بە ئاماڎەبییەی نوێنەراو پارت و ڕێکوزیا سیاسییە کورڎسانییەکا، کۊمیتەو دیپلۊماسیی هامبەشی ڕۊو ٠٣-٠٩-٢٠٢٣، ٢٥ەمین کۊبییەیۊ وێش بە بەشداریی کۊمیتەو هەرمانۍ و چالاکیی ١٠٠ساڵەو پەیمانەو لۊزانیش کەرد. کۊبییەیۊکەی جە ناوەندوو کۊنگرەو نەتەوەیی کورڎسانینە برۊکسلنە کریا. ئینە کۊوەبییەێوە هامبەش بۍ، ئەنداماو هەردووە کۊمیتەکەی بەشدارۍ بێنۍ و پێوە پلانەو هەرمانۍ و چالاکیی هامبەشیشا متەرە.

بەپاو باسوخواسوو کۊبییەیۊکەی ئەوڵۊ ڕەوشی سیاسیی کورڎسانی، بتایبەتی وەرنیشتوو کورڎسانی، ڕەوشوو کەرکووکی و دێرەزوری، هجووموو دەوڵەتوو تورکیای پەی سەروو سەرنیشتی و پانیشتی و وەرنیشتی، دۊخی خۊفناک و فاڕیای دیمۊگرافیاو ئەفرینی، جە ساڵۊگێڵای شۊڕشوو " ژەنی، ژیوای، ئازاڎی"ینە، دۊخوو وەرکەوتوو کورڎسانی و هەڕەشەکاو ئێرانی، گۊشەگیری جە زیندانوو ئیمراڵینە وەراوەروو بەڕێز عەبدوڵڵا ئۊجەلانی و زیندانییە سیاسییا، دمافاڕیایەکاو کورڎسانی و وەرکەوتوو دلێڕاسەی، حەرپاسە دەوروو هێزە جیهانییەکا مەنتێقەکەنە، بە وەرفراوانی ئامۍ وەروو باسی و شیکەرڎەیۊ. جە هەمان وەختەنە چەنی پلانسازی پەی هەرمانۍ و خەباتی، قەرار و ئەنجاموو کۊنفڕانسوو "جە سەدەمین ساڵوەگێڵوو پەیمانەو لۊزانینە هەڵوێستوو گەلوو کورڎسانی" و ئا هەرمان و چالاکییا، کە جە سەدەمین ساڵوەگێڵوو پەیمانەو لۊزانینە پێویسا کریا، بە فراوانی قسەوباسشا سەرۊ کریا و پلانیشا پەی نریارە.  

جە ئانجاموو قسەوباسەکانە، ئی خاڵۍ وارییە پەسەندۍ کریێ:

١. عێراق بەگردی ئینا دۊخێوە نادیارنە. ئی دۊخە چەنی وێش  تەرسی پەی بۊ قەوارەو کورڎسانی بەگردی مارۊ. وەروو ئانەیە عێراق ئینا قەیرانیوە قووڵنە، خەیلۍ دەسۍ جبەریچ کەوتێنی دلۍ ئا وەڵاتەیە. بەداخۊ هێزە کورڎسانییەکۍ چی دۊخە نادیارەنە هامدەنگۍ و تەبۍ نییەنۍ. سەرڎای وەزیروو جبەروو تورکیای پەی عێراقی و هەوڵدایەکا چی قۊناغە هەستیارەنە سەرنجکێشێنۍ. ڕێک دماو سەرڎای وەزیروو جبەروو تورکیای، دۊخێوە نەوازیا کەرکووکنە ئاما ئاراوە و جە ئەنجامنە چوار هامنیشتمانیۍ کورڎۍ گەشمەرڎۍ بیۍ و ژمارێوەیچ بریندارۍ بیۍ.

