ئه‌وه‌ی په‌ده‌كه‌ی بێزاركردووه ده‌رچوونی په‌كه‌كه‌یه له‌ژێر ده‌ستی و گه‌یشتنه به‌ڕۆژی ئه‌مڕۆ، بۆ ئه‌مه‌ش چه‌ندین جار هه‌وڵی له‌ناوبردنی داوه، به‌ڵام ئایدیۆلۆژیا و سیاسه‌ت و باوه‌ڕی په‌كه‌كه و هونه‌ر و رێبازی رێبه‌ر ئاپۆ هێرشەکانی پوچەڵ کردوەتەوە.
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی له ده‌یه‌یی دووه‌مین له سه‌ده‌ی ٢١ و گۆڕانكاریه‌كانیش به‌خێرایی گوزه‌ر ده‌كه‌ن، گه‌لی كوردیش وه‌ك هێزێكی ئاكتیف و خاوه‌ن توانست به‌هه‌موو هێزیه‌وه له‌مه‌یدانه. داگیركه‌ران و زلهێزه‌كانی مۆدێرنیزمی سه‌رمایه‌داریش له‌گه‌ڵ ناكۆكی و دووبه‌ره‌كی نێوانیان، به‌ڵام له‌سه‌ر پرسی كورد زۆربه‌ی كات هه‌نگاوی هاوته‌ریب ده‌نێن و خۆیان له پرسی ره‌وای گه‌لی كورد نه‌بان ده‌كه‌ن و ته‌نها وه‌ك پرسێكی سیاسی رۆژانه‌یی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن. ده‌كرێ بگوترێ سیاسه‌تی زلهێزه جیهانییه‌كان و ده‌وڵه‌ت – نه‌ته‌وه داگیركه‌ره‌كانی سه‌ر كوردستانیش ئاشكرا بووه. بۆیه ده‌بینین به‌گشتی كورد به هه‌ستیاریه‌وه نزیكیان ده‌بێته‌وه‌و باوه‌ڕیان پێناهێنێت.
نزیك ده‌بینه‌وه له‌سه‌ده‌یه‌ك له هه‌بوونی حیزبێكی وه‌ك په‌ده‌كه، ده‌بینین هه‌ر ساڵ له ساڵی پاشتر زیاتر پێداگری له‌سه‌ر به‌كرێگیراوه‌تی و خۆخستنه باوه‌شی داگیركه‌ران ده‌كات. راسته له‌م گوتاره ناكرێ ئه‌و مێژووه هه‌مووی هه‌ڵده‌ینه‌وه، یان جاری یه‌كه‌م نه‌بێ له‌سه‌ر به‌كرێگیراویه‌تی و نۆكه‌رایه‌تی په‌ده‌كه بۆ داگیركه‌ران قسه بكرێ، به‌ڵام ده‌بێ بزانرێ په‌ده‌كه كه تا بینه‌قاقای كه‌تۆته ناو زه‌ڵكاوی نۆكه‌رایه‌تی، ته‌نها په‌یوه‌ست نییه به ئه‌مڕۆكه‌ی، به‌ڵكو پێشینه‌یه‌كی مێژووی هه‌یه.
له‌هه‌ر ده‌یه‌ك له ته‌مه‌نی په‌ده‌كه دوو كرده‌وه‌ی پاكتاوكاری و له‌ناوبردنی كردووه، یه‌كیان له‌ناوخۆی حیزبه‌كه‌ی، ئه‌وه‌ی دووه‌میش له‌سه‌ر ئاستی نه‌ته‌وه‌یی، بۆیه‌ش له‌لایه‌ك نه‌ی هێشتووه له‌ناوخۆی حیزبه‌كه‌ی ده‌نگی ناڕازی و ئیراده‌یه‌كی سیاسی ده‌ركه‌وێت، له‌لای دووه‌میش نه‌یهێشتووه له‌ئاستی نه‌ته‌وه‌یش كه‌سایه‌تی یان پارتیه‌ك ده‌ركه‌وێت، بۆیه له‌ئان و ساتدا په‌لاماریانی داوه و به‌ناوی كوردایه‌تی له‌ناوی بردوون. راونانی هه‌مزه عه‌بدوڵڵا دواتریش مامۆستا برایم ئه‌حمه‌د و ج.تاڵه‌بانی، له‌لای تریش شه‌هید كردنی سلێمان موعینی و هاوڕێیانی له رۆژهه‌ڵاتی كوردستان، به‌هه‌مانشێوه شه‌هید كردنی حه‌مد ئاغای مێرگه‌سۆری و رۆڵه‌كانی، له‌ولای تریش شه‌هید كردنی دكتۆر شڤان و سه‌عید ئه‌لچی له باكووری كوردستان...هتد، ئه‌مه به زنجیره تا رۆژی ئه‌مڕۆش به‌رده‌وامه.
