کاڵکان بەرنامێوە تایبەتوو مەدیا خەبەرینە قسیش کەرڎۍ و ئەرەیاوناش، کە ئەگەر پێسە ڕۊنامەوان مەرڎان یانارڎاغی، کە وەروو ئانەیە کە یاسای گەردوونی و نەتەوەییەش ویرۍ وستێوە، سەروو گۊشەگیری دوا و واتش 'تاوان مەکەرڎێ' گیریا، چند کەسۍ چەپ، سۊسیالیست، ڕۊشنویر، دیموکرات و هونەرمەندۍ تەرۍ بە هەمان جۊر قسۍ کەرا، سیستموو ئیمراڵی دلێنە مشۊ.

کاڵکان واتش، "تەرسەو وێشانە ئانەشا کەرد و  گێرتشا، ئەگەر یۊ- دووۍ کەسۍ تەرێچ پاسە قسۍ کەرا،  سیستموو ئیمراڵی ورشنیۊوە. نمەتاوا درێژەش بدا پەنە. چونکوم فرە وەرش تەرسا، هەوڵێشا دۍ مەرڎان یانارڎاغ دەمودەس بێدەنگ کەرا. ئینە پا مانۍ مۍ، کە فرە لاوازێنۍ. ئەگەر قەوەتی بیێنۍ ئینەیە نەکەرێنۍ. بێقوەتیشاوە فشار جە رابەر ئاپۊی کەرا. دەکەن. گردوەختێوەیچ یاوا بنبەس، گەرەکشانە پێسە عومرشا درێژ کەراوە، لۍ بێئیسفادەن؛ ئادۍ شکس وەرا".

کاڵکان ئانەیچش وست ڕووە کە پەی ماڕای گۊشەگیری و ورشانایۊ فاشیزمی و سیستمی قاڕچنی مشۊم کۊشیای زیاتەر بە پلان و ڕێکوزیاتەر بۊ.

کاڵکان ئەرەیاوناش، کە تەیب ئەرڎۊغان و هامپەیمانیی کۊماری وەراوەروو بەئەندامبییەی سویدی ناتۊنە بازرگانی بە کوردیوە کەرا و واتش، "جە قۊناغوو لۊزانینە وەڵێ١٠٠ ساڵانە بابەتەکە موسڵ و کەرکوک بێنێ؛ ئیساتۍ ئەندامێتیی سویدین ناتۊنە.. گەرەکشا گردوو ناتۊی پانەیە قایل کەرۊ: ئێمە لۊزانی تازە کەرمێوە، گردکەس کۊکوشکەرڎەی کوردی قبووڵ کەرا، ناتۊ پەشتگیریی من کەرۊ و جە کۊکوشکەرڎەی کورڎا پەشتیوانیم کەرۊ. ئانە سەپیۊ! ئەگەر ئینە رووە ڎۊ، پەیمانەو لۊزانی کە بنەمای یاسایی و هێزی سەرەکیی سیاسیی کۊکوشیی کورڎا وەش کەرۊ، هەرمانەو وێش مڎۊ دەسوو ناتۊیۊ. ناتۊ بۊ بە سیستموو نکۊڵیکەرڎەی و دلێنەبەرڎەی کورڎا. سەروو بنەماو ناتۊی جە سەد ساڵەی دووەمنە جە ڕاو کۊکوشییوە پاکتاوکەرڎەی کورڎا میاونۊ یاگۍ. ئینە دۊخێوە تەرسئاوەرا. کۊبیەیۊ ناتۊی ساز کریۊ. ئینایمۍ چا قەناعەتنە کە نەک سویدنە، ناتۊیچنە ئەقڵی هامبەش سەر گنۊ. سەپنای قبووڵ مەکەرا.

ورسەنگنای ئەنداموو کۊمیتەو ڕاوەبەریی پەکەکە دوران کاڵکانی پێسنەن:

ئەوەڵ بە ڕێز و سڵام جە ئەندازیاروو مدرامانوو ئیمراڵی رابەر ئاپۊی کەروو، گۊشەگیرییش ٢٨ مانگێن بەرڎەواما؛ زانیارییما نییا سەرش. سیستموو ئیمراڵی سیستموو گۊشەگیرین، سیستموو بڕیایرەین، سیستموو پاکتاوین. ماچا کە بناغەکەش جە پەرسەو کوردیوە ور گێرۊ، دەزگای سەرەکیی کۊکوشکەرڎەی کورڎان. ئی ورسەنگنایە ڕاسا. ٢٨ مانگێن زانیاری نمۍ، پڕچنای پەیوەندییەکاهەن. پێسە ئانەی پەیوەندیی ئاسایی ئادی با، وەلی هەرمانە مەکەرۊ، مەزانوو پێسە ئانەی نەتاوۊ سیاسەت کەرۊ. حیچ بنەمێوە یاساییە مەلۊ یاگۍ، ڕاگێری جە دیداروو بنەیانە و پاڕێزنەرەکا کریۊ. پڕچنای پەیوەندییەکا بەڕەهایی هەن.  ٢٨ مانگۍ ویەرڎەن هامڕا سەبری واتش ئی دۊخە پێسە مەویەرۊ. هەڵبەت مەویەرۊ. ماچا ئێمە پیسە بەرڎەوامۍ بیمۍ، پێسە سەپنمێش، پێسە داوا جە  پەکەکەی، گەریلای و گەلوو کوردی کەرمۍ قەبووڵش کەرا، بە ژەنا و گەنجاش قبوڵ کەرمۍ. لەیەکدایۊ و هومێدی چینەشا هەن، وەلۍ ئادۍ وێشا خەڵەتنا.

مشۊم کۊشیای زیاتەر بەپلانتەر و رێکوزیاتەر بەرەووەڵی بلۊ

پەی چالاکی بانگەوازۍ کریۍ، ئێمەیچ دەنگما وزمۍ پاڵوو ئا بانگەوازا. پەی ماڕای گۊشەگیریی ئیمراڵی مشۊم هورزاوە سەروو پایاو و وێگێریی کەرا. مشۊم ژیوێوە ئاسایینە نەبا. ژیوێوە کە لا سەری ئاساییبییەیۊ، پەنەوازا دلۍ کۊشیاینە بۊ. هەڵبەت مشۊم کۊشیای دلۍ گردوو ڕووەکاوە بۊ، دلینە و جبەرۊ، سیاسی و یاسایی بلۊ راوە. جە بەرنامەی وەڵیننە واتما؛ کۊشیای دیوارەکا وڕنۊ، گۊشەگیری ماڕۊ، سیستموو کۊکوشی ورشانۊوە و  فاشیزمی دلێنە بەرۊ. ئازادی و دیموکراسی مسۊگەر کەرۊ،  مشۊم بڕواتا پانەیە بۊ. سەروو ئا بنەمێوە پەنەوازا کۊشیاێوە کاریگەر پەی وەڵۍ بریۊ. پەنەوازا کە کۊشیای زیاتەر بەپلان و ڕێکوزیاتەر بۊ.

مشۊم ئانەیچ بزانیۊ: مەرڎان یانارڎاغ بەپەلە بڕۍ ڕاسییش واتۍ. ئانە گرنگ بۍ، با خاسش زانمۍ،  ئیمراڵینە گۊشەگیری هەن. هەن و ئا سیستمە یاسایی نییا. نە یاساو ئەورووپای، نە یاساو تورکیای بەرقەرارە نییەنە.

گەر یاسا چا بەرقەرارە بۊ مشۊم رابەر ئاپۊ ئازاد بکریۊ. جە ڕووەو جەستەییچۊ؛ ئانە قەرارێوە ڕاسا.  ٢٥ ساڵۍ وێش تەمامنان. ئانە جە ساڵەو ١٥میوە هەن. ١٠ ساڵێن پێسنەن. جە ڕووەو یاساییوە ئێساڵ دماساڵا. وێچشا زانا ئێمەیچ ئا ڕاسییەما دیاری کەرد. داواما جە پارێزنەرا کەرڎە کە هەرمانەو وێشا کەرا. مەتاومۍ واچمۍ کە هەرگیز ئانەشا وەرچەم نەگێرتەن، وەلۍ فرە کارڎایۊشا نەبییەن، ئەنجامش نەبییەن، رێژەییۊم ئینە خاستەر کریۊ. مەرڎان یانارڎاغ پێسە ڕۊشنویرێوە ئا راسییەشە کەرد بە بابەت. ئاد چێشش وات؟ جەڕاسینە تورکیانە گردکەس ئانەیە وینۊ. لایەنێراو ئاکەپەیچ، مەهەپەی و جەهەپەیچ ویناش. هەم سۊسیالیستۍ و چەپەکۍ و  کورڎەکێچ ویناش. وەلۍ زیاتەر ئاکەپە و مەهەپە ویناش. چونکوم ئادۍ سیستمەکەی بەرا ڕاوە. وەلۍ بە نەبییە نریۊرە. مەرڎان یانارڎاغ وەختۍ چانەنە ئاما و واتش 'پاشا ڕووتا"، "ئەدا بدیە، پاشا ڕووتا!" دماتەر بی بە ڕۊو حەشری. دۊخێوە ئاما ئاراوە، کە ڕۊی دماین بەبۍ دادگاییکەرڎەی گێرتشا و  وستشا زیندان؛ واتشا 'چەنی تاوی پاسە واچی' ئانە لایەنگێروو پەکەکەین، ئانە مەزانوو چێشا! پێسە خائینیچ نیشانەشا دا.