ڕاسا پێکئامێوە پێسە تورکمانی، عەرەب و ئاسوری و هینۍ تەرێچ کەرکووکنە مژیوا و چا شارەنە ئەرەنیشتێنۍ. وەلۍ کەرکووک بەشێوەن جە خاکوو کورڎسانی و فرەو خەڵکوو کەرکووکی کورڎێنۍ. ئانە کەرکووکنە ڕووە مدۊ ڕووەداێوە ئاسایی نییا. ئێمە مەبۊ بەسادەیی تەماشەش کەرمۍ. ئا ڕووەدیۍ بەرڎەوامیی هجوومەکاو دماو ڕیفراندۊمینۍ. ئا ڕووەدایۍ بەشێوەنۍ جە سیاسەتوو پاکتاوکەرڎەی کورڎا، کە زوۊن کەرکووکنە و مەنتێقە ئەرەبڕیایەکانە هەن. ئاشکران دەسوو دەوڵەتوو تورکیای و ئێرانی و شۊڤێنیستاو عەرەبی چا ڕووەدایانە هەنۍ. سەرەورڎای ئا ڕووەدایا دماو سەرڎای وەزیروو جبەروو تورکیای پەی ئا وەڵاتەیە، حەر پاسە بە ڕێککەوت نییا. دەوڵەتوو تورکیای بەئاشکرا کەرکووکنە پێسە شارێوە تورکمانی نامۍ بەرۊ. دەمێوەن تورکیا دەس وزۊ هەرمانەو ئا شاریوە. پەنەوازا گردوو لایەنە سیاسییەکا بە هەستیاریێوە تایبەتۊ مامەڵە چەنی دۊخوو کەرکووکی و هامنیشتماناو کەرکووکی کەرۊ. پەنەوازا گردوو پارت و لایەنەکا بەرژەوەندیی کەرکووکی وزا وەڵۍ بەرژەوەندیی حزبی و شەخسیی وێشاوە. پەنەوازا ئاسایشوو کەرکووکی بپارێزییۊ و گردوو پێکئامایەکاو ئا شارەیە ئاشتی و ئارامیینە بژیوا.

٢. حەر جە هەمان ئا ڕوانە، کە کەرکووکنە کرڎەوۍ دژوو خەڵکی ڕووە مدا، دوژمناو گەلەکەیمان سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریایچنە،  دێرەزورنە بە هامکاریی چەتەکا دەسشا بە هجوومی پەی سەروو دەسکەوتەکاو شۊڕشی کەرد. هجوومەکۍ حەر بە دیڕەزوریوە نەمرڎۍ، بەڵکوم چەتەکۍ مینبەجنە و عەین عیسانە و تەلتەمریچنە هجوومشا کەرد. هجوومکەرەکۍ گەرەکشابۍ ئا قۊمیایا پێسە جەنگوو کوردی و عەرەبی بشناسا،وەلۍ ئانە حەرگیز ڕاس نییا، بەڵکوم حەریۊ جە ڕژێموو سووریای و ئێرانی و دەوڵەتوو تورکیای  ئینۍ پشتەو ئا هجووماوە. ئانە پیلانێوەنە پەی دلێنەبەرڎەی شۊڕشوو وەرنیشتی. ئا پیلانۍ جە ئەنجاموو کۊبییەیوەکاو ئاستانەی و سوچینە مجیێرە. ئا پیلانۍ پارچێوەنە جە هەماهەنگیی ئەرەگیرا، کە دماو ڕیفراندۊمیوە بەجیدی هەرمانەش پەی کریێنە. ئێمە مەبۊ ڕووەدایەکاو دێرەزوری و کەرکووکی جە یۊی جیا کەرمێوە. رێککەوت نییا کە جە هەمان وەختنە پانیشت و وەرنیشتوو کورڎسانینە و بە هەمان مەبەست ڕووەدای و بە هەمان دلێنە بە مەبەستوو دلێنەبەرڎەی دەسکەوتەکاما ڕێکۍ وزیا. هەردووە ڕوودایەکۍ پێوە لکی دریێنۍ و پیلانەکۍ جە یەک ناوەندۊ مجیارە، کە ناوەندوو ئەرەگیرکاریین. پێسە دوژمناما پێوە هامکاری و جووڵە کەرا، پێویسا ئێمەیچ وەرانوەرشانە یۊبییەی دلێما پتەوتەر کەرمۍ و پیلانەکاشا پووچەڵۍ کەرمێوە.  

