قەرەسو ئەرەیاۋناش، هامکارییەکۍ پەدەکەی چنی دەوڵەتوو تورکی جە گرڎ یاگۍ دنیېنە متاویۊ پېسە خیانەتی هۊرسەنگیا و ۋاتش، "جە دژوو هەڵوێستوو پەدەکەی، کاروەدای پەنەواز نیا ئارانە، ئینەیچ لاوازیین پۍ کورڎی. کورڎ بە هەڵوێست دژ بە خیانەتی متاۋۊ بە ئازاڎیی بیاۊ".
ئەنڎاموو دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی مسەفا قەرەسو بەشڎاریش جە "بەرنامەی تایبەت"ی میدیا خەبەرینە کەرڎ و پرسە گەرمەکېش هۊرسەنگنۍ.
جە سەرەتاو قسەکاشەنە مسەفا قەرەسو سەرنجش وست سەروو بومەلەرزەکە و مەغریبی و لافاوەکە و لیبیای کە بە مەڵامەتشاوە هەزاران کەسۍ ژیۋایشا جە دەسدا و پا مەڵامەتۊ سەرەوەشیش جە گەلا مەغریبی و لیبیای کەرڎ.
قەرەسوو حەرپاسە ۋیرش ئارڎۊ کە چن ڕۋۍ چېوەڵتەر هونەرمەنڎوو کورڎی بەیتۆجان فەوتش کەرڎ و ۋاتش، "ئاڎیچی بە رێز و پنەزانایۊ ۋیر ماروە. جە پارېزنای کولتوروو کورڎی و کۊشیای دژوو ئەرەگیرینە بەیتۆجانیچ رەنج و حۊڵدایش بۍ. گەلوو کورڎی ئانەی جە یاڎ مەکەرۊ. دلۍ کولتور و هونەری کورڎینە ۋەردەوام یاڎش کریۊوە. ئا ئینسانۍ ئینۍ دلۍ کولتور و هونەرینە بە راسیچ فرە بەنرخېنۍ. حەرپۊکەی مشۊم گەلوو کورڎی قەڎر و بەها پۍ هونەرمەنڎاش بنیۊرە و پۍ وەڵېوستەی هونەری ئاسانکاریی و هامکاریشا پێشکەش کەرا. پۍ گەل و نەتەوېوە کە جینۆسایدش سەرەرە سەپیان، هەرمانە و چالاکی کولتوری وهونەری یۊ جە هەرمانە گرنگەکانە. حەرپۊکەی وەرهەم و هەرمانەکۍ کولتوری و هونەری جە دژوو جینۆسایدی بە ماناو کۊشیای گەورەی مۍ. مشۊم پا جۆرە چانەی بیاومېنە".
مسەفا قەرەسو سەرنجش وست سەر ووگۆشەگیرکەرڎەی ڕابەروو گەلوو کورڎی عەبدوڵا ئۆجالانی و ۋاتش، "جە دژوو گۆشەگیرکەرڎەی و بەدیلگېرتەی ڕابەرایەتینەگەلەکەما حۊڵ مڎۊ بە کۊشیای گۆشەگیری ماڕۊ و ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی مسۆگەر کەرۊ. ئا راسیە مشۊم بۋینیۊ، دەوڵەتوو تورکی قڕکەر و ئەرەگیرا. حەرپۊکەی ئا سیاسەتۍ ۋەران ۋەر بە ڕابەر ئاپۆی پەیڕەو کریا سیاسەتوو جینۆسایدینۍ. تا ئا راسیە نەزانیۊ، مەتاویۊ جە کورڎسانەنە کۊشیایۍ راس و دروست ۋەران ۋەر بە دەوڵەتوو تورکی ئەنجام بڎریۊ. کورڎ گرڎشا، رۆشنۋیرا کورڎی، سیاسەتمەدارا کورڎی ئا راسیا مۋینا. مشۊم ئا دەوڵەتەیە بشناسا. کۊشیایۍ کە جە دژوو ئا دەوڵەتەیە بریۊڕاوە، یاخوڎ سیاسەتوو دەوڵەتی کە ۋەران ۋەر بە گەلوو کورڎی ڕاوەبەرش کەرۊ، غەڵەتا ئەگەر چنی کۊشیای رزگاری نەتەوەیی جە مەنتیقېوە تەروو جەهانی مقارنە کریۊ. گەرەکما ئانەی وزوو ڕووە.