مشۊم وەرگێریکارا و  پارێزنەراو  یاسۍ چەنەکۊڵیایۊ جە سیستموو ئیمراڵی کەرا

هەوڵۍ مدا گردکەسی تەرسنا، ئانە فرە بەڕۊشنی دیارا، چیوێوە نییا کە نەیاومێشنە. گەرەکشانە تەرسناشا، ناچارێشا کەرا قبووڵش کەرا، گەرەکشانە  دۊخێوە چانە خولقنا گرد نۊعە چەنەدواۍ جە ڕابەر ئاپۊی قەدەغە کەرا و  کەراش بە بنەمێوە تاوانی. گەرەکشانە گرد کەسێوە تاوانبار کەرا و درێژە پا هجووموە کۊکوشکارییە فاشیستییانەیە بدا. ئینە بابەتەکەن و  بنەمێوە یاساییەش نییەنە.

مشۊم وەرگێریکارا و  پارێزنەراو  یاسۍ چەنەکۊڵیایۊ جە سیستموو ئیمراڵی کەرا. مشۊم بەروو وەڵاتی و دلێچۊ ئینەیە کەرا. بە پاو یاساو ئەورووپای سیستموو ئیمراڵی بە چە مانیوە مۍ ؟ بە یاساکاو کۊماروو تورکیای ماناش چێشەنە؟ بە یاساو دیموکراتیکی بە چە مانێوە مێ؟ بە پاو ئەخلاقی، بە ئەخلاقی کۊمەڵایەتی بە چە مانێوە مێ؟ مشۊم ورسەنگنیۊ. مشۊم گرد با بە بابەتی فرە گرنگ و ورسەنگنیا. ئا وەختە ڕاسیی زیادتەر بەرگنۊ. وەختێوە ئینسان واچۊ "یاسێکۍ هەرمانەشا پەنە مەکریۊ"یچ ڕاستەوخۊ مەتاوا وزاش زینڎان، دۊخەکە یاوان ئێگە.

 راسیی گەرەکما ئانەیە واچوو؛ ئانە کە تورکیانە ماچۊ چەپ، سۊسیالیست، رۊشنویر، دیموکرات، هونەرمەند-نا، مشۊم بتاوۊ ئانەیە بواچۊ. مشۊم سیاسەتی دیموکراتیک بەرزتەرین ئاستنە ئانەی بەر وزۊ. چوون ئینە دیموکراسیەتا. پیمەروو دیموکراتیکبییەی تورکیای لوایڕاوە سیستموو ئیمراڵین. وەروو ئانەی ئیمراڵی بییەن بە ڕاوەبەرایەتی. جە ساڵەو ١٩٨٧ دۊخی نائاسایی ئەرەیاونیا. کوردساننە ڕژێمی نائاسایی ئەرەمەرزیا. تورکیا قاچش نیان دۊخێوە چانەوە،کە بە ڕژێمی نائاسایی و ئاوارتە ئەرەیاونیان. ١٠ ساڵا پاسە بەردشا ڕاوە. 

دماو ئەرەمەرزیای سیستموو ئیمراڵی،م دامەزرا. ئی جارە ڕاو ئیمراڵیوە گردوو تورکیایشا پێسە وەک دیکتاتۊری فاشیستی، کۊلۊنیالیستی و کۊکوشکاری بەرد ڕاوە. بدیەیدۍ، ئینە گرد چێوێوەنە دیارا، دۊخوو زینڎانەکا چەنینا؟ دۊخوو ئینسانەکاو جبەری چەنینا؟ پەیوەندییەکاو جبەری چەنینێنێ؟ یانۍ گردوو تواناکاو دەوڵەتی و گلێرگەو تورکیای سەروو بنەماو ئیمراڵی پەی کۊکوشی بازاڕشا پۊوە کریۊ و ملا ڕاوە، دۊخەکە یاوان ئێگە. 

