ئیبراهیم حاجی زەڵمی، نویسەر و سۊسیۊلۊگا جە مەجالەکاو فەرهەنگوو هەورامانینە قەڵەمێوە دیار و وەرەچەما، کتێبێوە ڕازۍ دەمواچۍ هەورامییانێش کوۍ کەرڎێنێوە بە نامۍ (دێوەچەرمە دێوە سیاوە) ئەنەفە هەورامی ئی کوڵەدیڎارەشە چەنی ساز دا.
یۊ جە تەسەورەکا پەی جیاکەرڎەیۊ شیعرۍ جە پەخشانۍ جگە جە بییەی موزیکی و کێش و سەروای، ماچا شیعرە زیاتەر سۊزاوییەنە و بنەماش سۊزا و پەخشانەیچ ویر، هەڵبەتە ئینە داراو نیقاشۍ درێژین، وەلۍ دلۍ بابەتوو پەخشانێنە پەرسە کۊمەڵایەتییەکۍ و نۊعوو ژیوای و بواروو ژیوگەی و پەیامی ئینسانی و کۊمەڵایەتییش دلێنە ڕا بۊوە، حەرچنڎە پاسە بەرکەوتەن هەورامان زیادتەر داراو شیعرێن چە دەمواچە چە نویسیێۋە، وەلۍ کەمۍ نییەنۍ ئا پەخشانە فۊلکلۊرییە دەمواچۍ کە سینە بەسینە فاڕیێنێوە و مەنێنێوە، گەر ئەوەکۊڵیایشا چەنە کریۊ جگە ڕەهەندە ئیستاتیکی و ئەدەبییەکەیشا، کۊڵۍ نەوچێی ماچا و بڕێوە پەیامێشا دلێنە بەرگنا، کتێبوو (دێوەچەرمە دێوەسیاوە)ی یۊن چا کتێبا کە ژانروو پەخشانێن و ڕازۍ دەمواچێنۍ، ئەنەفە هەورامی میانەو گرنگیدایش بە فەرهەنگ و کولتووروو هەورامانی بە خاسش زانا، ئی واتەواچییە چەنی جەمکەرەوەو ڕازەکا (ئیبراهیم حاجی زەڵمی) ساز کەرۊ:
پوختەو ۋاتە واچیەکەی پی جۊرەنە:
- پێسە مزانمۍ کتێبەکە ڕازۍ دەماودەمیۍ هەورامیانێنۍ، هۊرامی دلۍ ئی ڕازانە بەگرڎین چێشش بەیان کەرڎەن خەیاڵش بییەن چێش واچۊ؟
ئیبراهیم حاجی زەڵمی: كتێبوو( دێوەچەرمەو دێوەسیاوە)ی، كتێبێوەن جە دووەتۊو ٢٠١٠ لاپەڕانە وێش نیشانە مڎۊو چاپ كریان، كە زیادتەر جە ٤٠ حەكایەتۍ و ڕازی ئەفسانەیۍ هەورامانیش جەوۍ گێرتێنۍ، كە هەرمانەو جەمكەرڎەی و ئاماڎەكەرڎەیشا پەی چاپی (ئیبراهیم حاجی زەڵمی)ین. ئی ڕازۍ جە دەگایەكاو سنووروو هەورامانوو شەمیانینۍ یانی جە دەگایەكا سنووروو ناحیەو خورماڵینە كوۍ كریێنۍ، بەتایبەتی دەگایەكا زەڵمی و هانەوقوڵی و ئەحمەڎاوای و هێلانپۍ. جە دەموو پیای و ژەنە بەتەمەناوە هورگێریێنیۍ و یووەم جار بە دەنگ و هورگێریینی و دماتەر پێسە وێشا چەنی وچێینی نویسێینیوە.
- بە گرڎی ڕازەکۍ هینۍ چ سەرڎەمێوەنۍ، زەروورەتوو ڕازەکا پەی سەرڎەمی تازەی ئینا چێشەنە؟
ئیبراهیم حاجی زەڵمی: ئی ڕازۍ هەنەشا هینەو سەرڎەموو ویری ئەفسانەیینۍ و هەنەشا هینەو سەرڎەموو ویری ئاینینە و هەنەیچشا ویری میتافیزیكی، بە مانا چەنی (ئۊگۊست كونت و مۊرگان) گەورەكۊمەڵناسۍ باسشا جە زەمەنوو ویرۊكەرڎەی كەرڎەنوە، بەششا كەرڎەن ملوو چنڎ قۊناغێرە (قۊناغوو ویری ئەفسانەیی و سیحری، قۊناغی ئایینی، قۊناغی میتافیزیكی، قۊناغی زانستی) دیارا ئی حەكایەتۍ گرڎ هینوو قۊناغەكا وەڵینۍ یانی ئەفسانەی و دینی و میتافیزیكی، تەنیا هینۍ زانستی نییەنۍ.
