ئەنڎامو کۆمیتەو ڕاۋەبەری پەکەکەی موراڎ قەرەیلان هجومە ئەرەگیریەکۍ سوپاو تورکی و ئامارەو جەنگی هەشت ساڵەیش جە میانو گفتوگۊیېنە چنی رادۋېنو دەنگو گەلی هۊرسەنگنۍ.

گۆشەگیری سەرو ڕابەرو گەلوو کورڎی عەبدوڵا ئۆجالانی ۋەردەواما. شمە جەبارەو سیاسەتەکا گۆشەگیری و ئاژەو ئیمڕاڵییوە پەیلوایتا چېشا؟

سەرەتا من سڵام و رێز پۍ ڕابەر ئاپۆی و گرڎو هەڤاڵا جە زینڎانەنە کیان و بە رێزۊ سڵام جە مدرامانو ئاڎیشا کەرو.

چا جەنگەی کە دەوڵەتو تورکی ۋەران ۋەر بە کۊشیای ئێمە درێژەش پنەمڎۊ، گۆشەگیری سیستمێوەن و ۋەردەواما سەرش. جە سیستمو گۆشەگیری ئیمراڵینە حیچ فاڕیایۍ بیەیش نییا. جە گرڎو زینڎانەکا تورکیای و کورڎسانینە ملۊڕاۋە و ئارۊ جە جەنگو جینۆسایدو گەلوو کورڎینە سیستمو گۆشەگیری زاڵا. بێگومان دوژمن جە هزر و فەلسەفەو هەڵوێسو ڕابەر ئاپۆی تەرسۊ. پۊکەی بە گرنگش مزانۊ کە دەنگو ڕابەر ئاپۆی نەیاۋۊ بە جمیەری و کادرەکا و گەلی. ۋەرو ئانەی ئاڎۍ حۊڵ مڎا ئا بەشا پاکتاو کەرا و ناچار بە ۋېدایدەسۊیشا کەرا. پۊکاتی جە سیستمو گۆشەگیرینە حیچ شل کەرڎەیۍ بیەیش نییا.

بێگومان دوژمن ئانەی ئنڎە بە گرنگ منیۊرە کە یاسا دلېینەکا تورکیای، یاسا میان نەتەوەییەکا، بنەما یاسایی و ئەخلاقییەکا پاشێل کەرۊ. ۋەرو ئانەی تەرسۊ ئانیشا پاشێل کەرۊ. مدرامان و هەڵوێس ۋەران ۋەر پانەی بە دڵنیاییوە فرە بە مانان. بەڵام پۍ گەلا کە جە بەرۊ ئەرەکۊشا، پۍ وڵاتپارێزا و گەلەکەیما ئانەی گرنگا ئانەن کە ئێمە چېش کەرمۍ. چا چوارچێوەنە ئاژەو ئێمە، ئاژەو رەخنە جە ۋۍ گرتەین. ۋەرو ئانەی ئێمە ئینایمۍ پرۆسەو رەخنە جە ۋېگېرتەینە. مشۊم بزانمۍ کە ئا ئەرەکۊشایەی ئارۊ بە گرڎی ڕاوەبەرکریۊ، ۋەرپرسیاری سەروشاناما فرە زیاتەر کەرۊ. مشۊم ئێمە بە چالاکی، تاکتیک و ڕا و رێبازی فرە کاریگەرتەر گوڕ بە کۊشیای بڎەیمۍ. نەک حەر پۍ هۊرگېرتەی گۆشەگیری، پۍ ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی و ئازادیی گرڎو هەڤاڵا دلۍ زینڎانی، مشۊم ئێمە کۊشیای بەقوەتتەر کەرمۍ. ئا سەردەمەی ئێمەش ئینایمۍ چنە، ئیسە ئا سەردەمەنە. چا چوارچێوەنە ئانەی ئیسە کریۊ وەسۍ نییا. وەختۍ ئێمە هەم پېسە جمیەری، هەمیچ پېسە گەریلای و کادری و هەمیچ جە ڕوو کەسایەتی و رێکوزیا وڵاتپارێزەکاوە هۊرشسەنگنمۍ، ۋینیۊ کە مامەڵەی هەنوکەیی وەسۍ نیا. ۋەرو ئانەی مشۊم کۊشیای بەقوەتتەر کریۊ و چا چوارچێوەنە لانیکەم مشۊم بارو سەرو شانا ڕابەر ئاپۆی سووکتەر کریۊ. ۋەرو ئانەی ئا کەسەی فرەتەرین قورسایی بارەکەیش ئینا سەرو شاناشۊ ڕابەر ئاپۆن. ٢٥ ساڵېن دژ بە هجومەکا جەنگو دەرونی و ئەشکەنجەی دەرونی ئیراڎېوە بەقوەت هەن. مشۊم ئێمە گرڎما چەم چایی کەرمۍ بلمۍ ۋېمارە. پۍ نمونەی ئینسان تەماشەش کەرۊ، هەڤاڵێوە دلۍ خەباتینە چن ساڵۍ جە یاگېنە مەنۊوە، بە بەقوەتی مەتاۋۊ خەبات کەرۊ. بەڵام ئینسان سەرنج بڎۊ ئارۊ جە ئیمراڵی و زینڎانەکا تەرینە هەڵوێسېوە هەن. ئانەی مشۊم ئێمە بە گرڎی ئەنجامێوەش چنە بەدەس بارمۍ و پېسە پەیامێوە هورشسەنگنمۍ، مشۊم چا روۊ بە قووڵایېوە تاکتیکی بە ڕا و مێتۆدێوە کە ئێمە کۊشیای جە گرڎ مېڎانېنە بە گوڕکەرمۍ. ڕۊ ئا ڕۊنە. پی جۆرە متاۋمۍ بیمۍ بە جواب پۍ هەڵوێسو ڕابەر ئاپۆی و هەڤاڵا.

