ئەنڎامو کۊمیتەی ڕاوەبەری پەکەکەی موراڎ قەرەیلان بەشڎاریش جە بەرنامەو تایبەتی ستېرک تیڤینە کەرڎ و مدرامانو زاپیش دژ بە ئەرەگیرا هۊرسەنگنا.

پوختەو چەمپنەکۊتەکەی پی جۊرەنە:

ڕابەرو گەلو کورڎی عەبدوڵا ئۊجالان ٢٩ مانگېن ئینا دلۍ گۊشەگیریۍ قورسینە، چی بارۊ گەرەکتانە چېش واچدۍ؟

پېسە مزانیۊ ساڵوەگېڵو ١٥ و ئابی نزیک بۊوە. جە سەروستەی ١٥ و ئابینە ڕابەر ئاپۊو هەڤاڵا زینڎانی فرەتەرین ڕەنجشا کېشا. جەژنەو ژیۋایۊ جە ئەوەڵۊ جە ڕابەر ئاپۊی، جە گرڎوو هامڕایا زینڎانی مبارەک کەروو. هیواڎارەنا کە سەرو بنەماو خەتەو ١٥ و ئابی کۊشیای ئازاڎیی بیاۋۊ بە سەرکۊتەی هومېڎەوارەنا پۍ گرڎوو زینڎانیا  بۊ بە مەڵامەتوو ئازاڎیی ودیموکراسی.

جە تورکیا ماوەو ٢٩ مانگان حیچ جۊرە زانیاریېۋە جە بارەو زینڎانیېوە دەس مەوزیۊ. چی سەردەمەنە کە تەکنەلۊجیاو پەیۋەنڎیەکۍ ۋەڵۍ کۊتېنۍ، جەهان پېسە دەگېوە گولانېش پنە ئامان و گرڎ و کەسەکا ئاگاڎیشا بە یۊی هەن، جە تورکیانە بە حیچ جۊرۍ زانیاری سەرو زینڎانیۍ مەزانیۊ. ئانە ئاژېوە ئاسایی نیا، ئاژېوە نائاساین. یاسایی و مافی وزمۍ لاوە، گرڎوو بنەما و پڕەنسیپە مرۊیی، ئەخلاقی، کۊمەڵایەتیەکۍ پاشېل کریا. نە خانەواڎە، نە کەسەکېش، حیچ کەس زانیاریش جە بارۊ مەزانۊ.

گۊشەگیری قەرارو کۊکوشکەرڎەی کورڎیا

ڕابەر ئاپۊ ئینسانۍ ئاسایی نیا، ڕابەرو نەتەوېوەن. دەوڵەتو ترکی ۋەڵتەر ئانەش قبوڵ بیەن و سەرو ئا ئەساسیە دیڎارۍ ئەنجام دریېنۍ. گەلەکەما چنڎین کەمپینۍ کۊکەرڎەیۊ ئیمزایاشا سازکەرڎۍ. ماۋۍ چېوەڵتەر دەیان ملۋېن ئیمزۍ کۊکریېوە و جە بڕوکسل چېروو چەمڎارینە دریۍ دەس و ڕېکوزیا میان نەتەوەییەکاوە. چی دماییەنە سەهوەم نەکەرڎېبۊ جە ۋەرنیشتوو کورڎسانی نزیک بە ٣ ملۋېن ئیمزایا کۊکریېوە و دریۍ دەسو ڕېکوزیا میان نەتەوەییەکاوە. واتە ڕابەروو گەلو و کورڎیا، ڕابەرو مۊدېرنېتەی دیموکراتیکیا. زیاڎ  جە گەلوو کورڎی گەلۍ هەرېمەکەی ڕابەر ئاپۊی پېسە چارەسەری پەرس و قۊرتەکا ۋینا. کەسایەتیۍ پا جۊرەنە کە جە ئاستی فەیلەسوفینە تەماشەکەرڎەو ۋېش هەن، پاڕادایمو ۋېش هەن. ئینسانۍ ئاسایی نیا. بەڵام دەوڵەتو ترکی بە پا گیریۊ گۊشەگیری و بڕیەیرە و ئەشکەنجەی دەرونیش مڎۊ. ئانە پلانەش پۍ نریانەرە. قەرارا. قەرار چېشا؟ قەرارو دلېنەبەرڎەو گەلوو کورڎین، قەرارو قڕکەرڎەی گەلوو کورڎین.

ئەگەر دەوڵەت قەرارۍ پا جۊرەشە نەڎاببیۍ، ئەگەر دەوڵەت گەرەکش ببیۍ چنی کورڎەکا دلۍ ئاشتینە بژیۋۊ، عالتەرین یاگەگیر پۍ ئاڎیشا ڕابەر ئاپۊن. ئاڎېچ پانەی مزانا. ڕابەرما چا مژارەنە متاۋۊ بۊ بە هېزو چارەسەری.  چی پەنا پۍ ئی شېوازیە مەبەرا، جیای ئانەی بە شېۋۍ نائاسایی گرڎ پېودانگە یاسایی، ئەخلاقی، مافەکا پاشېل کەرا، پی جۊرە سەرو ئیمڕاڵی دژ بە ڕابەر ئاپۊی و ئا یەرە هەڤاڵەی ئینۍ چنیش ئی سیاسەتەیە گېرانە ۋەر؟ ۋەرو ئانەی دۊڵەت بە بەرنامەو دلېنە بەرڎەی و بەئیراڎەبیەی گەلوو کورڎی جمۊوە. دەوڵەتو ترکی گەرەکش نیا چېۋۍ مەنۊوە بەنامۍ کورڎایەتیۊ. ۋەرو ئانەی گەرەکش نیا کورڎەکۍ  بە ئشناسنامەو ۋېشاوە مەناوە. تەنیا گەرەکشانە ئانۍ کە کۊیلایەتیشا قبوڵ کەرڎەن درېژە بە ژیۋای بڎا. گەرەکش نیا نامۍ کورڎایچ بژنەۋۊ. ئا بەرنەمەی ئاکەپە-مەهەپە-ئەرگەنەکۊن ڕاوەبەرش کەرا ئینەن.  

ئی هەڵوێستە دژی گەلوو کوردی، دژوو بییەی گەلوو کوردین. مشۊم گەلەکەما پانەیە بزانۊ، کە بە پاو ئانەیە هەڵوێست و کۊشیای بەرۊ ڕاوە. یانۍ مشۊم گرڎ تاکێوە گەلەکەیما بزانۊ، کە سیاسەتوو دەوڵەتوو تورکی ئیمراڵینە دژوو ئاڎیشان. ئا سیاسەتە پەڕتەرسا و بە ئامانجوو دلێنەبەرڎەین. تا کەی ئا سیاسەتە بۊ تەرسەو دلێنەبەرڎەی سەروو گەلوو کوردیوە بۊ و بۊ بابەتوو ڕۊی. مشۊم گەلەکەما ئانەیە وینۊ و بە پاو ئانەیە مامەڵە کەرۊ. 

مشۊم ئێمە قۊناغوو سەرەورڎای دەسپەنەکەرمۍ

بێگومان ئانەی متاویۊ تێک بدریۊ، بە کۊشیایێوە گەلی بە بەشداریێوە وەرفراوان مشۊم کۊشیای خاستەر بریۊ ڕاوە  و ئێمە ئا سیاسەتا تێک مدەیمۍ. مشۊم پەنەشا نیشانە دەیمۍ، کە چی سیاسەتەنە مەتاوا بیاوا ئەنجام. ئاڎۍ مەتاوا سەرگنا، مەتاوا گەلوو کوردی بێئیراڎە کەرا، مەتاوا گەلوو کوردی دلێنە بەرا، مەتاوا سیاسەتوو قڕکەرڎەی کورڎساننە زاڵ کەرا. گرنگا بە گرڎ شێوە و ڕێبازێوە ئێمە ئانەیە پادیشا نیشان دەیمۍ. وەروو ئانەیچ ئێمە وێما ڕێکۍ وزمۍ، دەس بە چالاکی و قۊناغوو سەرەورڎای کەرمۍ، پەنەوازییش پانەیە هەن.  ئەگەر گەلەکەما بە جەماوەری بۍ مەیدان، نەک هەر بە ئیمزا بەڵکوم و بە هەڵوێستوو وێش ئیراڎەیش نیشانە بدۊ، ئا وەختە متاویۊ پاشەکشۍ بە دوژمنی کریۊ، متاویۊ ئی سیاسەتوو گۊشەگیرییە تێک دریۊ.

