هامسەرۆکایەتی دەسەی ۋېڕاۋەبەری کەجەکەی یاڎو شێخ سەعیدی و هەڤاڵاش ۋیرئارڎۊ، کە جە ٢٩و حوزەیرانو ١٩٢٥ ی دریۍ قەنارە و ئەرەیاۋناش، "ئێمە وەعد واوەی کەرمېۋە کە پەیوەسۍ بیمۍ بە یاڎو گەشمەرڎاماوە و کۊشیایشا بیاۋنمۍ بە سەرکۊتەی".
هامسەرۆکایەتی دەسەی ۋېڕاۋەبەری کەجەکەی جە سەروبەنڎو ساڵیاڎو گەشمەرڎەبیەو شێخ سەعیدی و هەڤاڵاشەنە کە ساڵەو ١٩٢٥ ی جە لایەنو دەوڵەتو تورکیوە دریېبێنۍ قەنارە، ئەرەیاۋنېۋەش ۋەڵا کەرڎۊ. کەجەکە ئەرەیاۋناش کە گەلوو کورڎی شێخ سەعیدی و گەشمەرڎا تەری حەجگیز جە یاڎ مەکەرۊ و باسش چانەی کەرڎەن، "بە نامۍ جمیەرو ئازاڎیی کورڎیوە جە ساڵیاڎو جە قەنارەدایشانە جارێوەتەر یاڎو شێخ سەعیدی و هامڕایاش کەرمېوە. پېسە رۆڵەو شێخ سەعیدی و هەڤاڵاش، سەید رەزا و بەسێکان، عەلیشێر و زەریفەکا ئێمە ئا ئەرەکۊشایەی ئاڎۍ گیانشا پۍ بەخشا ، میاۋنمۍ بە سەرکۊتەی. گەلوو کورڎی جە دژوو گرڎ چەشنە پلانێوە پاکتاوکەرڎەی و هجومی دەسەڵاڎداری ئاکەپە-مەهەپەی ۋېڕاگری مکەرۊ و ئەرەکۊشای ئانڎەی تەر گۊرە مکەرۊ، ڕا مەڎۊ کە سیاسەتو کۆکوشکەرڎەی کورڎا بیاۋۊ بە سەرکۊتەی، کۆلۆنیالیزمی کۆکوشکار و خیانەتو هامکاری دلېنە مشاو شکس مارا".
'گەلوو کورڎی حەجگیز رەنج و گیانبازی ئاڎیشا جە ۋیر مەکەرۊ'
ئەرەیاۋناکەو کەجەکەی پی جۊرەنە: "دەوڵەتو تورکی ئەرەگیری، بە جەداردای شێخ سەعیدی و هەڤاڵاش جە ٢٩و حوزەیرانو ١٩٢٥ی کۆکوشیشا گۊرەتەر کەرڎ. جە کەسایەتی شێخ سەعیدی و هەڤاڵاشنە بە رێز و پنەزانایۊ یاڎو گرڎو گەشمەرڎا ئاخېز و دیموکراسی کەرمېۋە، جارێوەتەرئێمە وەعد واوەی کەرمېۋە کە پەیوەسۍ بیمۍ بە یاڎو گەشمەرڎاماوە و کۊشیایشا بیاۋنمۍ بە سەرکۊتەی. شێخ سەعید و هەڤاڵەکېش وەران ۋەر بە نکۆڵی کەرڎەی جە کورڎا، جە دژوو ستەمی و ناحەقی دەوڵەتو تورکی مرڎېۋە و پەی ئازاڎیی کۊششا کەرڎ. جە گرڎ هەلومەرجێوەنە کۊشیۍ و پۍ حەتا حەتاین پەیوەسۍ بیۍ بە بەهاکا کۊشیایوە. جە دژوو هەڕەشەکا جە قەنارەدای رژێمی قڕکەر و دوژمنو کورڎا، هەڵۋێسشا نیشانەدا و ئانەشا وست وەرو چەما کە بە حېقمی دڵسۆزۍ کورڎسانیەنۍ. کۊشیای شێخ سەعیدی و هەڤاڵاش لاو گەلوو کورڎیۊ ماناڎار و بەنرخا. گەلوو کورڎی رەنجو گیانبازی ئاڎیشا و یاڎو ئاڎیشا حەجگیز جە ۋیر مەکەرۊ.
