دما بە دماو ئامای هاکان فیدانی پۍ عېراقی و هەرېموو کورڎسانی، ئاشووب و فیتنە ئاێرش وەردا کەرکوکی و خجڵ بۍ بەرمیلە بارووتەکە تەقۊوە.

ڕۊو ٢ ئەیلول و ئی مانگۍ بە مەڵامەتوو ۋېنیشاندایۍ جە کەرکوک چوار گەنجۍ شارەکەی، کە حەرچوارشا کورڎۍ بېنۍ گەشمەرڎۍ بیۍ.

فەرهاد کەریم پلەدار جە سوپاو عېراقی سەبارەڎ بە گېرتەی تەقەکەرەکا ماچۊ،"تەقەکەرەکۍ پېسە شەخسی دیارۍ نیەنۍ و مەزانیۊ کېنۍ، ئەگەر تەماشەیچ کەرمۍ جە ۋېنیشانداکا وەڵتەروو بەغڎایچەنە چنڎین کەسۍ گەشمەرڎۍ بیۍ، بەڵام حیچ کەس نەگیریا، چونکی چی وەختانە و جە وەختوو ۋېنیشانداینە تەقەکۍ هەڕەمەکیېنۍ و فرەو وەختی جە بەروو هېزە ئەمنیەکاوە جە وېنیشاندەرا کریا".

فەرهاد ئاماژەش پانەیچ کەرڎ،"لوجنېوە پۍ ئی مەبەسیە پېکئامان چەمەڕاکەرمۍ بیاوا بە ئەنجام".

پەدەکە چی پاسەش کەرڎ ئامانج بارەگا بۍ یان موزایەدەی سیاسی؟

دکتۊر دڵپاک تاهیر ئەنڎاموو ئەنجومەن و سەرکردایەتی یەنەکەی جە چەمپنەکۊتەیېنە چنی ستېرک تیڤی ۋاتش،"پەدەکە چنڎین بارەگۍ تەرېش کەرکوکەنە هۊرگېرتېنۍ، بەڵام پۍ چی مەگېڵۊوەو ئاوەڎانشا مەکەرۊوە، بەڵام سەروو بارەگېوە جەنگ و ئاشووب منیۊوە، پۊکەی ئینە ڕۊشناو ئاشکران ئینەی پەدەکەی کەرڎ موزایەدەی ناسیۊنالیستی قەومی بۍ نەوەکوو خەموو کورڎی".

بابەکر دڕەیی نۋیسەروو شرۊڤەکاری سیاسی ماچۊ،"بە حوکمو ئانەی ماوۍ ڕاوەبەروو گرڎین و ڕۊشنۋیری و هونەری سلېمانی بېنا ئاگاڎاربېنا، کە خەڵک و کەرکوکی بە تەماموو پېکئامایەکاشۊ حەزکەرېنۍ گېڵۊوە پۍ سەروو کەرکوکی، بەڵام بە داخۊ هەرمانەش پۍ نەکریا، سەرەنجام نە پېسە نەتەوەکا تەری، گېرە خودوو کورڎیچ ڕەخنەو گلەیېشا بېنۍ جە سیستمی ئیداری شارەکەی کە دەسوو کورڎیۊبۍ".

دڕەیی ئاماژەش پانەیچ کەرڎ،"کورڎ ئشیۍ سازشش سەروو کەرکوکی نەکەرڎۍ و جە ماڎەو ١٤٠ینە ڕاپەرسای پۍ کەرکوکی یاگەگیر کریۍ، چونکی نەوشیروان مستەفا واچۍ چنی بۊ شاروو ۋېت و یانەو ۋېت وزی ڕاپەرسایۊ".

بابەکر ۋاتیچش،"جە دماو پرۊسەو ئازاڎیی عېراقی، حەرچوار سەرۊک کۊمارە تازەکۍ عېراقی کورڎۍ بېنۍ، بەڵام ئاڎۍ خەموو نەتەوەو خاکیشا نەبۍ، پۊکەی حیچشا پۍ کەرکوکی نەکەرڎ".