ئه‌وه‌ی كه په‌ده‌كه‌ی بێزاركردووه ده‌رچوونی په‌كه‌كه یه له‌ژێر ده‌ستی و گه‌یشتنه به‌ڕۆژی ئه‌مڕۆكه‌یه، بۆ ئه‌مه‌ش چه‌ندین جار هه‌وڵی له‌ناوبردنی داوه، به‌ڵام ئایدیۆلۆژیا و سیاسه‌ت و باوه‌ڕی په‌كه‌كه و هونه‌ر و رێبازی تێكۆشانی رێبه‌ر ئاپۆ ئه‌و هێرش و په‌لامارانه‌ی په‌ده‌كه‌ی پووچه‌ڵ كردۆته‌وه. یه‌كه‌مین شه‌هیدی په‌كه‌كه به‌ده‌ستی رێكخستنی په‌ده‌كه‌ی كۆنتڕای توركیایه به‌ناوی "ستێركا سۆر" ئه‌نجامدرا. ئه‌مڕۆكه‌شی له‌گه‌ڵ دابێت، په‌ده‌كه یه‌ك رۆژ له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه له‌ناو ئاشتیدا نه‌بووه، كاتێك باسی ئاشتی و رێكه‌وتنی كردووه، ئه‌وا سیاسه‌ت و هونه‌ری رێبه‌ر ئاپۆ بووه بۆ ئه‌وه‌ی پلان و دوژمنایه‌تیه‌كانی په‌ده‌كه پووچه‌ڵ بكاته‌وه، ئه‌گه‌رنا په‌ده‌كه باوه‌ڕی به ئاشتی و پێكه‌وه كاركردن و یه‌كێتی و یه‌كریزی كورد و كوردستان نییه، به‌ڵكو ئێوه بڵێن ئه‌مه موتڵقگه‌راییه نابێ، منیش ئه‌ڵێم فه‌رموو دیرۆكی ئه‌م حیزبه شن و كه‌وی بكه‌ن و بزانن ده‌گه‌نه ئانجامێكی چۆن؟
داگیركه‌رانی كوردستان له‌كاتێكی هه‌رە لاوازدان و زۆر پێویستیان به‌كورد هه‌یه، گه‌لی كورد و تێكۆشانه‌كه‌ی ئه‌مڕۆ له هه‌ر ڕۆژێك زیاتر ده‌توانێت له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ دانیشێ و باس له چاره‌سه‌ری دۆزه ره‌واكه‌ی بكات. به‌ڵام په‌ده‌كه له‌پێناو ئه‌وه‌ی دۆزی ره‌وای كورد نه‌گات به‌چاره‌سه‌ری به‌هه‌مووشێوه‌یه‌ك بۆته دارده‌ستی داگیركه‌ران. نمونه، مێژووی به‌كرێگیراوه‌تی له‌گه‌ڵ ئێران و شا و خومه‌ینی ده‌زاندرێت. به‌هه‌مانشێوه به‌كرێگیراوه‌تی له‌گه‌ڵ رژێمی به‌عس و پێكه‌وه هاتنه‌وه‌ی بۆ داگیركردنی هه‌ولێر و خۆسه‌پاندنی به‌سه‌ر ده‌سكه‌وت و ره‌نج و ماندووبوونی سه‌ده‌یه‌ك له تێكۆشانی باشوور ئه‌ویش هێشتا كۆن نه‌بووه.
ماوه‌ی ٣٢ ساڵه، به‌بێ ئه‌وه‌ی یه‌ك رۆژی پشتگوێ خستبێ، له ده‌وڵه‌تی داگیركه‌ری تورك زیاتر دوژمنایه‌تی تێكۆشانی باكووری كوردستان ده‌كات. بێگومان له‌م ماوه‌یه‌شدا خه‌ڵكی باشووری كوردستانی له‌خشته‌بردووه، به‌ناوی ئه‌وه‌ی "ده‌مه‌وێ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانی راپه‌ڕین و ده‌سكه‌وته‌كانی خه‌ڵكی باشوور بپارێزم، بۆیه ده‌بێ دۆستایه‌تی ده‌وڵه‌تی تورك بكه‌م !"، هه‌روه‌ها " ته‌ڤگه‌ری ئازادی كوردستان دوژمنی ده‌سكه‌وته‌كانی باشووره، بۆیه ئه‌وان تاوانبارن، ده‌بێ رووبه‌ڕوویان بووه‌ستمه‌وه"، هه‌ڵبه‌ت درۆ كردن به‌ناوی گه‌لی كوردستانه‌وه بۆته پیشه‌ی په‌ده‌كه به‌درێژای ته‌مه‌نی.