چنی جە قەنارەداو شێخ شەعیدی پرۆسەو کۆکوشی جە کورڎسان دەسشپنەکەرڎ
جە ڕاو پەیماننامەو لۆزانیوە کە سەڎېوە چېۋەڵتەر ئیمزاکریا، دەوڵەتېۋە تازە جە تورکیا ئەرەمەرزیا، کورڎسان بەشکریا و جە دژوو گەلوو کورڎی نکوڵی و ئەسڕیەیۊ دەسشپنەکەرڎ. ئا دەوڵەتەی سەرو بنەماو تورکبیەی ئەرەمەرزیا، قڕکەرڎەی و کۆکوشکەرڎەی کورڎاش کەرڎ ئامانجو ئەساسی ۋېش. پا ئامانجۊ جە کورڎسانەنە سیاسەتو تاۋنایۊ و کولتوری و کۊکوشکەرڎەیش وست هەرمانە، شناسنامە، زۋان و کولتورو گەلوو کورڎیش قەڎەغە کەرڎ، ئسناسنامەو تورکبیەیش سەرو گەلوو کورڎیرە سەپنا. بۍ گومان گەلوو کورڎی ئی ستەم و ناحەقیەشا قبوڵ نەکەرڎ و دژ بە فشاری و ۋۍ سەپنای ۋېڕاگریش کەرڎ. بەڵام دەوڵەتو تورکیچ جە ڕاو تنوتیژی و کۊکوشیوە گەرەکش بۍ ئانەی سەپنۊ. پېسە شێخ سەعیدی و هەڤاڵاش چنڎین ڕیش چەرمۍ کورڎی وەران ۋەر بە پارچەکەرڎەی کورڎسانی، ستەم و ناحەقی سەرو کورڎی، مرڎېۋە. دەوڵەتوو تورکیچ ئانەش کەرڎ بە بەهانۍ و جە کورڎسان دەسش بە کۊکوشی کەرڎ. ۋېش جە ۋېشەنە ساڵەو ١٩٢٥ وەرو ئانەی شێخ سەعید و هەڤاڵەکېش وەرن ڕوو ستەمی مرڎېۋە و داواو مافەکا گەلوو کورڎیشا کەرڎ، دەوڵەتو تورکی دەسش بە هجومی کەرڎ، شێخ سەعید و هەڤاڵەکېش کە داواو ئازاڎیی پۍ گەلوو کورڎی کەرېنۍ، دېش قەنارە و کۊکوشی گەورەش کەرڎ. چا ڕېوە جە کورڎسانەنە پرۆسەو کۊکوشی دەسشپنەکریا. جە داردای شێخ سەعیدی و هەڤاڵاش ئانەش وست ڕووە کە دەوڵەتی تازە ئەرەمەرزیا چ کاراکتەرێوەش هەن، بە چ شێۋېوە مامەڵە چنی کورڎی کەرۊ. رابەر ئاپۆ دەسنیشانش کەرڎەن کە پا هجوما کە جە شوباتو ١٩٢٥ ی دەسشا پنەکریا و بە قەنارەدای شێخ سەعیدی کۊکوشکەرڎەی کورڎا دەسش پنەکریا.
