دماو ١١ ساڵا جە دەسپەنەکەرڎەی شۊڕشوو سەرنیشتی و وەرنیشتوو سووریای، کە ئەرەمەرزنای ڕاوەبەرایەتیی خۊسەری گرنگتەرین دەسکەوتوو ئی شۊڕشەیە بێنۍ، هجووم فرەو لایەنە خۊجێیی و هەرێمی و نێونەتەوەییەکاوە دژوو شۊڕشەکەیۊ گەشە سانۊ.
هەروەختۍ شۊڕشوو ١٩ تەمووزوو ٢٠١٢ هەنگامێوە پەی وەڵۍ منیۊ، هجووم پەی دلێنەبەرڎەی و سڕیەیۊ شۊڕشەکەی فرەتەر بۊ.
چەنی بڵێسەو شۊڕشی سەرنیشت و وەرنیشتوو سووریاینە، هێزە دژبەرەکۍ ددانۍ وێشا تیژۍ کەرڎۍ، دژایەتیێوە سیاسی و فیکری و کولتووری و ئابووریی شۊڕشوو وەرنیشتیشا دەس پەنە کەرد و دژ بە دەسکەوتەکاو شۊڕشی کەوتۍ جووڵەوە.
هەر ئا هێزۍ جە ١٠ ئاداروو ٢٠١٢، چند مانگێوە وەڵۍ ئەرەیاونای شۊڕشوو ١٩ تەمووزی هجوومشا کەرد سەروو گەڕەکەو شێخ مەقسوودی. چا هجوومانە گوڵۍ سەلمۊ ئەندامەو یۊبییەی ستاری (کۊنگرەی ستار)ی و ئەندامەو ئەنجوومەنوو گەلوو گەڕەکەکۍ گەشمەرڎۍ بییە.
دماو ٢٠١٢ دەوڵەتی ئەرەگیروو تورکی جە سنوورەکاو ویشۊ گرووپێوە چەتێش ئارڎۍ دلۍ سەرێکانیوە، جە ساڵەو ٢٠١٣ گرووپە چەتە دەسکەلێکۍ سوپاو ئەرەگیرەو تورکی هجوومی یۊ دماو یۊیش کەرد سەروو کانتۊنوو عەفرینی و هەوڵۍ دێنی هەرێمەکەی گێرا.
دماو ئەرەیاونای ڕاوەبەرایەتیی خۊسەریی دیموکراتوو کانتۊنوو جەزیرەی و کۊبانۍ و عەفرینی جە (کانوونی دووەموو ٢٠١٤) مەسعوود بارزانی سەرۊکوو پارتی دیموکراتوو کوردستانی، واتش: '' هیچ شۊڕشێوە وەرنیشتنە نییا.'' بارزانی هەر پینەیە وازش نارد، بەڵکوم شۊفڵەکێش ئارڎۍ و خەندەقش بەینوو وەرنیشت و پانیشتوو کوردستانینە دا وەنە، جە حوزەیرانوو هەمان ساڵینە ئوردننە ئەرەنیشتەێوە ڕێک وزیا و پەدەکە و دەوڵەتوو تورکی و لایەنە میاننەتەوەییەکۍ بەشدارۍ بێنۍ. دماو ئی ئەرەنیشتەیە داعش وەش کریا، چند ڕۊۍ دماو ئینەیە سوپاو عێراقی بەبۍ وەرگێری تەنانەت گولـلێوەیچش نەتەقنا، گردوو چەکە قورس و سووکەکاو وێش جیا ئاستۍ و موسڵشا تەسلیموو ئا چەتا کەرد.
چەتەکاو داعشی هەر پا چەکا ٣ ئابوو ٢٠١٤ هەمان ساڵنە پەلامارەو شەنگالیشا دا، هەزاران کەسۍ شەنگالنە گەشمەرڎۍ بیۍ، دەسدرێژییشا کەرد سەروو ژەنا و ئڕفانێشا، وەڵۍ ئانەینە داعش ئی هجوومەیە کەرۊ، چەکداراو پەدەکە و سوپاو عێراقی ڕەمۍ.
