ئەنجامنامەو کۊنفڕانسوو لۊزانی: کورڎسانییا پەیمانەو لۊزانی ڕەت کەراوە و پەنەوازا گلێرگەی میاندەوڵەتی چا وەڵاتانە کورڎسانشا ملەرە بەش کریان پەی بەدیئارڎەی مافوو چارەنویسی، پەشتیوانیی داواو گەلوو کورڎسانی کەرا.
ئارۊ دووەشەممە، ٢٠٢٣/٠٧/٢٤، سەعات ١١:٠٠ی نیمەڕۊی، شاروو لۊزانوو وەڵاتوو سویسراینە بە کۊبیەیۊ و کۊنگرێوە ڕۊنامەوانی، ئەنجامنامەو کۊنفڕانسوو ١٠٠ ساڵەو لۊزانی بە کۊمەڵۍ قەرارۍ و ئەرەسپاریۍ پەی ڕای گرڎینی ئەرەیاونیا، کە جە ڕوەکاو شەممەی و یەکشەممەینە بە بەشداریی سەڎان کەسا لوا ڕاوە.
ئەوەڵ جە کۊبییەیۊ و کۊنگرە ڕۊنامەوانییەکەنە هامسەرۊکاو کەنەکەی ئەحمەد قەرەوەیس و زەینەب مورادە دوۍ و جگە باسکەرڎەی کۊنفڕانسەکەی و پەیمانەو لۊزانی ئەرەیاوناشا: پێسە کوردی و کورڎسانی پەیمانەو لۊزانی ڕەت کەرمێوە و هەرگیز ڕایچ بە دووبارەبوییەیوەی پەیمانۍ چانۍ ملمارە مەدەیمۍ. پەی ئانەیچە یۊبییەی نەتەوەیی پێسە بنەما و چارەسەری وزیا ڕووە.
دماتەر ئەنجامنامەکە بەکرمانجی ڕۊژان حازمۍ و بەسۊرانی سالار مەحموود-ی واناوە. ئاڕاستەو ڕای گرڎینەو جیهانی کریا، هاموەخت گرڎوو دوایەکا ورێگێڵیۍ سەروو زوانی فەڕەنسی و سپاسوو گرڎوو کورڎسانییاو دنیۍ، کورڎسانی، ئەورووپای و سویسرای کریا، کە بەشداریی کۊنفڕانسەکەی بێنۍ. سپاسی تایبەتیچ ئاڕاستەو شارەوانیی لۊزانی کریا کە پەی بەستەی کۊنفڕانسەکەی هامکارۍ بێنۍ.
ئەنجامنامەکەنە کە بڕۍ قەرارۍ و ئەرەسپاریۍ جە وۍ گێرۍ دلێشنە ئاماژە پانەیە دریا، کۊنفڕانس بەهەسی و پەڕی چەنەکەوتۍ و دەرەنجامەکاو پەیمانەو لۊزانی تاوتۊ کریا و جە گرڎوو ڕووەکاوە لەیەکدایۊ پەی چەنەکەوتە خراپەکاش کریا.
کۊنفراس وەڵێنیاز و ئەرەسپارایەکێش بە زانستی و یاسایی گەڵاڵە کەرڎۍ بە جۊرێوە چەنی ھەلومەرجی دلێیی و مەنتیقەیی و میاندەوڵەتینە بگونجیا و پۊڵێنوو هەرمانۍ و وەرپەرسبییەیەکا کریا.
هەرپاسە ئەرەیاونیان: کۊنفراس خەباتوو گەلوو کورڎسانی پەی بەدیئارڎەی مافە ڕەواکاو و سڕیەیۊ ئاسەوارەکاو لۊزانیش بە ڕەوا زانۍ. ھەمان وەختنە داوا چا دەوڵەتا کریا کە بە پاو پەیماننامەو لۊزانی کورڎسانشا ملەرە بەش کریان، بەرەو چارەسەری ئاشتیانەی دۊزی گەلی کورڎسان و کێشەی خۊشیان بکەنەوە. پێویستە کۊمەڵی نێودەوڵەتی پشتیوانی داوای گەلی کورڎسان بێت چا وەڵاتانە کورڎسانشا ملەرە بەش کریان پەی بەدیئارڎەی مافوو چارەنویسی.
تەماموو ئەنجامنامەکەی:
جە ڕوەکاو ٢٠٢٣/٧/٢٤/٢٣/٢٢ شاروو لۊزانوو وەڵاتوو سویسراینە بە بەشداریی پارت و ڕێکوزیایە کورڎسانییەکا و فرەو ئەکادیمیست و یاساشناس و ڕۊشنویر و کەسایەتی، نوێنەروو پێکئامایە نەتەوەیی و ئاینییەکا و ژەنا، کۊنفڕانسی سەڎ ساڵەو لۊزانی بەسیا.
