سڵام ئازیزا. گووشیەکاتا ڕۆشن کەردێ تا بلمێ سەروو دەرس و مەشقوو ئارۆیما. وەڵێ گردٚ چێوێوی کێ مزانۆ ئارۆ مناسبەتوو چە ڕوێویا؟

-من مزانوو. وەڵتەر نامێما نویسێنە، ئارۆ قەرارا بە کارتی ملی بە نرخەی دەوڵەتیە برێنج و شەکەر بدٚا. ئەدٚام ماچۆ: لالۆ حەمەی واتەن هاگاتا بۆ، ئابرێنجە کە مدٚاش پێمە ئانەیە مشۆ ئانە نەبۆ کە دەوڵەت کیانۆش، ئەجۆ دلێ هەماریەنە فاڕایش فاڕا. ئێمە پینەیچە ڕازیێنمێ. خودٚا نەبڕۆش ئەگەر ئادٚیچی نەدٚا چێش کەرمێ و چێش بوەرمێ. خۆ پەتڵەی ترکیەی بیەن کیلوێو ویس هەزارێ. لالۆ حەمە ماچۆ: ئاساو نەمەنەن تا خەوڵک وێش هاڕۆ. ماچۆ: دەی ئاساویچ بۆ ژەنەو ئارۆی ئی هەرمانا کەرۆ؟ هەر ماچۆ بارە با بوەرمێ. ئەگەر دەوڵەت نەبۆ، یارانەما دۆپەنە و برێنج و شەکەر بە نرخەی هەرزانە نەدٚۆ پەنەما هەڕەو کۆگەی کەرمێ سەرەمارە.

مامام ماچۆ: ئانا کەم کەم زمسانیچ ئاما و بەرگوو هەژاری دڕیای دڕیۆ. لالۆ حەمە ماچۆ: دەورەو جەنگی، یانێ سی و چوار پەنج ساڵێ چێ وەڵتەر کۆپێنێما بێنێ. مانگ بە مانگ گردٚ یانێو بە پاو نفووسێ لوێ دووکانەنە بە کوپێن کە کاغەزڵە گۆلانە گۆلانێ و شمارەدارێ بێنێ، برێنج، ڕوەن، قەن و شەکەر، کەرگێ و گۆشتی یەخزەدە، تایێد و سابوون و ئەچی چێوا بە نرخەی هەرزانە گێرێنمێ. ماچۆ ئەگەر پاسە نەبیایا سەرەو سەرەی وەرێنمێوە. نانیچ هەرزان بێ، بەڵام مەشیا سەفەنە فرە مەنێنیەرە. وەختی چامنە بێ سەعاتێو نۆبەت نەگنێ. ئەی نەوتە چی مەواچی، خۆ ئی گاز و بەن و بەزاتە نەبێ، ئەجۆت ئەگەر کۆپێن نەبیایا نەوتەت گنێ وەرەۆ. دەس دار و زۆردار بەرێش و بێ دەس و بێزۆریچ مەر هەر تەماشەش کەردٚایا و ئاخێش هۆرکێشتێنێ.

-ئا برا نۆبە بدٚە فەتحڵڵا گیان، با یۆ تەریچ بێ سەروو خەتی و بزانمێ پەیلواو ماباقی چێشا. یەک سەرە گێرتەنتەرە، ئەجۆ شریتەنی، بینی نمەدٚەی. باوکەکەم ئاساو بە نۆبەن. درۆسا گووشی تازەت ئەسان و گۆزەڵێ تازێ ئاویش وەشەنە. دەی خۆ ئەگەر کرۆنا نەبیایا مەگەر دەستەو ڕەمایانمێ. دوێ بژنەوەو و یوە کەرە. ئازیزا. جە گردٚ چێوێوی ویەرمێ فرەو قسەکا فەتحڵڵای ڕاسێنێ و منیچ ئا دەورانمە خاس هۆشا و وێم تەجربەم کەردٚەن. جەنگ و جڵەبە و بێ ئێمکاناتی و رزق و ڕۆزی کەم و کۆت و بمبا واران و هەزار چەکمەسەریێ تەرێ. بەڵام خۆ قەرار نەبێ و نیا هەر ئەپا وەزعێوە و ئەچا بار و دۆخەنە مەنمێوە. با ئی باسەیە بازمێ پەی کات و ساتێو تەری. دروێشا نەدٚاینە کارەوانی ئانەیە وڕاونۆ کە ئینا بارشەنە. ئیسە جەنابوو فەتحڵڵایچ ئەجۆ هەر دەمما کەردٚەو مشیۆ باسوو برێنج و ڕوەنی کەرمێ. نا حەقیچش نیا، لەمە کە سێرە نەبۆ بنیادٚم دین و دیامان گێڵۆ. مشیۆ ئەوەڵ لەمەت سێرە بۆ ئیجا فکروو ماباقی چێوایتەری کەری. بەڵام من واتم ئارۆ چە ڕوێوا. با وێم عەرزتا کەروو.

