كه‌جه‌كه: ڕاستتەرین هه‌ڵسوكۊت خۊتانکەرڎەین جە ڕابەر ئاپۆی
كه‌جه‌كه ئەرەیاۋناش، كۆنفڕانسو لۆزانی و كۆبیەیۊ برۆكسێلی، پۍ خۊتانکەرڎەی جە ڕابەرو گه‌لوو كورڎی عه‌بدوڵا ئۆجالانی، فرە ماناڎارا، ۋاتیچش:"ڕاستتەرین نموونه خۊتانکەرڎەین جە ڕابه‌ر ئاپۆی".
هامسەرۆکایەتی دەسەی ڕاۋەبەری کەجەکەی ئەرەیاۋناش، جە ١٠٠ه‌مین ساڵه‌و په‌یماننامه‌و لۆزانینە، كۆنگره‌و نه‌ته‌وه‌یی كورڎسانی (كه‌نه‌كه)ی، گلېرۊبیەیۍ گرنگش سازكەرڎ. نوێنه‌رو فرېوە جە ڕێكوزیا كورڎییه‌كا، رۆشنۋیرا، تاریخ نۋیسا، سیاسه‌ڎمه‌دارا، كه‌سایه‌تیۍ و دۆسۍ گه‌لوو كورڎی، نوێنه‌رۍ گه‌لا، ئایینه جیاجیاكۍ كورڎسانیچ به‌شڎارییشا جە گلېرۊبیەکەینە کەرڎ. ئه‌نجامدای گلېرۊبیەیۍ پی جۊریە جە ١٠٠ه‌مین ساڵه‌و په‌یماننامه‌و لۆزانینە، كه پۍ گه‌لوو كورڎی و كورڎسانی جە ئاستی تاریخینە گرنگا، فرە ماناڎار و به‌نرخ تەماشەش کەرمۍ.
كه‌جه‌كه ئاماژه‌ش پانەی کەرڎ، په‌یماننامه‌و لۆزانی په‌یمانێوە قڕكەرڎەیا، كه گه‌لوو كورڎیش به نه‌بیەی نیارە و كورڎسانش بەش کەرڎ. ده‌وڵه‌تە كۆلۆنیالیستەکۍ جە كورڎسانەنە پەشتیشا پا په‌یماننامه‌یه به‌ست و ماوه‌و سه‌ڎ ساڵان سەرو گه‌لوو كورڎیرە سیاسه‌تو نكۆڵیكەرڎەی، دلېنەبەرڎەی و كۆكوژكەرڎەی په‌یڕه‌و کەرا. ده‌وڵه‌تە كۆلۆنیالیستە قڕكه‌رەکۍ ئا كۆكوشیېشا تا ئیسە جە دژوو گه‌لوو كورڎی ئه‌نجام دېنۍ، گرڎ جە ڕاو ئا په‌یمانه‌یۊ بیەن. چوونكی ئا په‌یماننامە گه‌لوو كورڎی و كورڎسانس به نه‌بیەی نیارە. كوشتەی ئا كورڎا كه ئانەی قبوڵ مەکەرا، ڕه‌وایه‌تیش پنەدریا. بەمەڵامەتو ئا وەعدای پی په‌یمانۍ دریۍ، گرڎو جەهانی و به‌تایبه‌تی ده‌وڵه‌تە ئه‌وروپیەکۍ جە وەران ۋەرو كۆكوژی و قڕكەرڎەی كورڎینە بێده‌نگۍ بیۍ. ئانۍ کە خۊتانکەرڎەیشا چا په‌یماننامەیە کەرڎ و ئیمزاشا کەرڎ، نه پەی داڎپه‌روه‌ری و داكۆكیكەرڎەی جە مافه‌كا، به‌ڵكم بە پاو مەسڵەحەتە سیاسی و ئابووریه‌كاشا جمېوە. جە ئاکامو ئانەیچەنە به‌ده‌سو هیزه‌كا سیستمی سه‌رمایه‌داری باڵاده‌سی، گه‌لۍ كورڎسانی و ۋەرکەوتوو میامینی به تایبه‌تی گه‌لوو كورڎی، جە یۊی بڕیېرە، بەشکریۍ و ڕاده‌سو سیستمو كۆلۆنیالیستی قڕكه‌ری كریۍ. تاكه چېۋېوەیچ كه هێزه باڵاده‌سەکۍ جە خه‌مشەنەبېنۍ، خزمه‌تكەرڎەی بۍ پا ڕژێما كه جە ۋەرکەوتوو میامینینە، نۆكه‌رۍ و كلكۍ ۋېشا بېنۍ".