له‌ماوه‌ی ١٠ ساڵی شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان و رۆژهه‌ڵات و باكووری سوریا، په‌ده‌كه هه‌موو هێزی خستۆته خزمه‌ت ده‌وڵه‌تی داگیركه‌ری تورك، به‌ره‌ی نوسره، داعش و چه‌ته‌كانی تورك له سوریا. بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ده‌سكه‌وته له‌بین بچێ، هه‌روه‌ها گرووپێكی به‌كرێگیراوی وه‌ك ئه‌نه‌كه‌سە و هه‌ندێك چه‌كداریشی به‌ناوی چه‌ته‌كانی رۆژی دروست كردووه و ده‌یه‌وێت به‌هه‌ر ره‌نگێكبێ ئه‌و ده‌رفه‌ت و سه‌ركه‌وتنه‌ی شۆڕشی رۆژئاوا بكه‌وێته ده‌ستی داعش و نوسره و چه‌ته‌كانی تورك.
له‌دژی شه‌نگال بینیمان به‌ر له ئه‌نفالی ٣ی ئابی ٢٠١٤ ئێزیدیه‌كانی وه‌ك كۆیله بۆخۆی به‌كارده‌هێنان. له ٣ی ئابیش به رێكه‌وتن له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی تورك و ئیسرائیل چ ئه‌نفالێكی هێنایە سه‌ری ئێزیدیه‌كان. له‌دوای ئه‌وه‌ی ئێزیدیه‌كان به‌و ئه‌نفاله له‌ناو نه‌چوون و گه‌ریلای ئازادی كوردستان و هێزه‌كانی یه‌په‌گه و یه‌په‌ژه گه‌یشتنه هاواریان، ده‌بینین له ٢٠١٦ وه هه‌ڕۆژه‌و له‌ژێر ناوێك هێرشی سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌ی ئێزیدی ده‌كات. ئه‌وه‌ش ئاشكرایه له ٢٠٢٠ وه به‌ناوی رێكه‌وتنی ٩ی ئۆكتۆبه‌ر له راستیدا پیلانگێڕیه‌كه له‌گه‌ڵ كازمی و نوێنه‌ری نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان و به‌ڕینمای ده‌وڵه‌تی تورك رۆژانه هێرش و په‌لاماری كۆمه‌ڵگه‌ی ئێزیدی ده‌كه‌ن و تا ئێستا چه‌ندین پێشه‌نگ و سه‌ركرده‌ی ئێزیدیان شه‌هید كردووه، هۆكاره‌كه‌شی ته‌نها یه‌ك شته ئه‌ویش له‌به‌رئه‌وه‌ی رووی قێزه‌وه‌نی په‌ده‌كه‌یان ناوێت و ده‌یانه‌وێت خۆیا خۆیان به‌ڕێوه‌به‌رن. له رۆژی ئه‌مڕۆش ده‌بینین چۆن پێكه‌وه دیواری خیانه‌ت له‌نێوان سنوری رۆژئاواو شه‌نگال دروست ده‌كه‌ن.
له ساڵی ١٩٦٤وه په‌ده‌كه دوژمنایه‌تی خه‌ڵكی سلێمانی و ئیراده سیاسیه‌كه‌ی ده‌كات، بۆیه‌ش مێژووی شه‌ڕه ناوخۆیه‌كان دووباره ناكه‌مه‌وه، به‌ڵام له‌م ماوه‌یه‌یی كه ج.تاڵه‌بانی له ٢٠١٢وه نه‌خۆش كه‌وتووه تاكو رۆژی ئه‌مڕۆ، په‌ده‌كه وه‌ك مۆرانه به‌ربۆته گیانی یه‌نه‌كه و هیلاكی كردووه. كاتێك یه‌نه‌كه بیه‌وێت خۆی كۆبكاته‌وه له رێگای كۆبوونه‌وه‌و كۆنگره‌كانی یان په‌یوه‌ندیه‌كی سیاسی له‌گه‌ڵ برایانی له پارچه‌كانی تر دروست بكات، به‌تایبه‌ت له باكوور و رۆژئاوا، ئه‌وا به‌تاوانباركردن و هێرشكردنه سه‌ری له رێگای میته‌وه، واده‌كات ئیراده‌ی سیاسی له سلێمانی پارچه پارچه بكات و بیهێنێته ئاستێك كه‌نه‌توانێ به‌رگری له خۆی بكات.