ئەرکو ئاکەپە-مەهەپەیچ کۊکوشکەرڎەی کورڎان
دەوڵەتو تورکی ئەرەگیری و کۊکوشکاری هەڵای خۊتان کاراکتەرو دوژمنایەتی کورڎان و کۊکوشکەرڎەی کورڎا هەڵای لاشۊ ئامانجی ئەساسیا. چی سەرەدەمەنە ئا سیاسەتە سەرو دەسو دەسەڵاڎداری ئاکەپە-مەهەپەی فاشیستی ملۊڕاوە. دەسەڵاڎداری ئاکەپە-مەهەپەی گەرەکشا کۊکوشکەرڎەی کورڎا کە جە ڕاو پەیماننامەو لۆزانیوە بە شێۋېوە ڕەسمی دەسشپنەکەرڎ، سەڎ ساڵی دووەمیچەنە ڕاوەبەرش کەرۊ. جە بنەڕەتو ئەقڵیەتو ئاکەپە-مەهەپەینە جەبارەو سەڎەو تورکیایوە ئا راسیە بیەیش هەن. ئانەی جە بنەڕەتەنە پلانەکۍ دەوڵەتو تورکیایش دلېنەبەرڎۍ، فکرو رابەر ئاپۆی و ئاخېزو پەکەکەی و دەسپنەکەرڎەو کۊشیای ئازاڎییا. پا ئەرەکۊشایەی کە بە سەرمەشقی جمیەرەکەیما دەسشپنەکەرڎ، ۋەر بە دەوڵەتو تورکی ئەرەگیری کۊکوشکاری گیریا حەتا سیاسەتو دلېنەبەرڎەو کورڎا نەیاۋنۊ بە ئەنجام و سەرجە نۊ بیەو کورڎی مسۆگەر کریا. دەوڵەتو تورکی کە یاۋانە حەتا جمیەرو ئازاڎیی کورڎی دلېنە نەشۊ گەلو کورڎی کۊکوش مەکریا، چا وەختۊ گرڎو هێزو ۋېش وستەن هەرمانە پۍ ئانەی جمیەری ئازاڎیی کورڎی پاکتاو کەرۊ. پا ئامانجۊ هامپەیمانی ئاکەپە-مەهەپەی فاشیستی ئەرەمەرزیا و دەسەڵاتشا پنە دریا. ئەرکی ئەساسی وەردەمو ئاکەپە-مەهەپەی ئانەن کە جمیەری ئازاڎیی پاکتاو کەرۊ و کورڎی کۊکوش کەرۊ.
گەلوو کورڎسانی ۋنەپەرسای جە ناپاکا کەرۊوە
پېسە چنی ۋەڵتەر شێخ سەعید و هەڤاڵەکېش بە پیلانگێڵیېوە گیریۍ، دماتەریچ دریۍ قەنارە و جە کورڎسان پرۆسەو کۊکوشی دەسشپنەکریا، ئیسەیچ دەسەڵاڎ دارۍ ئاکەپە-مەهەپەیچ سیاسەتو کۊکوشی و قڕکەرڎەی بە پەشتیوانی بڕۍ جە کورڎە هامکار و ۋۍ ورەشەکا ڕاوەبەر کەرۊ. ئا کەسە ۋۍ ورەشۍ پەی سامانی و دۊڵەمەنڎی ملا پاڵو ئاکەپە-مەهەپەی کە نکوڵی جە کورڎی کەرۊ، زۋان، شناسنامە و کولتورشا قەڎەغە کەرۊ و کۊکوششا کەرۊ. بێگومان گەلی ۋڵاڎپاڕێزو کورڎسانی ئەقڵیەتی خیانەتکار و هامکاریش شکس پنە ئارڎەن. پا کۊشیایەی چی شەڎەنە وەرڎەواما، یاۋېنۍ ئا هۆشمەندیە. ئارۊ ئانۍ کە شکۊو ۋېشا ورەتەن بە ئاکەپە-مەهەپەی، ۋېشا پېسە کورڎی و نەتەوەپەرسی