ئه‌ژناسنای یاگۍ و ده‌گایه‌کاو کوردستانی که نامه‌کێشا هه‌ورامیێنۍ

(هانە، چەم، دۆڵ، کەش، هەوار، یاگێ و ئاسەوارێ قەد٘یمیێ و بڕێو جە دەگایەکاو مەحاڵو کوردەواری)، نامێ هەورامیێشا هەنێ و ئینە سەلەمنۆش یاگێ ژیواو خەڵکیوی بیەن کە هەورامی زوانێ بیێنێ یام بە زوانی هەورامی شێعرێشا واتێنێ.

سڵام و ئەد٘ەب خزمەتوو وەشەویساو وێم، یۆ جە بەڵگەکا پەی سەلەمنای ویەردە و یام شۆنەما و یاگە پاو هەر زوانیوی جە هەر کۆگا و ماوا و یاگێ و دەگا و شار و وەڵاتیوەنە، نامێ هانە و چەم و دۆل و کەش و هەوار و یاگێ و ئاسەوارێ قەد٘یمیێ و نامێ دەگایەکاو بڕێو جە مەحاڵوو کوردەواری ، نامێ هەورامیێشا هەنێ و ئی نامێ ئانەیە سەلەمنۆ یام زەمانێو ئی یاگێ ، یاگێ ژیواو خەڵکیوی بیەن کە هەورامی زوانێ بیێنێ یام بە پاو دەسەڵاتی زوانی بیەن کە بە پاو بەڵگەی بڕێو جە شاعێرەکاما هەرچن هەورامیێ نەبیێنێ،بەڵام بە زوانی هەورامی، شێعرێشا واتێنێ پێسەو:مامۆسا مەولەوی ،مامۆسا ئەحمەد٘بەگی کۆماسی،مەستوورەی ئەردەڵان، مەهجووری و......
ئێمەیچ ئینە چن ساڵێوا جە خەڵکوو ئا دەگایا کە نامێ دەگا و هانە و یاگەکاشا هەورامیێنێ قسە و باسم کەردەن و خەریکوو گلێرەوکەردەی ناموو ئا یاگا بیەنا،پەی نموونەی بڕێو ئا یاگا نامێ بەروو، ئاواتم ئانەن خود٘ای بێ وێنە یارد٘یم بد٘ۆ ،ئی هەرمانێ تەمامنۆ.
۱ـدەگایەکاو مەریوانی جە بەشوو سەرشیو، تایبەت کۆماسی:
بلچەسوور"،"هەڵیزئاوا"،"دەرەهەر(هەرد)"،"وەرۆ"،"کۆرەدەرە"،"مامۆڵە"،"ول"،"دەرەوەزان"،"هەنگەژاڵە"،‌"دەرەویان" ،شانشین،وەنێنەی سەرەین،وەنێنەی وارین:دەرە پەمان، دەرەوەزان، دەرە بەیان،دەرەویان، دەرە زیارەت، تاڵەجەڕ، سۆتە، لاوێسان، گولان، هەنگەژاڵە، ول، مەی دۆڵ (مەیدۆڵ)، شاهید٘ەر و ...