جە سەڎ ساڵەو پەیمانو لۆزانینە جە لۆزان ڕاپېمایۍ جەماوەری و حەرپاسە کۆنفڕانسێوە سازکریا. ئەنجامنامەو کۆنفڕانسەکەی ئەرەیاۋیا، متاودۍ سەرو ئانەی چېش واچدۍ؟

کۆنفڕانسو لۆزانی ئینا سەڎەم ساڵەشەنە، بە راسی جە ئاستێوە بەرزەنە لواڕاوە. هەم ڕاپیماو گەلی عال بۍ، هەمیچ کۆنفڕانس و ئەنجامنامە کە ۋەڵاکریاوە، ئانڎەی ئێمە شۊنیرەلوایما پۍ کەرڎ، عال بۍ. بەڵام کریۍ عالتەر بیۍ. جە گرڎ ڕۋېوە کریۍ عالتەر رێکوزیۍ. پەیمانەو لۆزانی پەیمانو قڕکەرڎەیا. حەرچنڎە ئانۍ کە ئا پەیمانەشا سازکەرڎ پنەشا ۋاتەن 'پەیمانو ئاشتی'، پۍ گەلوو کورڎی ئا پەیمانۍ پەیمانەو قڕکەرڎەی و جەنگیا. جە ئاکامو ئا پەیمانەینە سەڎ ساڵېن کە جە کورڎسان تراژیدیۍ گەورۍ ڕوەمڎا و گرڎ وەختۍ جەنگ ئارانەبیەن. هەڵبەت ئینسان ۋیرکەرۊۋە، پۍ چی ئا دەوڵەتۍ بە پەیمانێوە ناڕەوای پی جۆریە کۆبیېۋە و ناحەقی گەورەشا ۋەران ۋەر بە گەلوو کورڎی کەرڎ؟

ماوەو چن ڕۋېوەن گرڎ لایۍ باس جە ناحەقییەکا ئا پەیماننامەیە کەرا، بەڵام ئانە تەنیا بە مەسڵەحەتی ئابوری و سیاسی شی مەکریۊوە. راسا؛ بەشێوەن جە ئاژەو گەلەکەیما. ۋەرو ئانەی گەلەکەما ئاماڎە نییا؛ یۊبیەی ۋېش ئاماڎە نەکەرڎەن؛ نوێنەرەکۍ بەقوەتۍ نیەنۍ. گەلێوە بۍ پارێزنەرا. سەرەڕاو ئانەی قەیمیتەرین گەلوو هەرێمەکەیا، جە بوارو زۋان، کولتور و تارەخەنە گەلێوە دۊڵەمەنڎا و دماتەر نامېنۍ هەرێمەکە، ئا گەلە نکوڵیش ۋنەکریۊ. بێگومان ئا نکۆڵیەیچە ڕاش ۋەردەمو کۆکوژینە کەرڎەنۊ. پۍ چی پا جۆرەشا کەرڎەن؟ ئانە بە تایبەتی جە دەسوەڵېوستەی دەوڵەتا ئەوروپاینە ۋەڵۍ وزیېنۍ.

ئاشکران کە چېگەنە بڕۍ ئەوەکۊڵیۍ تاریخیۍ دەورشا هەن. گەرەکشانە حەقەو سەلاحەدینی ئەیوبی جە کورڎا کەراوە. جەهانو کریستیانەکا سەلاحەدینی ئەیوبییشا جە ۋیر نەکەرڎەن، هەمیچ جە سەڎساڵۍ وەڵۍ لۆزانی جە سەردەمو بەدرخان بەگی و سوپاو حەمیدیەینە بە پیلانە و هاندای عوسمانیەکا بڕۍ هۆزۍ کورڎی هورشاکوا سەرو کریستیانەکا و جەنگشا چنی کەرڎۍ، پانەیچ قۊرتۍ ئاما ئاراوە. وەختۍ ئینسان ئانیشا مارۊ لاو یۊی، جە ستەم و بێویژدانی و ناحەقی پەیمانو لۆزانینە دەورو ئا کردەوا دلۍ تاریخی ۋینیا. جە سەردەمو سەلاحەدینی ئەیوبیۊ حەتا لۆزان، ۋنەپەرسایۊ و حسابپەرسایۊ جە کورڎا کریۊ. ۋەرو ئانەی ئا چېوە بە مەسڵەحەتی ئابوری و سیاسی شرۆڤە مەکریۊ. چېگەنە تاریخ دەورش هەن.

دژ پانەی سازکەرڎەی کۆنفڕانسی فرە ماناڎارا، حەر حیچ نەبۊ ئانە نیشانەدریا کە گەلوو کورڎی ئا پەیمانۍ قبوڵ مەکەرۊ و رەتش کەرۊوە و سەڎ ساڵېچش سەرەرە ۋیەرڎەبۊ، ئینەیچ فرە ماناڎارا. حەرچنڎە بڕۍ کەسېچ بەشدارۍ نەبیۍ، ئا هەنگامۍ جە ڕاو کۆنفڕانسو لۆزانیوە نریا، رەنگە بۊ بە بنەماو یۊبیەی نەتەوەیی. فرەو پارت، دامودەزگا و لایەنە کورڎیەکا و گەلا ئەرمەنی، ئاشوری و سوریانی کە جە کورڎسان مژیۋا، ئاڎېچ چا کۆنفڕانسەنە ئاماڎېبېنۍ. ئانە چېۋۍ فرە بەنرخا. هیواڎاەنا ئا هەنگامۍ ۋەردەوامە بۊ و بیاۋۊ ئاکام.