لێوە تەرۊ تا ئی سیاسەتە بۊ تورکیانە یاسا و دیموکراسی مەلا وەڵێوە. دیموکراتە هەقەتینەکۍ تورکیانە مشۊم ئانەیە وینا. تا گۊشەگیری، هەرمانۍ نایاسایی، پاشێلکەرڎەی پیمانە و بنەماکا بۊ ئایا ئا دەوڵەتە چەنی دیموکراتیک بۊ، چەنی فرسەتوو دیموکراسی ڕەخسییۊ؟ ئەو کرڎەوە نایاساییە را پەی گرڎوو کرڎەوە نایاساییەکای تەری کەرۊوە. یانۍ گۊشەگیری سەروو تەماموو گەلوو کوردی و دیموکراسیی تورکیاینە ملۊ ڕاوە.  دژوو ئایندەو گەلا. وەروو ئانەیە دیموکراتە هەقەتینەکۍ تورکیانە مشۊم دژوو گۊشەگیری مرڎاوە.  تورکیانە ئانۍ دیموکراسییشا گەرەکا، ڕۊشنویرە هەقەتینەکۍ کە تورکیانە داواو دیموکراسی کەرا، مشۊم وەروەروو ئانەی مرڎاوە. دیما کە بەڕێز مەرڎان یانارڎاغ پکەسێوە یارای دروس چند قسێوەش کەرڎۍ، رژێموو ئاکەپە-مەهەپەی فاشیستی دەمودەس گێرتشا و وستشا زیندان. ئینە وەختێوەنە کە کەسێوە ئشناسیان، بەرئاوەروو پەخشوو کەناڵێوە تەلەڤزوێنیین؛ رۊشنویرێوە تورکیاین، کە داواو دیموکراسیی کەرۊ. گرڎ کەس مزانۊ، کە ئا کەسە سەروو بنەماو خەتەو کەمالیزمیوە کۊشیۊ، وەلۍ وەختێوە چێوێوە ڕاس ماچۊ ڕاستەوخۊ وزیۊ زیندانۊ. بەکوڵی گەرەکش نیا دیموکراتەکاو تورکیای دژوو ئا کرڎەوە نایاساییا دەنگ بەرز کەراوە. پەی نموونەی کورد ئەگەر هەمان چێو واچۊ، ڕاستەوخۊ مەوزیۊ زیندانۊ. وەروو ئانەیە کورڎساننە کورد، سیاسەتمەداراو کوردی، ڕۊشنویراو کوردی، پارێزنەراو کوردی گرڎ ڕوۍ ئانەیە ماچاوە. گرڎشا واتشا، 'ڕابەر ئاپۊ ئیراڎەو گەلوو کوردین، سەرۊکوو گەلوو کوردین، زیندانیێوە سیاسیین، ئینا ئاستوو فەیلەسووفێوەنە.  تورکیانە گۊشەگیری هەن، ئا گۊشەگیرییە نایاسایین'. گرڎ لایێوەنە گرڎ ڕوێوە ئانە وچیۊ. پەرلەمانوو تورکیایچەنە ئانە وچیۊ. بدیەیدێ؛ مەرڎان یانارڎاغیان زیندانی کەرد. وەروو ئانەی گەرەکشا نیا ئا لایەنۍ چێوی چانە بواچا. وەروو ئانەیە پەیامێوە بدا بە ڕۊشنویراو تورکی ئانەیە کەرا.

ئانۍ کە گەرەکشانە وەراوەروو کرڎەوەی نایاسایی مرڎاوە، وەراوەروو گۊشەگیرییوە بێدەنگۍ با

یانۍ ئانە بابەتێوە دیموکراسی و ئازاڎیین، بابەتێوە ئینسانین. ئانۍ کە گەرەکشانە  هاگاشا جە ئینسانیەتی بۊ، ئانۍ کە گەرەکشانە وەراوەروو گرڎ نایاسایێوە مرڎاوە، مشۊم وەراوەروو گۊشەگیرینە بێدەنگۍ نەبا. ئەگەر گەلەکەما گەرەکشا بۊ، گەرەکشا دۊزوو بییەی بیاونۊ یاگۍ، مشۊم دەنگیش گۊشەگیرییوە بەرز کەرۊوە. وەروو ئانەیە وەڵۍ گرڎ چێوێنە ئا گۊشەگیرییە وەراوەر بە گەلوو کوردیین، تەنیا وەراوەر بە یەک کەسی نییا، وەراوەروو گلێرگەین. پەوکای بابەتێوە داوام ئانێنە کە دژوو گۊشەگیری و سیاسەتوو قڕکەرڎەی کۊشیا. تەنیا پاسە متاویۊ گۊشەگیری تێک دریۊ. بە کۊشیایی جەماوەریی وەرفراوان ئێمە متاومۍ سیاسەتوو قڕکەرڎەی و جینۊسایدی سەروو کورڎسانیوە تێک دەیمۍ، کە ئیمراڵینە پێسە گۊشەگیری ملۊ ڕاوە.

ئێمە ئینایمۍ جە  ٣٩ یەمین ساڵیاڎوو هەنگامەو ١٥و ئابینە .وەڵۍ جەژنەو ژیوایۊ کورڎساننە زەمەنێوە تاریک  کورڎسانەنە بۍ و فاڕیا پەی ناوەندێوە دماکەوتەی. ١٥و ئابی چە نۊعە فاڕیایوەش کورڎساننە ئارد ئاراوە؟

وەڵۍ گرڎ چێوێوەنە جەژنەو ژیوایۊ جە گەلەکەیما و دۊستاو گەلەکەیما و گرڎوو هامڕایا مەبارەک کەروو. جە شەخسیی فەرماندەی نەمر عەگید (مەعسوم کۊرکماز) و زیلانۍ فیدایۍ (زەینەب کناجی) گەشمەرڎاو شۊڕشیما کورڎساننە یاڎ کەرووە ئا وەعدە کە دێبێنێما پەنە ئەوەخوایش کەرووە.

 جە چند ڕۊی  ویەرڎەنە سەدەمین ساڵیاڎوو پەیمانەو لۊزانی بۍ. قسۍ فرۍ کریۍ. لۊزان سەروو کورڎسانیوە پەیماننامەو جینۊسایدا. پێسە پێناسە کریا. ڕاسا جە چوارچوەو لۊزانینە کورڎساننە بەتایبەتی سەرنیشتوو کورڎسانینە سیاسەتوو قڕکەرڎەێوە سیستماتیکی لوا ڕاوە. جە ساڵەو ٥٠و لۊزانینە یانۍ ساڵەو ١٩٧٣ گلێرگەی کوردی لوابۍ حەنداو مەرڎەیۊ. پێسە نەوەشێوە وەرڎەموو مەرڎەینە کەوتەبۍ. چی وەختەنە هەنگامەکاو ڕابەر ئاپۊی فرە تارێخیۍ بێنۍ. سەرەتا گرووپی ئایدیۊلۊژی وەش بی، دماتەر پارت وەش  بی و  خەبات کریا. دوژمن پینەیشە زانا و هەستش پەنە کرد. دلۍ تەڤگەروو شۊڕشگێڵنیی گرڎینینە وەڵێکەوتەی ئاما ئاراوە. وەراوەروو ئینیشایچەنە بە سەروازییانە دەسشا وست دلۍ دۊخەکەی. ڕژێمی سەروازیی ١٢و ئەیلوولوو ١٩٨٠ تورکیانە بی بە دەسەڵاتدار،  سیاسەتوو قڕکەرڎەیفرەتەر تند بییۊ.

 مدرامانوو زیندانەکا بە هەنگامەو ١٥و ئابی زیاتەر وێنا کریا

  وەراوەروو ئینەینە ئەوەڵۊ  زیندانەکانە مدرامانێوە تارێخیی کریا و دماتەر بە سەرکرڎایەتیی هامڕا عەگید هەنگامەو ١٥و ئابی وێنا کریا. بێگومان ئینە ئاسان نەبۍ. ئا وەختە گێڵایۊ فەلەستینۊ پەی  وەڵاتی ئاسان نەبۍ. وەروو ئانەیە دەوڵەتوو تورکی کورڎسانش کەرڎەبۍ بە زیندانێوە سەروەڵا. فرە سەخت بۍ. ئا وەخت کادیراو  تەڤگەرە کەیما جوگرافیاو کورڎسانی نەشناسینۍ. پەی نموونەی ئا گرووپە بێنۍ بە کۊمپاس (جەمسەرئرمانێ) و نەخشە بلا بۊتان، گارزان وفرەو یاگای تەری و هەرێمەکا بشناسا. دژواری و تەنگوچەڵەمەکۍ فرۍ بێنۍ. وەلۍ بڕوابەوێبییەی  و قەرارڎاریما قەوەت بۍ. گرووپەکۍ وچکلۍ و وەلۍ قەرارشا گەورە بۍ. بە  مانیایی و کۊشیا پێسە بناغەکە نریارە. هەنگامەکۍ یاویا یاگۍ و فرەو کەسی بە جیاواز ورشا سەنگنا. وەلۍ پەی گەلوو کوردی مەعناش فرۍ بۍ. ئەرەیاونای جەنگێوە چەکداری ئەرەپڕاێوە ئاسایی نەبۍ. فرە مەعنێش بێنۍ، پەی گلێرگێوە، کە وەرمنە هایش بیەبۊوە، بی بە ڕۊشنایی و قەڵەمباز.

