دماو ئانەیە عەشیرەتەکاو ڕحای و ئامەدی کۊمەڵەشا کەرڎۊ، عەشیرەتە ئەرەنیشتەکاو وانی و شارەکاو دەوروبەریچش بەزووی دەسشا کەرد بە وەشکەرڎەی کۊمەڵەی. بڕۍ چا عەشیرەتا کە چی دمایۊ واننە کۊمەڵەشا وەش کەرد، عەشیرەتەکاو کورحەسنی، بروکی، پینیانیشی و سلەیخانی جە ئەرەیاوناێوەنە باسشا چانەیە کەرڎەن، کە ئادۍ یۊبییەی وێشا ئەرەمەرزنان. نوێنەروو عەشیرەتەکا وەشکەرڎەی  ئەرەمەرزیایەکا پێسە کۊمەڵەی پێکئامای و ئاشتیی گلێرگەی و فیدراسیۊنوو عەشیرەتە کۊنەکاشا ئەرەیاونا.

یاگۍ سەرنجێنە پارێزگار و قەیوم و لایەنە فەرمییەکای تەروو دەوڵەتی بەشدارییشا جە بەرنامەو کۊمەڵەکانە کەرڎەن. کۊمەڵەو عەشیرەتوو میلانی چی دمایۊ شاروو وانینە کریاوە.

سیاسەتوو دەوڵەتی: لەشورەشی، ماددەی هۊشبەر، برەودای بە عەشیرەتگەرایی

ئا دەوڵەتە، کە هانی لەشورەشی و ئالوودەبییەی بە ماددەی هۊشبەری مدۊ شارەکاو کوردستانینە، ئیساتۍ خەریکوو زیندەکەرڎەیۊ ویروو عەشیرەتگەرایین. ڕحا، ئامەد، وانییچش پێسە ناوەندوو عەشیرەتەکا ورچنییەن. ڕۊ نییا کۊمەڵەی تازەو عەشیرەتەکا نەکریۊوە.  دەوڵەت  شاروو وانینە کە سەدان عەشیرەتێش چەنەنۍ، بناغەو جەنگێوە تازەی مەرزنۊرە و ئامادەش کەرۊ، کە جە ڕاو عەشیرەتەکاوە هەوڵۍ مدۊ گەلوو کوردی چێروو دەسەڵاتوو وێشنە بازۊوە.

'عەشیرەتەکۍ پەرە بە جەرڎەوانی مدا'

سینان چفتییورەک پەرلەمانتاروو پارتی چەپی سەوزی بازنەو وانینە، سەبارەت بە زیندەکەرڎەیۊ عەشیرەتەکا بە نامۍ کۊمەڵەیۊ بە ئاژانسوو هەواڵوو فورات (ANF)یش وات، کە دەوڵەت جارێوە تەر دەسش بە یارڎەیدای عەشیرەتەکا کەرڎەنۊ.  چفتییورەک واتش، کە پەشتەو گرنگیدایۊ بە کۊمەڵە و عەشیرەتەکا پاڵنەری سیاسیی هەن.

چفتییورەک واتش، کە بانگەشەو والیی وەڵینوو وانینە، م.ئەمین بیلمەز، کە ماچۊ؛ "عەشیرەتەکۍ دایمە لایەنگێرۍ دەوڵەتینێ" دروێوە گەورێنە و پێسە قسێش کەرڎێ: "ئەزموونە تاریخییەکەما ئینەما پەی ڕۊشن کەرۊوە". بە پاو ئا زانیارییا دەسما کەوتێنۍ، وینمۍ کە دماو ئانەی والی بەشدارییش کەرد،  جە کەرڎەیۊ کۊمەڵەی عەشایرینە، عەشیرەتەکۍ یۊ دماو یۊی کۊمەڵەشا وەش کەرد؛ چونکوم جە ڕووەو  داراییوە دەوڵەت پەشتگیرییشا کەرۊ. مشۊم ئینسان ویرۍ چی پەرسۍ کەرۊوە، چی دەوڵەت کوردستاننە پەشتیوانیی ویری عەشایەری کەرۊ و گەرەکشا ڕاگێری کەرۊ جە تێکشییەی و بەشبییەی؟ بۊنەو گەشەسانای  سیستمی سەرمایەدارییوە، عەشیرەتەکۍ پەرشۍ و وەڵۍ بێنۍ. ئیساتۍ ئابووری و بازاڕ ڕووەش کەرڎێنە شارۊچکە و شارە گەورەکا.  سەبەبوو پاڵشتیی دەوڵەتی جە عەشیرەتەکانە، تەرسەو وەشبییەی گلێرگێوە مۊدێرنی و گەشەکەرڎەی تۊڕێوە مۊدێرنەی، کە بۊ بایسوو وەشبییەی کولتووری تازەی، کە جە ڕووەی سیاسی و ئایینیوە، کە عەشیرەتەکا ڕەت کەراوە. ئادۍ جە وەشبییەی کەسە قەوەتا تەرسا".

