیستموو ئەشکەنجەی و گۊشەگیری و قڕکەرڎەی ئیمراڵی کریۊ. ئێمە مشۊم پێسە کۊشیا پەی ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی کۊشیای دژوو گۊشەگیری کەرمۍ. سەروو بنەماو ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی و چارەسەروو کێشەو کورڎی، پێویسا گرڎما تەماموو سەرچەمەکاو وێما پەی کۊشیای کوۍ کەرمێوە.  تەنیا ئا وەختە ڕاگێری جە کۊکوشی و قڕکەرڎەی و جەنگی کورڎستاننە کریۊ. ئەگەر ئینە ڕووە بدۊ، ڕا پەی دیموکراتیزەکەرڎەیی تورکیای وەش کەرۊ. تەنیا سەروو ئا بناغەیە تورکیا متاوۊ دەستوورێوە تازە و دیموکراسی وەش کەرۊ و ئا قسەوباسا کەرۊ. 

ئایا کریۊ دەستوورێوە تازە بە زیهنیەت و سیاسەتی ستەمکارانە و قڕکەرانە و فاشیستیوە وەش کریۊ، کە کورڎ نەگیریۊ وەرەچەم گەرەکشا بۊ دلێشەنە بەرا و گرڎ نۊعە هجوومێوە پەی ئانەیە کەرا؟ تەیب ئەرڎۊگان داواو دەستوورێوە تازەی کەرۊ، واچێنۍ دەستوورێوە تازە بە هەمان شێوەو وەڵینی وەش نمەبۊ چۍ زیاد کەرۊ؟

دیموکراتیزەکەرڎەی تورکیای و ڕزگارکەرڎەی ئینسانیەتی چی زیهنیەت و سیاسەتوو قڕکەرڎەیە پێوەسا بە قبووڵکەرڎەی بیەی و ئازادیی کورڎیوە. ئینەیچە ماناو ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی؛ ئیمراڵیینە لکە دریان بە پارچەبییەی سیستموو ئەشکەنجەی و گۊشەگیری و قڕکەرڎەیوە. بەدڵنیاییوە مشۊم پا شێوە بوینمێش. ئەگەر ئینە ڕووە بدۊ، قڕکەرڎەی ئەرمەنییەکا چارەسەر بۊ، قڕکەرڎەی ڕۊمەکا چارەسەر بۊ و ئەنادۊڵ و میزۊپۊتامیا با بە بەهەشتوو زوانی و چاندەکا، پێسە چەنی تارێخنە بیەن. ئی دۊزەخە مەمەنۊ. دۊزەخوو ئی  یەک-دووە سەدەیە مەمەنۊ و واوەی بۊوە بە بەهەشت. گرڎ کەسێوە مافوو ژیوایش هەن، حەرکەسێوە ژیوای وێش بە برایەتی و ئازادیوە بەرۊ سەر. هێز و پەشتیوانی و هامدەنگی پەوی تەری بەخشۊ.

پەوکای ئازادیی کورڎی، دیموکراتیزەکەرڎەی تورکیای، پەرەسانای دیموکراسی وەرکەوتی دلێڕاسیننە و جیهاننە، بە ئازادیی جەستەیی ڕابەر ئاپۊی مۍ وەرۊ و دژوو ئا پیلانگێڵنییە میاننەتەوەییە، کە ٢٦نە بییەن خولقنەروو سیستموو ئەشکەنجەی و گۊشەگیری. پەی سڕیەیوەی سیستموو گۊشەگیری و قڕکەرڎەی و چارەسەروو کێشەو کورڎی، سەروو ئی بناغەیۊ ماچمۍ با گرڎما پێوە کۊشیەیمۍ گرڎوو مەیدانەکانە ئینسانیەتی چی زیهنیەت و سیاسەتوو کۊکوشییە و قڕکەرڎەیە ڕزگار کەرمۍ.  

هـ.ش/س.ز