پارتوو دیموکراتوو گەلا (هەدەپە)، پارتوو هەرێمە دیموکراتیکەکا (دەبەپە)، دەدەکەدە، جووڵیایۊو ئازاڎی، کۊنگرەو گلێرگەی دیموکراتیکی (دەتەکە)، پارتوو ئازاڎی، پارتوو چەپی سەوزی، پارتی دیموکراتوو کوردستانوو تورکیای (پەدەکەتە)، پارتوو ئینسانی و ئازاڎی (پیا)، پارتی کۊمۊنیستوو کوردستانی (کەکەپە)، پارتی سۊسیالیستوو کوردستانی (پەسەکە)، پلاتفۊڕموو یۊبییەی ژەناو کوردی و کۊمەڵەو شێخ سەعیدی کوۍ بیێوە و جە ساڵڕۊو پەیمانەو ٢٤ تەمووزوو ١٩٢٣ لۊزانینە ئەرەیاوناێوەشا وەڵا کەرڎۊ.   

ئەرەیاوناکەینە ئامان: "ئارۊ سەدەم ساڵەو پەیمانەو لۊزانین! ناموونیشانوو ڕوۍ سیاوین، کە ڕاش وەرڎەموو ڕەتکەرڎەیۊ، نکۊڵی و جینۊسایدی سەد ساڵەینە سەروو گەلوو کوردیوە کەرڎۊ!

سەد ساڵێن دەوڵەتە ئیمپریالیستییەکۍ بۍ وەرەچەمگێرتەی ئیرادەو کوردا ڕێکۍ کەوتێنۍ سەروو ئانەیە کوردستانی کەرا بە چوار پارچۍ. پەیمانەو ٢٤ تەمووزوو ١٩٢٣ لۊزانی پەی کورڎەکا بە ماناو تاریکی، ستەمی دماییناما، جینۊسایدی و کۊکوشیین. وەڵی گرڎ چێوێوەنە پەیمانەو لۊزانی نوێنەرایەتیی گەلەکەیماش نەبۍ چەنە و ئیرادەکەش پەشتگۊش وزیا و ئانێچە، کە ئیمزاشا کەرڎە، بەتندی شەرمەزار کەرمۍ. ئا پەیمانێما قبووڵە نەکەرڎێنە و مەکەرمێچش. بە ئامانجوو بەدەسئارڎەی مافوو چارەو وێنویستەی نەتەوەیی گەلەکەیما، کۊشیای ئێمە تا ورشانایۊ پەیمانەو لۊزانی بەرڎەوام بۊ.  

ئا کەمالیستۍ جە پڕۊسەو وڕنای و ورشانایۊ ئیمپراتۊری عوسمانینە بە نامۍ ئایینیوە داواو پەشتیوانیی کوردیشا کەرڎە، باسوو ئانەیشا کەرد، کە ئا دەوڵەتە کە مەرزیۊرە دەوڵەتی هامبەشوو تورکی و کوردان و ئەرەیاوناشا، کە لۊزاننە نوێنەرایەتیی تورکی و کوردی کەرا. کەچی دماو ئیمزاکەرڎەکەی گرڎ چێوشا ویر شییۊ. حوکومەتوو ئەنقەرەی کە جە ڕاو پەیمانەو لۊزانیوە وێش بەڕسمی ئشناسا. دماو یەرۍ مانگا جە ٢٩ تشرینوو یوەموو ١٩٢٣ کۊمارش ئەرەیاونا. ئەرەیاونای کۊماری ڕەتکەرڎەیۊ و نکۊڵیکەرڎەی وەراوەروو کوردییش بەڕسمی ئشناسا. کۊماروو تورکیای سەروو بنەماو تاکپەرسی و نەژادپەرسی، سەروو بناغەو تورکبییەی مەرزیانرە، بە بۍ وەرەچەمگێرتەی فرەپێکئامایی، فرەکولتووری و فرەئایینی ئا جوگرافیایە کە سەرشۊ مەرزیانرە.   

جە دەستووری هەمیشەیینە، کە ساڵەو ١٩٢٤ مجیارە، یاگۍ پەی چەمکێوە بەنامۍ هاموەڵاتبییەی کریاوە، کە نکۊڵی بییەی، زوان و کولتووروو گەلوو کوردی کەرۍ ئانۍ تورکیانە مژیوا کەرڎێش بە تورکۍ. پلانەو خاسسازیی وەرکەوتی (شارک ئیسلاحات) کە جە ساڵەو ١٩٢٥ ئەرەیاونیا، لێوە تەرۊ بییە بە بناغەو ڕژێمی سەروازی. وشکنەرەی گرڎینەو سیستموو دۊخی نائاسایی، کە سەد ساڵێن لە کوردستاننە بەرڎەواما، زوانی کوردییش بەڕسمی قەدەغە کەرد، وەروو ئانەی ئامانجەکایچش بپێکۊ پلانەش پەی کۊکوشی نیارە.