ۋەڵۍ گرڎ چېۋېنە جە ڕوو ئایدیۊلۊجی و سیاسی و کۊمەڵایەتیۊ ئی هەنگامۍ ۋەڵېوەبۍ. ڕاسا لایەنېوە لەشکریچ بۍ کە بە ڕۊحۍ فیدایی کریا. جە ماوەو دەیەقەو نیمېنە بارەگاو جەندرمەی جە دهۍ کۊنترۊڵ کریا. بە سەرمەشقی ئەرداڵی و بەدرانی هجومۍ فیدایانە ئەنجام دریا. جە شەمزینانیچ گۊزلوگلو عەلی و زەکیان(ئەمین تاشتان) بە هەمان شېوە مامەڵەشا کەرڎ، واتە لایەنی سەروازی ۋېش بۍ، بەڵام لایەنی سیاسی ۋەڵېوەبۍ، پەیامش دا. مدرایۊبۍ جە ۋەران ۋەرو بەکۊیلەکەرڎەو کورڎینە، ماڕاو زرۍ کۊیلایەتی بۍ. سەرهۊردای ئینەبۍ. سەرهۊرداکۍ ١٩٩٠ ی پی جۊرە دەسشا پنە کەرڎ. ئېمە پینەی ماچمۍ ئاخېزو ژیۋایۊ. واتە سەر جەنۊ زینڎەکەرڎەیۊ. حەرپاسە ئینەیچ ئاخېزۍ فکریش ۋەشکەرڎ، نەتەوە بیەیش خوڵقنا. جە سەرنیشت دەورۍ چینەش گېڵنا. ساڵەو ١٩٨٨ ی کە کۊکوشی هەڵەبجەی  جە پانیشتوو کورڎسانی ڕۋەش دا، پېشمەرگۍ کېشیېوە و جەنگەکە مرڎا. جە ۋەرکەوتوو کورڎسانی خەباتی ئازاڎیی وازی کورڎی بەرەو دما هەنگامە نیۍ، واتە بېدەنگیېوە بۍ. جە سەردەمۍ پی جۊرەنە، واتە جە ساڵەکا ١٩٨٨، ٨٩، ٩٠، ٩١،ی سەرهۊرڎاو گەریلای جە سەرنیشتوو کورڎسانی بی بە هیواو ڕۊشنایی پۍ گرڎوو کورڎسانی. پا کاریگەریۊ  گەلەکەما جە پانیشت جە ساڵەو ١٩٩١ ی دەسش بە سەرهۊردای کەرڎ. واتە سەرو ئاستی نەتەوەیی کاریگەریۍ بەقوەتش بۍ. بېگومان ئینۍ گرڎ بەڕەنجو ڕابەر ئاپۊی و بە ڕەنجو فیڎاکاری گەشمەرڎەکاوە کریا.

حەتا ئارۊیچ خەتەو ڕۊحی ١٥ و ئابی جە کەسایەتی گەریلاکا ئازاڎیی کورڎسانی و جە گرڎوو ۋیلایەتەکا کورڎسانی جە سەرنیشتوو زاپ، جە مەنتیقەکا پارېزنایی مەدیای، بە مدرامەن ۋېڕاگری ملۊڕاۋە. دوژمە تا ئیسە چنڎین جارۍ هجومش کەرڎەن. وەختۍ چالاکیەکەو ١٥ و ئابی ڕۋەش دا، کەنعان ئەڤەرن ۋاتش،''حەج کەسۍ ئا هەرمانېشە کەرڎۍ بۊ، جە ماوەو ٧٢ سەعاتانە، سەروازەکېما هجومشا کەرا سەر، چېرو حەر تەوەنېنە ۋېشا شارتەبۊوە گېرمېشا و مڎەیمېشا بە داڎگای''. واتە زیاتەر گەشەش ئەسا، پا ۋەڵۍ کۊتەیەی ئارۊ وەشش کەرڎەن کورڎسان و جەهانەنە فکرش خوڵقنا. ئا فکرەی کە وەششا کەرڎ جە کورڎسانەنە بی بە بناغەو ئارڎەینە، فاڕیای  و ئا ئاستە شۊڕشگېڵنیەو ئارۊی، جە سایەو ئی هەنگامېنە وەشەبیېنە. حەرپۊکەی جارېوەتەر جە گەلەکەیما و دۊسا گەلەکەیما و گرڎ لایۍ مبارەک کەرمۍ.

تورکیا سانسۊرێوە قورسش وستەن سەروو جەنگوو سەرنیشتوو کورڎسانی

 سەرنیشتوو کورڎسانینە چی دمایۊ جەنگێوە قورس ڕووەش دا.  دێرسیمنە و خیزان و دماجاریچ نسێبیننە.  گرڎیوە گەرەکتا چێش سەروو کۊشیای سەرنیشتی واچی؟

 چی ساڵاو دمایینە جەنگوو زاپ و مەتینا و ئاڤاشینی زیاتەر بۍ. وەڵۍ ئیساتێچنە وەرنیشت هەمان چێو بۍ.. وەلۍ ماوەو ٨ ساڵی ویەرڎەینە  جەنگ سەرنیشتوو کورڎسانیتنە نەمرڎان و بەرڎەواما. ڕای گرڎین مەتاوا فرە شۊنیشەرە بلا چونکوم دەوڵەتوو تورکیای سانسۊرێوە فرە قورس سەپنا. تەنیا وەختێوە زەرەری گیانیما بۊ هەواڵەکەی وەڵا کەراوە. پەی نموونەی ئیساتۍ ئاگری/گلیداخ ماوەو ٢ مانگان پێسە ساڵەکاو ١٩٣٠چەنی سوپا دایمە ئۊپراسیوننە بۍ، ئیساتێچ ئۊپەراسیۊنێوە نەمرڎا گلیداخنە هەن وفرەو جارایچ جەنگ ڕووە مدۊ. پەیوەندیما چەنی هامڕایاما چاگە هەمیشە نییا، بڕۍ جارۍ پەیوەندی وەش بۊ. بڕۍ جارۍ نامەی دەنگی کیانا، قیامەتا. دژوو هجووموو دوژمنی مدرامان هەن، وەلۍ پا نۊعە کە هیچ زەرەری گیانیما نییا، دەوڵەتوو تورکی هیچ باسش مەکەرۊ. پەی نموونەی ئێساڵ سەرەتاو ساڵێوە فەرماندەو دێرسیمی یاشار بۊتان و شەڤگەر و ئارژین گەشمەرڎۍ بیۍ.  شەهید بوون، هەواڵەکەشا وەڵا کەرڎۊ. ماوۍ چێوەڵتەر هامڕا شۊرش دیلۊک و هامڕا تێکۊشەر دەرسیم گەشمەرڎۍ بیۍ  ١٥ ڕوۍ چێوەڵتەر وەڵاشا کەرڎۊ. یانۍ ٢ جارێن وەختێوە گەشمەرڎێوەما بۊ دوۍ جارۍ باسش کەرا وەلۍ دێرسیمنە هەمیشە ئۊپەراسیۊن هەن، هەیە. فرەو جارا  جەنگیچ ڕووە مدۊ. ئامەدیچنە هەمان چێوا. دماجار هامڕا خێمگین سەرحەد و هامڕێوە،  کە گەلینە گەشمەرڎۍ بیۍ. ئینەش دا بە ڕای گرڎینی وەڵۍ ئانەینە هەواڵوو چند هامڕێوە تەریشا ئەرەیاونا. جگە چانەیچە مارڎیننە، فەرماندەی بەڕێز جانشێر ڕۊژهەڵات چەنی دووۍ هامڕایاش گەشمەرڎۍ بیۍ. ئینەیچشا دا بە ڕای گرڎینی. بۊتاننە، لەیلا سورخوینە و بڕۍ هامڕۍ ژەنی پەی ماوە چند ڕوێوە جەنگشا کەرڎ، بە سەرمەشقایەتیی هامڕا لەیلۍ و هامڕا ڕۊژبین گەڤەرۍ بەسانە جەنگەنە فرە گورزۍ قەوەتێشا دۍ وەنەو دوژمنی. دوژمن ئا وەخت  تەنیا هەواڵوو گەشمەرڎەبییەیشاش وەڵا کەرڎۊ. جیلۊیچنە بە هەمان شێوە؛ هامڕا علی شێر گەشمەرڎە بی، ئادۍ هەواڵەکەشا یاونا، هەرێمێوە جیاوازنە سەرحەدنە هامڕا هێژار زۊزان و هامڕا باگەر گەشمەرڎۍ بیۍ، ئانەیچشا وات. 