جە بارەو نامێ ئی دەگایا و کەش ، هانە، چەم،دۆڵ،مەڕ و مڵکەکێشا هەورامیێنێ جە تاریخ و دەمواچوو خەڵک و نەقڵی سینە بەسینە،جە زەمانەو ئەردەڵانیەکانە،سەردەمدار و حاکێمێ ئەردەڵانی چەنی هۆز و بەگزادەکاو هەورامانی تایبەت ،بەشوو ڕەزاو کەمەرە کە هەتا خرووسە و سنە حاکمیەتشا کەردەن ، پەیوەندیشا نەبێ و ئاژاولێ و قین وغەرەز بەینشانه بێ ، و ماچا جە سنە و مەریوانەنە ،چەنی کۆگاوهەورامیەکا و دەگاو وئا یاگێ هەورامیێ نیشتەگاشا بێ ،پلامار دریێ و ئاوارێشا کەردێ و ئا سەردەمە ماچاش پەنە"هەورامی قڕان " و هەر یاگێوە هەورامی بیەن،هەورامیەکەشا لابەردەن و هۆزێوتەرشا وستەن یاگەکێش ،جە سنەنه ،ئەردەڵانیێ و جە مەریوانەنە تایبەت جە کۆماسیەنە ،تایفێو کە جە کرماشان ئامەبێنێ و مەڕ وماڵات و گەلە و حەیوانیوی فرەشا بێ و ساحێب دەسەڵاتێ بیێنێ ،لوەرگاو کۆماسی یۆ جە لوەرگاعالەکاو کوردەواری بیەن و خەڵکەکەش هەورامیێ بیێنێ،هەورامیەکێشا جە کۆماسی و سەرشیو و مەریوانەنە ،زنیێشارە و یاگێ ویانەکاشا تاڵانێ کەردێ، و قڕانوو هەورامیەکا ئەپی جۆرە باسشا کەردەن و بۆنەو دەسەڵاتوو هۆزوو کرماشانی جە کۆماسی و پەلاماروو بەگزادەکاو هەورامانوو دزلیێ وشامیان نەتاواشا ، هۆزەبێگانەکا لا بەرا و ئاوارەهەورامیەکێ پەی هەمیشەی جە یانە و وەڵاتوو وێشاوە دوورێ کەوتێوە،یۆ جە ڕێخەو کرماشانی بیەو کۆماسیەکا تایبەت جە زوانوو دەگاو لاوێسانی دیارا پێسەو کرماشانیا هۆرە ماچا و ئەرائەراو کەلهۆری کرماشانی دلێ قسەکاشانە دیارێنێ.
ئەڵبەت بە پاو ویەردەو وتاریخی شێعرەو هۆرمزگانی بە ئاماو سپاوئێسلامی (عەرەب)ی،هەورامی قڕان ڕێخەی تاریخیش بیەن.
هەڵووچان،مەڕووسوڵتان ئەحمەدی. "هەڵیزئاوا":هانەکۆر (کۆیر)جه هەڵیزئاوا، هانە ڕەون
دەگایەکاو کورە دەرە و بەردی سپی:
سێ دانە واچە/ یەرێ دۆڵێ و دۆڵی چەمە
۲ـ دەگاو "دەگاگا"ی جە سەرشیو شاروو سەقزی
۳ ـ شاروو "دێهگولانی" کە جە زوانوو خەڵکەکەیشا ماچا"دێ ولان " یانی دەگاو ولا یانی گوڵا ،دەگاو "هەڵیزئاوا"ی جە شاروو دێهگولانی-دێ ولان
۴ ـ دەگایەکاو "هانەشێخان"و"دەرە وەران"جە بەشوو خاو ومیرئاواو شاروو مەریوانی
پەی نموونەی ناموو هانەکاو دەگاو هانەشێخانی :سۆڵە،هانەسواران،هانە خول ،ئەڵبەت بە پاو واتەو خەڵکوو دەگاو هانەشێخانی، وەڵتەر یانی نزیکوو حەفتاساڵێ چێ وەڵ، خەڵکوو ئی دەگای جە یاگێوتەرەنە بە نامێ"سۆڵە"ی ژیواینێ،کە ئاگەیچە هانێوش بە نامێ سۆڵەی بیێنە و ماچایچ ئاوەکێش سۆڵە بیێنە.
۵ـدەگاو"دەرەتفێ،ده‌گاشێخان،نێ،کانی سانان"جە بەشوو مەرکەزی شاروو مەریوانی
6ـدەگایەکاۆ"تفلیێ"،قەڵاگا،قەڵاجێ،وڵانە(گوڵانە)جە بەشوو مەرکەزی شاروو سەڵواوای.هانەوهەڵووچان جە قەڵاگا
هومایون موحەممەدنژاد:"بەڵگەو ویەرد٘ەو دەگاشێخانی نامێ هەورامیەش وێش دیاری ویەردەیشەنە ،بە پاو بەڵگەو ئایەتوڵڵامەردۆخ و مەڵڵاکەریم مۆدەرڕێس و مامۆساو هانی دنی ، ئێ دەگا جە لاو شێخ عەبدولغەفاری مەردۆخی ئاوەدانە بیێنە وەڵتەر واتەنشا" دەرەوشێران"کە وێم پێسەو بەڵگەی گردوو بابەتەکەیم هەنێ و بە پاو بەڵگەی شێخ عەبدولغەفار نەوە و کناچەزاو شێخ شەهابەدینی زاوەریا ، هەسوورەو ئەمیرموحەمەی مەردۆخی کە تاتەو مەڵڵاگوشایێش و ئەد٘ایچش کناچوو شێخ شەهابەدینی زاوەری بیێنە."