جا یاگێنە وەڵۍ سەڎ ساڵانە قەراروو ئینکاریکەرڎەی گەلوو کوردی و مافەکاش جە چوارچوەو پەیماننامەی شووموو لۊزانینە دریا.
کۊنفڕانس بە هەسی و پەڕی چەنەکەوتۍ و دەرئەنجامەکاو لۊزانیش تاوتوۍ کەرڎۍ جە گرڎوو ڕووەکاوە لەیەکدایۊ پەی چەنەکەوتە خراپەکاش کریا.
کۊنفراس وەڵێنیاز و ئەرەسپارێکێش بە زانستی و یاسایی گەڵاڵە کەرڎۍ، بە نۊعێوە چەنی ھەلومەرجی دلێیی و مەنتێقەیی و میادەوڵەتینە گونجیۊ و پۊڵێنەو هەرمانە و وەرپەرسبییەیەکا کریا.
کۊنفراس خەباتوو گەلوو کورڎسانی پەی بەدیئارڎەی مافە ڕەواکاو و سڕیەیۊ ئاسەوارەکاو لۊزانیش بە ڕەوا زانۍ.
کۊنفڕانس داوا چا وەڵاتا کەرۊ، کە ئیمزاشا سەروو پەیمانەکێوە کەرڎێنە، کە پەشتگیریی گەلوو کورڎسانی کەرا و ھامکارۍ با، جە چارەسەرکەرڎەی ئا قۊرتە تاریخییانە و پەشتیوانیی مافی ڕەواو گەلەکەیمان با. چێولای پەشتیوانیی ئەرەگیراو کورڎسانی نەکەرا.
ھەمان وەختنە داوا چا دەوڵەتا کەرمۍ، کە بە پاو پەیمانەو لۊزانی کورڎسانشا ملەرە بەش کریان، بەرەو چارەسەری ئاشتییانەو دۊزوو گەلوو کورڎسانی و کێشەو وێچشا کەراوە.
جە دمایینە کۊنفراس سپاسوو گرڎوو بەشداربییاش کەرد و قەرارش سەروو پێکئامای کۊمسیۊنێوە کارای دا پەی شۊنیرەلوای و پلانمجی و سەروو کۊو پەرسەکا پەیوەست بە لۊزانی و تەماموو وەڵێنیازی و ئەرەسپارای و هەرمانەکاش پێسە بەشۍ کەرڎۍ پەی یەرۍ ئاستا دلێیی و مەنتێقەیی و میاندەوڵەتیی کەرڎۍ.
یەکەم:— جە ئاستی میاندەوڵەتینە
١- پەنەوازا کۊمەڵی میاندەوڵەتی پەشتیوانیی داواو گەلوو کورڎسانی کەرۊ چا وەڵاتانە کورڎسانشا ملەرە بەش کریان پەی بەدیئارڎەی مافوو چارەنویسی.
٢- چێروو چەمداریی نەتەوە یۊگێرتەکانە، کۊمسیۊنێوە میاننەتەوەیی وەش کریۊ، کە نوێنەرایەتیی خەڵکوو کورڎسانیش دلێنە بۊ، ئا کۊمسیۊنە چەنی دەوڵەتە بەشداراو پەیمانەو لۊزانی پەیوەندی وەش کەرۊ پەی هەلومەرجوو دیالۊگی و ڕای ئاشتیوازانۍ پەی چارەسەروو دۊزوو کوردی بە پاو جاڕنامەی گەردوونیی مافوو ئینسانی.
٣- کورد بۊ بە ئەندامی چەمدار جە نەتەوە یۊگێرتەکانە و پەی ئینەیە هەنگامۍ هەرمانییە بنریۊ.
٤- ھەوڵ بدریۊ ئا وەڵاتۍ کورڎسانشا ملەرە بەش کریان با بە ئەندامۍ دادگاو تاوانی میاندەوڵەتی. پەی پارێزنای گەلوو کورڎسانی جە تاوانە میاندەوڵەتییەکانە.
٥- ئەرەمەرزنای ئەرەمەرزیاێوە نیشتمانی ھامبەشی کورڎسانی، پەی چالاکیی دیبلۊماسی و بەیاگەیاونای دلێنەو ئی ئەنجامنامەیە جە ئاستی میاندەوڵەتینە.
٦- ماوەو سەڎ ساڵەو لۊزانینە چندین پڕۊسۍ قاڕچنیەیۊ و کۊکوشی و تاوانۍ میاندەوڵەتیۍ دەرھەق بە گەلوو کورڎسانی کریێنۍ، پەنەوازا وەڵاتە ئیمزاکەرەکاو لۊزانی قەرەبوو ئا تاوانا کەراوە. دڵنیاییچ وەش کەرا پەی ڕگێرتەی جە ڕووەدایۊ تاوانی میاندەوڵەتی وەراوەروو گەلوو کورڎسانی، بە پەشتبەستەی بە یاساو قەدەغەکەرڎەی و سزاڎای تاوانی میاندەوڵەتی.