ئێمە چی ماوەنە بە ورچنیەیرە لوایمی. نموونە ئەگەر کەمال کلیچدارئۊغڵو ئا قسۍ مەرڎان یانارڎاغیشە واتۍ، ئینانا چا قەناعەتەنە ئاد سەرۊککۊمار بۍ.  دەبوو. بۍ بەسەرکردێوە کە چیوۍ یاگەدار واچۍ، سیاسەتێوە ساز کەرۍ، یانۍ تاوۍ بنەمیوە تازۍ بە تورکیای بەخشۊ. وەلۍ نەتاواش سەر گنۊ، ئیسەیچ داراو هەڵوێسێوە چینەیە نییا. ئینە پەی هامپەیمانیی گەلیچ ڕاسا.

تورکیا پەنەوازییش بە سارتەرەکا هەن

ئا وەختیچە واتما؛ پەوکای بەڕاسیش ڕاوەبەرایەتیێوە شاریاوە هەن. وەڵتەر پەنەش واچێنۍ دەوڵەتی قووڵ یان شاریاوە. ئانە لاو دەوڵەتی و حکومەتیوە قووڵ بەکار مۍ، وەروو ئانەی کەس چەمۍ نەکەرۊوە و هیچ نەواچۊ پێسە بە گرد کەسی کەرا. باڵادەسی، دیکتاتۊری، چەمداریی تەمامەتیین. فشار سەروو ئەرەیاونای... پەی نموونەی دماو یەک-دووۍ ڕوا ئا ڕۊنامەوانۍ  ڕاسییەکان باس کەرا و هەواڵۍ ئامادە کەرا و بریا وەرڎەموو دادوەری. تا ئیساتۍ وێگێری کەرا. سڵام  جە گرڎۍ کەروو ئی ئەقڵیەتە فاشیستە، پاکتاوکەرە سیاسەتێوە وەرهەڵێسکار قبووڵ مەکەرۊ. ئیدارە و ڕاوەبەریی ئەرڎۊغانی ئیسەنە بییەن بە ڕاوەبەریێوە چینە، ئیتر مشۊم دژش مرڎاوە، گردوو ئانیشا دژۍ ئی دەسەڵاتینۍ مشۊم دژۍ ئێدییچ با، ئەر دژۍ ئانیشا نییەندۍ دژوو چێشیندێ؟ بە بابەتوو پیسە ئانەیە فڵانە شۊننە مشکیلەی ئابووری هەن،فڵانە شۊننە کارەساتێوە فرە دژوار هەن، پینیشا هیچ چێوۍ ڕووە مەدۊ. بەیدۍ بەرەو ڕاسی و جیددیبییەی. تورکیا جە کارەساتێوە فرە گەورەینە غەرق بییەن و تا مۍ کارەساتەکە دژوارتەر بۊ. بەڕاسییش پێسە بەرڎەوام مەبۊ. ئا گرد ستەمە تەقنۊش. مەبۊ کەس فکرۍ کەرۊوە کە ئادۍ مرڎا. وەروو ئانەی مشۊم فرێشا دەنگ بەرز کەراوە. پەی نموونەی ئشیا پەشتیوانیی گەورەما جە مەرڎان یانارڎاغی کەردۍ. کەس نقەش نەکەرد. تا ڕاددێوە  کەناڵەکەیچش هەوڵۍ دۍ پاسە نیشانەش بدۊ کە 'ئانە پاسە نەبیەن'. شەرما! جارێوە ئا قسێشە کەرڎە کە ئێمە چەمەڕوانێشنمۍ، ئینسانێوە ئازان، سەروو قسۍ وێش مەنۊوە و بۍ دووەدڵی لوا زینڎان.

تورکیا قارەمانێەکێنۍ، پەنەوازییش بە ژان پۊل سارتەرەکا هەن. سارتەر بە هەڵوێستەکاش جەنگی ئەرەگیریی فەڕەنسایش جەزایرنە مردنا. تورکیا پەنەوازییش بە دەنگی دلێری چینەین، مەنەیرە، ڕۊشنویر و دیموکراتی هەقەتین دۊخوو ئارۊینە وەروو ئانەی تورکیا چی جەنگە دماییناما و پەڕتەرسەنە نەجاتش بۊ، مشۊم دیموکراتیکبییەیش بۊ، ڕێزوو وێش گێرۊ، پەنەوازییش بە دەنگی جوامێری هەن مشۊم پێسنە بۊ.