یانۍ ئەگەر چێوێوە بۊ خزمەتوو پڕوپاگەندەو جەنگی تایبەتیشا کەرۊ، وەڵاش کەراوە. پڕوپاگەندە چێشا؟ هەمیشە ماچا 'ئێمە مدەیمۍ وەنە، کوشمۍ، تەمام کەرمێ'. چند ساڵێوەن سولەیمان سۊیلو واچۍ 'ئێساڵ تەمامنمێشا'. ئێساڵ ئاندە جەنگ کریان اوە، جەنگ گرڎوو ئەیالەتەکاو سەرنیشتوو کورڎسانینە بییەن، دوژمن وێش جە ڕاو وەڵاکەرڎەیۊ هەواڵوو گەشمەرڎەبییەی هامڕایاوە زانیارییش سەروو ئی جەنگی دان. چی دمایچۊ گارزاننە  ٢٦ ڕوۍ قیامەتشا ورێزنا، هەزاران سەروازۍ، دەیان هەلیکۊپتەرۍ، فڕۊکۍ، فڕۊکۍ سیخوڕیۍ، جەرڎەوانۍ، چەتۍ گرڎشا بەشدارییشا کەرڎ. خەیاڵشا بۍ تەوقەش بدا و گێراش، وەلی دیما ئا عەگیدۍ چا چەنی گژیێنۍ. ئا فیداکاری و وێگێرییەو هامڕا ڕێدور سیسەری و ئەرڎەم ئاراراتی جیهاننە نموونەش نییا. یانۍ وەراوەروو ئا گرڎە دژوارییوە  دڵسۊزیی  وێشا پەی ئا ڕێبازەیە نیشانە دا. ئاخیرۊ دەورەو هامڕا ڕێدوریشا دا و واتشا 'وێت دە دەسۊ'. وەلۍ هامڕا ڕێدور تا دما فیشەک بەفیداییانە گژیا و گەشمەرڎە بی. بێگومان ئینە فرە شەرەفمەندانە و بەنرخا. ئانە عەگیدیین. بەرزۊبییەی ئاستوو گیانبازیین، بنەڕەتنە گەریلاکاو سەرنیشتی گرڎشا سەروو ئی بنەما و فیداکارییوە  هەنگامە منیا. 

سەرنیشتنە جەنگێوە  قارەمانانە هەن

پەی نموونەی ئا یاگۍ جەنگەکە دلێشنە تندا سەرنیشتا، چی دمایایچۊ نسێبیننە هامڕێوە ملۊ سەروو هەرمانێوە، چا دوژمن پەنەش زانا و جەنگ ڕووە مدۊ، دوژمن بە پاو وێش هەواڵەکەش وەڵا کەرڎۊ. بڵاوکرڎەوە، وەلۍ  دماتەر زانیارییەکێما یاوۍ دەس. ئا هامڕا تا ئاخر جەنگ کەرۊ و دماجار شکۊی شۊڕشگێڵنانێش ڕاش مەدۊ پەنە وێش بدۊ دەسۊ و پێسە گەشمەرڎە بۊ. ئی ڕووەدایۍ ماوەو دوۍ حەفتانە ڕووەشا دێنە، کەسایەتیی هامڕا ڕێدور سیسەری و هەم کەسایەتیی هامڕا دەسان بۊتانی نسێبیننە خەتەو ئی سەرڎەمەینۍ، هەڵوێستوو دەسان بۊتانی و ڕێدور سیسەری و ئارڎەم ئاراراتی درێژەپەنەدەروو هەڵوێستوو هامڕا خەباتی و زاناین، کە ساڵەی وەڵینە مارڎیننە بە مدرامان گەشمەرڎۍ بیۍ ئینە پیمانەکەن.

 بەکوڵی جەنگێوە چینە سەرنیشتنە هەن. جە چند ڕۊی ویەرڎەنە هەواڵەکۍ باسوو ئانەیە کەرا، کە جەنگهەن سەروو خەتەو   قاشورایۊ، جەنگ بەرڎەواما. چونکوم ئارۊ باسشا کەرڎ. ڕەنگا چاگە گەشمەرڎێما با، وەلۍ هەڵای هیچۍ ڕۊشن نەیاوان لاما.

بەکوڵی سەرنیشتنە جەنگ و مدرامان بە قارەمانێتیوە هەن. ئا هامڕۍ کە نامێم ئارڎۍ و ئانێچ نامێم نارڎۍ، ئەوەڵۊ هامڕا لەیلا سورخوین، جانشێر رۊژهەڵات و خەمگین سەرحەد و هێژار زۊزان، یاشار بۊتان و علی شێر و جە کەسایەتییشانە گرڎوو گەشمەرڎەکا بەڕێزۊ یادشا کەرووە، ئادۍ سەرمەشقێمانۍ، فیداییەکاو سەرڎەمینۍ. ئازایەتی و قارەمانێتییشا هەمیشە ڕێکێما ڕۊشنە کەرۊوە. 

چێنە گەرەکما چێوێوە تەر واچوو: بەتایبەت چی وەختەنە هەم سەرنیشتنە و هەم مەنتێقەکای تەروو جەنگینە، دەور و هەرمانەو ژەناو کورڎی، کە نموونێوە تارێخی نیشانە مدۊ هێز و ئیرادەو ژەناو کورڎی ئازادیوازی بە چە شێوازێوەن. هامڕا لەیلا تەنیا فەرماندۍ یەژا ستاری نەبۍ، فەرماندۍ تەماموو مەنتێقەو بۊتانی بۍ. دەورێوە چینەش بۍ. فیداکاری و سەرمەشقبییەی دەسان بۊتانی و ئارڎەم ئاراراتی و هێژار زۊزانی هەرگیز ویر مەشۊوە، ئادۍ فیدایینۍ. هەریۊشا شێرێوەن، بەڕاسی یارای و ئازاییشا یاگۍ شانازیین پەی  گەلەکەیما. یاگۍ شانازییێوە گەورەین و سەرچەمەو  گەورەیی  سەربەرزیین پەی گرڎوو ژەناو کورڎی، ئادۍ بەتایبەتی یادشا کەرووە.

چەقو هجومە ئەرەگیریەکا ئینا زاپەنە

ئا جەنگەی کە ئیسە ناۋەنڎو چەقەکەش زاپا، دماین ئاژە چا چېشا؟

پېسە مزانیۊ دۊڵەتو ترکی قڕکەری جە ساڵەو ٢٠٢١ ی بە هجومەکاش پۍ سەرو گارەی گەرەکش بۍ جە مودۍ کوڵەنە خەتەو پانیشتوو کورڎسانی کە ئېمە پنەش ماچمۍ هەرېمەکا پارېزنای مەدیای، ئەرەگیر کەرۊ. نەکریا؛ گەرەکشابۍ ساڵەی دماینە ئەرەگیرش کەرا ، بە فراوانی ئامۍ و ئېساڵیچ بەهەمان شکڵ بۍ. واتە یەرۍ ساڵېن دەوڵەتو ترکی حۊڵ مڎۊ زاپی ئەرەگیر کەرۊ و چا بنەوزۊ. ئانە هەڵای ۋەردەواما، چا جەنگۍ قورس هەن. بېگومان نەک حەر جە ۋەرکەوتوو ۋەرنیشتوو زاپی، بەڵکم چایچ هەن، جە مەتینا، حەفتانین، خواکوڕکیچ جەنگ هەن. جە خەتەو پانیشتینە جە فرەو یاگاوە مدرامانی پا جۊرە کریۊ، بەڵام ئارۊ چەقو ناۋەنڎەکەش زاپا.

ئی جەنگە کە ٣ ساڵېن جە ژاپ ۋەردەوامیش هەن نەک حەر جە تاریخو جمیەرەکەیمانە، جە تاریخو گەلوو کورڎیچەنە پەڕېوە تازەن، ئېمە سەرو تاریخو مدرامانو کورڎسانی ئەۋەکۊڵیای کەرمۍ. حیچ مدرامانۍ، پېسە ئانەو زاپی ٣ ساڵۍ جە هەمان سەنگەرەنە ئەنجام نەدریان. سەرەڕاو ئانەی  کە بە پاو سەردەمی گرڎ جۊرە چەکېوە ئینا دەسو دوژمنیۊ، ئی ئاژە پی جۊرە ڕاوەبەرکریۊ. حەرپاسە جە ۋەران ۋەرەنە دوژمن گرڎ جۊرە چەکېوە  تازەو سەردەمی بەکارمەرۊ. ئینە جەنگو ئینسانی ۋەران ۋەر بە ئینسانی نیا، جە نگو تەکنەلۊجیای ئاسمانین. ئینە ٣ ساڵېن ۋەردەوام بەکارمۍ. کۍ زانۊ مشۊ چن تەنۍ تەقەمەنی جە حەر مەترۍ چوارگۊشەنە جە زاپ کۊتەبۊرە واری.