مرۆڤایەتی مشۊم جە مۆدێرنیتەی سەرمایەداری رزگار کریۊ
گەلەکەما جە دژوو ئی دەوڵەتەیە پەی ئازاڎیی ئەرەکۊشۊ. مسۆگەرکەرڎەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەرایەتیچ بەشێوە گرنگوو ئی کۊشیاینە. ئا مژارە مژارېوەن کە ئامېتە و وابەسەو هەنترینینۍ. گەلوو کورڎی و دۆسەکېش گرڎ ڕووۍ ئا راسیە عالتەر درک پنەکەرا. پۍ مسۆگەر کەرڎەی ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی کۊشیای ڕاوەبەر کریۊ، جە هەمان وەختەنە وەڵېکۊتەیۍ جە بواروو ئەنەیاواینە مۍ ئاراوە. کۊشیای پەی ئازاڎیی سەروو خەتەی راسی، ڕۊ دماو ڕۊی عالتەر وەڵۍ گنۊ. نەک حەر گەلوو کورڎی، جە هەمان وەختەنە گەلا جەهانی، هێزەکۍ دیموکراسی، سۆسیالیست، شۆڕشگێڵیچ مۋینا کە ئازاڎیی جەستەیی ڕابەر ئاپۆی پۍ مرۆڤایەتی بە چ مانېوەن. ئاڎېچ فرە حۊڵ مڎا، رەنج کېشا، ئێمە ئا رەنج و حۊڵا فرە بەنرخ ۋینمۍ.
ماوۍ چېوەڵتەر ئیتالیانە چن کۆنسێرتېوە سازکریۍ. جە کۆنسێرتەکانە ۋیناما کە ڕابەر ئاپۆ چ کاریگەریېوە کەرۊ سەروو گەلا. ۋەروو ئانەی مرۆڤایەتی گرڎ گەرەکشانە جە مۆدێرنیتەی سەرمایەداری رزگاربۊ. ڕابەر ئاپۆیچ پېسە چارەسەری ئانەی نیشانە دریۊ. جە وەڵېنە سەروو بنەماو ئازاڎیی ژەنۍ، پېسە ڕاو رزگاری جە سیستمی سەرمایەدارینە نیشانە مڎۊ. بێگومان بە سەرمەشقی ژەنا، گەنجا و ژیۋگەپاڕێزا جە کۊشیای جە دژوو مۆدێرنیتەی سەرمایەدارینە سەردەمێوە تازە دەسپنەکەرۊ، ئاسۆی تازە دەسنیشان کەرۊ. ئانە زیاتەر وەڵۍ گنۊ. کەس تواناو مردنای ئانەیش نییا. کەس مەتاۋۊ ئەندێشەکا ڕابەر ئاپۆی گۆشەگیر کەرۊ. جە ڕاو گېرتەیۊ حۊڵ مڎریۊ لەمپەر پۍ کاریگەری ڕابەر ئاپۆی سەروو گەلوو کورڎی و مرۆڤایەتی ساز کریۊ، بەڵام ئیتر ئانە بێ ئیسفاڎەن. ئەندێشەکۍ ڕابەر ئاپۆی بە تەماموو جەهانیرە ۋەڵۍ بیېنۍ.
حەرپۊکەی کۊشیای پۍ ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی زیاتەر بەقوەت بۊ. ۋېش جە ۋېشەنە ماوۍ چېوەڵتەر جە گلېرۊبیەیۍ گۊرەو سەندیکاکا جەهانینە، سەندیکاکۍ بانگەوازشا پۍ ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی ئەرەیاۋنا. ئەرەیاۋناشا، کە پۍ ئازاڎیی جەستەیی ڕابەرایەتی حۊڵەکاشا وزا هەرمانە. ئانۍ فرە بەنرخېنۍ، رێزوو ۋېماشا پێشکەش کەرمۍ. ئیتر گرڎ کەسۍ چانەی میاۋۊنە کە گەلوو کورڎی پۍ مرۆڤایەتی بەهېوە فرە گۊرەن. ئیتر دژوار بۊ کە پۍ ماوېوە درێژی ڕابەرایەتی بە دیل گیریایی و بە گۆشەگیرکریایی بازمېوە. هێزەکۍ دیموکراسی، گەلا جەهانی بە دڵنیاییوە چنی گەلوو کوردی ئازادیی ڕابەر ئاپۆی مسۆگەر کەرا.