هەڵبەتە سازکەرڎەی ئا کۆنفڕانسەیە چېۋۍ عال بۍ، بەڵام ئانەی گرنگا کردار و کردەوەن. واتە مشۊم ۋەردەوام بۊ. خاسا، مشۊم ۋەردەوامیەکەش چنی بۊ؟ مشۊم کریۊ کۆنفڕانسێوە نەتەوەیی. مشۊم ئی کۆنفڕانسە بۊ بە بنەڕەتېوە پۍ ئانەی.

ئاژەو ئیسەی پۍ سازکەرڎەی کۆنفڕانسێوە نەتەوەیی گونجیان. بە پوختی، سازکەرڎەی کۆنفڕانسێوە بەنرخی چانەی پۍ ئێمەی کورڎی و ئا گەلا جە کورڎسانەنە مژیۋا، پۍ پێشوازیکەرڎەی جە سەڎساڵەو پەیمانو لۆزانی کۆکوشکاری و قڕکەریی، عال بۍ. ئانە جوابۍ بۍ. جە ئیسە بەدماوە مشۊم ئێمە بە کردەوە جوابی بەقوەت بڎەیمېوە. ئانەیچ بە یۊبیەی نەتەوەیی کریۊ، ئانە بەرزکەرڎەیۊ کۊشیای ئازاڎیی و کۊشیای چارەسەری دەسەبەر کەرۊ. ئێمە خۊتان بەرنامەنمۍ کە گەلۍ هەرێمەکەی چنی متاۋا پېوەرە بژیۋا و پرۆژەی چارەسەریما هەن. ئەگەرش هەن لۆزانێوە تازە بێنە ئاراوە. ئا لۆزانە لۆزانو نەتەوە-دەوڵەتەکان. ئیتر مشۊم لۆزانی کۆمەڵایەتی سەرو بنەماو کۆنفیدڕاڵیزمی دیموکراتیکی ساز کریۊ. ئانەیچ پەنەوازش بە کۊشیای هەن.

جە دماینە کەنەکە کە پەشتیوانیش چا خەباتە بەنرخەیە کەرڎەن و حەرپاسە گرڎو بەشداربیا سڵامشا ۋنەکەر و مبارەک بایشا پنەماچو. هیواڎارەنا ئا کۆنفڕانسە پۍ ئاینڎېوە عالتەری، یۊبیەی نەتەوەیی و گەشکەرڎەی کۊشیای ئازاڎیی بۊ بە بنەمېۋە.

دەوڵەتوو تورکی ئەرەگیری جە ٢٤ تەمووزوو ٢٠١٥ دژوو جمیەرەکەی و گەلوو کورڎستانی هجوومێوە وەرفراوانش دەس پەنە کەرد. هەشت ساڵۍ ملوو ئا هجوومەیرە ویەرڎەن. کۊماروو تورکی ئەرەیاونانش، کە زەرەری گینای شمە چا جەنگنە ٣٨ هەزارۍ و ١٩١ کەسۍ بییەن. ئاماری هەقەتینوو ئی جەنگی چندا؟

پەرسەی وەڵێنەتا بارەو لۊزانیوە بۍ. پەنجا ساڵێچ سەرووهەڵوێستوو ڕابەر ئاپۊیرە ویەرد. یانۍ جمیەرەکەمان ٥٠ ساڵێن دژوو سیستمووو کۊلۊنیالیستی و قڕکەری کۊشیۊ.  ٣٩ ساڵێچا کۊشیای چەکداری  کەرۊ. وەلۍ ئا جەنگە هەشت ساڵە هەن  بڕێوە  تایبەتمەندیێش هەنۍ. دماو  شۊڕشوو وەرنیشتی، یۊگێرتەیۊ هەرێمەکاو جزیرەی و کۊبانۍ، هەدەپە جە ورچنیەینە سەدا ١٣ دەنگەکاش بەدەسۍ ئارڎۍ و سەرنیشتنە ئا وەختە دۊخوو ئازادی گەشیاوە، ئادۍ کاربەدەسۍ دەوڵەتوو تورکیشا تەرسنۍ. ئادۍ پاسە ویرۍ کەرێنیوە، کە ئا پەرەسانێۍ بێنۍ بایسوو بەشبییەی تورکیای. وەروو ئانەیە هێزە ڕاستگێرۍ و چەپگێرەکۍ، لایەنگرۍ ناتۊی یان ئانۍ لایەنگیرۍ ئوراسیاینۍ، گرڎوو هێزەکاو دلۍ دەوڵەتی یۊشا گێرت و کۊنسێپتێوە تازەشا ساز کرد. ئەوەڵۊ پەنەشا وات، 'پلانەو وڕنای'. وەلۍ جە ساڵەو ٢٠١٦ ڕێکوستەی وێش سەروو ئاستوو دلۍ تەمامنا و سەروو بنەماو سیاسەتی پاکتاوکارانەی جەنگشا ئەرەیاونا. وەختۍ ئا جەنگەیەشا ئەرەیاونا واتشا 'ئینە جەنگووو سەربەوێبییەی تورکیاین، واتشا 'ئینە جەنگوو ڕزگاریین. ئینە پەی ئێمە فرە ستراتیژیکا'. یانۍ دەوڵەت بە گرڎوو هێزیوە دژوو ئێمە گژیا. وەروو ئانەیە پیسە جەنگە وەڵینەکاما نەبۍ. لای سەریی ئانەیچۊ وەروو ئانەیە بەسەرێعی قەرار ورگێرۊ و جە لێوە هەماهەنگی کەرۊ، سیستموو وێش فاڕا. پەی ئانەیە جەنگەکەی خاستەر بەرا ڕاوە، سیستموو سەرۊکایەتیی کۊمارییشا ئارد ئاراوە، کە گرد چێوێوە دەسوو یەک کەسینە بۊ.  