هانەی یاو،نەزار سمۆرە،هانە نەوە،هانەی پیس
گردی گەڕۆڵ،هانە مامۆ خاڵ،چەم تەوەنە سیاو
ناو ملان،شەیان،بوولیانێ،دارە شۆخە.
ئانەیچە ئێشارە کەرمێ کە نامێ هانە و کەش و هەوار و.... ئا دەگایا هەورامیێنێ پێسەو:
قەڵاجێ کە فرەو خەڵکەکەیش بۆنەو نزیکی چنی دەگاو قەڵاگای و خەڵکوو ئاوارەو هەورامانوو لهۆنی ، هەورامی قسێ کەرا ،بەڵام بە پاو واتەو یۆ جە قەد٘یمیەکاشا،"مەڕەکان"کە واژێوە هەورامیێنە ، پەوکەی جە سۆرانیەنە ،واژێو"ئەشکەوت"ی هەنە،و ئینەیە سەلەمنۆ کە هەورامی ئەچی یاگێنە ، شۆنەماش دیارەنە.
هانەخاتوون ،باخووسەرتیپ ،هانەهەڵووچان جە قەڵاگا
دەگاو تفڵیێ هانه و کەش و دۆڵەکێش پێسەو:
دەشتە ڕەقێ،ولەسمت،زەل
۷ـدەگاوگۆشخانی کە فرەو یاگێ و هانەکێشا هەورامیێنێ‌‌پێسەو:
هانەپلوورە(پلوورێ)،هانەوشاوان،هانەومزگی،هانەومیران، هانەوحوسەینی،)هانەو وسەینی) ، هانەمزی،تەوەنە ترەکاوی،بەلەجاڕ،گوڵبەن، مێزەران، سوورە زەمینە،هانە کۆتە،چەمەی مەرو.
ئەڵبەت بە پاو بەڵگێوی کە جە سایتوو دەگاوگۆشخانێ نامێ وەڵینەو ئی دەگای هانەمزران بیەن
ئینه دەقوو نویستەکەی:
تاریخچەی روستای گوشخانی
به اسنادآثارومدارک برجامانده قدمت یکجانشینی درگوشخانی به زمان قبل ازاسلام برمی گردد.آثاربرجامانده گواه آن است که درزمان حمله ی اعراب مسلمان به کردستان 18 هجری – ق مردم درمنطقەی کوهستانی مرتفع وخوش آب وهوا موسوم به(میزران) زندگی کرده اند. مردم آن دیار همچون سایردیارکیش زرتشتی داشتەاند.
