جەنگو تەپو تلەوەری

جەنگو تەپو تلەوەری یام جەنگو دزڵییٛ و لهوٙنی چی و کەی و جەکۆ ڕووەشدا؟

دەمیٛو هەورامانو دزڵییٛ  زوٙرمسانوٙ و دەسگیٛروٙ ملو  شارو دەگاو زەمینوزارو  ناوچەو بەرزنجەی و دەورو پەشتیشرە  ، ئاگەیچە  مڵکو جافەکا بوٙنەو ،  ئتر پەنا بەرا پەی لاو قەومەکاشا جە هوٙزو جافرسانی تا  هەقەو ویٛشا بساناوەوو زەمینو زارو دەگاکاشا هوٙرگیٛراوە ، ئاوەختە جافرسان چیدیم بیەن و جە هەڵەبجەنە ، هەر چا سەروەختەنە  عوسمان پاشاو جافی   پیێوە ویٛش کیانوٙ پەی جەم کردەو باجو سەرانەی بەنامیٛ (  عەبدڵا ئاغەو تەویٛڵیٛ ) ، چەولایچۆ لاو دزڵییٛوە  مەجید بەگ  ئەژناسیا بە وەرگەبوٙر ئامان و خەریکو گلیٛرکەردەیوە باجو سەرانە پووشانەو کەشانەی بیەن  چا دەگایەنە هەکە وستیٛنیٛشا چیٛرو حوکمو ویٛشا ، ئتر بەینو هەردووینە دەمەقاڵیٛ و جەنگ دروس بوٙنە ، تەقە کەرا یوٙترینیو چن تفەنگچیێوە کوشیا بەینو هەردوینە ، ماچا حمەلاوە کوٙرو نادر ئاغەی سەبەبکارو هوٙرگیسنای ئی جەنگەیە بیەن چوون ویٛش وەڵتەر هەشت کەسیٛ بەدەسو ئاڎی کوشیێ بیێنیٛ .
ئتر جافرسان  ئامادەو ساز بوٙنە پەی هامکاری جافەکا ،  لەشٙکرێوە بە سەروکاری حمەخان بەگی ڕیٛک وزوٙ تا پەلامارو  لەشکرو مەحمودخانی بڎا ناوچەکەنە، ئتر تفەنگچیەکاو  دزلییٛ پی هەواڵیە مزاناو مەرزیارە سەنگەرەنە  وەرگیری جە ویٛشان مکەرا ،  جەنگ دەسپەنە کەروٙ ، لەشکرو جافرسانی مەڕیوٙ و ( 10-15 )  دە تا پانزە تفەنگچییٛ هانەگەرمڵەییٛ برینداریٛ بانە ، هەڵبەت ئی جەنگە دەگایەکاو بنارو شارەزوری پەشتەو سەیسادەقی و بەرزنجەی ڕوەش داینە .
دمایی لەشکرە مەڕیاکە گیٛڵوٙوەو نامیٛوی منوٛیسا پەی جافرسانی و ئاگادارش مکەرا هەکە جەنگەنە مەڕینێ ، دماو ماویٛوی تەری هەمدیسان جافرسان لەشکر کوٙکەروٙوەو پەلامارەو  ناوچەکاو چیٛردەسو مەحمود خانو دزڵییٛ مڎوٙوە ،  ئیجارە لەشکرو جافرسانی سەرگنوٙ و دەگاو بانیشاری  چیٛردەسو تفەنگچیا مەحموڎ خانی سوٙچنا .
دماو شش مانگیٛوی تەری هەمدیسان  تەرفدارا مەحموڎ خانی بە سەروکاری مەجیڎ بەگی  ، ( مەجید بەگ  ماموٙزاو مەحمودخانی بیەن ) ،  لەشکر کوٙ کەراوە دەس کەرا هەڵمەت دای ، جەنگو ئیجارەیە دەمەو وەهار بوٙنەو گنوٙ نزیکو دەگاو گوڵپی  ( تەپوتلەوەری) ، جەنگێوە فرە سەخت ڕووە مڎوٙ ، ویەرینو هەورامانینە بە جەنگو تەپو تلەوەری  مژناسیوٙ ، ئیجاریچە تفەنگچییٛ فرێ جە هەردووەلای کوشیا ،  لەشکرو هەورامانو دزڵییٛ  مەڕیوٙ و لەشکرو لهوٙنی سەر گنوٙ ،  ( یارەپەشە )  گنوٙ شوٙنەو لەشکری مەڕیاو هەورامیەکا ،  جە ئەحمەداوا کوشیوٙ ، یاگیٛ ویرۆوستەین هەکە شیٛخ نەجمەدینو بیاریٛچ چا جەنگەنە بەشداریش کەردەن، فرە لاڵیانۆ یارەپەشەی هەکە نەگنوٙ شوٙنیشا ، وەلیٛ بەگوٙشش نەکەردەن ، تا کوشیان .