چەمەڕوانیێوە چانەما بۍ. ئانەما بە گرنگ، مانادار دی، وەلۍ ئینە تا کەی بەرڎەوام بۊ؟ متاوۊ بۊ بە سارتەر؟ مشۊم  پەشتیوانی پێسنە بۊ؟ ئەگەر سەرنجە بدەیدۍ، ئاشکران کە جە فاشیزموو ئاکەپە-مەهەپەی یا فاشیزموو هامپەیمانیی کۊماروو تەیب ئەرڎۊغانی جە ڕاو قەدەغکەرڎەی بە چەوسنایۊ و تیرۊری  تۊقنای فرە ئینا ئارانە. با من نەبوو، چێش بۊ با بۊ، جە من دوورۍ گناوە مشۊم ئی (ویرۊکەرڎەی و هەڵوێستێ) مەڕیا و ویەرییا.

ڕاسیی ڕابەر ئاپۊ پیسەن قاقەزێوە لیتموسی (تورنوسولە)

بەتایبەتی لایەنە چەپەکۍ، سۊسیالیستۍ و هێزە دیموکراتیکە شۊڕشگێڵنەکۍ  مشۊم سەرمەشقایەتی پەی ئانەیە کەرا. چەنی بە بۍ ئانەی ئێمە و ئیمراڵی وینمۍ، تورکیانە سیاسەت کەرا و شۊنەو تورکیێوە دیموکراتیکیرە گێڵا؟ بەبۍ ئانەی ئا ڕاسییە کریاوەن، کۊکوشکار، فاشیست و کۊلۊنیالیستی لوەروەروو ئیمراڵیوە هەن، بە بۍ ئانەی دژش مرڎاوە، بەبۍ ئانەیە وڕناش، چکۊوە دیموکراسی مۍ پەی تورکیای، چەنی ئازادۍ با؟ ئەسەما. سۊسیالیزم چەنی مۍ ئاراوە؟ هەرگیز نمۍ. مشۊم گرڎ کەس ئینەیە بزانۊ. گرما واتما گلێرگەیچ واتش، کرێڵوو چارەسەری ئینا ئیمراڵینە. مامەڵەکەرڎەی چەنی ڕابەر ئاپۊی و ڕاسیی ڕابەر ئاپۊی پیسە قاقەزوو تورنوسەل (لیتموس)ی. بەڕۊشنی بەرش وزۊ کە کۍ چێشا. ئیسەیچ ئاشکرا بۊ. تەیب ئەرڎۊغان چەنی سەرجەنۊ سەرۊککۊمارییش زەوت کەرڎ؟ وەروو ئا بێدەنگی و بێهەڵوێستییە زەوتش کەرڎ. تا مەنۊیچ زەوتش کەرۊ.  دەکات. مشۊم گرڎ کەس ئانەیە بزانۊ جە وێش پەرسۊوە و پەوکای هەڵوێسی دروس پەیڕەو کەرڎۍ و وێتا ڕێک وزدۍ. ئیتر کۊشیا ساز بۊ و دەسەڵات وڕۊ. ئانە فرە ناڕەوا و نایاسایین. بۊنەو ئانەیۊ تەرسۊ گێرتش. ئەگەر یۊ دوۍ تەر واچا، ئاد ناچار بۊ کە سیستموو ئیمراڵی دلێنە بەرۊ. مەتاوا درێژەش بدا پەنە، وەروو ئانەی فرە وەرش تەرسا. ئندە بەزووی هەوڵیشا دۍ سەرکوتش کەرا. هەوڵێشا دۍ دەنگوو مەرڎان یانارڎاغی کپ کەرا. یانۍ فرە لاوازێنۍ. ئەگەر قەروەتۍ با پاسە مەکەرا. فشار وزا سەروو ڕابەر ئاپۊی. هامڕایا ئەشکەنجە مدا. جە ویەرڎەنە ئیمراڵینە چێش کریا؟ گرڎ ستەم و فشارێوەشا کەرڎ. ئانیشا مزانمۍ. ئانە بۊنەو ڕاسیوەن. هەروەخت  تەنگەتاوۍ با، شکس مارا و گەرەکشانە چا ڕیوە عومریشا درێژ کەراوە، وەلۍ دەرڎە مەوەرۊ، شکس مارا.!