وهمین عامل مقامت آنها رادربرابرقوم مهاجم عرب برانگیخته است. پس ازحمله ی اعراب وشکست مردم (میزران) دربرابر آنان  مردم  به  ناچار از انجا کوچ  می کنند با تسلط کامل اعراب برایران  و ارام شدن اوضاع مردم دوباره زندگی را در میزران از سرمی گیرند. اما به دلایل نامعلومی زندگی درانجا به طورکلی متوقف می شود.آثارگورستان مردمانی که درآن ناحیه سکونت داشته اند. هنوز به جای مانده است . ودرزمین زراعتی شخصی به نام حاج محمد امین در(میزران)  واقع است . دراوایل قرن هفتم هجری ازجانب منطقه (اورامان) که به گویش(( هورامی)) تکلم می کنند. چند  خانوار به این منطقه کوچ می کنند . و روستایی زیبا به نام (هانه مزی) بنا می کنند. اسم مناطق وچشمه های روستا با بخش ترکیبی(هانه)که درگویش اصیل (اورامی) به معنای چشمه است. خود گواه سکونت مردم (اورامی) زبان درآن دیار است (هانه مزی)-(هانه میران)-(ته وه نه تره کاوی)-(هانه پلوری) و... آثار آسیاب آبی مردم روستای (هانه مزی) درجای به اسم(به له جار) بوده و آثار گورستان مردم روستا درزمینی به نام (گول به)هنوزبرجای مانده است. همزمان با حمله ی خانمان برانداز مغولان درقرن هفتم و عبور آنان از این دیار روستای (هانه مزی) با خاک یکسان می شود.  و زندگی برای چندقرن در این منطقه  در خاموشی فرومی رود.  درزمان سلطه ی سلسله ی صفوی این منطقه  در ملک خانهای (سیامستوری) بوده است. قدیمی ترین سند موجود  به سال(1065ه.ق) برمی گردد. طبق این سند(احمد بیگ سیامستوری) روستای(نسل)راکه درشمال روستای گوشخانی قراردارد. به ازای نه (9) تومان پول رایج ایران به (جناب محمودبیگ کویک)می فروشد. روستای(سه رنوی) هم که ساکنانش ازمنطقه ی لیلاخ که مابین سنندج وقروه  قرار دارد به آنجا کوچ کرده بودند.و تا عصرسلطنتی شاه(تهماسب صفوی)به حیات خود ادامه می دهند. سپس به علت غیر بومی بودن ساکنانش هم ازبین می روند. این روستا در محلی به همین نام قرار داشته وگورستان مردمانش درگورستان قدیمی گوشخانی که پوشیده از درختان بلوط کهنسال است واقع شده است. طبق یکی از اسناد دیگر در سال(1102ه.ق) یکی از خانان به نام (عبدا...آقا)شش دانگ از مزرعه ی(لانیاتر)به یکی ازخانان مستوری به اسم (ارکان سیربیگ) در ازای 14تومان می فروشد. (اسماعیل بیگ بوبانی) درسال1109(ه-ق) همین مزرعه مزبور را در مقابل پرداخت21 تومان از (ارکان سیربیگ مستوری) می خرد. درسال1170ه-ق (منوچهربیگ) مزرعه ی(میزران)را درمقابل 11تومان به(مصطفی بیگ پسرمحمدسلطان) واگذار می کند. دوره ی دیگر زندگی مردمان این  ناحیه مربوط به  زمانی است که درحدفاصل دومنطقه ی زراعتی موسوم به( تابوه)و(تایلان)درروستایی به نام(هلیل آباد) سکونت داشتند.مهم ترین سندی که مرزهای روستای (هلیل آباد) و(میزران) رامشخص کرد. به سال (1243ه. ق) مربوط است.(احمدبیگ وعباس بیگ) که مالکان این روستا بودند دو دانگ از شش دانگ ملکی خود را از روستاها به ازای(بیست ویک تومان)به(محمدرحیم بیگ)می فروشند.طبق سندی دیگر(احمدسلطان یااحمدخاتون پسرمحمودبیگ اورامی)از خاندان معروف(بهمن سلطان)در سال1245روستای نسل را در ازای 45تومان  می خرد.سپس درسال1273سه دانگ روستای گوشخانی را از فرزندان(منوچهربیگ)دو برابر پرداخت 50تومان می خرد.(احمدسلطان)پس از خرید نیمی از ملک روستادوازده خانوارراکه ازمنطقه ی اورامان همراه خود آورده بوددرمنطقه ای ازروستا موسوم به (گوشخانی کهن)ساکن داده (احمدبیگ) دارای.

۱ـ دەگایەکاو مەریوانی جە بەشوو سەرشیو،تایبەت کۆماسی: “بلچەسوور” ،”هەڵیزئاوا”” دەرەهەر (هەرد)” “وەرۆ” ”کۆرەدەرە” مامۆڵە” ،” ول”، ”دەرەوەزان” ،”هەنگەژاڵە”،‌ ”دەرەویان”  ،شانشین، وەنێنەی سەرەین و وارین.
دەگاو وەنێنەی وارین:هەڵووچان، مەڕووسوڵتان ئەحمەدی.