ڕژێمی کەمالیست کە جە کادرەکاو کۊمیتەو ئیتحاد-تەرەقی وەش بیەبۍ، سەرڎەموو کۊماریچنە درێژەشا دا بە سیاسەتەکاو بەتورککەرڎەی و ناوەندگەرایی، کە عوسمانییەکۍ ساڵەکاو ١٨٥٠ دەسشا پەنە کەرڎەبۍ. ڕژێمی کەمالیست سەرەوردای و مدرامانەکاو ئازاڎیی نەتەوەیی ١٩٢١ کۊچگێری، ١٩٢٥ شێخ سەعیدی، ١٩٢٨-١٩٣٠ ئاگری، زیلانی، ١٩٣٨ دێرسیمی، کۊکوشی بەینشانە، بەدڕندانە سەرکوتێش کەرڎۍ. سیاسەتوو جینۊسایدی کولتوورییش دژوو زوان و کولتووروو کوردی کە سەد ساڵۍ درێژەش کێشا، پەیڕەو کەرد.

ئی سیاسەتە سەدساڵەو چەسپنای و بەستاندەرکەرڎەی نەژادپەرسی بە شێوە و ئامرازی جیاجیا پێسە ستراتیژوو دەوڵەتی پارێزیۊ، هەرگیز جەوهەر و دلێنەکەش نەفاڕیان. جە ساڵەو ١٩٥٩ دۊسیۍ ٤٩کا؛ دماو کودەتاو ٢٧ ئایاری، سێواسنە ڕۊشنویرۍ، سیاسەتمەدارۍ و سەرۊکهۊزەکاو کوردیش گێرتۍ و دادگاییێش کەرڎێ؛ کودەتای سەروازی ١٩٨٠ کە ڕاستەوخۊ سیاسەتوو کوردییش کەرد ئامانج، دڕندایەتیی زیندانوو ئامەدی و کۊکوشییەکاو ساڵەکاو ١٩٩٠ و کۊچبەرکەرڎەی بەزۊروو ملوێنا کەسا جە ڕاو سۊچنای دەگایەکاو ئاوارەکەرڎەی دەگانشینان بەرەو گەورەشارەکا و شارەکای تەری بڕۍ نموونێنۍ پەی ئانەیە.

ئارۊیچنە هجوومەکۍ پەی سەروو دەسکەوتەکاو گەلەکەیما جە هەرێموو کوردستانینە و وێڕاوەبەریی وەرنیشتینە بەرڎەواما. سەرنیشتوو کوردستانینە بە دەسملەرەگێرتەی ئیرادەو گەلەکەیمان پەی وێڕاوەبەرڎەی، قەییومۍ نریارە، پارتە سیاسییەکۍ جە ڕاو ڕاو هەڕەشۍ وستەیرەیۊ تەوقە دریا. دژوو کادرە سیاسییەکا بۍ مردایۊ ئۊپراسیۊنۍ ملا ڕاوە، سیاسەتوو گۊشەگیریی توندی، کە گرڎوو یاسایەکا پاشێل  کەرۊ، ملۊ ڕاوە.

سەرباروو گرڎوو ئانیشایچ کۊشیای ئازاڎیی نەتەوەیی گەلەکەیما بۍ مردای بەرڎەوام بی و بە هەمان بڕواوە بەرڎەوامیچ بۊ.  ب

گەلەکەما سەرەڕاو گرڎووهجووم و کۊکوشییەکا چوار پارچەو کوردستانینە درێژە بە کۊشیای ئازاڎییش مدۊ. دەدات. گەلەکەما پانیشتوو کوردستانینە ساڵەو ٢٠٠٥ بییەن ساعیبوو قەواریوە فیدڕاڵی. پانیشت و وەرنیشتوو کوردستانینە گەلوو کوردی سەروو ڕاو ئازاڎیوە ئینا وەرڎەموو فرسەتە گرنگانە. ئێمە ئەرەمەرزنای حوکمەتوو هەرێموو کوردستانی بەڕسمی و وێڕاوەبەریی وەرنیشتی سەروو بناغێوە فیدڕاڵیی دیفاکتۊیۊ پێسە دەسکەوتی گرنگی منیەیمێرە.  ئەرەمەرزنای  حوکمەتە فیدڕاڵەکا پەی ئازاڎیی نەتەوەیی گەلەکەیما و پەی ئیدانەکەرڎەی پەیمانەو ١٩٢٣ لۊزانی هەنگامۍ گرنگێنۍ. جە وەرکەوت و سەرنیشتوو کوردستانینە گەلەکەما جە کۊشیای ڕزگاریی نەتەوەیینە سەنگەرۍ گرنگێش دەسکەوتێنۍ.  