١٥ ئەیلوولوو ٢٠١٤ دەوڵەتوو تورکی ئا چەتۍ داعشییە کە یانۍ پەی 'ورشانایۊ ڕژێمی' وەشۍ کریێبێنۍ، ئاڕاستەو کۊبانێش کەرڎۍ تا دژوو ڕاوەبەرایەتیی خۊسەری گژیا. بجەنگن. ئا مدرامانەو ١٣٤ ڕۊیە جە کۊبانێنە کریا، دەنگدایۊیۍ جیهانییش بۍ، سەرانسەروو جیهانی پەشتەو کورڎاش گێرتە، مدرامانوو کۊبانۍ بە سەرکەوتەی ملوو چەتەکاو داعشیرە دماییش ئاما.
دماو ئانەیە ١٠ تشرینوو یوەموو ٢٠١٥ هێزەکاو سووریای دیموکراتی (قەسەدە) مەرزیێرە و بیۍ بە هێزوو گردوو سوورییەکا، قەسەدە باوشیش پەی گردوو گەنجاو عەرەبی و کوردی و سریانی و ئاشووری و چیچانی و تورکمانی و چەرکەسی کەرڎۊ، ئۊپەراسیۊنوو ڕزگارکەرڎەییشا دەس پەنە کەرد. ساڵەو ٢٠١٦ و دماو ماڕای چەتەکاو داعشی جە ١٥ ئابوو ٢٠١٦، دەوڵەتی ئەرەگیروو تورکی لە ٢٤ ئابینە جە بابۊ و بە ڕاپەنەدای میاننەتەوەیی دەسش کەرد بە ئەرەگیری سەروو هەرێمەکاو سووریای. ڕوۍ وەڵۍ ئەرەگیرکارییەکاو دەوڵەتوو تورکی، وەرپەرساو پەدەکەی تورکیانە بێنۍ.
وەختۍ قەسەدە ساڵەو ٢٠١٧ جەنگەوانەکاو وێش کیانۍ تا شارەکاو تەبقای و ڕەققەی ڕزگار کەرا، ئا وەخت پایتەختوو بەنامۍ 'خەلافەتی ئیسلامی' خەریک بۍ گنای گنۍ، دەوڵەتوو تورکی یوەم جار هجوومی ئاسمانییش کەرد سەروو هەرێمەکەی و جە ٢٥ نیسانوو ٢٠١٧ قەرەچووخش بۊمبواران کەرد، یاگۍ واتەینە چا وەختەنە عاسمانوو سەرنیشتی و وەرنیشتوو سووریای چێروو چەمداریی هامپەیمانیی میاننەتەوەتیینە بۍ بە سەرۊکایەتیی ئەمریکاینە.
چا وەختنە گردوو چەمەکا سەروو ڕەقەیۊ بێنۍ، چەمەڕوان کەرێنۍ داعش بەزیۊ، کەچی پەدەکە ٢٥ ئەیلوولوو ٢٠١٧ ڕیفراندۊموو سەربەوێییش ئەرەیاونا، ١٠ تشرینوو یوەموو ٢٠١٧ شاروو کەرکووکیش دا دەسۊ.
دماو ئانەی جە ٢٠ تشرینوو یوەموو ٢٠١٧ چەتەکاو داعشی ڕەققەنە بۊڕ دریۍ، ڕووسیا هێزەکێش عەفریننە کێشنێوە، دەوڵەتوو تورکی ٢٠ کانوونوو دووەموو ٢٠١٨ هجوومش کەرد سەروو عەفرینی، دماو مدرامانێوە ئەفسانەیی ٥٨ ڕوەیی، جە ١٨ ئادارینە عەفرین ئەرەگیر کریا.