جە ئەرەیاۋناکەو هامسەرۆکایەتی دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەینە ئاماژه پی تایبه‌تمه‌ندیایچە كریان:
"په‌یمانو لۆزانی ده‌ره‌نجامو سیاسیه‌تو په‌رت كه و زاڵ به-ی ئیمپریالیزمی و ئا تایبه‌تمه‌ندییه‌یی هه‌ن كه سه‌روه‌ری هێزه باڵاده‌سه‌كا جە جوگرافیاو ۋەرکەوتوو میامینینە سەپنۊ. درێژكریاوە و په‌یماننامه‌و سایكس پیكۆین، كه جە سه‌رده‌مو جه‌نگی جیهانی یۋەمی به نهێنی جە بەینو هێزه هه‌ژموونخوازه‌كا ئا سه‌رده‌مه‌ینە ئاماڎه‌كریابۍ. تەمامکەرو ئا په‌یمانه‌ینه. پۊکاتی په‌یمانو لۆزانی به‌ڵگېوەن سەرو كۆكوژی. پا په‌یماننامەیە نه گه‌لێوە ڕزگار بی و نه پۍ گلېرگېوە سیستمێوە سیاسیش بنیاڎنیا. به پێچه‌وانۊ، ڕێككۊتەیۍ دژه دیموكراتیكا، كه کۊشیای گه‌لا پەی ئازاڎیی و ڕزگاری سه‌ركوت کەرۊ و سه‌ڎان ساڵېن سەرو گه‌لا و مەژگ و سیاسه‌تێوە كۆلۆنیالیستی قڕكه‌ر مسەپنۊ.
پاڵپەشتی جە گرڎوو بابه‌ته‌كاو ئه‌نجامنامه‌و كۊنفڕانسه‌كەی کەرمۍ
پێسە جە كۊبییەیۊ‌كەینە ده‌ستنیشان كریا، په‌یماننامه‌و لۊزانی ته‌نیا به یۊبییەی گه‌لوو كوردی ورشنیۊوە و بناغه‌و په‌یمانێوە تازۍ نریۊرە. داده‌نرێت. ئا ده‌سنیشانكەرڎەیه فرە ئینا یاگۍ وێشنە و تاریخین. گرنگتەرین ڕاسی كه جە كۊشیای گه‌لوو كوردینە دژوو په‌یمانەو لۊزانی به‌رجەسه بی، ئانەن کە سه‌ركه‌وتەی ئا كۊشیایه به یۊبییەی و یۊگێرتەیی نه‌ته‌وه‌یی مسۊگه‌ر بۊ. ئێمه پێسە جمیەرێوە كه نیم سه‌ده‌ن دژوو سیستمی كۊلۊنیالیستی قڕكه‌ری ده‌كۊشیەیمۍ، پا یاواینە جووڵیەیمیوە و هه‌میشه ئینایمۍ هەوڵۍ ئانەینە، کە ئا یۊبییەیە نەتەوەییە وەش بۊ. هه‌وڵدای ڕابه‌ر ئاپۊی پەی وەشکەرڎەیپەی یۊبییەی نه‌ته‌وه‌یی مزانیۊ. پەوکای هه‌ڵوێستێوە فرە ڕاس و گرنگا كه بانگه‌واز پەی یۊبییەی نه‌ته‌وه‌یی، كه گه‌وره‌تەرین داواكاریی گه‌له‌كەیمانە، جە كۊنفڕانسه‌كه‌نە كریا. گرڎوو ئا بابەتا جە ئه‌نجامنامه‌كه‌نە ئاماژه‌شا پەنە كریان، به‌تایبه‌تی پەرسەو كۊنفڕانسی نه‌ته‌وه‌یی به گرنگ مزانمۍ و پەشتگیریش وەنە کەرمۍ، پەی پەنەیاوایچشا هەوڵی مدەیمۍ.
جە كۊنفڕانسه‌كه‌نە وێبەساعیبزانای جە ڕابه‌ر ئاپۊی فرە ماناڎار بۍ
لێوە تەرۊ گەرەکمانە ئاماژه پانەیە کەرمۍ، قسەوباسكەرڎەی باره‌و ئازاڎیی جه‌سه‌یی ڕابه‌ر ئاپۊی و ئەرەیاونای جە ئه‌نجامنامه‌كه‌نە فرە ماناڎارا. ڕابه‌ر ئاپۊ خزمه‌تێوە گه‌وره‌ش پەی ئازاڎی و ڕزگاركەرڎەی گه‌لوو كوردی كەرڎەن. ئه‌گه‌ر گه‌لوو كوردی جە دلێنەشیەی ڕزگارش بییەن، پارێزگارییش جە بییەی وێش کەرڎەن و ئارۊ پەی به‌ده‌سئارڎەی ئازاڎی كۊشیۊ، چی بابه‌تهنە دەوروو كۊشیای ڕابه‌ر ئاپۊی فرە گرنگا. پیلانگڵنیای میاننه‌ته‌وه‌یی و ئەرەمەرزنای سیستموو گۊشه‌گیری و ئه‌شكه‌نجەی ئیمراڵینە په‌یوه‌ندیی ڕاسته‌وڕاسش هەن به كۊشیای ڕابه‌ر ئاپۊیۊ پەی ئازاڎیی گه‌لوو كوردی. پیلانگێڵنای میاننه‌ته‌وه‌یی و سیستموو گۊشه‌گیری و ئه‌شكه‌نجه‌ی ئیمراڵینە درێژكریاوه‌و په‌یمانەو لۊزانی و ده‌رئه‌نجامه‌كاشا. پەوکای جە كۊبییەیۊیۍ چینەنە، كه دژوو په‌یماننامه‌و لۊزانینە کریا، هاگابییەی جە ڕابه‌ر ئاپۊی فرە ماناڎارا. گرڎوو بەشە به‌شڎارەکاو كۊبییەیۊکەی، كه پا یاواینەی و وەرپەرسبیەیۊیەوە مامه‌ڵه‌شا كەرد، سڵامشا وەنە کەرمۍ و وەشەسیای و رێزشا پێشكه‌ش کەرمۍ.