سەد ساڵێن کورڎەکۍ مدرامان کەرا  دژوو قۊناغی قاڕچنیەییۊ کە لۊزانۊ دەسش پەنە کەرد

گرد کەس ئاشنان بە پەیماننامەو لۊزانی، دایمە باس کریۊ، ٢٤  تەمووزوو ١٩٢٣ ئیمزا کریا. ڕاوەشکەرە بۍ پەی بۊ ئەرەمەرزنای کۊماروو تورکیای، ئی پەیماننامە بییە ڕەوایەتیێوە پەی پاکتاوو گەلوو کوردی بۊ قڕکردنی کورد و نکۊڵیکەرڎەی جە بییەیش، ئی پەیماننامە پاکتاوو کورڎاش کەرد بە پراکتیک. هەڵبەت بەرئەنجاموو جەنگی جیهانیی یوەمی بۍ. دەوڵەتاو بەریتانیای و فەڕەنسای دەسشا وەڵۍ وست و هامپەیمانیشا چەنی حوکمەتوو کەمالی ئا وەختی بەست. ڕاسییەکەش، وەڵۍ لۊزانی، پەیماننامەو سیڤەری و ئاویربەسوو مۊندرۊسی بێنۍ، تەڤگەروو کەمالی کاریگەریش سەرۊ نیارە، بەریتانیا و فەڕەنساش ناچارۍ کەرڎۍ بە ئیمزاکەرڎەی پەیماننامەو لۊزانی، کام بەند ئا وەختە ئیمزا کریا، بە پەشتیوانیی کۍ کریا؟

بە فەرماندەیی کازم کارابەکری  بەشێوە  جە سوپاو عوسمانی مەنێبێنۍ، بڕێوە دیموکراتیکێچ ئیجەنە بێنۍ... پیسە ئەدهەم چەرکەسی... وەلیم هێزی دینامیکیی سەرەکی چا وەختەنە، هێزوو گەلوو کوردی بۍ دژوو ئەرەگیرا ، بەڕاسی گەلووو کوردی بێنۍ، بە پەشتیوانیی کوردی وەش بی، پاسەمامەڵەشا کەرد عەلاساس گرد کەسی گێرا وێشا و وزاسا یۊ تا وەختوو ئیمزاکەرڎەی لۊزانی، وەلۍ دماو ئیمزاکەرڎەی پەیماننامەکەی، قۊناغوو دەوڵەت_نەتەوەی تاکەکەسی یانۍ دەوڵەتی تاکەکەس دەسش پەنە کەرد، دەوڵەت سەروو ئی بناغە و سیاسەتەیە ئەرەمەرزیا.

دماتەر دەسشا کەرد بە تەسفیەکەرڎەی هێزەکاو ئەنادۊڵی کە جە ئەرەگیرا ئازادێشا کەرڎۍ و سەرکەوتۍ، یۊ بەیۊ کوشتێشا، تەسفیەکەرڎەی کازم کارابەکریچ بە هەمان نۊع بۍ، هەرپاسە ئەدهەم چەرکەسی و هامشێوەکێش، ڕاشا نەدا موستەفا سوبحیلەر گێڵۊوە دلۍ وەڵاتی، زیاتەر هجوومشا کەرد سەروو کوردی، دووەبارە پەیماننامەی میللییشا پێچەوانە کەرڎۊ، ئەماسیا بەتەمامی وێران کریا.  هەرپاسە یاسای سەرەکییەو ساڵەو ١٩٢١ فەرامۊشە کریا سەبارەت بە مافوو ئۊتۊنۊمیی کوردی. هەرپاسە چەنەدوایەکاو مستەفا کەمالی چی بارۊ فەرامۊشۍ کریۍ. دماتەر بە پەشتیوانیی میاندەوڵەتی قۊناغێوە تازەو پاکتاوی دەسش پەنە کەرد، سەرنیشت و وەرنیشت و پانیشت و وەرکەوتوو کوردسانینە ئینە ڕووەش دا. گەلوو کوردی سەد ساڵێن ئی هجوومشە ئینا سەرۊ، ١٠٠ ساڵێن دژوو هجوومی فاشیست و نەژادپەرسی و قاڕچنوو ئەرەگیرا مدرامان کەرۊ، مدرامانۍ یارایانە و قارەمانانە. سەدان هەزارۍ واچە ملوێنان گەشمەرڎێشا بەخشۍ. نیمەو ئی مدرامانی  بەشی جیاوازنە  چێروو ڕابەرایەتیی جیاوازینە کریان، نیمەکەی تەر بە سەرمەشقایەتیی ڕابەر ئاپۊی و پەکەکەی بییەن. پەکەکە و ڕابەر ئاپۊ یاگەپەنجەشا سەروو ٥٠ ساڵەی ویەرڎەینە جیا ئاست، مدرامان بە سەرۊکایەتیی بە پێشەنگایەتی ڕابەر ئاپۊی یاگە دەسوو وێش جیا ئاست.