سەرکۊتەی مدرامانو زاپی دەسو حکومەتو پانیشتی حېقم تەر کەرۊ

بەڵام دەوڵەتو ترکی ترسنۊکی پا نەیۊ  نەمرڎاوە، دژوو ئېمە چەکی قەڎەغە، بۊمبی ئەتۊمی تاکتیکی و کیمیاۋی بە کار مارۊ. سەرەڕاو بەکار ئارڎەو  چەکی قەڎەکریایچ، بەکارئارڎەو گرڎ چەکېوە تازەی و  ئارڎەی دەیان هەزار سەروازۍ و چەتۍ و یاردی دای پەدەکەی، تا ئیسە سەرنەکۊتەن. واتە مدرامان پەی گەلەکەیما باڵاش کەرڎەن پۍ ئاستېوە گرنگی. پۍ گرڎوو گەلوو کورڎی یاگۍ فەخریا. کوڕو کناچۍ کورڎی ٣ ساڵېن دژ بە تەکنەلۊجیاو سەردەمی جەنگو ئیراڎەی کەرا. بەچەکی سوک ئی جەنگیە کەرا. ڕەنگە ئامابۊ بڕۍ مەنتیقېوە ، بەڵام نیا گرڎ یاگېنە. مەتاۋۊ بېنە فرەو یاگاوە. بەڕاسی ئینە دەسکۊتا پۍ گەڵەکەیما.

سەرکۊتەی مدرامانی چېگەو شکسو دەوڵەتو ترکی دەسۍ حکومەتو هەرېمی و سیاسەتو پانیشتوو کورڎسانی بەقوەت کەرۊ. ماڕای دەوڵەتو ترکی چېگە پۍ گرڎوو کورڎا دەسکۊتۍ گرنگا. جە تاریخەنە ئینە یۋەم جارا. ۋەڵتەریچ سەردەمو عوسمانیەکانە پی جۊرەبۍ، سەردەمو ترکەکایچەنە پاسەبۍ.  وەختۍ هجوم کەرېنە سەرو جمیەری کورڎی، جە ماۋۍ کەمەنە یاۋېنۍ بە مراڎ. بەڵام ئیسە تەماشەکەرڎۍ، ٨ ساڵېن دژوو ئېمە جەنگ کەرا. ئا گرڎ هامڕېما ئینۍ زینڎانەنە، ئا گرد سیاسەڎمەدارۍ زینڎانی کریېنۍ، ئا گرڎ هامسەرۊک شارەوانیۍ جە ئەرکەکاشا لا دریېنۍ وستېنېشا دلۍ زینڎانی، ئەشکەنجەی دەرونی ۋەران ۋەر بەڕابەر ئاپۊی بەکار مارا، سەرو گەریلایۊ جەنگېوە پا جۊرە فراوان ئینا ئارانە. ئانە ٣ ساڵېن ئا هجومۍ ۋەرو چەما گرڎوو جەهانیۊ ملا ڕاوە.

قەڵاکېما مەڕەکۍ چېرو زەمینینۍ

بېگومون بڕۍ فاکتەرېچ هەنۍ. هەم قەناعەتو کۊڵنەڎای گەریلای، هەمیچ فراوانکەرڎەی تاکتیکەکەیشا کە کەرانەش،هەمیچ تازە بیەیۊ کە جە ۋېشەنە خوڵقنانش، بناغەو ئانەیش ۋەشکەرڎەن. ئارۊنە تیمە پسپۊڕیەکۍ چنی تیمە گېڵیارو نیمچە گېڵیارەکا جە مېڎانەکانە گژیا. حەرپاسە جەنگو چېر زەمینی ملۊڕاۋە. پېسە چنی ۋەڵتەر  ئا قەڵۍ بېنۍ کە ئینسانەکۍ بە ساڵان و مانگان ۋېڕاگریشا چنە کەرېنۍ، ئیسەیچ قەڵاکې ئېمە مەڕەکۍ چېر زەمینینۍ. حەر مەڕېوەما قەڵېۋەنە. سەرەڕاو ئانەی دوژمن گرڎوو تواناکا ۋېش بەکار مارۊ، سەرەڕاو حۊڵەکاش ساڵو نیمېن  هەڵای نەتاۋانش وڕنۊشا.

هەڵبەتە ئا جەنگە تەنیا جەنگو ۋېپارېزنای نیا مەڕەکانە. نا! جە مېڎانەکایچەنە جەنگۍ قورس هەن . جەنگۍ بە ڕېباز و پارېزنای ئاکتیڤی ملۊڕاۋە. حەرپۊکەی پارېزناو هجومیچش ئینا چنە. پۍ نمونەی دوژمن قبوڵس کەرڎ  کە جە زاپەنە ٥ سەروازېش کوشیېنۍ و بڕېچشا زامڎارۍ بیېنۍ. دوژمن دڎانشا مەنیۊ پۊرە،  بەڵام گرڎ ڕۋۍ کوشیېسا هەنۍ. بەڵام دەوڵەتو ترکی ئانیشا جە گەلەکەیش و گرڎ لایۍ شارۊوە. ئینە ڕاسیەکەن. بېگومان ئی جەنگە فرە گرنگاو ئیسەیچ وەردەواما. ئېمە چۍ ستراتیچ وەڵۍ وزمۍ. ڕېبازی تاکتیکی وەڵۍ وزمۍ. ئېمە ماچمۍ  ئېمە چېگە سەرگنمۍ. ئېمە ئەرەیاۋنمېش کە سەرەڕاو توانای و دەرفەتی ناهامسەنگی نا ۋەران ۋەری ئېمە سەرگنمۍ. بەڵۍ؛ جە لایېوە ژمارېوە فرە چەکو سەروازۍ هەنۍ، جە لایەکەی تەرۊ چەکو ژمارە کەمېنۍ. بەڵام چا لایەنۊ کە ژمارەو چەک کەما ئیراڎە فرە بەرزا، خۊتان هوشیاریا، گیانبازا و ئینا سەرو دۊزۍ ڕەوایۊ. چی ڕووۊ ئېمە بەقوەتېنمۍ. ۋەرو ئانەی ماچو ئېمە جە دمادماینە سەرۍ گنمۍ. ئیسە ئاژەکە پی جۊرەنە و بەرەو سەرکۊتەی بریۊ. مشۊم گەلەکەما بزانۊ قەڵۍ مدرامانۍ گۊرۍ هەنۍ، ئا هونەرو مدرامانەی چۍ ڕاوەبەرکریۊ، بەپیتەی ئاڵتونیە یاگې وېش تاریخەنە کەرۊوە. ۋەرو ئانەی ئینە چېۋۍ ئاسایی نیا؛ چېۋۍ نائاساین، گربگ و تاریخیا. ئیسەیچ پی جۊرە ۋەردەواماو سەرۍ گنمۍ.

جە زاپ جەنگېوە گیانبازی ملۊڕاۋە، بەڵام مەعەل ئەسەف جارېوەتەر خەتەو خیانەتی ئینا ئارانە. پەدەکە جە هەرېموو ۋەرکەوتوو زاپی  دەسش بە جمای کەرڎەن. جە فرەو ڕواوە یاردی سوپاو ترکی مڎۊ ڕاشا پۍ کەرۊوە. مەڵامەتو ئی جۊرە مامەڵەکەرڎەو پەدەکەی چېشا؟ ئامانجو پەدەکەی چنی ئاڎیشا چېشا؟

بە پەیلواو من پەنەوازەن چېۋۍ چی بارۊ وچیۊ. وەختۍ تەماشەو تاریخی کەرمۍ، ساڵەو ١٨٠٦ ی چنی سەرهۊرڎاو  عەبدوڵا بابانزادەی جە کۊیە، یۋەم سەرهۊردای گەلوو کورڎی دژ بە دەوڵەتو عوسمانی  وهەم جە سەردەمو کۊمارینە، جە دژوو گرڎ سەرهۊردایۍ گەلوو کورڎی گرڎ وەختۍ دۋۍ ڕېبازېش گېرتېنېنە ۋەر، ئانۍ چېشېنۍ؟

یۋەم: ۋەردەوام جە بەینو زلهېزەکا ۋەرنیشتی و ڕوسیاینە گەمەشا کەرڎەن، ئاژەو  جیۊستراتیجی تورکیایشا کەرڎەنە بە مژارو ساتو سەودای، حۊڵشا دان پۍ سەرکوت کەرڎەی جمیەری ئازاڎیی کورڎی و فرەو جاریچ پەشتیوانیشا جە حەردوەلای هۊرگېرتەن.

دۋەم: ناکۊکی و دوەبەرەیی بەینو و  کورڎةکاشا قوڵتەر کەرڎۊ هاموەخت هەمیشە پەشتەو لایەنی کورڎیشا گرت، دژ بە ۋېڕاگرا هجومشا ئەنجام دا پا جۊرەیچچ ۋېڕاگریشا ماڕا.