ئەو ئانەیە بشۆ کە ئی حێکایەتەتا ئەژنیە بۆ. «ئەبووڕێحانی بیروونی» نەوەش و سەرەمەرگەنە ها ئی دەیەقە و ئەو دەیەقەنە بێ، ئەو دۆسێویش کە پەی هەواڵ پەرسای ئاما بێ پەی لایش، پرسیارێوەش پەرسا. دۆسەکەش ماچۆ: گەورەم کەی وەختوو پرسیار کەردٚەیا. ئەبوورێحان ماچۆ: ئیجا بزانووشوو مروو خاسا یا نەزانووشوو مروو! ئارۆ ڕۆ جەهانی کتێب و کتێب وانایا. کتێب حاسڵوو ئازموونوو هەزاران ساڵەو بەشەریا. کتێب ئەسبابێو بیەن کە عێلم و دانشوو بەشەریش جە فەوتیای پارێزنان و بە هەر لەونێو بیە بۆ یاونانش دەسوو ئێمە و میاونۆش بە دەسوو نەسڵوو ئایەندٚەی. شکەتا نەبۆ کە هیچ میراسێو ئننەو کتێبی ئەرزشش نیا. کتێب و وانای کتێبی سەبەبوو ئارامشوو ڕۆحوو بنیادٚمەکان. بەخودٚا ڕاسشا واتەن: کتێب عالتەرین ڕەفێقوو ئێنسانین، بە تایبەت جە کاتوو تەنیایەنە. ئەلحەق کتێبا کە بنیادٚمی جە چاڵەو خۆرافاتیەنە بەرماۆ و بەرۆش پەی سەروو قۆلەو بەرزوو ماریفەتی. کتێبا کە شۆڵەو ڕۆجیاری وزۆ دلێ دڵوو ئەهلوو وانای. هەر چندٚە واتەنشا گردٚ کتێبێو ئەرزشوو یەک کەڕەت وانایش هەن، بەڵام ئی پرسێ مێ وەرەو کە ئایا کتێبی خرابیچ ئەرزشوو وانایش هەن؟ یا ئەسڵەن خاس و خراب کاما. ئایا ئانە کە ئێمە وەشما نمێ چەنەش خرابا و ئانە کە حەزش چەنە بەرمێ خاسا؟ ئانە کە چەنی ئەرزشەکا ئێمە سازگارا عالا و ئانە کە لاقرتیێ کەرۆ بە رزشەکاما، یا لانی کەم ئەرێنیشا پەنە نمواچۆ خرابا؟ ماچا یۆ ئەچا ڕایا کە بزانی کام کتێب عالا و کام خرابا، ئەشناسای نووسەروو کتێبەکەی و یا ئا یاگێنە کە چاپش کەرا یانێ ئێنتیشاراتیەکە. ئایا بە پەیلوا شمە مۆرەو ئێستانداردی تەنیا پەی خۆرد و خۆراکی و پەی دەسکارە سنعەتیەکا پەنەوازا، یا مشیۆ جە نەشروو کتێبیچەنە وەرچەم گێریۆ؟ یا نا، کتێب فەرقش هەن و هەرکەس هەرچی مەیلوو وێشا و هەر چی مێ دەمشەنە مشۆ واچۆ و بنویسۆ و بە کەسی مەربووت نیا؟ ئایا شمە تا ئیسە بە سەوقات کتێبتا دان بە کەسی یا جە دەسوو کەسیەو بە سەوقات کتێبتا گێرتەن؟ ئانە چی جە ئارۆلایەو کتێب دای پێسەو کادۆی و هەدیەی جە مەراسمە جۆراو جۆرەکامانە و جە عەیادەتوو نەوەشینەکامانە نەکەرمێ بە باو. با بێوەی ئەگەر سڵامەت بەرشیەیمێ و دەسوو کرۆنایەو نەجاتما بی، ئاوەختە پاسە کەرمێ.

نویسەر: وەلی فەتاحی/پاوە پرێس