كۊبییەیۊ‌كه‌ی برۊكسێلی مامه‌ڵه‌كەرڎەێوە فرە گرنگا
سه‌ندیكایەکاو كرێكارا ئه‌ورووپانە شاروو برۊكسێلینە پەی شه‌رمه‌زاركەرڎەی گۊشه‌گیریی سه‌روو ڕابه‌ر ئاپۊی و هه‌رپاسە كۊشیای دژوو گۊشه‌گیری کوۍ بیێوە، ئی ئی كۊبییەیوە فرە ماناڎار و گرنگا. ڕاستتەرین نموونه‌و وێبەساعیبزاناین جە ڕابه‌ر ئاپۊی و پەشتیوانی ئۊو گه‌لوو كوردی. به ڕێزۊ سڵام جە گرڎوو ئا دۊسا کەرمۍ، كه به‌شڎارییشا چا كۊبییەیۊنە كەرد. ماناش فرێنە كه كرێكارۍ، ڕه‌نجده‌رۍ، ژەنی، ڕۊشنویرۍ، نویسه‌رۍ، هونه‌رمه‌ندۍ، ئاكادیمیۍ و وازیارۍ ئازاڎی و دیموكراسی، هاگاشا جە ڕابه‌ر ئاپۊی بۊ. ڕابه‌ر ئاپۊ نه ته‌نیا پەی گه‌لوو كوردی، به‌ڵكوم پەی گرڎوو گه‌لا، بنده‌سا و ئینسانیەتیچ كۊشیا و خزمه‌تش كەرد. هۊشمه‌ندیی سۊسیالیزمییش بەروو ده‌وڵه‌تیوە، كه پەشتی به ئازاڎیی ژەنی و ئیكۊلۊژی ده‌به‌سۊ، مامه‌ڵێوە قەوەتا پەی نەجاتبییەی جە مۊدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری.
هه‌ڵوێستوو هێزه‌كاو مۊدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری وەراوەروو ڕابه‌ر ئاپۊینە، پیلانگێڵنای میاننه‌ته‌وه‌یی و سیستموو گۊشه‌گیری و ئه‌شكه‌نجه‌دای جە ئیمراڵینە ده‌رئه‌نجاموو ئا هەڵوێستەو ڕابه‌ر ئاپۊین. پەوکای فرە ماناڎارا، ئا كه‌سۍ کە نوێنه‌رایه‌تیی گلێرگەی دیموكراتیكی کەرا و ئینۍ شۊنەو ژیوایۍ ئازاڎیوە، دژوو ئی مامه‌ڵه‌و هێزه باڵاده‌سه‌كا، ساعیبوو هه‌ڵوێستی با. بێگومان ئا ورسونیشت و مامه‌ڵه‌كەرڎەیه چەنی كوردی و ڕابه‌ر ئاپۊی مایۍ قبوڵكەرڎەی نییەنە. ئا كه‌سۍ کە شۊنەو دیموكراسی و ئازاڎیرە گێڵا به‌تایبه‌تی سەرمەشقەکاو گلێرگەی دیموكراتیكی، مشۊم ئا ورسونیشت و مامه‌ڵا قبووڵۍ نه‌كه‌را. ئێمه هه‌ڵوێستوو دۊسا جە برۊكسێلنە، كه ده‌رئه‌نجاموو مامه‌ڵێوە چانەین فرە ماناڎار وینمۍ و چەمەڕوانێنمۍ ئی هه‌وڵا به به‌هێزی و تا ماڕای گۊشه‌گیری سه‌روو ڕابه‌ر ئاپۊی به‌رده‌وامۍ با. پەوکای جارێوە تەر داوا جە گه‌لوو كوردی و دۊساو گه‌لوو كوردی کەرمۍ، كۊشیا دژوو گۊشه‌گیریی کاریگەرانە و تا ئا وەختە یاوا ئه‌نجام به‌رده‌وامۍ با.
هـ . ش / س.ز