سەبارەڎ بە یۋەم ساڵیادوو چالاکی گەریلاکا یەژا ستاری سارا تۆڵهەڵدان (دلارا ئورپەر)ۍ و روکەن زەلال (ئەمەل فەرەمەز حسێن)ۍ جە مێرسین، مسەفا قەرەسو پی جۆرە هۊرسەنگنایش کەرڎ:
"هامڕا سارا و روکەنە بە ڕېز و پنەزانایۊ یاڎ کەروە. چالاکی تاریخیشا ئەنجامدا. ماناو ئا چالاکییە فرە گۊرەن. جە چالاکییەکەنە بڕۍ پۆلیسۍ مەردۍ، بەڵام نیا یاگۍ ۋېشەنە کە چالاکییەکە چا لایەنۊ هۊرسەنگنایش پۍ کریۊ. چاگە جە کەسایەتی سارۍ و روکەنېنە راسی ژەنا کورڎی، راسی گلېرگەو کورڎی، کۊشیای جە دژوو کۆنیالیزمی قڕکەری، پاگیری سەروو ئازاڎیی، بەخشای گرڎ چېۋۍ پەی ژیۋای ئازاڎی دەسنیشان کریۍ. ئانەیچ جە کەسایەتی روکەنۍ و سارېنە هەڵوێسوو گەلوو کورڎی، هەڵوێسوو گەریلاین. بێگومان هەڵوێسوو هەڤاڵا سارۍ و روکەنۍ هەڵوێسېوە کەسیی نەبۍ، ئاڎۍ بەشێوەنۍ چا گەریلایا جە زاپ، مەتینای و ئاڤاشینی گژیا. بەهەمان گیانۊ ئارۊ جە هەرېمەکا پارېزنای مەدیای جە دژوو کۆلۆنیالیزمی و ئەرەگیری جەنگ کریۊ.
ئێمە مۋینمۍ جە هەرێمەکا پارېزنای مەدیایچەنە گیانبازەکۍ بە شێۋېوە نەتەرسانە و بە ئازاییوە ملا سەروو دوژمنی. بەڵام چالاکی هەڤاڵا سارا و روکەنۍ جە مەنتیقېوە پا جۆرەنە ئەنجامدریا کە دوژمن بە تەمامی چنەشەنە باڵادەس بۍ. فرە بەنرخا کە بە بێ تەرس ئا چالاکییەشا کەرڎ. ئانە فرە ماناڎارو و بەنرخا. مشۊم ژەنا و گەنجا کورڎی با بە خۊتان ئا هەڵوێس و گیانە جەنگاوەرییە. جە کۊشیای دژوو ئەرەگیرانە مشۊم گرڎ کەسۍ چەمۍ خشکنۊوە و بلۊوە وېشەرە. جە کەسایەتی ئا هەڤاڵە گەشمەرڎانە مشۊم ڕا و رێباوو دلېنەبەرڎەی کۆلۆنیالیزمی و ئەرەگیری بۋینیۊ".
مسەفا قەرەسو جە درێژەو قسەکاشەنە جەنگوو گەریلای دژوو ئەرەگیریی دەوڵەتوو تورکی، حەرپاسە جموجوڵەکا پەدەکەی جە مېڎانەکا گەریلاینە و پشتیوانییەکا پەدەکەی جە ئەرەگیراش هۊرسەنگنا.