چاودمای پەشتیشا بە تەکنەلۊژیاو سەرڎەمی بەستە هجوومشا کەرد سەروو ئێمە. جە ٣ ساڵی ئەوەڵنە سەرنیشتنە ئا هجوومۍ بەوەرفراوانی و دژواری وەڵۍ وزیۍ. بێگومان جە وەراوەروو ئانەیچۊ مدرامانوو شارەکا و ئەیالەتەکا وەڵۍ وزیا. شارەکانە بە سەرمەشقایەتیی چیاگەر، خەباتکار و زەریانەکا؛ کەشەکایچنە بە سەرمەشقایەتیی ئازاد سیسەر، دەلال ئامەد و باران دێرسیمەکا مدرامانی گەورەی تاریخیی لوا ڕاوە.

جە ٢٠١٨، ئادۍ چوارچوەو ئا کۊنسێپتەیشا وەرفراوان کەرد. هجوومشا کەرد سەروو عەفرینی، هەم بەئاشکرا وەرنیشتشا کەرد ئامانج و بە هجوموو سەروو خواکورکی شەپۊلەکاو هجوومەکاشا بەرەو هەرێمەکاو پارێزنای مێدیای یا پانیشتووو کورڎستانی وەرفراوان کەرڎۍ. ئا دۊخەو جەنگی جە سەرنیشتووو کورڎستانینە، هەم جە وەرنیشتوو کورڎستانی و هەم جە پانیشتوو کورڎستانینە تا ساڵەو ٢٠٢٠ بەرڎەوام بی. جە ساڵەو ٢٠٢٠ زیاتەر سەروو سەرنیشتوو کورڎستانی و پانیشتوو کورڎستانی یا هەرێمەکاو پارێزنای مێدیای مرڎێنۍ. ڕاسس؛ جە هەمان وەختنە فرەو مەنتێقەو وەرنیشتوو کورڎستانینە، شەنگال و پانیشتنە تیرۊر و هجوومۍ جیاجیێشا کەرڎێنۍ وەلۍ جە  چوار ساڵی ویەرڎەنە جەنگەکە زیاتەر جە هەرێمەکاو پارێزنای مێدیاینە و سەرنیشتوو کورڎستانینە بەرڎەواما.

چێنە چێششا گەرەک بێ؟ ئامانجشا ئانەبۍ، کە گەریلای جە ڕێخەوە بەر بارا. وەروو ئانەی بە پەشتیوانیی ناتۊی دەسشا بە تەکنەلۊژیاو سەرڎەمی یاوابۍ. بەتایبەتیچ بە فڕۊکەی بێفرۊکەوانی هجوومبەری. ئجێشا پا تەکنەلۊژیایە گەریلای پاکتاو کەرا، وەرنیشتی ئەرەگیر کەرا، سنوورەکاو میساقی-میللی ئەرەگیرۍ کەرا. ئەرڎۊغان وەڵتەر جە کۊبییەیۊ نەتەوە یۊگێرتەکانە بەئاشکرا ئا نەخشە کە وەشش کەرڎەبۍ و نیشانەش دابۍ. بەکوڵی ئامانجش پاکتاوکەرڎەی جمیەروو ئازادیی بۍ، بتاوا گرڎوو دەستکەوتەکاو گەلوو کورڎی دلێنە بەرا و تورکیای جە کێشەو کورڎی ڕزگار کەرا، گەرەکشانە ئێساڵیچ، یانۍ جە ساڵەو ٢٠٢٣وە ئانەیە بیاونا یاگۍ.

ئامانجشا بۍ، کە جە سەد ساڵەو لۊزانی و جە سەد ساڵەو کۊمارینە، سەرکەوتەی وێشا ئەرەبیاونا و بە بۍ کورڎی پا بنیا سەدەی دووەموو کۊماروو تورکیایۊ. یانۍ سەروو بنەماو دلێنەبەرڎەی کۊشیای ئازادی و ئیرادەو گەلوو کورڎی، سەدەی دووەم (دووەم سەدساڵەو کۊمار)ی خولقنا. ئامانجسا ئانەبۍ، کە ئێساڵ جمیەروو ئازادی بەتەمامەتی پاکتاو  کەرا و پێسە بیاوناش ئەنجام.  

ئیساتۍ سەد ساڵۍ ویەرڎەن. دەوڵەتوو تورکی چا قۊناغەنە جە جبەرۊ پەشتیوانی کریۊ.  هەرپاسە دەوڵەتاو دەورەبەریچشا بە بڕۍ لەیەکدایۊێی سیاسی، بازرگانی و جیاجیۍ تا ئاستێوە بڕۍ ئارڎێشا ڕیزۊ. چێگەنە بەینوو ڕووسیای و ئەمریکاینە تا ڕاددێووە گەمەش کەرد. بە نۊعێوە جە نۊعەکا عێراقش بێدەنگ کەرد. هەرپاسە  بەداخۊ پەدەکەش کەرد بە هامبەشوو ئا پلانۍ. گرڎوو ئینیشا بە چە لەیەکدایۊیۍ کریێنۍ ئینە بابەتێوە جیاوازا، وەلۍ ئینە ڕووەش دا. برۍ کورڎێچشا پەی لاو وێشا کێشتۍ. پەشتیشا پانەیە بەستە و واتشا 'ئێمە بەدڵنیاییوە سەرۍ گنمێ'.وەلۍ ئیساتۍ وەختێوە مدیەیمێش پەی، ئادۍ سەرۍ نەکەوتێنۍ. چونکوم زاپنە چەقێنۍ. یەرۍ ساڵێن گەرەکشانە زاپی گێرا، وەلۍ هەڵای نەتاوانشادا گێراش و تا ئیساتێچ ئینۍ هەوڵۍ ئەرەگێرتەی زاپینە.