 

چەنی پەیماننامەو لۊزانی  بەرکەوت؟ کوردشا کرد بە مەسەلێوە بازرگانییە، یانی باس جە مەسەلەکاو کەرکوکی و موسڵی کریا، پەی بەرژەوەندیی وێشا و سەروو حسابوو گەلوو کوردی و ناستەیش پەیماننامەشا بەست، جە ئاخیرۊ ڕێکۍ کەوتۍ سەروو تاونایۊ گەلوو کوردی بەینوو سیستموو نکۊڵی و پاکتاوینە، دماتەر کوردستانشا بەش کەرد، ئەم پەیماننامە ڕۊشنا.

ئەرڎۊگان گەرەکشا گرڎوو ناتۊی بە قاڕچنیەیۊ گەلوو کورڎی ڕازی کەرۊ

ئێمە ئینایمۍ یاڎوو سەدساڵەو ئی پەیماننامەینە، ئیدارەو ئەرڎۊگانی و هامپەیمانیی کۊماری ئەرەیاوناش، سەدەو دووەمی "سەدەو تورکیا"ی بۊ، گەرەکشانە هەمان زیهنیەت و سیاسەت پەیڕەو کەرا، یانۍ گەرەکشانە هەمان سیستەم درێژە  بدا پەنە و لۊزانی تازە کەراوە. ئی ڕاسییە پشتەو ورگێرتەی سویدیوە ناتۊنە مرڎان، گەرەکشا ناتۊ ئی ڕەوشەیە قبووڵ کەرۊ، جە میانەو پڕۊسەو لۊزانینە وەڵۍ ١٠٠ ساڵانە، خاڵەو دایوسانای موسڵ و کەرکووکنۍ، ئێستە ئەندامبییەی سویدی ناتۊنە ئا خاڵێنە... ئەرڎۊگان ئی پەرسێشە کەرڎێنە بە کارتوو سەرکەوتەی، گەرەکشا گرڎوو ئەنداماو ناتۊی پینەیە ڕازی کەرۊ: تازەکەرڎەیۊ لۊزانی، ڕازیبییەی بە پاکتاوو کورڎی، بە نامۍ گژێرەلوای تیرۊریوە هجووموو پاکتاوو کورڎی بلۊ ڕاوە، ناتۊ پەشتیوانیی سیاسی و سەروازیی تورکیای بکەرۊ، کەس دژش نەمرڎۊوە، گرڎلاێوە ڕازیێنۍ پینەیە، گرڎلاێوە بە پاو لۊزانی جووڵیاوە، ئینەیچ پاڵپەشتین پەی سڕیەیۊ کورڎی، پینەیجە بەشدارۍ با تاوانەکاو دەوڵەتوو تورکینە دژوو گەلوو کورڎی، ئینە داواکارییەکەن! دایوسانایەکە پێسنەن. مەگەر یاسێوە دژە دیموکراتیکە هەنە، بڕۍ کورڎۍ هەنۍ، ماچا گێڵنیاوە یان نا، باس چینەیە کریۊ، بەڕاسیی ئینۍ بەتاڵێنێ! ئینە ڕاسییەکەن. سەروو ئی بناغەیە، چندین دایوسانایۍ و سازشۍ هەنۍ، ئیدارەو ئەرڎۊگانی گەرەکشا سویدی و ناتۊی پینەیە ناچار کەرۊ، چێوەکە چینەن.