- تەسەورۍ هەن ماچۊ ڕازۍ دەماودەمیۍ هەر مشۊم دەماودەمی مەناوە، جوانی و لەزەتشا ئینا دەماودەمیشانە، سەرنجەتا چی بارۊ چێشا؟
ئیبراهیم حاجی زەڵمی: نویستەی بە ماناو كوشتەی چێوەكا نییا، بەڵكوم ئارۊنە مانا گومنەبییەیشانە.! یانی ئینە جیاوازیش هەن وەختۍ یۊ ڕازۍ گێڵنۊوە یۊیچ ڕازۍ منویسۊوە و دماتەر وانەرۍ ملا واناشاوە چا ڕووەوە ڕاسەن تام و لەزەتشا كەم كەرۊوە، ڕەنگا ئەگەر چا ڕوێوە واچی ماناو پەكوستەی و بێگیانكەرڎەیشا بۊ؟! وەلێم چەو ڕووەكەشەوە دە ئانڎە ماناو مەنەیوەو نەمری مڎۊ بە ڕازەكا نویستەی، یانی وەختۍ تۊ تەماشە كەری من ماوەو یەرۍ مانگۍ تا شش مانگێنە جە یەری چوار دەگۍ هەورامانینە، جە دەموو چنڎ بەتەمەناوە جە ڕاو وێم و تەلەبەكامەوە ئێنڎە حەكایەتێم بە دەنگ و ڕەنگۊ كوۍ كەرڎێباوە ئاخۊ چنڎەی تەر بیێبا و نەژنیێبا و دلۍ ویروو سینەو خەڵكینە بیێبا و وەلێم نەنویسییباوە و فۊتیێبا. پەوكای نویستەیوە زەروورەتا، چونكە ئیسە ئی ڕازۍ وەختۍ چاپۍ كریێنی ئیتر بیێنی بە دەق (تێکست)ێوە پەی ئانەی خەڵك وانایشاوە پەی كەرۊ، بە شێوەێوە ئەكادیمی، گێڵۊ پەشتەو ئا وچیایارە چێوی نەوچیا وێزۊوە.
- ڕازەکۍ هینۍ کام بەشەو هۊرامانینۍ، چ بنەماێتا کەرڎێنە پیمەر پەی کۊکەرڎەیۊ، تۊمارۍ، دەسنویسۍ، قسۍ خەڵکی، ئانۍ ڕازەکێتا دەمۊ ورگێرتێنۍ کەسانۍ بەتەمەنێنۍ؟ ژەنینۍ یان پیۍ؟
پێسە واتم ئی رازی هینۍ چنڎ دەگێوە هەورامانی سنووروو ناحیەو خورماڵینە هورگیرێینۍ و دەموو كەسە بەتەمەنەكاوە ئەژنەویێنی و دماتەر نویسێینێوە. كە وێما پەنەش ماچمۍ هەورامانوو شەمیانی، هەر بە زوانەكەیچشارە دیارا هینۍ هەورامانوو لهۊنی نییەنۍ. كە ئێمە9 نۊ دەگۍ هەورامانوو ئی دیمیما هەنۍ سەر بە لهۊنی نییەنۍ و نەبیێنۍ چ بە دەسەڵات كە سەر بە خانەكاو شەمیانی بیینۍ، بەگۍ شەمیانی سەرپەرشتییشا كەرڎێنی، تا ساڵەو 1958 چ بە بنەزاراوە و هەورامانی هەر شەمیانیینۍ زوانشا تا ئارۊ.. ئاڎێچ دەگایەكا (دەرەومەڕۍ، ئەحمەڎاوا، زەڵم، هانەوقوڵی، هێڵانپۍ، بانیشاروو نەسرۊڵابەگی، زیڕۊن و بانی بنۊك و حەمە تایەربەگی و نەوێ) ئەگەرچی ئی چوارەو دمایە ئیسە هەن بە هەورامیشا مەزانۊ! وەروو ئانەی دماو ئانەی دەسەڵاتوو نەسرۊڵا بەگی و حەمەتایەربەگی مامۊزایش نەمەن چا سنوورەنە و بە پاڵپشتیی داوڎبەگوو جافی ئێڵوو غەوارەی و هاروونی، ئامۍ ئا دەگایاو تێكەڵوو خەڵكەكەیش بیۍ و مەنێوە و ئیسە بە هەورامیشا مەزانا ئەگەرچی هەورامیۍ مەنێنۍ چا دەگایانە.