عەفریننە هجوومۍ پەی سەروو گەلەکەیما و فاڕای دیمۊگرافیاو عەفرینی بەرڎەوامێنۍ. تا 6 ساڵۍ وەڵۍ ئیسەینە ئەرەنیشتاو عەفرینی نزیکەو گردیشا کورڎۍ بێنۍ. وەلۍ دماو ئانەیە تورکیا شارەکەی گێرۊ، فرەو کورڎەکا بەرۍ کریۍ. ئانێچ کە مەنێوە چێروو فشاری و سەختیێوە فرەینە گوزەران کەرا. عەفرین دریا دەسوو چەتەکاوە و بە زۊرڎاری دەس ملوو یانە و مڵکوو کورڎارە گیریا. خەڵکۍ فرەۍ عەرەبی و تورکمانێشا بەرڎۍ عەفرین، دیمۊگرافیاو شارەکەی فاڕیا. هەمان هەرمان جە سەرێکانی و مەنتێقە ئەرەگیرییەکای تەریچنە کریا. ئانە چا مەنتێقانە ڕووە مدۊ تاوانی دژەئینسانیین. پێویسا کورڎسانییۍ ئا دۊخەیە بەتایبەتی وەرەچەم گێرا، مشۊم ئا مەنتێقۍ ئازاڎۍ کریا.  

پێویسا دژوو ئا هجووم و پیلانا وەرنیشتوو کورڎسانینە و گردوو سەرنیشتی و وەرکەوتوو سوریاینە پارێزنیا. پێویسا چەترێوە میاننەتەوەییە پەی پارێزنای وەرنیشتی دابینە کریۊ. پەی پارێزنایش جە دژوو هجوومەکاو تورکیای و گردوو هجووم و دەسوستەیەکاو دوژمنا، وەروو ئانەیە وەرنیشت بۊ بە هەرێمێوە پارێزنیا و ئارام ( هەرێمێوە دژەفڕای)، پێویسش بە خەباتێوە فراوان و تایبەتی هەن. هەرپاسە مشۊم گردوو هێزەکاو تورکیای خاکوو وەرنیشتوو کورڎسانینە کریا بەرۊ. ئاوارەکۍ گێڵاوە یانەوحاڵوو وێشا. پێویسا هێزێوە میاننەتەوەیی بە سەرپەرشتیی نەتەوە یۊگێرتەکا سەروو سنوورەکاوە بنریارە. ئی بابەتە گردوو پەیوەندییە دیپلۊماسییەکامانە بابەتێوە سەرەکیین.

٣. دماو ئەشکەنجەدای کناچە کورڎە ژینا ئەمینیۍ و گەشمەرڎەییش جە لاو هێزەکاو ڕێژێموو ئێرانیوە، جە وەرکەوتوو کورڎسانی و سەرتاسەروو ئێرانینە، بە سەرمەشقایەتیی ژەنا، بە دروشموو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی"ینە، گەلاو ئێرانی ئەرەپڕۍ و دژوو ستەمی و زەبروزەنگوو دەسەڵاتی وێنیشانەدای جەماوەری و گەورە کریا. چی وێنیشانەدایانە هێزەکاو ڕێژێمی بە دڕندانە هجوومشا کەرد سەروو چالاکا و چا هجوومانە کەسۍ گیانش جەدەس دا و هەزاران کەسۍ بریندارۍ بیۍ و دەیان هەزار کەسێچ دەسبەسەرۍ کریۍ. بەشێوە چا زیندانییا چارەنویسشا نادیارا، فرەو چالاکەکا دریۍ قەنارە و تا ئیساتێچ بەرڎەوامێنۍ.  

زیاتەر جە ٤٠ ساڵا کۊماروو ئیسلامیی ئێرانینە مافوو ژەنا و مافە دێموکراتیکەکاو گردوو خەڵکوو ئێرانی پاشێل کەرۊ و خەڵکئ ناڕازی سەرکوت کەرۊ. ئێران بییەن بە زیندانێوە ئەوەکریا پەی ژەنا و گردوو خەڵکوو ئێرانی. خەڵکوو ئێرانی دڵوەشۍ نییەنۍ، ڕازیۍ نییەنۍ و ئازاڎیی و وەڵاتێوە دیموکراتییشا گەرەکا. ئی وێنیشانەداێچە نیشانۍ ئی ناڕەزایەتییانە.