قەرەسو ۋاتش، "بەدڵنیاییوە مدرامانوو زاپی، مەتینا و ئاڤاشین مدرامانېوەن جە دژوو ئەرەگیری و قرکاریەکا، مشۊم ئینە پېسە راسیېوە کۊشیای ۋینیۊ. پېسە پارچېوە جە کۊشیای گرڎی گەلوو کورڎی جە دژوو هێزی قرکەری چنەدایۊیش پۍ کریۊ ". فیداکاریېوە گۊرە ئەنجام مڎریۊ، ئینە هەڵوێسوو گەلوو کورڎیا، ئی هەڵوێسە زیاتەر کاریگەر بۊ و ۋەردەوام بۊ. حەر پۊکەی محاڵا دوژمنی ئەرەگیر بە ئەنجامەکەیش بیاۋۊ، بە پێچەوانۊ جەنگاوەری، فیدایی و مدرامان و هێزوو ۋېڕاگروو گەلوو کورڎی گۊرەتەر بۊ، راسی گەلوو کورڎی میاونۊ بە ئاستېوە تازە، ئێمە هورسەنگنای فرەما پۍ هەڵوێسەکا پەدەکەی ئەنجامدا، ئا کرڎەوۍ کە پېسە حیزبێوە کورڎی ئەنجامشا مڎۊ جە گرڎ یاگۍ جەهانینە پېسە خیانەتی منریارە. ئینە هیچ مانېوە تەر هۊرمەگېرۊ، محاڵا کە ئینسان بتاوۊ بە شێوېوە نەرم مامەڵە چنی ئینەی کەرۊ و بەهانېش پۍ بېزۊوە. مشۊم هەڵوێس و کاروەدای ۋەران ۋەر پینەی ڕۊشن بۊ، جە دژوو هەڵوێس و پەدەکەی کاروەدای تێر و تەسەل و پەنەواز نیا ئارانە، ئینەیچ خاڵێوە لاوازەنە پۍ کورڎی.
کورڎ پۍ ئانەی ئازاڎ بۊ، مشۊم هەڵوێسش ۋەران ۋەر بە خیانەتی بۊ. بەبێ هەڵوێس هۊرگېرتەی دژوو ئینەی، بەبێ ڕۊشنکەرڎەیۊ پیمەرەکا گەلوو کورڎی کۊشیای مەتاۋۊ سەرگنۊ. نەگرتەی ۋەروو هەڵوێسېوە پەنەوازی ۋەران ۋەروو پەدەکەی پۍ گەلوو کورڎی لاوازییا. هەڵای بڕۍ رەفتارۍ و مامەڵەکەرڎەی ئینۍ ئارانە، کە هەلسوکۊتەکا پەدەکەی پېسە چېوۍ ئاسایی نیشانە مڎا. ئەکسەریەتوو گەلوو کورڎی ئی خیانەتیە مۋینا، بەڵام هەڵای بەشێوەشا بە مەڵامەتوو ئیسفاڎەکەرڎەیشا جە توانا و دەرفەتەکا پەدەکەی بێدەنگۍ با. قۊرتەکۍ ئانۍ نییەنە کە ئا یاگۍ بەدەست ئامېنۍ پارېزیا، بە پێچەوانۊ؛ کورڎ ساڵانێوەن بە کۊشیایۍ درێژ مەودا راسیېوەشا پۍ ۋېشا خوڵقنان. جە گرڎوو جەهانی و جە ۋەرکەوتوو میامینینە، راسیېوە کورڎی وەش بیەن، بەڵام پەدەکە گورزە چی دەستکۊتا شانۊ و حۊڵوو دلېنەبەرڎەیشا مڎۊ. دەسکۊتەکۍ جە چوارچێوەو ئی راسیەو کورڎدینە متاویۊ پارېزیۊ. ئەگەر راسی سەڎ ساڵە و ٥٠ ساڵەو کورڎی نەپارېزیۊ، وەڵۍ نەوزیۊ، جە ۋەران ۋەروو نۆکەری و خیانەتکارانە نەپارێزیۊ، ئا وەختە کەس پارێزیا مەبۊ.