په‌ده‌كه دوای ئه‌وه‌ی له ٨ی ته‌ممووزی ٢٠٢١ به‌دڵی ئه‌و نه‌یاره‌كانی له‌ناو یه‌نه‌كه په‌راوێزخران، ئه‌مجاره‌ش بۆ ئه‌وه‌ی ناوخۆی یه‌نه‌كه به‌گوێره‌ی خۆی دیزاین بكاته‌وه هه‌وڵی تری دا، به‌تایبه‌تیش له پرسی سه‌رۆك كۆمار. بێگومان ده‌زانرێت كه په‌ده‌كه ناكۆكی له‌گه‌ڵ كه‌سایه‌تی به‌رهه‌م ساڵح نییه، به‌ڵكو ده‌یه‌وێت وه‌ك هێزێكی یه‌ده‌ك مامه‌ڵه له‌گه‌ڵه یه‌نه‌كه بكات و له‌خزمه‌ت خۆیدا به‌كاری بێنێت، به‌هه‌مان شێوه له پرسی هه‌ڵبژاردنی هه‌رێمیش هه‌مان سیناریۆی به‌غدا دووباره ده‌كاته‌وه.
په‌ده‌كه به هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی داگیركه‌ری تورك، له‌به‌غدا ده‌یه‌وێت كورد پارچه بكات، له هه‌رێم ئیراده‌ی سیاسی و ره‌نگی جیاواز نه‌هێڵێت و سلێمانی بێ ئیراده بكات، به‌و دزی و تاڵانی و گه‌نده‌ڵیه‌یی ده‌یكات ئابووری هه‌رێمی هێناوه‌ته سه‌ر ساجی عه‌لی، هه‌ولێری كردۆته مه‌یدانی ته‌راتێنی ده‌زگا سیخوڕیه‌كانی هه‌رێمی و جیهانی، بۆیه به‌رده‌وام هه‌ولێر مووشه‌ك باران ده‌كرێت. له‌لایه‌كیتر ده‌یه‌وێت هێز و توانا و به‌رخودانی مه‌خمور و شه‌نگال تێكبشكێنێت و شۆڕشی رۆژئاوا له‌باربه‌رێت. بۆ ئه‌مانه‌ش هه‌موو پیلانه‌كانی خستۆته‌گه‌ڕ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی داگیركه‌ری تورك، چ له كۆبوونه‌وه‌كانی میونخ، چ له ئه‌وانه‌ی ئه‌نتاڵیا، بۆ ئه‌وه‌ی گورزێكیتر له په‌كه‌كه بووه‌شێنێت.
ئه‌وانه‌ی سه‌ره‌وه كه زۆر به‌خێرای باسم كردن، شتێك پیشان ده‌دات ئه‌ویش، په‌ده‌كه هێزێكی به‌ناوی كوردی كۆنه‌په‌رست و به‌كرێگیراو، بۆته ده‌سكه‌لای ده‌ستی هێزه داگیركه‌ره‌كان و چه‌تە و نۆكه‌رانیان. ئه‌مڕۆكه بۆته مه‌ترسیه‌كی جدی له‌سه‌ر ئه‌و توانست و ده‌رفه‌ته‌ی گه‌لی كورد له كوردستان به‌ده‌ستی خستووه. بۆیه ده‌بێ هه‌رچی زووه رێگری لێ بكرێ، ئه‌گه‌رنا كاره‌سات ده‌خولقێنێ.
ده‌بێ كه‌س خۆی وا فریو نه‌دات كه په‌ده‌كه بۆچی دوژمنایه‌تی په‌كه‌كه و شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان ده‌كات، یان بۆچی نایه‌وێت هیچ هێزێكی سیاسی خاوه‌ن ئیراده له‌باشووردا هه‌بێت، له راستیدا په‌ده‌كه كێشه‌ی له‌گه‌ڵ ستراتیژی هێڵی نه‌ته‌وه‌یی كوردی ئازاد هه‌یه. ئه‌ركدار كراوه بۆ ئه‌وه‌ی كورد له هیچ پارچه‌یه‌كی كوردستان و به‌هیچ جۆرێك نه‌بێته خاوه‌ن هیچ ده‌سكه‌وتێك، ئه‌گه‌ر ده‌سكه‌وتێكیشیان به‌ده‌ست خست، ئه‌وا له‌ده‌ستیان بسینێ یان له‌ناوی به‌رێت. بۆیه ئه‌گه‌ر په‌ده‌كه نه‌وه‌ستێنن ئه‌وا كوردستان وێران ده‌كات.
ف.ق