گەرەکشا جە ڕاو دایوسانایۊ هەرمانوکارەکاو لۊزانی فاڕۊوە پەی دلۍ ناتۊی

ئەگەر ئینە ڕووە بدۊ، ناتۊ ملۊ یاگۍ جێگەی لۊزانی، هەرمانەکاو پەیماننامەو لۊزانی فاڕیاوە پەی ناتۊی. ئیسەنە ناتۊ هەمان  چێو کەرۊ شت دەکات، دۊخەکە میاوۊ ئاستوو نکۊڵی و سڕیەیۊ کورڎی سەروو بناغەو ناتۊی  سەدەی دووەمنە، پاکتاوو کورڎا بەرا ڕاوە و میاوناش ئاخیر، ئینە ئامانجوو دەوڵەتوو تورکین، دایواسانایەکاش ئینۍ سەروو ئی بناغەیۊ، چی چوارچوەنە دایوسانای سەروو کورڎی کریۊ، مشۊم گرڎ لاێوە بزانا.

ئاخۊ ناتۊ قبووڵش کەرۊ؟ فرەو ئەنداما ناتۊی هەنۍ، ئاخۊم بەشدارۍ با جە ڕاو قبووڵکەرڎەی زیهنیەتی و سیاسەتی فاشیستوو دەوڵەتوو تورکیوە؟ ناتۊ بۊ بە هێزی وێرانکاری؟ ئایا یۊبییەی ئەورووپای بە زیهنیەت و سیاسەتی فاشیستی پێک مێ؟ سوید ئینەیە قبووڵ کەرۊ؟ ئەوەڵۊ واتما مەبۊ ئینە بۊ، وەلۍ دایوساناێوە فرەشا کەرڎ فشار و هەڕەشەکۍ فرێنۍ.

پەی نموونە، وەختۍ ئی چێوۍ فرۍ بیۍ، لە سویدنە قورئان سۊچیا، ئاکەپە و تورکیا پەشتەو ئی هەرمانیوە بێنۍ. هامشێوەو کوشتەی ئۊلۊف پالمی جە ٢٨ شوباتوو ١٩٨٦ سەعات ١٠ شەوێ؛ کەچی ڕۊژنامەکاو تورکیای سەعات ششوو بەیانی نویستشا "ئاخۊ بکوشەکە ئاپۊیین؟". ئێمەیچ زانێنمۍ ئەندامیوە تورکی کوشتەن گرڎ پلانەو ئادیشا بۍ، تا ئیساتێچ  هاکان فیدان ئی هەرمانا کەرۊ. بەهەرحاڵ گەرەکشانە ئەوەڵۊ سویدۊ دەس پەنە کەرا. تا سویدی و ناتۊی وزا چێروو فشاریوە و داواکارییەکاشا قبووڵ کەرا. بکەن. ئێمە بەرما ست سیستەموو ئیمراڵی ڕاش مەشۊنە، مشۊم ڕابەر ئاپۊ ئازادیی جەستەییش بۊ، هیچ یاسێوە ئەورووپی و ئەمریکییە ڕا پینەیە مەدۊ، لە هیچ لاێنە مایۍ قبووڵکەرڎەی نییا. هەرکەسۍ بیۍ بێجگە ڕابەر ئاپۊی، ئا وەخت سیستەمی جیهانی ورئێزێوە سەروو پایا وەلۍ مادام پێوەسا بە کورڎیوە، گرڎ کپۍ و بێدەنگۍ، تا کەی ئینە بەرڎەواما؟ کورڎەکۍ ئینەیە ئاشکرا کەرا و دژش کۊشیا، دەنگی فرە هەن دژوو ئیدارەو ئەرڎۊگانی کورڎستاننە و تورکیانە. بە مانێوە تەرە، ٧٥٪ گەلوو کورڎی ئیدارەو ئەرڎۊگانی و هامپەیمانیی کۊماری ڕەت کەراوە، ئیدارەو ئەرڎۊگانی ئیدارەو کورڎی و کورڎستانی نییا، چی ئەورووپا بێدەنگا؟ هەریاگێوە تەرەنە ئینە ڕووە بدۊ، گرڎچێوۍ کەرا، ئیسە ئا حکومەتە ڕەت کریانۊ، کورڎی چەوسنۊوە، بێگومان ئیمراڵیچنە پاکتاو هەن، ئەگەر گرڎ لاێۍ  بێدەنگۍ با، ئیتر زیهنیەت و سیاسەتوو وێش سەروو ناتۊیچۊ سەپنۊ، ئینە ڕۊشنا.

درێژەش هەن..

س.ز