ئانەیچ دەسکۊتەکۍ کوردیش خوڵقنېنۍ، کۊشیای دەیان ساڵەین. ئەگەر کۊشیای ئێمە نەبیۍ، راسی پانیشتوو کوردسانی وەش نەبۍ. گرڎ ئینەی مۋاینا. من مەواچوو کە گەلەکەما جە پانیشت حەجگیز کۊشیایش نەکەرڎەن، بە دڵنیاییوە کۊشیایش کەرڎەن، بەڵام ئا کۊشیایە دلۍ کەشوهەواو کۊشیای ئێمەنە ئی جۆرە دەسکۊتۍ و ئی جۆرە سەنگەرېشە بەدەسئارڎۍ. مشۊم ئی ڕاسییە بۋینیۊ. ئا وەختە مشۊم ڕاسی پەکەکەی و ڕابەرایەتی بە عالی بیاوانا و پارېزیۊ. پی جۊرە متاومۍ دەسکەوتەکاما پارېزنمۍ.
گەلوو کورڎی جە سلۆپیانە دژوو خیانەتەکا پەدەکەی هەڵوێسشا نیشانەدا، بەڵام دەوڵەتوو تورکی هجومش کەرڎ سەرشا و ڕاشا چنە گیریا. چونکی دەوڵەتوو تورکی مزانۊ ئەگەر بەمەڵامەتوو خیانەتی و هامکاری پەدەکەیۊ نەبۊ مەتاۋۊ جە کوردسانەنە سەرکەوتە بۊ. جە سەرنیشتوو کوردسانیچ ئەگەر دەوڵەتوو تورکی تا ئیسە سەروو پەیاوە مەنەنۊ مەڵامەتەکەش پەدەکەن، بیەی پەدەکەی، هامکاریەکېشەنۍ. مەڵامەتوو ئانەی دەوڵەتوو تورکی ئانڎە هجوم کەرۊ، پەدەکەن. دەوڵەتوو تورکی ماچۊ 'من دژوو کورڎی نیەنا، تەماشەکەرڎۍ پەیوەنڎیم چنی پەدەکەی هەن'. گلېرگەو کورڎی و جەهانیچش پی شێوە فریو دان. ئەگەر بتاۋۊ پەکەکەی پاکتاو کەرۊ، دماو ئانەی حیچ چېۋۍ بە نامۍ پەدەکەی یان ئەویشا تەریۊ بیەیشا مەمەنۊ. پۊکەی جە دژوو ئا کردەوا پەدەکەی، کە ئینۍ ئارانە مشۊم هەڵوێست نیشانە بڎریۊ. ئەگەر نا گنۊ ئاژەو ئا قسۍ کە لازەکۍ ۋەرودەم و پەتەو قەنارەینە واچېنېش. واچۊ، با ئینە بۊ بە دەرزېوە پۍ من. ڕابەر ئاپۆ ماوەکا ئەوەڵینە وەختۍ هۊرسەنگنای کەرۍ واچۍ؛ کورڎ تەنانەت مەزانۊ وەختۍ مرۊ چنی مرۊ. ئیسە ئێمە مزانمۍ کە کورڎ چنی دۊڕنۊش و چنیچ سەرگنۊ”.
سەروو سەرهۊردای 'ژەنۍ، ژیای، ئازاڎیی' کە جە ۋەرکەوتوو کوردستانی و ئێرانی دەسشپنەکەرڎ و تەماموو جەهانیش تەناوە، مسەفا قەرەسو پی جۊرە هۊرسەنگنایش کەرڎ:
"سەرەتا گەرەکما واچوو ؛ بەنرختەرین کۊشیای جەهانی و تاریخوو مرۆڤایەتی کۊشیای ژەنان. فرە بەنرخا، کۊشیایۍ ماناڎارا. پی بۆنۊ ژینا ئەمینیۍ و گرڎوو گەشمەردا ژەنا بە رێز و پنەزانایۊ ۋیرماروە. دماو ئانەی ژینا ئەمینیە کوشیا، ژەنی هورئېستۍ سەروو پەیا. ۋەروو ئانەی ژەنی داواو ئازاڎیی کەرا. ئا ڕووەدایۍ پېچی ئېرانەنە ڕووەشا دا؟ جە ڕاسینە ئا ڕووەدایۍ پەیوەنڎیشا بە تاریخوو ئېرانیۊ هەن. سەرهۊرداو ژەنا کورڎیچ پەیوەنڎیش بە تاریخوو کورڎاوە هەن. کورڎسان جوگرافیاو گلېرگەی نیولیتیکیا، ئېرانیچ بەشېن چانەی. جوگرافیېوە ئەساسی کە جە تاریخوو مرۊڤایەتینە ژەنی چنەشەنە دەورۍ گرنگشا گېڵنان، کورڎسان و ئېرانا. حەرپۊکەی دلۍ گلېرگەو ئېرانینە ژەنی ۋەردەوام زیاتەر جە ژەنا ۋەرکەوتوو میامینی ویستشا سەروو ئازاڎیی هەن. خۊتان تاریخېوەنۍ کە ڕووەش جە ژیۋای ئازاڎیینە.