۲ـ  دەگاو “دەگاگا”ی جە سەرشیو شاروو سەقزی
۳ـ شاروو “دێهگولانی”  کە جە زوانوو خەڵکەکەیشا ماچا”دێ ولان “یانی دەگاو ولا یانی گوڵا ـ دەگاو “هەڵیزئاوا”ی جە شاروو دێهگولانی-دێ ولان
۴ـ  دەگایەکاو “هانەشێخان”و”دەرە وەران”جە بەشوو خاو ومیرئاواو شاروو مەریوانیپەی نموونەی ناموو هانەکاو دەگاو هانەشێخانی :هانە سۆڵەـ هانەسواران
۵ـدەگاو”دەرەتفی،ده‌گاشێخان،نێ،کانی سانان “بەشوو مەرکەزی شاروو مەریوانی
۶-دەگایەکاۆ”تفلیێ”،قەلاجێ بەشوو مەرکەزی شاروو سەڵواوای.ئانەیچە ئێشارە کەرمێ کە نامێ هانە و کەش و هەوار و…. ئا دەگایا هەورامیێنێ پێسەو:قەڵاجێ کە فرەو خەڵکەکەیش بۆنەو نزیکی چنی دەگاو قەڵاگای و خەڵکوو ئاوارەو هەورامانوو لهۆنی ، هەورامی قسێ کەرا  ،بەڵام بە پاو واتەو یۆ جە ڤەد٘یمیەکاشا،”مەڕەکان”کە واژێوە هەورامیێنە، پەوکەی جە سۆرانیەنە ، واژێو”ئەشکەوت”ی هەنە،و ئینەیە سەلەمنۆ کە هەورامی ئەچی یاگێنە، شۆنەماش دیارەنە.دەگاو تفڵیێ هانه و کەش و دۆڵەکێش پێسەو:دەشتە ڕەقێ، ولەسمت،زەل
۷ـدەگاوگۆشخانی کە فرەو یاگێ و هانەکێشا هەورامیێنێ‌‌ پێسەو:هانە پلوورە ـ هانەوشاوا ـ هانەومزگی ـ هانەومیراـ هانەوحوسەینی
۸ـنامووهانەکاودەگاونژماری جە بەشوومەرکەزی شاروو مەریوانی:هانەهەلامان ـ هانە نوەـهانە پیس ـهانەگەرمڵە
۹ـ نامێ کەش و هانێ جە دەگاوقەڵاجی جە بەشوومەرکەزی شارووسەڵواوای :کەشوو ”هەشەرا”ی ـ هانە چیالە
۱۰ـ نامێ کەش و هانێ جە دەگاوپێچوون”ی جە بەشوو کۆماسی شاروومەریوانی: هانەو کانی دەرەسیاوی ـ هانە گێڵۆن
۱۱ـ نامێ کەش و هانێ جە دەگاوباقلاوای جە بەشوو کەڵاتەرزانی شارووسنەی:کەش:شایەن، ماڵیەر ، تەکیە، کایەنە، قشڵاخ، هەنجیلێ، شێخاڵی، هانەسیمێ، باخەورە،شێخەڵە، دەرەکێ،داڵاوێ، وەریەدزەدۆڵێ:پلەی شێخ، چاڵ پەچە، چاڵ پیاز، چاڵ بام، دواوان، دۆڵەوێ، لای ئاسیاو، مەڕەجیکێ،گوێزەداریاوەکە، دەورێش عەبە، ملەکەوە، سماقەکان،لارەشەتە، جۆی سۆفی، گوڵ وەنەکە، شێخەڵەی، هەسەناڵیدەشتێ:خەسراوا،ڕاسی داڵاوێ، بانەسوورێ، تەختەی شێڵانان،گزرەجاڕ، لامەر، مەنیان، بان بنەوان،دەیمەورێ، دەشتەلە، جاڕ شێخ باقی، پشت بنجۆ،ڕاسی جۆی سۆفی،ڕاسی قشڵاخ،چەم و جۆگێ:هەژدەنێری،جۆگەورێ، سەنێراو،شایەن،ئاسیاو ئاغە، گۆم عاسیە، باخچە مریەم، گۆمە گێج، داوان،قەڵوەزەکە،هانە(هانێ):چیاو، ملەکەوە، گەنەمێری، ناوەدۆڵ باخەورە،هانەسیمێ،چنار، لۆجاڕ،سۆفێخنەزەر، ….یاگێ و شۆنێوتەرێ:حەوزە کۆنێ، بەرهێوانەکەی مولانا خالێد،حەوش خانەقا، ئاسیاو شێخ.قەڵا و تەپە:قەڵای شایەن، تەونە قۆت، تەپ لۆشتە یا هەمان تەپ فەیلەقووزئاساوەکێ:ئاسیاو شێخ ، ناوتەڵانەکان، بەڵکەڕێز (هەژدەنێری)،چاڵ پەچە.