وەرڎەموو ئا کۊنسێپتەو ئادیشانە، ئێمە پێسە جمیەری وێگێرییما کەرڎ، سیاسەتوو کورڎی وێگێرییش کەرد. باسمان جە هەڵوێستوو ڕابەر ئاپۊی کەرد. گەریلا چەنی ئا مدرامانا، جە بواروو تاکتیکینە وێش وەرفراوان کەرد. یوەم، ئاستوو پسپۊڕییش بەرەو وەڵۍ بەرڎ؛ جەنگنە تازە بییۊ. پەرەش بە بەکارئارڎەی تەکنەلۊژیای دا. دووەم؛ شێوازووجەنگوو تیمیش خولقنا. ئافراند. جە ڕاو ئا جەنگوو تیمیوە تیمەوە تاواش قەوەت بۊ و جەنگ کەرۊ بە شاریاوەیی جووڵیۊوە. یەرەم؛ جە جەنگنە سیستموو چێروو زەمینیش ئەرەمەرزنا و خولقناش بە تازەیی. 

ئینە پاسەش  کەرڎ، کە گرڎوو نۊعە هجوومەکاو دەوڵەتوو تورکی، هەواڵگێری و تەکنەلۊژیاو سەرڎەمی نەیاوا ئەنجام. جە وەراوەروو ئا وەرفراوانبییەی و قووڵبییەیۊ تاکتیکینە، هجوومەکاو ئادیشا نەیاوۍ سەرکەوتەی و بێئەنجامی بیۍ.  وەروو ئانەیە سەرباروو تەمامیای  ماوەو پلانەکێچشا نەتاواش بیاوۊ  ئامانجەکاشا. وەروو ئانەیە هەڵوێستوو ڕابەر ئاپۊی و مدرامانوو گەلەکەیمان و گەریلاکاو ئازادیی کورڎستانی پلانەکێش پووچەڵۍ کەرڎێوە، کریۊ بەئاسانی ئینە بوچیۊ.

شمە واتتا دوژمن بە بەرڎەوامی بە دوایەکاش، ژمارەو هامڕا گەشمەرڎەکاما ئەرەیاونۊ، پاسەن، دمایین نموونەنە حەفتۍ چێوەڵتەر بۊنەو ٨ ساڵی ویەرڎەیۊ ئامارێوەشا ئەرەیاونا. وەلۍ ئامارەکەشا جە سەروو درواوە بنیات نیان. دەوڵەتوو تورکی نکۊڵی جە گرڎوو کورڎستانی  و تاریخیش کەرۊ، ماچۊ 'یاگۍ نییەنە پا نامێوە؛ وەروو ئانەیچە گرڎوو سیستمیشا کورڎستاننە سەروو بناغەو دروا نیانرە. سەرڎەموو ئێمەنە جەنگی دەروونی بەوەڵێکەوتەیی بەکار مۍ. گرد وەختێوە ماچا ' مدەیمێشا وەنە، گێرمێشا و سەرۍ گنمێ'. گرد وەختۍ پێسە ورە مدا بە وێشا. ڕاسینە هیچش پاسە نییا. فرە سەروو ئا بابەتەیە مەلوو و بەکوڵی جواب مدەووە.

ئی کۊنسێپتوو هجووماو هەشت ساڵی  ویەرڎەی، جە ٢٤ تەمووزوو ٢٠١٥ دەسشا پەنە کریا.  یانۍ جە ساڵیادوو لۊزانینە دەسشا بە هجوومی کەرد. ئانەیچ پەیامێوەن.  پێسە واچی 'پێسە چەنی جە لۊزاننە ئێمە شمەما بە نەبییە نیایدێرە و لۊزانما ئیمزا کەرڎ، ئیساتێچ بە جەنگ دلێتانە بەرمێ'. ٢٤ تەمووزی ساڵیادوو لۊزانین و ئا پەیامەیچە، کە چا ڕوەنە هجوومەکەشا کەرڎ، ئانەنە کە ماچا 'ئێمە قەرارما دان، دلێتانە بەرمۍ، ڕێخەوە وشکێتا کەرمێ'. سەروو ئا بنەمۍ ٨ ساڵێن جە دژوو ئێمە جەنگشا ئەرەیاونان و ٨ ساڵێن ئا جەنگی کەرا.

ئا جەنگە وەرفراوان کە کریا، زیاتەر جە یەرۍ پارچەاو کورڎستانینە، وەرنیشتۊ بڕۍ لوا وەرۊ،  یانۍ دەوڵەتوو تورکی بڕۍ جارۍ هجووم کەرۊ سەروو هێزەکاو وەرکەوتی، وەلۍ بەقورسی جە یەرۍ پارچاو کورڎستانینە ڕووەش دا.

ئەگەر پێسە ئاماری بەگرڎی باسوو دۊخەکەی کەرمۍ، دۊخەکە پێسنەن:

پێسە هەپەگەی چا ٨ ساڵەنە ٤٩٠٦ گەشمەرڎێما بیێنۍ، ژمارەو گەشمەرڎەکاما پێسە هێزەکاو وێپارێزنای سەرنیشتی یا ژمارەو گەشمەرڎاو یەپەسەی ٦١٦ هامڕێنۍ. گرڎوو گەشمەرڎە قارەمانما بەڕێزۊ یاد کەرووە و ئینایمێسەروو ڕیبازەکەیشاوە و نمازمۍ ونییشا هەرپاسە بلۊ.

بەپاو  ئانەیە کۊو ژمارەو گەشمەرڎاما جە هەپەگە و یەپەسەی ٥٥٢ هامڕێنۍ. ئینە ژمارەی هەقەتینا. ئێمە چا ڕووەوە پەی ئەوەکۊڵیای ئامادێنمۍ و گەشمرڎەبییەی هیچهامڕێوەما نمەشارمێوە.