کورڎوو گەلا ئېرانی خۊتان تایبەتمەندیېوە پا جۊرەنۍ. ئا تایبەتمەنڎیە فرە شیاو تاریخوو گلېرگەو ئېرانین. ئانۍ جە ئېرانەنە سیاسەت کەرا، ۋېشا بە سۊسیۊلۊژیاوە سەرقاڵ کەرا، ئانۍ بەشېوەنۍ جە ڕاسی گلېرگەو ئېرانی، ئانۍ ئېرانشا وەش مسیۊ، دڵسۊزۍ تاریخوو ئېرانینۍ مشۊم بە ڕېزۊ پېشوازی چا سەرهۊردایا ژەنا کەرا و ئیهتیمامش پنە بڎا.مردایۊ ۋەران ۋەر بە تاریخوو ئېرانی، مردایۊن جە دژوو ڕاسی ئېرانی، جەنگا وەران ۋەر بە ڕاسی ۋېشا. جمهوری ئیسلامی ئېرانی چنی ڕاسی ۋېش ئینا جەنگەنە.مامەڵەکەرڎەی خراپ ۋەران ۋەر بە سیستموو ئازاڎیی ژەنۍ، مشۊم پېسە مامەڵەو هەڵسووکۊتی خراپی دژوو تاریخوو ۋېش وینیۊ.
مشۊم پی جۊرە هۊرسەنگیۊ. سەرهۊردای ژەنا جە کورڎسان و ئېرانەنە پەشتی بە گلېرگە پارېزنی بەسۊ. پېسە ئانەو ئۊرووپای نیا کە پەشتیش بە تاکگەرایی بەستەن، ئەقڵیەتی ئازاڎیی وردە بورژوا. خەتەو ئازاڎیی ژەنۍ خەتەو ئازاڎیېوەنە کە پەشتی بە گلېرگەی بەسۊ، گلېرگەی پارېزنۊ، جە وەران وەروو تاکگەرایی، جە ۋەران ۋەروو مادەپەرسی، جە ۋەران ۋەروو بەهاکا مۊدېرنیتەی سەرمایەدارینە، خۊتانکەرڎەی جە بەها کۊمەڵایەتیەکا کەرۊ، کە مۊدېرنېتەی سەرمایەداری دلېشەنە بەرڎېنۍ. حەرپۊکەی فرە گرنگا. ڕوخسارۍ ناوازەو ڕۊشنایی ۋەرکەوتوو میامینیا. ۋەرو ئانەی مشۊم گرڎوو گەلا ۋەرکەوتوو میامینی فەخرش پۊوە کەرا. گەلۍ ئېرانیچ مشۊم فەخرش پۊوە کەرا. ڕژېموو ئېرانیچ مشۊم بەشېۋېوە جیاواز مامەڵە چنی پەرسوو ژەنا کەرۊ. بەسەرکوت کەرڎەی کەس مەتاۋۊ ڕا چا ژەنا گېرۊ کە جە ئېرانەنە سەرهوردای کەرا. ئېران فاڕیۊ، بېجگە جە فاڕیای حیچ چارېوەتەرش نیا. جە ڕاو خەتەو ئازاڎیی ژەناوە فاڕیای ئېرانەنە مۍ دی. غەڵەتا کە ڕژېموو ئېرانی ئا سەرهۊردایا بە هېزەکا بەریۊ بەسۊوە. جە ڕاو مامەڵەو هەڵسوکۊتېوە ڕاسیۊ مشۊم ئاژەو ژەنا هۊرسەنگیۊ ، سیاسەتوو چارەسەریۍ ڕاس خوڵقیۊنە.