۱۲ـ نامێ کەش و هانێ جە دەگاونشکاشی جە بەشوومەرکەزی شاروومەریوانی: کەشوو "تەوەنەماران، تەوەن بالووک، تەوەنەسوور، هانەویان، هانەسیر،پیر یووسف
۱۳ـ واژەو نامێ دەگایەکا:کەرگێنە، دەرەویان،گەزە دەرە، جە بەشوو کەڵاتەڕزانوو سنەی.
۱۴ـ نامێ کەش و هانێ و نامێ دەگاو”ده‌گاشێخان”ی جە “بەشوو مەرکەزی شاروو مەریوانی:هانە شێخان-هانه که‌ن و...
 ۱۵ـ دەگایەکاو"هانه گلان" و "قه‌ڵوزه"   جه به‌شوو "سراب قامیش"شارووسنه‌ی
۱۶ـ دەگاو"شینه" و "شینه" شه‌ریف ئاوا"ی جه به‌شوو "نران"شارووسنه‌ی
۱۷ـ دەگاو"قووری قەڵا"ی نامێ وەڵینەش "دەرەمەڕان"بیەن
۱٨ـ دەگاو"حەشەمەر"نامێ وەڵینەش هەشەمەڕە بیێنە کە واژێوە هەورامیەنە.
۱۹ـ دەگاو"بزگۆرە"نامێ زووتەریش بزوەڕە بیەن.
۲۰ـدەگایەکاو"بێوڵە،شەروێنە،دۆواڵی،هەش پشۆڵێ، هانەولان،باخان، لۆلم، هەوش،دۆڵەودەرەی، جە بەشوو کڵاشی (شارووسەلاسی باباجانی)
۲۱ـدەگایەکاو"تەپان"جە بەشوودەشتوو ئێزگڵەی
۲۲ـدەگایەکاو"هەڵۆڵی،بێوەن وارین و سەرین"کەش وهانەو پوینە جە کڵاشی و باوەجانیەنە.
۲۳ـدەگاو"دەرەبەیان"ی نزیکوو شارووپاوەی
۲٤ـکەش ومەڕەو"مەڕەخێڵ"ه جە بەشوو ئیناخی باینگانی
۲٥ـدەگاو"بەلەبزان"جە بەشوو باینگانی
۲٦ـ دەگاو تەرەهەنە جەمەرزوو تاوەگۆزی
۲۷ـ دەگاوبیاشۆشی نزیکووشاروو جوانرۆی
۲٨ـدەگاو مێوان"ی جە بەشوو باینگانی،نامێ هانەکاش (هانە سڵێمان،مەیگۆرێ)
۲۹ـ شارە گولالەو"بانەورێ"بەشوو شارەسانوو پاوەی ،کە نامێش هەورامیەنە.
"بانەوڕێ" شارۆچکەیەکی سەر بە قەزای پاوەیە، نزیکەی (1000) ماڵی تێدایە و (4000) کەس دانیشتوانیەتی، ھەڵکەوتەی جوگرافی ئەم شارۆچکەیە لەنێوان دوو شاخدایە، لە باکووریەوە شاخی (ئاتەشگە) و لە باشوورەوە شاخی "ڕیاوکۆ"یە. لەناو سنوری جوگرافی ھەورامانی لھۆندایە و (17)کم لە شاری پاوەوە دوورە، دانیشتوانی ئێرە بە "عەشیرەتی ئیمامی" ناسراون کە پێکھاتەیەکی گرنگی ئێلی جافن،  لە ڕابردوودا ژیانێکی کۆچەرییان ھەبووە و  ساڵانە دووجار بارگە و بنەی خۆیان پێچاوەتەوە، لەوەرزی زستاندا لە دەوروبەری رووباری سیروان و پێدەشتی شارەزوور و پارێزگای ھەڵەبجەدا نیشتەجێبوون. لە وەرزی ھاوینیشدا دەھاتنەوە بۆ کوێستانەکانی (شاھۆ و مەیگۆڕێ و سورەوان و ھانەسڵێمان).