جەنگ بەینوو پەکەکەی و تورکیاینە نییا، بەینوو گەلوو کورڎی و دەوڵەتوو تورکینە هەن

دەوڵەتوو تورکی ئارۊ گەرەکشا هەمان چێو کەرۊ. هەوڵێش ئینۍ چی چوارچوەنە. وچیۊ ڕۊو ئێمە تارێخنە شاریانۊ. ئەگەر گەرەکتانە جە ئارۊی بیاودێنە، مشۊم خاس جە تارێخی بیاودێنە. تورکیانە گفتوگۊ و کۊبییەیۊ بۍ، قسۍ باڵوێزەکاو تورکیای وڵاتانە جیاوازۍ بێنۍ. چاگەنە ستراتیژوو وێشا باس کەرا. ماچا "سەدەو دووەموو کۊماری، سەرڎەموو گەورەبییەی تورکیاین، بۊ بە سەدەو تورکیای". جە ستراتیژوو وێشانە چوار ئامانجۍ وزا وەڵۍ و قسەوباسەکاشانە باسشا کەرڎەن. یەکەمشا دۊزوو کورڎین و چا بارەوە ماچا "تا تورکیا هەرێمەکەنە بۊ بە دەوڵەتێوە گەورە وەڵێکەوتە، پێویسا پەرسەو کورڎی نەمەنۊ. چێوە هەواڵگری و تەکنیک و پەیوەندییەکا وزمۍ هەرمانە.  "

دڵنیانا وەختۍ ماچا پەرسەو کورڎی، تەنیا مەبەسشا ئێمە نییەنمۍ، پێسە پەکەکەی. بەڵکوم دژایەتیکەرڎەی دەوڵەتی و ستاتۊێوەن پەی کورڎی وەرکەوتوو دلێڕاسەینە، پاسە مامەڵە کەرا. یانۍ سەروو ئی بناغەیۊ ستراتیژەکەیشا مجارە، ئەرڎۊگان، باخچەلی، پیرنچەک و ئەرگەنەکۊن سەروو ئی بناغەیۊ هامپەیمانییەکەیشا درێژە مدا پەنە. یاگۍ یۊگێرتەیشا دوژمنایەتیی کورڎان. هیزی ئەرڎۊگان بەئاشکرا واتش: "ئۊپەراسیۊنەکێما دژوو تەڤگەروو ئازادیی کورڎستانی سەرنیشتوو سووریای و عێراقینە درێژ مدەیمۍ پەنە". بەهەرمانەکی هەڕەشێش کەرڎۍ. ئینەیە کەرا بناغەو سیاسەتی میاندەوڵەتییشا. بە ناتۊی ماچۊ: "ئەگەر گەرەکتا ناتۊنە مەنمێوە نەلمۍ پاڵوو ڕووسیای، مشۊم ئی کێشەیە چارەسەر کەری، یانۍ مشۊم وەعدوو پەیماننامەو لۊزانی ئەوەخوای کەریوە". ئیساتۍ دیپلۊماسییەتوو وێشا سەروو ئی بناغەیە بەرا ڕاوە. 

بەکوڵی، ئارۊ جەنگوو بەینوو ئێمە و دەوڵەتوو تورکی، تەنیا جەنگوو بەینوو پەکەکە و دەوڵەتوو تورکی نییا، بەڵکوم جەنگوو بەینوو دەوڵەتوو تورکی و گەلوو کورڎین، ئەگەر دەوڵەتوو تورکی ئی جەنگەیە دۊڕنۊ، گرڎوو کورڎی سەرگنا.

دەسوو سیاسەتوو کورڎی گرڎوو پارچەکانە قەوەت بۊ، ڕاسا ئارۊ گەرەکشانە زاپ و گارەی گێرا، وەلۍ چەمشا ئینا سەروو مەنتێقە ستراتیژییەکاو پانیشتوو کورڎستانیچ. گەرەکشانە پێسە بە تەوەنێوە دوۍ مریچڵۍ کوشا: یوەم، گورزێوە وەنەو پەکەکەی بدا، دووەم، دڵوو پانیشتوو کورڎستانی گێرا. یانۍ گەرەکشانە دۊخێوە بسازنا، هەروەخت گەرەکشابی بداش وەنە. مشۊم ئینەیە وینمۍ.

لێوە تەرۊ، بەشێوە جە تورکمانا و هامکاراشا هەرێمەکەنە، نەخشەشا پەی وێشا کێشتەن، کە کەرکووک و تەلەعفەر و هەولێرنە، میت چاگە ئەرەمەرزیێش نیێنێرە و نامێش نیێنۍ تورکمانستان. ئاشکران کە  سیاسەتوو ئیساتۍ دەوڵەتوو تورکی سەروو وێرانکەرڎەی گەلوو کورڎی ئەرەمەرزیان. یانۍ وێرانکەرڎەی ئیرادەو گەلوو کورڎی. دوژمنایەتیی گەلوو کورڎی بییەن بە بناغێوە پەی یۊگێرتەیشا. بە چەمپۊشی جە  بڕۍ جە گوتارە سیاسییەکا، ئەگەر بدیەیمۍ گرڎوو قسە و هەوڵەکاشا، جە نیازە سەرەکییەکاشا میاومێنە. 

چنڎین چېۋۍ دەربارەو پەدەکەی هەنۍ، کە.....

چی ئاژە ڕۊشنەنە پۍ چی پەدەکە دژ بە سیاسەتەکا دەوڵەتو ترکی مە مردۊوە، بە پېچەوانۊ پەشتگیریش کەرۊ ؟ چینەی مەیاۋمېنە. ئا کەسەی جە سیاسەتیچ بیاۋۊنە چینەی مەیاۋۊنە. بەڕاس ئینە چېشا؟ خۊ پەدەکە ماچۊ من نوېنەرایەتی کورڎی وکورڎسانی کەروو . بەڵام دەوڵەتو ترکی گەرەکشا کورڎی و کورڎسانی دلېنەبەرۊ. پۍ چی ئانڎە دژوو ۋەرنیشتوو کورڎسانیا؟ چونکی گەرەکش نیا ستاتیۊیۍ چا پېک بۍ. ماچا ستاتۊکەما پانیشتەنە غەڵەت بۍ. ئەگەر کەسۍ واچۊ یاگۍ غەڵەتەنە بېنا، مەگەر تەعویزش مەکەرۊوە؟ ئیسە ئی هەرمانۍ کەرا. بەڵام پۍ چی پەدەکە ئینەی مەۋینۊ، هەڵای هامکاریشا کەرۊ، مشۊم ئینەی ڕۊشن کەراوە. نەک حەر ئېمە، گرڎوو گەلەکەیما چی هەڵۋېسیە مەیاۋانە. با تەمامو دۊزوو ئازاڎیی کورڎسانی وزمۍ لاوە. تەنیا سەرنیشت نیمەو کورڎسانیا و نزیکېنمۍ جە دەوڵەتو ترکیۊ. گەرەکشانە نەفەسەما بڕا. ئېمەیچ گەرەکمانە سیاسەتو قڕکەرڎةو ئاڎیشا سەرکوت کەرمۍ. ئېمە جە زینڎانەکانە و جە کەشەکانە و جە گرڎ یاگۍ سەرنیشتینە جەنگ کەرمۍ، تەنیا چەکی تەنیا کەسیما هەن، ئاڎۍ گرڎ جۊرە تەکنەلۊجیېوەشا ئینا ۋەرو دەسانە.

پۍ نمونەی، هەڤاڵەکېما جە زاپ پۍ ماوەو ٣ ساڵا بە ئیراڎەو چەکی تەنیا کەسی جەنگشا کەرڎ، ئینە شکۊو شانازین پۍ گرڎوو کورڎی . بەڵام دەوڵەتو ترکی گەرەکشا مدرامانو ئاگەی ماڕۊ بلۊ وا، پەدەکەیچ هامکاریش کەرۊ. ڕەنگە بڕۍ واچا پاسە نیا، بەڵام ئینە سەلەمیان و ۋینیان. ئېمە گرڎ چېۋۍ مەواچمۍ. مشۊم ۋەرپەرسەکۍ پەدەکەی بزانا کە ئېمە گرڎ چېۋۍ مەواچمۍ. چېۋی فرە هەن پۍ واتەی.بڕۍ چېو هەن گەرەکما نیا ئیسە باسش کەرمۍ. ئیسە ۋیندۍ دەوڵەتو ترکی زاپەنە گولانە بیەنۊ. چنی گرڎو ئا چەکا کە دەسشەنە هەنۍ ، مەتاۋا قۊرتەکا چارە کەرا و گەرەکشانە تەوقەو زاپی بڎا. ۋینمۍ پەدەکە بیەن بە بەشۍ چی تەوقدایە! هامکاری سەروازی کەرۊ. یاردەی هەواڵگری مڎۊ  و گرڎ زانیاریۍ بەخشۊ. ۋەران ۋەر پی هەرمانا بېدەنگا. ۋەڵۍ ئانەی، کەسۍ جە چەمانکۍ بە نامۍ ئالان ئیسماعیلی جە هجومېوە دەوڵەتو ترکینە گەشمەرڎەبی (بەڕېزۊ یاڎش کەرمېوە و سەرەوەشی جە خانەواڎەکەیش کەرمۍ)، بەڵام پەدەکە حیچ کاروەدایېش نەبۍ. خەڵکی مەڎەنی گیان جە دەس مڎا، گەریلۍ گەشمەرڎۍ با، حیچ کاروەدایېشا نیا، ئینە بە ماناو قبوڵکەرڎەی هجومەکان. واتە پەشتیوانی سیاسی. سیاسەتو دۊڵەتو ترکی کاول کەرڎەو هېزو ئیراڎەو ستاتیۊ و کورڎان. پۊکەی مەبۊ هامکاریشا کریۊ، مشۊم دژشا مرڎاوە. چونکی یاگۍ تەرسېنە پۍ گرڎوو کورڎی. ئېمە چی نزیکیەیسا مەیاۋمېنە. پۍ نمونەی گەریلا یاگېوە بەکار مارۊ . چاگە ئاماو لۋای کەرا، زامڎارەکاشا بەراو مارا.، ۋینی پېشمەرگەی بەرا ئاگە. مەساحۍ چۊڵ هەن. یەکسەر پېشمەرگېش بەرانە سەروازۍ ترکی ئینۍ چا و ئېمەیچ ئینایمۍ چۍ، ۋینی ئاڎۍ مەیا بەینما.