جە ١٩ تشرینوو یوەموو ٢٠١٩ و جە ساڵوەگێڵوو پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی سەروو ڕابەر عەبدوڵڵا ئۊجەلانی ودماو ئانەی ئەمریکا هێزەکێش پەی بارەگاو وێش کێشنێوە، سوپاو تورکی ئەرەگیری هجوومش کەرد سەروو سەرێکانی و گرێسپیی. هجوومەکە بە ئەرەگیرکەرڎەی هەردووە شارەکەی دماییش ئاما. هجوومەکۍ تەنیا هجوومۍ سوپۍ نەبێنۍ، بەڵکوم هاموەخت ئا دەروازە سنووریۍ وەختوو دەسەڵاتوو چەتەکاو داعشینە کریێوە بێنۍ، دماو ڕزگارکەرڎەی هەرێمەکەی جە چەتەکا، وزییرە.
تەنیا دەوڵەتوو تورکی تەوقەو هەرێمەکەیش نەدێبۍ، بەڵکوم حوکمەتوو شامی و پەدەکەیچ گەمارۊشا پێسە چەکوو تەنگەتاوکەرڎەی سەرنیشتی و وەرنیشتوو سووریای بەکار ئارد. جەلایەنی میاننەتەوەییچۊ گەمارۊ سەروو هەرێمەکەیرە سەپنیا، بە ڤیتۊو ڕووسیای و چینی، جە کۊبییەیۊ ئەنجوومەنوو ئاسایشوو نەتەوە یۊگێرتەکانە وەڵۍ ئانەینە هامکارییە مرۊییە میاننەتەوەییەکۍ بیاونیا، دەروازەی سنووریی تەل کۊچەری جە سنووروو سووریای و عێراقینە وزیارە، (٢٠٢٠).
کەچی چەولایچۊ ئا دەروازە سنووریۍ چێروو جڵەوەو هێزە جیهادییەکاو (دلۍ لیستوو تیرۊر)ینە بێنۍ، بە کریاوەیی ئازییێوە. چەنی تەوقەو ئابووریی، (پەدەکە) و کلکەکەو (ئەنەکەسە)ی هەوڵێشا دۍ ڕاوەبەرایەتیی خۊسەری سیاو کەرا و فرەو جارا دوایشا دژوو ڕاوەبەرایەتیی خۊسەری دا.
هەرپاسە ئەنەکەسە گردوو هەوڵەکاو یۊبییەی یانەو کوردیشا ورشاناوە و ورشانایۊ سیستەموو هامسەرۊکایەتیی خۊسەری و فاڕای بابەتە پەروەرڎەییەکاو ڕاوەبەرایەتیی خۊسەری پەی بابەتەکاو ڕژێموو بەعسی پێسە جەنگوو سەرکەوتەی ئی هەوڵا وینێنۍ.
پەدەکە و ئەنەکەسە تەنیا بەمە کۊڵشا نەدا، بەڵکوم چی ساڵاو دماینە هەوڵێشا دۍ، تا ڕەوایەتی بدا بە ئەرەگیرکارییەکاو دەوڵەتوو تورکی عەفرین و سەرێکانی و گرێسپینە، وەرپەرساو ئەنەکەسەی فرەو جارا قسێشا کەرڎێنە و داواو گێڵنایۊ ئاواراو ئا هەرێماشا کەرڎێنە، هەرپاسە دەزگاو خێروازوو بارزانی لەقوو وێش عەفریننە کەرڎۊ.
تا ئارۊیچ ئی هجوومۍ بەرڎەوامێنۍ، دیمەشق دایوسانای چەنی ڕاوەبەرایەتیی خۊسەری ڕەت کەرۊوە، دەوڵەتوو تورکی ئەرەگیری بە هجوومی زەمینی و ئاسمانییوە مەمرڎۊ و جە ئاستوو میاننەتەوەییچنە لۊبی کەرۊ دەکات تا بتاوۊ هجوومی وەرفراوانتەر کەرۊ.
پەدەکەیچ پەی پیلانگێڵنیی جە دژوو ڕاوەبەرایەتیی خۊسەری و شۊڕشوو کورڎانە بەرڎەواما جە سەرڎایەکاش پەی تورکیای.
س.ز