کۊبییەیۊکە داواکارییەکاو گەلی پەی ئازاڎی و ئەرەمەرزنای وەڵاتێوە دیموکراتی بە ڕەوا و ڕاس مزانۊ و پاڵپەشتیی وێنیشانەدەرا و سەرجەموو چالاکا کەرۊ. حەرپاسە کۊبییەیۊکەنە هجوومەکاو ڕێژێموو ئێرانی پەی سەروو وێنیشانەدەرا و قەنارەدای چالاکا ڕسوا و شەرمەزارۍ کریۍ.  

چی وەختەنە هەڕەشەکاو دەوڵەتوو ئێرانی دژوو هێزەکاو کورڎسانی زیاڎشا کەرڎەن، ئێران هەڕەشۍ وەنەو هێزەکاو وەرکەوتوو کورڎسانی کەرۊ، کە تا ١٩و ئەیلوولی چەک بنیارە و بنکەکاشا پانیشتەنە چۊڵۍ کەرا. ئینە دۊخێوە خۊفناک و قبوڵنەکریان.

کۊبییەیۊکەینە داوا وەنەو سەرجەموو پارت و ڕێکوزیایە سیاسییەکاو کورڎسانی کریۊ، کە زووتەرین وەختنە دلۍ وێشانە بەرێوە وەش کەرا و دژوو هجوومەکا هەنگامە بنیا.

کۊبییەیۊکەی داوا وەنەو گردوو هێزە ئۊپۊزسیۊنەکاو ئێرانی کەرۊ، کە بەرێوە هامبەش پەی ئەرەمەرزنای وەڵاتێوە ئازاڎی و دیموکراتیکی وەش کەرا و بە یەک دەنگ دژوو ڕژێمی مرڎاوە.

ئیساتۍ ساڵڕۊو شۊڕشوو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی"ی نزیک بۊوە و یادەکەیچ ئینا ١٦و ئەیلوولینە. دایە. دلێوە و جبەرۊ خەڵکوو ئێرانی وێشا پەی ئا یادەیە ئاماڎە کەرا. کۊبییەیۊکەی داوا وەنەو کوردی و گردوو خەڵکوو ئێرانی کەرۊ، کە بەشداریی چالاکییەکاو ئا یادەیە کەرا و بە گرد نۊعێوە پەشتیوانی جە شۊڕشوو "ژەنی، ژیوای، ئازاڎی"ی کەرا. جگە چانەیچ کۊبییەیۊ داوا وەنەو هێزە دێموکراتیکەکاو دنیۍ کەرۊ، کە خەڵکوو ئێرانی بە تەنیا جیا نازا و پەشتیوانی جە کۊشەراو دژ بە سەرکوتکارا کەرا.

٤. دەوڵەتوو تورکیای، دوژمنی سەرسەختوو گەلوو کوردین. هجووم کەرۊ سەروو تەماموو کورڎسانی و جە هەرێمنە سەرکێشیی دەوڵەتە ئەرەگیرەکا کەرۊ و  گردوو دنیێنە دژبەروو گەلوو کوردین. تورکیا هەنگام بە هەنگام پڕۊسەو ئەرەگیری جە پانیشتوو کورڎسانینە زیاتەر کەرۊ. ئی هجووم و ئەرەگیرییە نەک تەنیا مەتینا، زاپ و ئاڤاشینش گێرتۊ، هەمان وەختنە جە باشیکۍ، شەنگال، کەرکووک، مەخمورنە هەتا میاوۊ پێنجوێنە، چەمچەماڵ و کفریچ درێژ بییەنۊ. ڕوانە هجووموو وەرنیشتوو کورڎسانیچ کەرۊ و ئاماڎەکاری پەی ئەرەگیریێوە وەرفراوانی تەری کەرۊ، ئامانجوو دەوڵەتوو تورکیای، دلێنەبەرڎەی گردوو دەسکەوتەکاو گەلوو کورڎسانین. جە جەنگوو دژوو گەریلاکاو کورڎسانینە تورکیا جە هجوومەکاشنە چەکی قەدەغە – چەکی کیمیایی بەکار مارۊ. فرەو جەنگەواناو ئازاڎی پا چەکا گەشمەرڎۍ بیێنۍ.  