چی قۊناغەنە تەنیا کرێڵوو ئازاڎیی نەتەوەیی گەلوو کوردی، یۊبییەی نەتەوەیین بەوەرفراوانی، دیالۊگ و یۊگێرتەین. با ویرما نەشۊ کە گەلوو کوردی جە قۊناغوو لۊزانینە بەقورسی وەروو ئانەی نەتاواش هامپەیمانیی نەتەوەیی ساز کەرۊ، زەرەرش وەرکەوت و دۊڕناش. سەدەو ٢١ کە ئێمەش چەنە مژیومۍ، متاومۍ بە سیاسەتێوە کە هامپەیمانی نەتەوەیی ساز کەرۊ، بازنەو دۊسایەتی فراوان کەرمۍ و بازنەو دوژمنایەتی تەسک  کەرمێوە. سیاسەتوو کوردی پا ڕێبازا متاوۊ وەربەس و لەمپەرەکا وەرڎەموو ئازاڎینە لا بەرۊ و فرسەتەکا قۊزۊوە و پەیمانەو لۊزانی پووچەڵە کەرۊوە.

ئێمە داوا ئۊو ئا دەوڵەتا کەرمۍ، کە پەیمانەو لۊزانیشا ئیمزا کەرڎە، بتایبەت داوا جە بەریتانیای و فەڕەنسای کەرمۍ پێسە دووۍ وەڵاتا، کە دەوری سەرەکییشا بییەن، چانەینە کە ئەوەڵوو سەدەی ویەرڎەینە کوردستان پەی دووەم جارا بەش  کریۊوە و گەلوو کوردیچشا بۍ قەوارە ئاست و پەیمانەو لۊزانی ساڵەو ١٩٢٣یشا ئیمزا کەرڎە، مشۊم داواو چەنەویەرڎەی جە گەلەکەیما کەرا و پەشتیوانیما کەراجە کۊشیاییمانە پەی ناستەی و سڕیەیۊ پەیمانەو لۊزانی.

ئێمە داوا جە نەتەوە یۊگێرتەکا و ئەنجوومەنوو ئەورووپای، یۊبییەی ئەورووپای و دامودەزگا بەیننەتەوەییەکا کەرمۍ، کە پەشتیوانی جە کۊشیای گەلەکەیما کەرا پەی چارەسەروو دۊزی نەتەوەیی و ورشانایۊ پەیمانەو لۊزانی. 

گەلوو کوردی گەرەکشا سەدەی ئایندەنە چەنی گەلاو هەرێمەکەی، بەتایبەتی تورک، فارس و عەرەب سەروو بنەماو مافی یەکسانی گرڎ ڕووێوە، بژیوۊ. پەی خولقنای هەلومەرجوو پێوەژیوای، نەک بە نکۊڵی و ڕەتکەرڎەیۊ، بەڵکوم بە بەڕسمیئشناسای وەڵاتی، ئشناسنامەی نەتەوەیی وێش سەروو بنەماو قەوارەی سیاسی و جوگرافیایی یەکسانی کۊشیۊ.

بانگەوازما پەی دەوڵەتوو تورکی پێسنەن؛ سەد ساڵێن پی نۊعە قسا 'ئێمە پێوە کۊمارما مەرزنانرە، کورد و تورک دووۍ کۊڵەکۍ مەرزنایرەی کۊمارینۍ، برایەتیی هەزار ساڵەو بەینمانە هەن' دووبارە کەراوە، جیای ئا قسا مشۊم پەنەوازییە یاساییەکاو ئا برایەتییە دەسەبەر کەرا. جیای سیاسەتوو جەنگی و نکۊڵی، پەی چارەسەروو پەرسەو کوردی بە ڕای ئاشتییانۍ و دیموکراتیکە هەنگامە بنیەیمۍ.  جە دەستوورێوە هەمیشەیی تازەنە بییەی گەلوو کوردی و مافەکاش کە ورقوڵتیۍ نەتەوەبییەینۍ، بەڕسمی بشناسنمێشا.

گەلوو کوردی مافوو ئانەیش هەن، هەیە کە وەڵاتەکەشنە، کوردستاننە بە ئازاڎی و شکۊمەندانە بژیوۊ و ئینەیچ مەرجەو ئاشتی و ئارامیی  مەنتێقەکەین. ".

س.ز