'گەرەکشانە گلێرگەی عەشایەر کەرا'

چفتییورەک واتش سەرڎەموو ''لوودۍ چەنی ئاغای دیدار کەرڎێ" دماییش ئامان و درێژەو  قسەکاشنە واتش: "جە ویەرڎەنە گەل دەنگ پا حزبەیە دۍ، کە ئاغا دیارییش کەرڎەبۍ، وەلۍ ئیساتۍ موینمۍ کە ئینە نەمەنەن". ئا سەرڎەمە، کە ئاغێکۍ دەنگ دیاری کەرێنۍ دماییش ئامان و ئینەیچ نیگەرانشا کەرۊ. پەیمانەو بەینوو سەرۊک عەشیرەتی چەنی دەوڵەتی جەرڎەوانییش وەڵۍ وستەن، وەلۍ دمایی پی چێوا مۍ.  دەوڵەت نە تاوۍ بڕۍ عەشیرەتۍ ڕازی کەرۊ، کە با بە جەرڎەوانۍ و نە دەنگیچشا پەنە بدا. ئا عەشیرەتۍ، کە قایلۍ کریێبێنۍ، بە پاو ئەرەیاونای ئاغای ناچارۍ بێنۍ پەشتیوانیی دەوڵەتی کەرا. بە چارەسەری عەشایەری گەورەتەرین چەک گنۊ دەسوو دەوڵەتی. چونکوم پێسە گەرەکشانە گلێرگەی لاواز کەرا، گرژی بەینوو جمیەری سیاسیی کوردی و عەشیرەتەکانە وەش کەرا و گلێرگە جە کۊشیای دیموکراتیکی دوور وزاوە.  پەوکای دەوڵەت هەوڵۍ مدۊ ڕاگێری جە بەشبییەی عەشیرەتەکا کەرۊ.  دەوڵەت جە کێشەو کوردینە بێچارەن. مەتاوا وەڵۍ بە ڕەوتوو گەشەسانی گێرا. دەوڵەت تا کێشەو کوردی چارەسەر نەکەرۊ مەتاوۊ کێشەو ئابووری چارەسەر کەرۊ. تەرسەو دەوڵەتی ئانێنە، کە ماچۊ ئەگەر پەی ڕاوەبەرایەتیی هەرێمی هەرمانەشا دەو پەنە، ئاوەخت مشۊم دەوش بە ئامەدی و وانیچ. پاگێرتەیرەی دەوڵەتی سەروو ویری عەشیرەتی و عەشیرەتەکا هەڵوێستێوەن دژوو ڕۊشنویریی تورکیای و کوردستانی".

'گەرەکشانە عەشیرەتەکا بە دەوڵەتیوە بەساوە'

چفتییورەک واتیچش، کە هەرێموو سەرحەدینە شاری وانیشا پێسە بنکەی سەرەکی ورچنییەن و درێژەو قسەکاشنە واتش: دلۍ شارە کوردنشینەکانە، وان پێسە یاگێوە گرنگی ورچنیان و سیاسەتێوە هامشێوە جە ڕحانە ماوێوە فرەن یاویۊ یاگۍ. جە بڕۍ گلێرگا و وەڵاتانە بڕۍ شارۍ بە ناوەندوو جوگرافیای و وەڵێکەوتەی نریارە. ئەگەر ئی شاراۍ لاوازۍ با، شارەکاو دەوروبەریچ لاوازۍ با. هەنگامەکاو کۊشیای دیموکراتیکی ڕحانە کاریگەری سەروو ئەلیح و دیلۊکیچ وەش کەرا، هەنگامە سیاسییەکۍ ئامەدنە کاریگەری سەروو گردوو کوردستانیوە درووس کەرا؛ هەنگامەکۍ واننە گردوو سەرحەدی ورمێزناوە سەروو پایا. پەوکای ئینە ڕێککەوت نییا، کە وان ورچنییان. فاکتەری دووەم ئانەنە کە وان ورگێروو ماتەوزەو گەشەسانای مەنتێقەکەین و ئینا دلۍ یەرۍ پارچاو کوردستانینە. بەشێوە سەرەکیین کە وەرکەوت، سەرنیشت و پانیشتوو کوردستانی یۊوە بەسۊوە. پەوکای دەوڵەت سەرنجەی تەمامەش وستێنە سەروو شاروو وانی. تا وان-ی جە ڕووەو ئابووری و کولتوورییوە دما وزۊ گرد هەرمانێوە کەرۊ. گەرەکشانە ویری عەشایەری بەرڎەوام بۊ و پەیوەندییشا چەنی دەوڵەتی بە بەرڎەوامی مەنۊ".

س.ز