هەڵبەت دوژمن وەختۍ باسوو ژمارەکا کەرۊ وەرنیشتیچش وزۊ سەر   

ئا ژمارۍ باسێشا کەرۊ، وەرنیشتیچ گێراوە، ئانۍ من ماچووشا ئا هامڕێنۍ، کە سەروو خەتەو سەرنیشتی و پانیشتیوە گەشمەرڎۍ بیێنۍ. هەڵبەت یەپەسە پێسە بەشێوە جە هەپەگەی. پرسیارەما جە وەرنیشتیچ کەرڎە؛ ئادێچ بە پاو ئامارەکاشا ژمارەی ڕۊشنشا پەی کیانایمۍ. هەڵبەت جە لاێوە دژووداعشی گژیێنۍ و لاێچۊ دژوو دەوڵەتوو تورکی کە داعشی دووەما. بەگرڎی ژمارەو گەشمەرڎاو قەسەدەی جە جەنگوو  دژوو دەوڵەتوو تورکینە ١٤٩٦ هامڕێنۍ. هەرپاسە جە هجوومەکاو دەوڵەتوو تورکینە تا ئیساتۍ ١٠٥٧ مەدەنیۍ گەشمەرڎۍ بیێنۍ. ئاماروو ئاگەیچە پێسنەن، ئەگەر زەرەرە گیانییەکاو هەریەرە پارچەکەی کوۍ کەرمێوە کۊو ژمارەو گەشمەرڎەکاما ٧٠١٨ گەشمەرڎێنۍ. دلۍ هێزە سەروازییەکانە ئا ٧٠١٨حاڵەتێنۍ کە ڕووەشا دێنە. وەرنیشتنە ١٠٥٧ مەدەنیێما گەشمەرڎۍ بیێنۍ. ئیسەنە ژمارەو گەشمەرڎە مەدەنییەکاو سەرنیشتیما وەرڎەسنە نییەنۍ، وەلۍ چی ٨ ساڵەنە نزیکەو هەزار کەسە مەدەنییاما گەشمەرڎۍ بیێنۍ. پانیشتیچنە ٢٠٠ مەدەنیۍ گەشمەرڎێما هەنۍ.

یانۍ گرڎوو ئا گەشمەرڎا چا ٨ ساڵەنە بەخشێنێما ئینێنۍ. وەلۍ ئەگەر سەرنجە دەیمۍ دەوڵەتوو تورکی ژمارەکەش ٥ ئاندەو و نیم زیاتەر کەرڎێنۍ، دایمە پێسە کەرا. پەی نموونەی هەگەرەکوم بە مەیدانی گەشمەرڎێوەما بۊ ئادۍ کەراشا پەنج. فرەو جارایچ هیچ نەبییەن ئادۍ ڕەقەمێوەشا دان وەنە. تورکیا ئەزموونی فرەش هەن کە بییە بە نەبییە بنیۊرەو بە عەکسیچۊ. چۍ ڕووەوە کەس ئندەو کۊماروو تورکیای چەنەزان و ئۊسا نییا. بواروو نکۊڵیکەرڎەی و شارتەیۊ ڕاسییەکانە ئۊسێنۍ.  

بە پاو ئا دۊخەیە ژمارەو زەرەرە گیانییەکاو ئادیشا چندا؟ بە پاو تۊمارەکاما چی هەشت ساڵەی وەڵیننە سەرنیشتوو کورڎستانی و هەرێمەکاو پارێزنای مێدیاینە بەگرڎیی ١٨ هەزار و ٦٠٦ سەروازۍ، پۊلیسۍ، ئەفسەرۍ و چەتۍ دەوڵەتوو تورکی کوشیێنۍ. جە هجوومەکایچشانە پەی سەروو وەرنیشتوو کورڎستانی جگە سەرواز، ئەفسەر، پۊلیس و چەتەکاشا نزیکەو ٤٩١٠ کەساشا مەرڎێنۍ. یانۍ چا هەشت ساڵەی ویەرڎەنە هجوومەکاو دەوڵەتوو تورکینە، کە هجوومش کەرڎەن سەروو گەلوو کورڎی، ٢٣ هەزارۍ و ٥٧٠ زەرەرۍ گیانیۍ هەنۍ. ئا ڕاسییە مەواچا. مەزانوو وێشا بە چندە مەیا پەنە، وەلۍ ئەوپەڕ ٢ هەزارێشا ئاشکرۍ کەرا. وەلۍ ئینە هەقەتینەکەن کە من واتم، گێرا بڕۍ کەموو زیادم واتەبۊ جە ژمارەکانە بارەو دوژمنیوە وەلۍ ڕاسیی ئانەن کە من وات..