ئێمە گەرەکما نییا جەنگ بەینوو گەریلای و پێشمەرگەینە قۊمیۊ  

ئێمە گەرەکما نییا بەینوو گەریلای و پێشمەرگەینە جەنگ قۊمیۊ. بەڕاسی چی بارەوە فرە هەستیارانە و وەرپەرسانە جممێوە. بەڵام وەرپەرسۍ و فەرماندەکاو پەدەکەی پێسە مەکەرا. بەئاشکرا ماچوو، مزانا ئێمە تێکەڵێشا مەبیمۍ، پەوکایگرڎ ڕێوە گێرانە وەر، ئینە گەورەتەرین هامکاریین پەی دەوڵەتوو تورکی. خاسا، ئەگەر مدرامانوو زاپی سەر گنۊ، تۊیچ سەرگنی دەوڵەتوو تورکی زیادتەر پێویسش بە تۊ بۊ! پشتەو بابەتوو دێرەلوکیوە، ویرۍ چانەیە کەراوە کە ئی یاگۍ بەکار بارا و بیاوا  زاپ.

گەرەکما چیوۍ بە گرڎوو گەلەکەیما و گرڎلاێوە واچوو: تا ئیساتۍ جەنگی ڕاستەوخۊ و ڕووبەڕوو بەینوو گەریلای و پێشمەرگەینە نەبییەن، جبەروو ئینەیۊ گرڎ چێوۍ ڕووەش دێنە. ئەگەر ڕاش وەنە نەگێریۊ پەدەکە نەمرڎۊ ئی جەنگە قۊمیۊ. حەرچەند ئێمە گەرەکما نییا _بڕوا کەروو، حیچ کورڎێوەیچ ئینەشە گەرەک نیا_ ئادۍ دەس وزا گرڎ یاگۍ، مەیا وەرڎەمما. بێگومان یاگێنە ئینە ڕووە مدۊ. ئەگەر چێوۍ چانە ڕووە بدۊ، خەڵک گاڵتەما پەنە کەرۊ. بۊ بایسوو شەرمی پەی سیاسەتی کورڎی، چی وەرپەرساو پەدەکەی ئینەیە مەوینا؟

بەکوڵی، ئەگەر ئی جەنگە ڕووە بدۊ، ئاخۊم بەڕاسی ئینەیە موازا، ئیتر چی پێسە کەرا، ئێمە ماناپی چێو مەدەیمۍ. وەلۍ تەرسۍ چانۍ هەنە و وینیۊ.

ئەگەر مدرامانوو زاپی مەڕیۊ، پەدەکە چە قازانجێوە کەرۊ؟

واوەی داوا جە گەلەکەیما کەروو، بەڕۊشنی ماچوو، من گلەیۍ چی یاواینە سیاسییە کەروو. سەرەتا داوا جە گرڎوو ڕۊشنویرا و هونەرمەندا و وەڵاتپارێزنە بێلایەنەکا و پارت و سیاسەتمەدارا و گرڎوو ڕێکوزیایە مەدەنی و دیموکراتیکەکا کەروو: بەیا و  بوینا کۍ سەروو حەقین و کۍ غەڵەتا! ئەگەر ئێمە غەڵەتێنمۍ پەنەما واچا و دوورۍ گنمێوە. مەبەسم ئانەن، با بەیاو وێشا ویناش. هەرکەسۍ وێش بە وەرپەرس مزانۊ وەراوەروو دماڕۊو کورڎی، مەبۊ چینەیە بێدەنگ بۊ.  مشۊم دەنگ بەرز کەرۊوە و دژش مدرۊوە، ئینە تەرسینە پەی گرڎوو کورڎی، ئەگەر سیاسەتوو دەوڵەتوو تورکی بیاوۊ ئەنجام، پەی گرڎوو کورڎی ختەرا. ئیساتۍ ئەگەر مدرامانوو زاپی مەڕیۊ، پەدەکە چە قازانجێوە کەرۊ؟ چینەیە مەیاومێنە. تەسەوروو ئینەیە نەکەرێنا، پی ئاستەوە کەسما مەیاومۍ بە هیچی، تارێخەنە کورڎ دایم پێسە شکسش ئارڎەن.

مشۊم خەڵک هۊشیارۍ با. جەنگێوە هەن، لاێوەش تانک و تۊپۍ و گرڎ نۊعە چەکۍ و سەدان هەزار سەروازۍ و سیخوڕۍ و چەتێنۍ، بە چەکی قەدەغەکریایچۊ. لاکەی تەر، ڕۊڵەکاو کورڎینۍ وێشا فیدایی کەرا پەی وەڵاتەکەیشا، نییەنێشۊنەو زەڕیوە و  بەرژەوەندیی کەسییوە، بە ئیرادەو وێشا جەنگ کەرا. ئەگەر من بوو، پەشتیوانیی ئانەیە کەروو کە دەرفەتش کەمتەرا و سەروو حەقین. ویژدان هەن. ئێمە ماچمۍ، بێلایەنۍ بیدۍ، تەماشە کەرڎۍ ئاخۊ ئێمە شکس مارمۍ یا دەوڵەتوو تورکی؟ ئاخۊ پێویسما بە پارێزنای دەوڵەتوو تورکین؟ نا ئینە ڕاس نییا و ماناش مەدەیمۍ پەنە، موازمۍ دەسوەڵیوستەیۍ بۊ پەی مرڎانی ئینەیە. دماجار داوا کەروو هۊمێد کەروو ئەنجامش بۊ، ئەگەر ئەنجامش نەبۊ، ئیتر مەتاومۍ ڕاش وەنە گێرمۍ. چونکوم پێسە مەبۊ مشۊم ئینە وینیۊ.

چند نمووێوە تارێخیۍ کە مشۊم پەدەکە ویرشا چەنە کەرۊوە  

داوا وەنەو پەدەکەی و سەرۊکوو پەدەکەی کاک مەسعوودی کەروو: ئانەیە بزاندۍ، ئەگەر ئێمە نەبیمۍ، دەوڵەتوو تورکی پی دوژمنایەتییەو کورڎاوە، سڵام وەنەو  شمەیچ مەکەرۊ. ئەگەر ئێمە دلێنە بەرا نۊبەو شمەیچ مۍ ئینە هەقیقەتا.مشۊم ئینەیە ویندۍ و دژوو گەریلای هامکاریی دەوڵەتوو تورکی نەکەرڎۍ. نەکەن، ئی سیاسەتەیە مرڎندۍ. جەنگوو گەریلای جەنگوو وەڵاتپارێزنین. گەریلا وێش فیدای ئی وەڵاتەیە کەرۊ. گەریلا ڕۊڵەو گرڎوو پارچەکاو کورڎستانین. ئەگەر جەنگوو گەریلای و پێشمەرگەی قۊمیۊ، پەی چندین ساڵا درێژە کێشۊ، ئینە مەبۊ بە شەرم پەی سیاسەتی کورڎیی؟ مەگەر جیهاننە ترسناکتەرین قۊرتەکا بە واتەواچ چارە مەکەرا؟ چی کورڎۍ پێسە مەکەرا؟ مشۊم گرڎ لایۍ فکرێش چەنە کەراوە.

گەرەکما دووۍ نموونۍ تارێخیۍ چی ڕووەوە باس کەروو.