جە بارەو دەسوو تورکیایچ جە کەرکوکەنە بابەکر ۋاتش،"کەرکوک بە ئشناسنامە شارېوە کورڎین، شاروو پېوەرە ژیۋایا، وە دەسی ئەرەگیری و چەپەڵ و تورکیای پۍ سەروو کەرکوکی ۋەرمۍ بەتاڵا. تورکیا حەجگیز مەتاۋۊ پېسە دهۊکی بارەگای سەروازی کەرکوکەنە مەرزنۊرە، چونکی کورڎو گلېرگەی میان دۊڵەتی و حکومەتوو عېراقیچ ئینەش ۋنە قبووڵ مەکەرا".

کەرکوک شارېوە فرەنەتەوەییا بە ئشناسنەمە و کورڎیۊ

جە ساڵەو(١٩٥٧)ی کورڎەکۍ (٤٨ %) شاروو کەرکوکیشا پېکئارڎەن، دماو ئاڎیشا عەرەب(٢٨ %) تورکمان (٢١ %) و شارەکەیشا پېکئارڎەن.

جە ئاکاموو سیاسەتوو بە عەرەب کەرڎەی شارەکەینە، کە سەدام حسېن پەیڕەوش کەرۍ، ژمارەو کورڎی شارەکەنە کەمش کەرڎ، بەڵام سەروو ئەساس و دماین هۊرچنیەی، ژمارەو کورڎەکا جارېوەتەر زیاڎشا کەرڎۊ و نزیک بیۊ چا ڕېژەی کە ساڵەو ١٩٥٧ ی بېشا.

ئەنقەرەو تاران بۊڕبۊڕانەو هەژمونیشانە کەرکوکەنە، چانەی مشۊ پېگەو ئېرانی جە کەرکوکەنە هەژموون و تورکیایش ۋیەرنابۊ و کارتوو تورکمانی جە ئیسەنە لوابۊ دەسوو تارانی، بەمەڵامەتوو جەنگوو داعشی و پەیوەنڎی تارانی چنی حەشدی شەعبی و شیعە مەزهەبەکا دلۍ گلېرگەو تورکمانینە.

ئەنڎامۍ ئەنجومەن و سەرکردایەتی یەکېتی کە ۋېش ماچۊ ۋەروو ئاژەکەی گەرەکم نیا نامېم بۍ، بە ئەنەفەیش وات"تاواما بە ئارامی پپیلانەو A پەدەکەی و میتی تورکی دمایی پنەبارمۍ کە حۊڵشا دا ئاشوب و جەنگی نەتەوەیی کەرکوکەنە بنیاوە، بەڵام هەڵای پیلانەو B  و مەتەرسیۍ تەرۍ مەنېنۍ".

جە بارەو پیلانەو B ئەنڎامەکەو سەرکردایەتی یەنەکەی ۋاتش،"پیلانەکۍ ئانېنە پەدەکە جە هۊرچنیە و ئەنجومەن و پارېزگار و کەرکوکینە کیشیۊوە، پینەیچ کورڎ زەرەرۍ فرە کەرۊ و هۊرگېرتەیۊ پۊستوو پارېزگاری قورستەر کەرۊ، چونکی پەدەکە ئەگەر بەشڎاری هۊرچنیەی کەرۊ ڕەنگەکورسیۍ تا دۋۍ کورسیۍ بەدەس بارۊ، پی جۊرەیچە پېگەو کورڎی جە ئەنجومەن و پارېزگاو کەرکوکینە فرەتەر بۊ و کورڎ متاۋۊ پۊستوو پارېزگاروو کەرکوکی هۊرگېرۊوە، بەڵام پیلانەو دوژمنا کورڎی ئانېنە کە کورڎ یەک دەنگ و یۊگېرتە نەبۊ، کەرکوک دەسوو کورڎینە نەمەنۊ".

قەرارا ڕۊو ١٨ / ١٢ / ٢٠٢٣ هۊرچنیەو ئەنجومەن و  پارېزگاکا جە شارەکا عېراقی بېجگە جە یەرە پارېزگاکەو هەرېمی بلۊڕاوە.