 پیٛێوە پیرو گوڵپی بیٛ (لالوٙ ڕەشە ) گجار بەیازیٛ وانیٛوە پەیما ، باسو ئی جەنگەیە کەریٛ ، ئیٛمە زاڕوٙڵیٛ بیٛنمیٛ و گوٙشش پەی گیٛرێنمیٛ ، یەک بەیازی دریٛژ وانیٛوە سەرو ئی جەنگو  تەپوتلەوەرو هەورامیاو لهوٙنیا  دلیٛ بەیازەکانە تەنیا یەک هوٙنیام ویرە مەنیٛنە  و منویسوشۆ :
شوٙشمەیا ڕەمنێ تاخڕو سەرگەتیٛ ... بەڵخەیا گرتیٛ و گوڵپیا وەتیٛ 
داخەی گرانەم هەکە چا زەمانەنە  وەرو تەماعەو دنیێ بەگو سانەکیٛ هەورامانی جەنگی ویٛکوشیشا کەردەن، یانی متاومیٛ واچمیٛ تفەنگچی گردو دەگاکاو هەورامانی چی جەنگە ویٛتڕنەنە بەشداریشا پەنە کریان .
چەنی ئانەیچە جەنگو تەپو تلەوەری  دلیٛ ویرو هوٙشو خەڵکو دەگاو گوڵپینە هەنو مەنەن و گجار گیٛڵناشەو .
جەنگو ئاوەختەیە بە تفەنگو ( وەرندڵ )ی  کریان ، ئەگەر  چەکی تەربیایا  خەڵکی فرەتەر کوشییٛ .
دماو مەڕیاو لەشکرو هەورامانون دزڵییٛ ، گیٛڵاوە و ملاوە دزڵیە ، وەلێ ئی شکستەو مەڕیایەشا ویرنە مەنەو  وەرگە گرتەیش سەخت بیەن ، دماو ماوێ تەری هەمدیسان مەجید بەگ لەشکر کوٙ کەروٙوە هەڵمەتە ماروٙ پەی هانە گەرمڵەی ، لەشکرو  مەجید بەگی بیٛتەرس ملش نیان پەی هانە گەرمڵەی وەلیٛ لهوٙنیەکا پەنەزانا بیٛ و دەربەنڎو کەیمنیەنە  پەیشا نیشارە و ناخڵافێنە گنا کەمینشاو مڎاشاوەنە  فریٛشا چەنە کوشا ، هەر چاگەیچەنە  (مەجید بەگ )  کوشیوٙ   ،  هەرپاسە  مچەو حمەلەی هانە گەرمڵەییچ کوشیوٙ . 
گیٛڵناوە ماچا   مەجید بەگ زەخمین بیەنو بەردەنشا پەی خانەقاو بیاریٛ ، ئەڎاو مەجید بەگی هەواڵەکەی مژنەووٙ جە دزڵیۆ مەیو  سەردەمو هەواڵو زەخمین بیەو کوڕەکەیشەوە ،  وەختێ ئەڎاش یاووٙ لاو  کوڕەکەیش ماچوٙ ڕوٙڵەگیان  ڕازیم نیەن نکەو ئایت چۆوە بێ ، چوون توٙ بە تفەنگو جافرسانی کوشیانی ، کاوڕی نیٛر پەی سەرەبڕیەین .... ئتر مەجید بەگی منیا دارە مەیتێوە و بەراشۆ ڕوو بە دزڵی ، هەتا خاکو لهوٙنینە بانە  ئەڎاش مەگرەووٙ ،  وەلێ هەکە خاکو لهوٙنی ترازیا  ئەڎا دەسش کەرد  شیوەنو ڕوٙڵە ڕۆ و هەڕپیمای ...........
جافرسان  دماو  جەنگو ناوەشی پەی ئاشتەوایی  کناچێوە ویٛشو  کناچێوە برازایش مڎوٙ بە کوڕاو برازایی مەحمود خانی ، جافرسان ساڵەو ( 1312 کوٙچی/1933 زاینی )  بیەن بەسان ، دوویٛ ساڵیٛ وەڵێ ئانەی بوٙ بەسان ئاوارەو ئیراقی بیەن ، ساڵە (1309 -1310 کوٙچی ) ( 1930) .
داخەم مەشوٙ  بە ڕیٛکو پیٛکی ساڵەو  قوٙمیای جەنگەکەی دیار نیەن پەیما . 
جافرسان  چیدیم فەوتش کەرد ، قەبرسانو عەبابیلیٛ پەشتەو هەڵەبجەی بەخاک ئەسپاریان .
 سەرچەمە : کتیٛبو مێژوو هەورامانی / د. محمەدئەمین هەورامان

نویسەر و ئامادەکار/ د.ناجح گوڵپی