کۊبییەیۊکەی ئەوەڵ نەتەوە یۊگێرتەکۍ و OPCW هەرپاسە  داوا وەنەو گردوو پەیوەندیدارەکاو میاننەتەوەیی کەرۊ، کە چی دۊخەیە بێدەنگۍ نەبا و دژوو بەکارئارڎەی چەکی قەدەغەکریای و کیمیایی بەرۍ گنا، مدرامانی قارەمانانەو هێزەکاو گەریلای دلۍ مەنتێقەکاو مەتینا، زاپی و ئاڤاشینینە کە هجووم و پلانەکاو دەوڵەتوو تورکیایشا پووچەڵۍ کەرڎێوە. کۊبییەیۊکە ئی مدرامانە قارەمانانەو هێزەکاو ئازاڎیی کورڎسانی بەمبارەک بایووە مرمانۊ و سڵامشا وەنە کەرۊ.

 ٥. پەیوەندی و چێرباربییەی بە هێزە ئەرەگیرەکا هەستیارێنۍ و مشۊم ئی پەیوەندییۍ تاکتیکیۍ با و هەمان وەختنە جە بەرژەوەندیی گەلوو کوردینە با. مەبۊ دژوو حیچ هێزێوە کورڎسانینە هامکاری هێزە ئەرەگیرەکا کریۊ. کۊبییەیوەکە دژبەرایی هێزێوە کورڎسانی یان پارچێوە کورڎسانی جە بەرژەوەندیی دەوڵەتێوە ئەرەگیری بە خەتەی سوورە مزانۊ و مەحکوومش کەرۊ.

٦. شەنگال پارچێوە خاکوو کوردسانیین، جە فرەو ڕوارە ینا چێروو فشاری و هجوومینە. با گردوو هێزە کورڎسانییەکا بەرگنا و شەنگالی پارێزنا. مشۊم شناسنامەو ئێزیدیخانی شەنگالنە بپارێزییۊ، دیمۊگرافیی شەنگالی تێک مەدریۊ و مشۊم ڕۊڵەکێش – خەڵکەکەش بەراش ڕاوە.

٧. ئانە ٣٠ مانگێن هیچ خەبەرێوە بەڕێز عەبدوڵڵا ئۊجالانی نییا، ئاخر جار CPT لوا ئێمڕاڵی، وەڵۍ تا ئیساتۍ هیچ هاگاداری و زاناێوە نیا. ئی دۊخە فرە خۊفناکا. بێدەنگیی CPT و کۊنسەو ئەورووپای یاگۍ قبووڵکەرڎەی نییا و داوا کەرمۍ کە بەپەلە هەرمانەو وێشا کەرا. هەرپاسە پەشتگیریی کامپەینوو ئازاڎیی بەڕێز عەبدوڵڵا ئۊجالانی کەرمۍ و داوا گردوو کورڎسانییا و دۊساو کوردی کەرمۍ، کە پەیوەندی پی کامپینیوە کەرا و قەوەتش کەرا.  

٨. ئێمە ئینایمۍ جە سەدساڵەو ئیمزاو پەیماننامەو لۊزانینە، سەد ساڵۍ چێوەڵتەر کۊنفەرانسێوە میاندەوڵەتینە، نیشتمانەکەما پارچە کریا و سەروو چوار دەوڵەتە ئەرەگیرارە بەش کریا.. پەیمەننامەو لۊزانی، پەی ئێمەی کوردی بەڵگێوە جینۊسایدین و خنجەرێکی ژەعراوییەنە دڵمانە. تا ئەنجامە خراپەکاو ئی پەیمانە سیاوۍ لابەرمۍ، تا ئیتر پەیمانگەلی پێسە ئا پەیماننامۍ سەرماوە نەسەپییۊوە. دلۍ ئی ساڵێنە فرە چالاکیێما کەرڎۍ.  

دماین هەرمانە بە نامۍ "جە سەدەمین ساڵەو پەیمانەو لۊزانینە، هەڵوێستوو گەلاو کورڎسانی"  جە سەدساڵەنە شاروو لۊزانینە، کۊنفەرانسێوە کورڎسانی گەورەما وەش کەرد، پاسە جە هەمان وەخت وهەمان شارنە ڕاپیماێوە گەورەی جەماوەرییچ کریا. سەرجەموو چالاکییەکاو سەدساڵەو لۊزانی بە وەرفراوانی نرخنییا و قەرار پەی  ئەرەسپارایەکاو کۊنفەرانسی بیاونا یاگۍ و پلانسازیێوە تۊکمەش پەی کریا. کۊنفەرانس بەگردی سەرکەوتانە نرخنییا و جە ئاماڎەکارا و خەباتکارا و بەشداربییا سوپاس و پەنەزانای پێشکەش کریا.