پۍ نمونەی چی ساڵا دماینە دوژمن پۍ ئانەی گلېرگەی جە راسی دووروزۊوە، قورسایی ۋېش وستەن سەرو جاسوسی. گەر تۆ جە دژوو گەلوو، زۋان و کولتورو ۋېت جاسوسی کەری، پەی چن دۆلارېوە هەواڵ جە گەریلاکا بڎەی، جە دنیانە و جە تاریخو مرۆڤایەتینە حیج چېۋۍ چا ئاژەیە قیزەونتەر نییا. ئانە بێنامووسین. ئەشۊ کەس ئا ئاژەیە قبوڵ نەکەرۊ. مشۊم حیچ خانەواڎە و هۆزێوە، حیچ دەگېوە جاسوسەکا دلۍ ۋېشەنە نەشارۊوە. مشۊم گلېرگەکەما جە دژو جاسوسەکا هەڵۋېس برمانۊ. پێۋیس مەکەرۊ چا بارۊ کەس ئەرک دیاری کەرۊ، ئانە هەرمانېوە سروشتییەنە. مشۊم شمە خانەواڎە و هۆزەکا و دەگایەکاتا پارېزندۍ. مشۊم جەحیچ دەگېوەنە ئینسانی قیزەون و بۍ ئابڕوو بیەیش نەبۊ. بە ئابڕوویی و بۍ کەرامەتی گۊرە، جاسوسین. جە ۋەران ۋەرو ئینەیچەنە وڵاتپارێزۍ هەنۍ، ئانۍ کە بە وېشا ماچا ئینسان و گەرەکشانە با بە وڵاتپارێز' مشۊم کۊشیای کەرا. کۊسیای دژ بە سیخوڕا، بەکارئارڎەی تلیاک و لەش ورەشی ئەرکو ئا کەسانە. جەنگی دەرونی گەرەکشا ئا چېوا دلۍ گەنجەکامانە وەرفراوانتەر کەرۊ. ۋەرو ئانەیچ مشۊم دژوو ئا یەرە چېوا کۊشیای کریۊ. بەتایبەتی دوژمن ئیسە گەرەکشا جە گرڎ پارچېوە کورڎسانینە جاسوسی وەڵۍ وزۊ. فرە عەجیبا: جە ٤ پارچەو کورڎسانینە هەنۍ. بەتایبەتی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری کەسایەتی ئینسانەکا وێران کەرۊ. وەڵتەر شێواز و دابونەریتو هۆز و خانەواڎەکا بۍ، جەلاو ئینسانەکاوە پەروەردە و ئەخلاق بۍ. بە ئاسانی ۋېشا بۍ ئەهەمیەت نەکەرېنۍ. بەڵام ئیسە مۆدێرنیتەی سەرمایەداری گرد چېۋېش کەرڎەن بە زەڕ. تەماشەکەرڎۍ ئیسە ئینسان بە زەڕۍ فرە کەم ۋېش ورەشۊ. حیچ چېۋۍ جە ۋۍ ورەتەی خراپتەر نییا. ئانە چېۋۍ فرە قووڵا، بۍ ئابڕووییچ ۋەران ۋەر پانەی چېۋۍ کەما. ئانە بە ماناو ئانەی مۍ کە جە مرۆڤایەتی ماڵیانەرە. تۆ چنی پانەی رازی بی کە جە وەران ۋەر بە چن سەڎ دۆلارێنە، گەنجۍ کورڎی گەشمەرڎۍ با؟ ئانەی زەڕېوە ویژدان و کەرامەتش بۊ، محاڵا کە چېوی چانە کەرۊ، بەڵام ئێمە ۋینمۍ کە ئارۊ ئانەی کەرا.

بەغەڵەت جە من مەیاۋدېنە. بەڵام جە کورڎسانەنە کۆچەرییەکۍ هەنۍ. کۆچەرییەکۍ ساڎەتەرین ئینسانەکۍ کورڎینۍ. فرە مەلا شارەکا؛ ئاڎۍ جە کەشەکانە ئاژەڵەکاشا وەی کەرا، کورڎۍ ساڎۍ و ساکارېنۍ. ئینسان متاوۊ متمانەشا پنەکەرۊ. ۋەڵتەریچ پا جۆرە بۍ.

وەلۍ ئیسە موینمۍ، کە دلۍ کۊچەرییەکاچنە جاسووسێشا ڕێکۍ وستێنۍ، ئینە هاموەخت بانگەوازێوەن پەی بۊ کۊچەرییەکا- کە بەشێوە فرێشا وەڵاتپاڕێزنێنێ- با  گرد کەس هاگاش جە بنەیانەو وێش بۊ بەوریاییوە چەمدارییش کەرۊ. کیسەو گردکەسێنە تەلەفون هەن، بڕۍ هەنۍ لاوازێنۍ و وزیا دلۍ  تۊڕەو جاسووسیوە. دوژمن سەروو بنەیانەو گەشمەرداوە ترکیزش هەن، کۍ دلۍ ئا بنەیانانە لاواز بۊ چەمش وزۊ سەروو گەرەکسا وزۊش دلۍ تۊڕەکێوە، پەوکای گردکەس چەمش سەروو وێش و بنەیانەکەیش بۊ. مشۊم گردکەس بەپاکی مەنۊوە و کەس وێش نەکەرۊ بە ناپاک.

دەوڵەتوو تورکی ئەنداماو میتیش وەرۍ دێنێنە مەیدانەکا، خەیالشا گرد کەسی چەپەڵ کەرۊ سووکۍ و ڕسوێشا کەرۊ. بە چند قرووشێوە. وەراوەروو ئینەیۊ مشۊمکۊشیای وەڵاتپارێزنی بەردەوام بۊ جە پانیشت و سەرنیشت و وەرکەوت و وەرنیشتنە چون دوژمنێما چێگە ئینۍ هەرمانێوە فراوانەنە. وڵاتپارێزنۍ، ڕۊشنویرۍ، هونەرمەندۍ، سیاسەتمەدارۍ یانۍ گردوو ئانیشا نوێنەرایەتیی بەهاکاو ئی گەلەیە کەرا مشۊم دژوو ئا کردەوا کۊشیا. مشۊم ئێمە ئینەیە بزانمۍ کە تا گلێرگێوە ئەخلاقی و دڵواز بە خاکەکەی نەخوڵقنمۍ، دژوو هجوومەکاو دوژمنی مەتاومۍ بییەی کۊمەڵایەتیما بپارێزنمۍ. مشۊم ئێمە ئی وڵاتپارێزنی، دڵسۊزییە پەی خاکەکەیمان کەرمۍ بە گەورەتەرین بەها. سەروو ئا بنەمێوە مشۊم ئەخلاق و نەریت دلۍ ئینسانەکانە قەوەت کەرمۍ. پیسە نەبۊ ئێمە مەتاومۍ وێما پارێزنمۍ. مشۊم وەڵاتپارێزنەکێما ئانەی پەی وێشا بە هەرمانەی  سروشتیییە وینا و کۊشیا. دژوو کردەوەکاو دوژمنی پەی پەرەپەنەدای بە جاسووسی، ماددەی هۊشبەری و بێئەخلاقی ئەگەر ئێمە کۊشیاێوە کۊمەڵایەتیی چینە کەرمۍ، هێزوو گەلەکەیما، کە بڕواما هەنە جە گرد چێوۍ قەوەتتەرا، پلانەکاو دوژمنی پووچەڵ کەرۊوە و سەر گنۊ.  