- پێسە مزاندۍ بە ئامای تەکنۊلۊجیای و سەرڎەمی تازەی ڕازۍ مەمەنا، ئینسان ڕازەکێش تەنکۍ باوە ئی بابەتییە بە تەرسی زاندۍ؟ ڕازۍ فرێما هەنۍ فۊتیا چێش کەرمۍ پەی ئاستەیۊیشا؟
ئیبراهیم حاجی زەڵمی: ئامای تەكنەلۊجیای چنڎە سەلیقەو ئینسانیش كوشت دە ئانڎەیچ ویروو ئینسانیچش جە دەوروو پەیوەنڎییە كۊمەڵایەتییەكانە سڕ كەرد و پەیوەنڎییەكێچش بینۍ وێشاوە، من جیاتیی ئانەی مەرحەبایۍ زیندەو دەماودەم و چەماوچەم بدیەو وەرانوەریوە مەرحەبایۍ یۊی كەرۊ بە مۊبایل كەرۊش، ڕاسینە تەكنەلۊجیا ئیسە ئامان ماچۊ بە ئێمە، قسۍ مەكەرڎێوێم قسۍ كەروو، پەی نموونەی تەلەفزیۊن ماچۊ بە من و زارۊڵەكام گرڎتا بێدەنگی بیدۍ منیچ قسێتا پەی كەروو، من هەواڵێتا مڎەو پەنە من چێشتا پەی باس كەروو، ئیتر ئێمە پاڵوو یۊینە جە قساو جە پەیوەنڎییەكاما گنمۍ.. ئینە نموونێن ئیتر واز جە ئەنتەرنێتی و تۊڕەكۊمەڵایەتییەكا بارە، كە دنێیوە خەیاڵییەنە ناڕاستەوخۊ پەیش درووسۍ كەردێنمۍ. ئیتر ئانە ئینا مەژگمانەو ویرمانە و فێرۍ كریێنمۍ ئەوۍ تەرۍ مەتاوا ئیستیفادێش چەنە كەرا.
پەوكای زەمەنوو ڕازا پەراوێز بییەن قورسا ئیساتۍ مەتیلۍ یان پیرۍ و بالێوە حەكایەتۍ گێڵنۊوە پەی زاڕۊڵەكاشا ئیسە زارۊڵی ئایپاد و مۊبایل و بەرنامە زاڕۊڵەییانەكاو تەلەفزیۊنی ڤیدیۊیەكا با بە وارڎەو ویروو ئادیشا نەك حەكایەتە قەدیمییەكا.
- بەگرڎی ئەدەبیاتی دەمواچوو هەورامانی ڕازە و شیعرێچ چەنی ویندۍ؟ هەمان ئا سەلێقەو جوانییەو دلۍ ئەدەبیاتی نویسیایش هەنە؟
ئیبراهیم حاجی زەڵمی: ئەدەبیاتی دەمواچوو هەورامانی پێسە گرڎوو ئەدەبیاتی دەمواچوو مەنتێقەکەی ئینا دلێنەشییەینە، چونكە تەکنەلۊجیا یۊچا چێوا گومش كەرۊ دەمواچیی ئەدەبین، ڕەنگا تەنیا چانەینە قازانج جە تەكنەلۊجیای كەرمۍ پانەی ئەدەبیاتی دەمواچی واڕۊوە پەی نویستەی و كەرۊش بەرهەمۍ تەماشەیی. كە ئینەیچ خەموەرش كەما و پەنجەكاو دەسۍ ڕەنگا وەسۍ بۊ پەی ئەژمارای ئا خەموەرا چی بوارەنە كار مكەران.
- سەرنجەتا سەروو سەرۊنویستەی و ئەوەکۊڵیایۊ چەنەشا زانکۊکانە و لاو بنویساوە چەنینەنە، ڕەخنەی ئەدەبی و تاریخی و سۊسیۊلۊجیی کوردی تاوانش لا کەرۊوە ئەدەبیاتی دەمواچی؟
ئیبراهیم حاجی زەڵمی: بەعام قسەكەرڎەی سەروو هەمورامانی و ئەدەبیاتی هەورامی ئیسە ئینا (دارەدارە)ەنە، هەنگامۍ ئیسە عالۍ نریا، ئیسە ئی ڕازە ئەفسانەیۍ جە هەورامانوو وەرکەوتینە هامڕام (كوورش ئەمینی) بە شێوێوە زانستییانە خەریكوو جەمكەرڎەی و جیاكەرڎەیوە ئی حەكایەتانە، كە جە چنڎ بەرگێنە كتێبینە ئی هەرمانێشە كەردێنە شایستە بە تەشویقی و دەسوەشین.
- پڕۊژەی تەرتا جە مەجالەو کۊکەرڎەیۊ ئەدەبیاتی نەنۋیسیای و دەمواچینە چێشا؟
من نەمرڎانا سەروو نویستەی جە بواروو فەرهەنگ و كولتووروو هەورامانینە.. نزیكەو ٢٠٠٠ بەیتی شیعری فۊلكلۊریۍ هەورامانیم جەمۍ كەردێنی، چەنی چنڎ هامڕایێم خەریكوو فەرهەنگێنمی كە وێش جە ٤٠ هەزار واچا مگێرۊ، بەدەر چانەیە ئێمە نۋیسەرێنمۍ، چێوۍ تەرۍ با و خەریكیشا بیمۍ، پەی نموونەی: نۋیستەی دووۍ بەرگا ڕازوانوو زوانی هەورامین و چێوۍ تەریچ، من ئەجۊم خاس ئانەن تەمام بیاوا بەرهەم جا باسشا كریۊ خاسا. 