سەرڎەموو لۊزاینە، پەرسەو ئانەیە  ئاخۊ شاندوو تورکیای نوێنەرایەتیی کورڎی و تورکی کەرۊ،  بی بە بابەتوو ڕۊی. ئا وەختە کەمال ئەتاتورک نوێنەروو دێرسیمی و حەسەن خەیری چڕۊ ماچۊ: جلی کورڎیۍ کەرەنە، لوە مەجلیس، بە زوانی کورڎی قسۍ کەرە  و واچە "شاندوو لۊزانی بە سەرۊکایەتیی عیسمەت ئینۊنۊی نوێنەرایەتیی ئێمەی کورڎیچ کەرۊ و بروسکۍ کیانە". حەسەن خەیری ئینیشا گرڎی کەرۊ. جلی کورڎیۍ کەرۊنە و ملۊ مەجلیس و قسۍ کەرۊ و بروسکۍ کیانۊ. ئینە پەی چندین کەسای تەری ڕاسا. دماو ڕووەدایەکەو شێخ سەعیدی، وەختۍ کەسێتییە کورڎییە دیارەکۍ گیریا، حەسەن خەیریچ گیریۊ و حوکمش مدا. پەنەش ماچا: "بە جلی کورڎیێوە لوای مەجلیس و بە زوانی کورڎی قسێت کەرڎۍ، ئینە تاوانا" سزاو قەنارەیش پەی بەرکەرا. حەسەن خەیرییچ ماچۊ، بە قسۍ ئەتاتورکی ئینەم کەرڎەن. پێسە ماچا، ئەتاتورکی واتەن: "مادام دەرڎەو گەلەکەیشا مەوەرا، دەرڎەو ئێمەیچ مەوەرا" و مەلۊ دەموو حەسەن خەیرییوە. پینەیچە  حەسەن خەیریی دریا قەنارە.

نموونەی دووەم، سەرحەدنە، نموونەو حوسێن پاشاو کۊرەین. حوسێن پاشاو کۊرەی، هامڕاو شێخ ئەحمەدوو بارزانی بۍ.  وەختێوە جە سەرڎای ئادینە گێڵۊوە، بە خیانەت گەشمەرڎە کریۊ سەروو دەساو سیخوڕێوە میتی (ئا وەخت نامێش میت نەبێ). ئینجا گنا دماو زارۊڵەکاش. دماو ٥٠ ساڵا ستەمێوە نەمەن جە زارۊڵەکاش نەکەراش. ئیسەتێچ بە نەوەکاشا کەراش، یانۍ ئیسە حوسێن پاشاو کۊرەی کێن؟ دەیان ساڵۍ خزمەتوو عوسمانییەکا و دەوڵەتوو تورکیش کەرڎ،٤٠ هەزار سەروازێش بێنۍ، کورڎستانش پارێزنا دژوو ڕووسیای. دژوو سەرەورڎای شێخ سەعیدی مرڎاوە تا مەرڎ خزمەتوو دەوڵەتوو تورکیش کەرڎ، عاقیبەتەکەش ئینە بۍ.

وەشا ئینسان ویرۍ چی دووە نموونا و هامشێوەکاشا کەرۊوە، پەوکای ماچوو مشۊم چی قۊناغە تارێخییەنە، هەقیقەتوو دەوڵەتی قڕکەروو تورکی بشناسدۍ. دوورۍ گندۍ و هامکارییشا مەکەرڎۍ. یانۍ ئەگەر یۊگێرتۍ نەبیمۍ، لاو کەمیوە هامکاریی دوژمنی نەکەرمۍ. ئینە هومێد و بانگەوازوو ئێمەن. بڕوام پاسنێنە، ئینە ئەنجامش بۊ، ئەر نەبۊش ئی دۊخە  ئەرێی نییا و پەڕا تەرسی.

ئاخرۊ، ئەگەر چێوێتا هەن پەی واتەی، با بژنەومێش...

گەرەکما واچوو: ئێمە ئینایمۍ قۊناغێوە تارێخیی گرنگەنە. ئارۊ گرڎ لایۍ وەرکەوتوو دلێڕاسەی و جیهان وێشا پەی جەنگی حازر کەرا. دەوڵەتوو تورکی ئی سەدەو کۊماری، بە سەدەو گەورەبییەی تورکیای مزانۊ.  بە مانێوە تەرە، تەرسی سەروو دماڕۊو گەلەکەیماوە هەنە.چەنی ئانەیچە کۊشیایما سەروو بناغەو هەڵمەتەو ١٥ی ئابی، بەتایبەت هەنگامە تاکتیکییەکاو گەریلاکاو ئازادیی کورڎستانی جە ٣٠ ساڵی ویەرڎەنە، سەروو بناغەو دەسکەوتە قووڵەکا پێک ئاما، بی بە بناغێوە پەی سەرکەوتەیما، ئانەش مەنەن ئانەن گەلەکەما هەرمانەو وێش کەرۊ.

ستراتیژوو ئێمە، جەنگوو گەلی شۊڕشگێڵنین. جەنگوو گەلی شۊڕشگێڵنی یانۍ گرڎ وەڵاتپارێزنێوە هەرمانەو وێش کەرۊ، کەس نەواچۊ مەتاوو هیچ کەروو، گرڎما بە پاو توانای هەوڵۍ دەیمۍ، بە مانێوە تەرە گەریلاکاو ئازادیی کورڎستانی ئارۊ کۊشیای و مدرامان کەرا. سیاسەتوو کورڎی بەرا ڕاوە. وەلۍ مشۊم گەلەکەیچما بەشدارۍ با. مشۊم تێکەڵۍ با و وێشا بە ساعیبوە بابەتەکەی بزانا. بکەن. دوژمن گەرەکشا گرڎ یاگێوەنە برەو بە سیخوڕی و لەشورەشی و ماددەی هۊشبەری بدۊ. ئا وەخت پەنەوازا کۊشیای و پارێزنای و ڕێکوستەی کریۊ بە بناغە. مشۊم گلێرگەما وێش ڕێک وزۊ. مشۊم گەنجێما تێکەڵۍ کۊشیای با. سیاسییۍ با، یان جڤاکیۍ و سەرەورڎای و وێپارێزنای و گەریلایەتی، سەروو حەربناغێوە بۊ، مشۊم بەشداریی کۊشیای کەرا.

مشۊم  یۊبییەیما بونیاد بنیەیمۍ و ڕێکوستەیما مسۊگەر کەرمێ

چی قۊناغە گرنگەنە، حەرچند فرسەتی گەورەما هەن، بەتایبەت چا قووڵاییۊ کە تەکنیکنە هەنما، کریۊ بەرۊما بەرەو سەرکەوتەی. نموونەو ئینەیچە، مدرامانی یەرەساڵەو زاپین. متاومۍ سەرۍ گنمۍ. ئەزموونما هەن. ئیساتۍ ملمۍ ساڵەو ٤٠ ەوە. گەرەکمانە ئی ساڵۍ گەورۍ و نائاساییە بۊ. تواناێوە چانێما هەنە. ئیرادە و ئەزموون و ئەدای تاکتیکییەو گەریلاو ئازادیی کورڎستانی سەروو ئاستی هونەریوە بناغەو سەرکەوتەێوە گەورەین. چی بارەوە، پێویسیما بە قەرارێوە هامبەشین. مشۊم وێبییەیما بونیاد بنیەیمۍ و ڕێکوستەیما مسۊگەر کەرمۍ. ئەر پاسە کەرمۍ، ساڵەو ٤٠می، ساڵێوە گەورۍ بۊ. مشۊم گرڎ لاێۍ وەرپەرسۍ با و هەرمانە گیرا دەس، ئێمە وێماوە نامێما نەنیان جەنگوو گەلی شۊڕشگێڵنی. بڕۍ کەسۍ چینەیە مەیاوانە و ماچا، سەرڎەموو جەنگی لوان پاسەیچ نییا. ئەگەر گرڎما یۊی گێرمۍ و ڕێکۍ گنمۍ بە ئەدێوە تاکتیکییە و ستراتیژییەی ڕاسە کەس مەتاوۊ ملمارە سەرگنۊ و بە ئازادی سەروو ئی خاکیوە مژیومۍ. خاکە دەژین. مشۊم  دوژمنیچ ئینەیە بزانۊ، دەرەقەتما نمەیا. تەنانەت ئەگەر بڕۍ کورڎێچشا چەنیبا. چونکووم ئی بناغەیە، بۊ بە بناغەو سەرکەوتەی. ئێمە بڕواما پینەینە و سەریچشۊ مرڎمۍ و کۊشیایما گەورەتەر کەرمۍ. پێسە ٤٠مین ساڵیادوو ١٥و ئابی کەرمۍ بە ساڵێوە گەورۍ مدرامانی، کارەوانەکەیما پێسە وەڵۍ وزمۍ. ئازادیی جەسەیی ڕابەر ئاپۊی و ئازادیی کورڎستانی چی قۊناغەنە مسۊگەر کەرمۍ و دوژمنی ماڕمۍ. گەلەکەما سەرگنۊ و سەرکەوتەی پەی ئێمەن. سەروو ئی بناغەیە، جەژنەو ژیوایۊ وەنەو گرڎ لێوە مەبارەک کەروو.  

هـ . ش / س. ز