وێرەگاو هیزیی دووشەممەی، جە ساڵۊنوو جادەو جمهورینە، شاروو کەرکووکینە پانیشتوو کورڎسانینە، بۊنەو ویەرڎەی سەد ساڵا سەروو لۊزانیرە، بە ناموونیشانوو(کەرکووک و لۊزان ماوەو سەد ساڵانە) کۊڕێوە پەی  پڕۊفیسۊر د. دڵشاد عومەر شوانی ڕێکە وزیا، کۊڕەکێنە فرەو کەسایەتیی ڕۊشنویرا، ڕۊنامەوانا و چالاکا ئامادۍ بێنۍ.

 یاگۍ باسینە، پڕۊفیسۊر د. دڵشاد عومەر شوانی، نویسەر و کۊڵیاروو تاریخین و بەشدارییش دەیان کۊنفڕانسە جیهانییانە کەرڎەن و دەیان کۊڵیایۊێش گۊڤارە میاندەوڵەتی و عەرەبییەکانە و وێمانەکانە هەنۍ دەربارەو تاریخی و ئابووری و کۊمەڵایەتیی شاروو کەرکووکی، نامێبریا ساعیبوو چندین کتێبان پێسە کتێبوو (نەوتەو کەرکووکی و ملەملۍ زلهێزەکا).

 وەڵۍ جەنگی جیهانینە پلانە پەی ولایەتوو موسڵی مجیێبێرە

 سەبارەت بە بەرژەوندیی زلهێزەکا پەیماننامەو لۊزانینە، د. دلشاد عومەر نویسەر و شارەزاو تاریخی واتش: "کۊنفرانسوو لۊزانی پلانەو دەوڵەتاو کۊلۊنیالیزمی بۍ پەی ئی مەنتێقەیە، زلهێزەکاو دنیۍ وەڵۍ جەنگوو یوەموو جیهانینە پلانەو بەشکەرڎەی و دەستگێرتەیشا سەروو نەوتەو ولایەتوو موسڵیرە متێبێرە، وەڵی یاواینە بە پەیماننامەو سیڤەری پلانەو بەشکەرڎەی مجیێبێرە، پەیماننامەو سیڤەری جە ٣١٥ خاڵا وەش بییەبۍ، کە خاڵەو ٣١٠ پەی ٣١٥ باسوو بەرژەوەندیی نەوتۍ کەرۊ، دماو سەرکەوتەی زلهێزەکا دەسکەوتەکاو دەوڵەتوو عوسمانییشا بەشۍ کەرڎۍ و هەشت ڕێککەوتەینامێشا بەستۍ و پەی چەنی بەشکەرڎەی نەوتەو ئی مەنتێقەیە ".

 چەنی سیڤەرنە پارێزناشا  لۊزانیچەنە هەمان هەوڵێشا دێ

 دەربارەو خاڵە سەرەکییەکاو پەیماننامەو لۊزانی، د. دڵشاد عومەر واتش: " لۊزاننە باسوو کوردی و دەوڵەتوو کوردی نەکریان، باس جە دووۍ خاڵە سەرەکییا کەرۊ،  کە یوەم کێشەو ولایەتوو موسڵین، کە خاکوو پانیشتوو کورڎسانین، کە بەریتانیا هەوڵۍ بەستەیۊش بە عێراقیوە مدۊ، کە خاکوو پانیشتوو کورڎسانین، کە لێوە تەرۊ تورکەکۍ گەرەکشانە ئا مەنتێقەیە پەی وێشا پارێزنا، دووەم پارێزنای بەرژەوەندییە نەوتییەکا کەرکووکنە، کە چەنی سیڤەرنە پارێزنێشا لۊزانیچنە هەمان هەوڵێشا دۍ، ئینەیچە بە ڕێککەوتەی چێربەچێر، ٤٠ وەڵاتۍ بەشدارییشا کەرڎەن پەیماننامەو لۊزانینە و لایەنی تورکییچ بەشداری سەرەکی ملەملێکۍ بییەن، کە یاوان سەروو بابەتوو موسڵی".

سەد ساڵۍ ویەرڎەن ملوو  فەرامۊشکەرڎەی  نەتەوەو کوردیرە

نامێبریا تیشکەش وستە سەروو فەرامۊشکەرڎەی کوردی پەیماننامەو لۊزانینە و واتش: "بەرژەوەندییە نەوتییەکاو کەرکووکی کاریگەرییشا بییەن سەروو یەکلاییکەرڎەیۊ پەیماننامەو لۊزانی و بەشکەرڎەی کورڎسانی و لکنای ولایەتوو موسڵی بە عێراقیوە،  پارچەکای تەریچ سەروو ئەرەگیراو کورڎسانیوە، کە ئەنجاموو ئی واقیعەو ئیساتۍ چەنە کەوتەنۊ، کە کورڎسان بەش بی و سەد ساڵۍ ویەرد سەروو فەرامۊشکەرڎەی نەتەوەو کوردیرە، جە ئەرەیاوناێوە ئاشکرانە جە ساڵەو ١٩١٦هەریۊ جە فەڕەنسای و بەریتانیای ماچا، کە دەوڵەتی عوسمانییشا وڕنان و مافوو گردوو گەلە چێرڎەسەکاوعوسمانی بەخشا چا نەتەوایچە تەنیا مافوو کوردی نەدریا".