جە سەرنیشتوو کورڎسانی ئۆپراسیۆنەکۍ ۋەردەوامېنۍ، چېشتا هەن پۍ گەریلاکا سەرنیشتوو کورڎسانی؟

جە ماوەو ٨ ساڵا ۋیەرڎەینە قورستەرین و گەورەتەرین مدرامان جە سەرنیشتوو کورڎسانی ئەنجامدریان. سەرەڕاو ئانەی جە یەرۍ ساڵۍ ۋیەرڎەینە جە هەرێمەکا پارېزنای مەدیاینە مدرامانیچ جە ئارانەبیەن، رۆحی گیانبازی ئاپۆیی یاۋان بە بەرزتەرین ئاست، بە هەمان رۆح و گیانبازییوە ٨ ساڵېن جە سەرنیشتوو کورڎسانی مدرامانی تاریخی هەن. با ئانەما ۋیر بۊ دەوڵەتو تورکی جە ساڵەو ٢٠١٦ینە ئەرەیاۋنابېش، کە "دماو نیسانو ٢٠١٧ یۊ پەکەکە بیەیش مەبۊ".  واتە شش ساڵۍ چېوەڵتەر واچېنۍ دمایی بە بیەو گەریلای جە سەرنیشت مارمۍ و گرڎ ساڵۍ ماچا ' ئێمە ئېساڵ دمایشا پنەمارمۍ'. واتە دوژمن گەرەکشا جە ڕاو هەواڵگری، فرۆکەی جاسوسی و فرۊکەی بێفڕۆکەوانی هجومکەر و تەکنەلۆجیای سەردەمیۊ گەریلای دلېنە بەرۊ. گرڎ ساڵۍ پلانێوە پا جۆرە منیارە. بە پاو ئەرەیاۋناکاشا گرڎ ساڵۍ زیاتەر جە ١٠ هەزار ئۆپراسیۆنۍ کەرا. واتە جە سەرنیشتوو کورڎسانی جەنگېوە دژوار هەن.

جە دژوو ئا هجوما دوژمنی بە هەڵۋێسی قارەمانانە و دەلالەکا، چیچەکەکا، بەرچەمەکا، ئازادەکا، یڵمازەکا، ئاتاکانەکا، چەتینەکا، وەڵاتەکا، عەگید جیانەکا، دۆغانەکا و بە هەزاران قارەمانۍ بەنرخۍ مدرامانۍ فرە گەورە ئەنجامدریا. گرڎو ئا هەڤاڵا بە رێزۊ یاڎ کەروە. بەراسی گرڎ بە قارەمانیۊ جەنگشا کەرڎ. پۍ نمونەی ئېساڵ جە دێرسیم یاشار بۆتان، جە بۆتان لەیلا سورخوێنە، جە سەرحەد هێژار زۆزان، جە مێردین جانشێر رۆژهەڵات، جە ئامەڎ خەمگین سەرحەد مدرامانۍ قارەمانانە و گیانبازانەشا کەرڎ. حەریۊ چانیشا حەر بەتەنیا ۋېش ئەفسانېوەن. جارێوەتەر ئا قارەمانا یاڎ کەروە.

جە دماین نمونەنە هېزی دوژمن ئەرەیاۋناش، جە دێرسیم دۋۍ هەڤاڵېما گەشمەرڎۍ بیۍ. ئێمە ئیسە حۊڵ مڎەیمۍ ئانەی ڕۊشن کەرمۍ کە ئاخۆ گەشمەرڎەبیەو ئا هەڤاڵاما راسا یان نا. هەڤاڵا دێرسیمی بە رێزۊ یاڎکەروە. مدرامانو ئاڎیشا قارەمانانەن. ئاڎۍ رێبوار و شۊنکۊتۍ یاشار بۆتانەکانۍ. حەرپاسە چی دماییەنە جە بۆتان هامڕېما میرزا و خەمگین گەشمەرڎۍ بیۍ. سڵام جە هەڤاڵا بۆتانیچ کەرو. حەردووە هەڤاڵەکەما هەڤاڵۍ قارەمانۍ بېنۍ. جەبارەو پراتیکی جە هەرێمەکەنە بەتەمامەتی زاڵۍ بیۍ.

بە پوختی گەریلاکۍ جە سەرنیشتوو کورڎسانی بە گیانبازی گەورە و رۆحێوە فیداییۊ ۋېڕاگری کەرا، ئەرەکۊشا. هەڤاڵەکېما تەجروبەشا هەن، ئیسفاڎە جە تەجروبەکاشا هۊرگېرا، قەناعەتم پاسەن کە هەڤاڵەکېما جە پراتیکی سەرنیشتینە دوژمنی شکس پنەمارا. پی جۆرە ئێمە دوژمنی شکس مڎەیمۍ و گەریلاکۍ ئازاڎیی کورڎسانی سەرگنا. سەرو ئا ئەساسیە گرڎو هامڕایا کە جە سەرنیشتوو کورڎسانی بە گیانبازی و قارەمانی گەورۊ ئەرەکۊشا بە رێزۊ سڵامشا ۋنەکەرو و جە دڵۊ سەرکۊتەیشا پۍ وازوو.

هـ . ش / س . ز