(بانەوڕێ) وشەیەکی ھەورامیە و دوو بۆچوونی لەسەرە، یەکێکیان پێی وایە بەفرێکی زۆری لێ باریوە و خانووەکانی رووخاندووە، بۆچوونی دووەم پێی وایە جێگەی کشتوکاڵ کردن بووە و زۆرتر(پەموو)ی تێدا چێنراوە، لەھەورامیدا بە پەموو دەوترێت (وڕێ)
مێژووی نیشتەجێبوون لەم گوندەدا لەدوای رووخانی سیستەمی پاشایەتیەوە لە ئێران دەستپێدەکات و لە ساڵی 1979ز بە دواوە ئاوەدانکراوەتەوە.
۳۰ـدەگایەکاو:"کۆرەدٚەرەو نساری و کۆردٚەرەو خۆرەتاوی" جە شاروو کامیارانی.
۳۱ـ دەگاو ژریژەی سۆرانێنێ بەڵام بڕێ کەلێمێ هەورامیێ، جە قسەکاشانە ماچا،پەی نموونەی ماچا: هەرمان،ئەدٚا و ... یاگێ دەور و بەرشا نامێ هەورامیەنە...پێسە:هانەشامەسوور..هانەسادٚەتە...مێدٚان و....
‌۳۲ـدەگاو خانمەشێخان جە بەشوو خاوومیرئاواو شارەسانوو مەریوانی: کەشوو حەوتەوانان،کڵاوکەوە
۳۳ـ دەگاو هەڵیزئاوای جە کۆماسی مەریوانی: کەشەکاو:شێخەڵە،کەنە،میاجوان،بەرتەن،پشت تەن،مەڵڵاژن، گێڵاخەجاڕ، سەیجنە،لاتەوەن،وەزەکوێر
نامێ دەشتەکاش: ئەحمەدٚئاوا، پەڕجول، ئەسماو،جەماڵ،سوورەوان،سەرخوان
۳٤ـ دەگایەکاو وەشەدەرە(خوش درە) ازتوابع بخش سرشیو شهرستان سقز
۳٥ـ دەگاو میانەی ،ئاڵف جاڕوو سەر هەورێشان جە کویسانوو کوڕەمیانە
۳٦ـ دەگایەکاو:دەرەوشکە و تاڵەوەران جە بەشوو تێژتێژی
۳۷ـ دەگاو سەرنژماری:هانە پیس ، هانەنەوە، مالۆسان، هانەهەلامان
۳٨ـ دەگاو مازی بن"ی:هانە کناچان،بانی بلچان،کاڵیسەر
۳۹ـ قەڵای خلە هەورامی :قەڵایێوە جە دەگاو گلە"ی(بەشوو سەرشیوۆ مەریوانی)
٤۰ـ دەرەوەزان ناموو قەدٚیم دەگا پاڵوو زوێران"ی،بەڵام ئێسە،چۆڵەنە
٤۱ـوەزەن :چەم و دۆڵێوە گەورێ نزیکوو دەگاو زەوێرانی(بەشوو سەرشیوۆ مەریوانی)
۴۲ـ گڵیە،بیەرە،نێزڵ،سوورکەوڵ ـ کوماسی هابە این ٤ روستا گوران می گویند
٤۳ـ نامێ دەگاو دەرەوشکەی،دەرە پەمان

نۋیسەر و ئامادەکار: هومایون موحەممەدنژاد

سەرچەمەکۍ/
هانەبەرچەم
خبرگزاری سلام پاوه
https://hawramannews.com/content/2020016-%D8%A6%D9%87-%DA%98%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%DA%95%DB%8E%D9%88-%D8%AC%D9%87-%D8%AF%D9%87-%DA%AF%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%A9%D8%A7%D9%88-%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%95%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%DB%95-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%DA%A9%DB%8E%D8%B4%D8%A7-%D9%87%D9%87-%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87-%D9%86%D9%87