 کەرکووک بییەن ئا خاڵۍ کە زلهێزەکۍ چەمشا ئینا سەرشۊ

 هەرپاسە دکتۊر دڵشاد باسوو گرنگیی کەرکووکیش کەرد جە ڕێککەوتەینامەو بەینوو وەڵاتە زلهێزانە و ئاماژەش پانەیە کەرد: "کەرکووک شارێوە گرنگوو پانیشتوو کورڎسانی بییەن، وەڵۍ بەشکەرڎەی کورڎسانینە و ئەرەمەرزنای تورکیای کەماڵی و عێراقینە، کەرکووک بییەن خاڵێوە کە چەموو زلهێزاش سەرۊ بۊ، وەڵۍ بەشکرڎەی کورڎسانینە کەرکووک خاڵەو دەسملەرەگێرتەی زلهێزەکا بییەن، بەرژەوەندییە نەوتییەکاو کەرکووکی کاریگەرییشا بییەن سەروو یەکلاییکرڎەیۊ پەیماننامەو لۊزانی و بەشکەرڎەی کورڎسانی، دماو یەکلاییکەرڎەیۊ ویلایەتوو موسڵی بییەن بە خاڵەو چەمبڕیەینە وەڵاتە هەرێمییەکایچ".

 هەر پەرسێوە  شاروو کەرکووکینە بۊ وەڵاتە زلهێزەکۍ و هەرێمییەکۍ مەیا سەروو خەتی

 هەرپاسە نامێبریا بارەو  گرنگیی شاروو کەرکووکیوە پەی وەڵاتە زلهێز و هەرێمییەکا واتش: "پەی سەلەمنای گرنگیی شاروو کەرکووکی پەی وەڵاتە زلهێز و هەرێمییەکایچ ئانەن، کە هەر پەرسێوە ملوو شاروو کەرکووکیرە بۍ تەماموو دەوڵە زلهێز و هەرێمییەکایچ مەیا سەروو خەتی و پێکئاما دلێییەکایچ دژوو کوردی مەیا سەروو خەتی"

 بەرژەوەندیی زلهێزەکا و وەڵاتاە هەرێمییەکا موازۊ کە لۊزان پێسە مەنۊوە

 هەرپاسە  شارەزاکەو تاریخی باسوو کاریگەریی ویەرڎەی سەد ساڵاش ملوو پەیماننامەکێرە کەرد و واتش: "فرەو جارا دەوڵەتوو تورکیای ماچۊ دماو ویەرڎەی سەد ساڵا ملوو لۊزانیرە پەیماننامەکۍ دماییش مۍ، وەلۍ ئینە ڕاس نییا جە هیچ برگێوە پەیماننامەو لۊزانینە باسوو تەمامیایش نەکەرڎەن و سەد ساڵۍ تەنیا سەدێوەن و ویەرڎەن، وەرووئانەیە بەرژەوەندیی میاندەوڵەتیی زلهێزەکا و وەڵاتە هەرێمییەکا پاسە پێویس کەرۊ، ئەنجامەکاو لۊزانی پێسە مەناوە ".

ولایەتوو موسڵی یەکلایی کریانۊ و تورکیایچ ڕازی بییەن

ئاخرۊ  د. دڵشاد عومەر شوانی، سەبارەت بە داواکەرڎەی ولایەتوو موسڵی لاو تورکیایۊ، ئاشکراش کەرد: "وەختۍ ساڵەو ١٩٢٥ (کۊمەڵەو گەلا) بابەتوو ولایەتوو موسڵی یەکلایی کەراوە، تورکیا دژوو ئا قەرارەیە مرڎۊوە و دماتەر ساڵەو ١٩٢٦ هەریۊ جە بەریتانیای و عێراقی و تورکیای ڕێکۍ گنا، سەروو ورگێرتەی ١٠٪ی بەرهەموو نەوتەو عێراقی وەراوەروو ولایەتوو موسڵی، دماتەر ساڵەو ١٩٣٦ بە بڕوو ٤٠٠هەزار جونەیە ئستەرلینییا تورکیا ڕێکەوتەیەکەی دمایی پەنە مارۊ".

س.ز