هەڵای هەرمان و چالاکییەکاو سەدساڵەو پەیماننامەو لۊزانی بەرڎەوامینۍ. نەخشەو هەرمانەکانە پێکئارڎەی فۊڕمێوە (کۊنفەرانس – تریبونال)ی میاننەتەوەیی هەن. کۊنفەرانسوو لۊزانینە هەڵوێستوو گەلوو کوردیما یاونا ڕای گردینی و گەرەکمانە ئاستوو گەورەیی کۊنفەرانسوو لۊزانینە فۊڕمێوە جیهانیچ وەش کەرمۍ، چی فۊڕمەنە بە ئاکادێمی و یاسایی، سەد ساڵەو دماو لۊزانینە  کورڎسان و مەنتێقەکەنە بەگردی ئەنجامەکاو ئی پەیماننامەیە سەروو ئاستی میاننەتەوەیینە  بنرخنا و ئەنجامەکاش بە جیهانی بیاونا.

تا ئانە سەد ساڵۍ تەریچ چی دۊخە خراپەنە نەمەنمێوە، پێویسا یۊبییەی وێما خاستەر کەرمۍ و دەنگما بیاونمۍ دنیۍ، داوا وەنەو گردوو سازی، هێز ، دەزگا، پارتی و ڕێکوستەیە کورڎسانیەکا و گردوو گەلوو کورڎسانی کەرمۍ، کە پەشتگیری جە کۊمیتەو هەرمانۍ و چالاکییەکاو سەدساڵەو پەیماننامەو لۊزانی کەرا و بەشداری جە هەرمانۍ و چالاکییەکاو دژوو پەیماننامەیە کەرا.

٩. ئێمە جە کۊمیتەو دیپلۊماسیی هامبەشوو پارت و ڕێکوزیایە سیاسییەکاو کورڎسانی و کۊمیتەو هەرمانۍ و چالاکییەکاو سەدساڵەو پەیماننامەو لۊزانی، داوا وەنەو گردوو پارت و ڕێکوزیایە سیاسییەکاو کورڎسانی کەرمۍ، کە پەیوەندیی کۊمیتەو دیپلۊماسیی هامبەشوو پارتی و ڕێکوستەیە سیاسییەکاو کورڎسانی و کۊمیتەو هەرمانۍ و چالاکییەکاو سەدساڵەو پەیماننامەو لۊزانیوە کەرا و پەی ئانەیە پێوە هەرمانەی دیپلۊماسییەی کورڎسانییە وەش کەرمۍ و چالاکییەکاو دژوو ئا پەیماننامەیە بە سەرکەوتەیی کەرمۍ.

دماو نرخنای تەماموو دۊخی سیاسی، سەروو خەباتی و هەرمانەکا سەروو ئاستی میاننەتەوەیی ئانۍ تا ئیساتۍ پێک ئامێنۍ، هاگادارۍ دریێنۍ و بە گردی نرخنایشا پەی کریا. دماو ئا قسەوباسا سەروو پلانسازی پەی هەرمانە و چالاکییەکاو ئایندەی وەڵێنیاز گیریارە وەر و پلانسازییشا پەی کریا.

دماو نرخنای و وانایۊ شۊنیرەلوای قەراری و ئەرەسپارایەکا، کە بەگردیی شەنوکەو و تاوتۊ کریۍ و پلانسازی پەی هەرمانۍ و خەباتوو ئایندەی مجیارە.  

ئاخیروو ئەنجامنامەکەینە ئامان، "کورڎسان یەک نیشتمانا، گەلوو کوردی ساعیبوو مافوو چارەنویسین!، ئێمە پەیمانەو پارچەکەرڎەی کورڎسانی، پەیماننامەو لۊزان ڕەت کەرمێوە"ژەنی، ژیوای، ئازاڎی".

س . ز