نیشانە مڎا و حۊڵ مڎا خیانەتو ۋېشا شاراوە. بەڵام تەنیا هجوم کەرانۍ سەرو جمیەرو ئازاڎیی کورڎی و حۊڵ مڎا کۊشیای لاواز کەرا. جە وەختېنە کورڎسان گرڎ ڕوۍ ئینا چېرو هجوم و ئەرەگیری دوژمنینە، زارۊڵۍ جۋانۍ ئی گەلەیە گرڎ ڕوۍ ۋېڕاگری مکەرا و گەشمەرڎۍ با، رابەر ئاپۆ ئیمراڵینە ئینا چېرو ئەشکەنجە و گۆشەگیری رەهاینە، گرڎ ڕۋېوە هجوم کریۊ سەرو شەنگالی و ۋەرنیشتو کورڎسانی گرڎ ڕۋۍ دەیان ۋڵاڎپارێزۍ بۊنەو ئی دۆزەیۊ گیریانە و ڕەوانەو زینڎانی کریا، گەل ئینا چېرو فشارېوە گۊرەینە، ئا کەسە ۋۍ ورەشێچە ئینۍ کەیفو سەفاو دۊڵەمەنیشانە، نە قوربانی مڎا، نە حیچ چېۋۍ گولانە جە دەس مڎا. چنی کریۊ ئانۍ باس جە کورڎبیەی و نەتەوەپەرسی کەرا؟ ئاشکران کە حیچ پەیوەنڎیېشا بە کورڎبیەی و ۋڵاڎپارێزی و نەتەوەپەرسیوە نییا. کورڎبیەی و نەتەوەپەرسی ئاڎیشا بە تەمامی دروېنە. چا ڕېنە تەنیا حۊڵ مڎا خیانەتو ۋېشا شاراوە. کورڎبیەی، ۋڵاڎپارێزی و نەتەوەپەرسی بە پەشتیوانی کەرڎەی جە دەوڵەتو ئەرەگیر و دەسەڵاتداری ئاکەپە-مەهەپەی مەکریۊ، مشۊم وەران ۋەرشانە مرڎیوە، پاڵو گەلەکەیشانە با و خۊتانکەرڎەی جە بەهاکا ئازاڎیی کەرا. ئیتر جە کورڎسانەنە هەڵۋێسی ۋڵاڎپارێزی و هەڵۋێسو خیانەت بە خەتېوە قایم جە یۊتەرینی جیاکریېنێۋە. جە کورڎسانەنە مەجالېۋە پا جۆرە نەمەنەن کە پا دەمامکا خیانەتی شاریاۋە. گەلوو کورڎسانی ۋڵاڎپارێزی ئا خائینا مشناساوە کە حۊڵ مڎا بە دەمامک راسی ۋېشا شاراوە و بە دڵنیاییوە ۋنەپەرسای پێۋیس چنی خائیناو ۋۍ ورەشا کەرۊ.
بەنامۍ جمیەرو ئازاڎیی کورڎی جە ساڵ یاڎو جە قەنارەدایشانە ئێمە جارێوەتەر یاڎو شێخ سەعیدی و هامڕایاش بەرزڕاگېرمۍ. پېسە رۆڵەکا شێخ سەعیدی و هەڤاڵاش، سەید رەزا و بەسێکان، عەلیشێر و زەریفەکا ئێمە ئا ئەرەکۊشایەی کە گیانشا پۍ بەخشا، یاۋنمۍ بە سەرکۊتەی. گەلو کورڎی دژوو گرڎ جۆرە پلانۍ پاکتاوکەرڎەی و هجومو دەسەڵاڎداری ئاکەپە-مەهەپەی ۋېڕاگری کەرا، زیاتەر گوڕ بە کۊشیای مڎا، نمازا کە سیاسەتو قڕکەرڎەی کورڎی سەرگنۊ، کۆلۆنیالیزمی کۊکوشکار و خیانەتو داردەس و هامکارش شکس مارا".
هـ . ش