٧- ڕاگێریکەرڎەی جە ھجوومی عاسمانی دژ بە گەلوو کورڎسانی بەگرڎی و جە وەرنیشتنە و ھەرێموو کورڎسانینە بەتایبەتی، بە ئەرەمەرزنای مەنتێقەو دژەفڕای جە راو ئەنجوومەنوو ئاسایشی میاندەوڵەتیوە.
یان چەنیش ھێزی ئاشتیپارێزنی میاندەوڵەتی بەینوو تورکیای و وەرنیشتوو کورڎسانینە بنۍ وزا پەی ئاسایش و سەقامگێریی یاگەکۍ.
٨- پەی دەسپەنەکەرڎەیۊ پڕۊسەو ئاشتی و دەسەبەرکەرڎەی سەقامگیری و چارەسەرکەرڎەی قۊرتەکا جە ڕاو دایەلۊگیوە داواکارێنمۍ بەڕێز عەبدوڵڵا ئۊجەلان و گیریایە سیاسییەکۍ تەرۍ ئازاڎۍ کریا.
دووەم:— جە ئاستوو دلۍ کورڎسانینە
١- پارێزنای و وەڵێوستەی بەرژەوەندییە نیشتمانییە باڵاکاو کورڎسانی لای سەریی گرڎوو بەرژەوەندییە کەسی و سیاسییەکاوە.
٢- لاوەنیای ناکۊکییە سیاسییە دلێییەکا و هەرمانکەرڎەی بە ئاڕاستەو چارەسەرکەرڎەی ناکۊکییە دلێییەکا.
٣- دەسوەرنەدای جە هەرمانوکاری دلێی بەشەکاو کورڎسانینە و بەئەولەویەتگێرتەی پارێزنای و پەشتگیری جە قەوارەو ھەرێموو کورڎسانی و وێڕاوەبەریی وەرنیشتی.
وەشکەرڎەی کۊمیتێوە ھامبەشی بەینوو ھەرێموو کورڎسانی و وێڕاوەبەریی وەرنیشتینە پەی ھەماھەنگی و ھامکاری جە بواری سیاسی و ئابووری و کولتووری و کۊمەڵایەتینە، پۊڕنای هەرمانە هامبەشەکا.
٤- داوا کەرمۍ پەی سازدای کۊنفڕانسێوە نیشتمانی و نەتەوەیی و وەشکەرڎەی کۊمیتێوە ھامبەشی پەی نیایرەی ستراتیژ و پلانەو خەباتی و کۊشیای ئاستوو ھەر چوار پارچەو کورڎسانینە.
٥- مسۊگەرکەرڎەی پارێزنای تایبەتمەندی و ڕێزگێرتەی جە پێوەژیوای پێکئامایەکاو خەڵکوو کورڎسانی بە گرڎوو نەتەوە و ئاینی و ئاینزاکاوە.
٦- نرخنای و ھاندای خەباتوو ئازاڎیی ژەنا ھامشانوو پیایا پەی برەودای زیادتەری پا خەباتە نموونەییە دلۍ کۊمەڵوو کورڎسانینە.
سێیەم:— ئاستی مەنتێقەیی و ئا وەڵاتانە کە کورڎسانشا ملەرە بەش کریان:
١- پارچەکاو کورڎسانی دلۍ سنووروو دەوڵەتوو سووریای و تورکیاینە بەڕسمی بشناسیا دلۍ تورکیای و سوریاینە پا دیڤاکتۊوە، کە وێشا موازاش پەسەند کریۊ.
٢- ئا دیڤاکتۊوەو وێڕاوەبەریی کورڎسانی دلۍ ناوەندە میاندەوڵەتییەکانە و بەتایبەتی نەتەوە یۊگێرتەکانە ددانش نریۊ پۊرە و بەڕسمی بشناسیۊ.
٣- پەی یاوای بە گرڎوو ئامانجەکاو خەڵکوو کورڎسانی پەنەوازا بە گرڎ نۊعێوە یۊبییەی و یەکدەنگی جە ئاستی باڵانە وەش بۊ، ماڕای سەرڎەموو پەیمانەو لۊزانی بەتەنیا بە ڕێککەوتەی دلێۍ سەلەمنیۊ و چەسپیۊ.
٤- داوێوە جیدییە جە دەوڵەتوو تورکیای کریۊ پا وەعدی کە پەیمانەو لۊزانینە بە کەمیایەتییە ناموسڵمانەکا دریان بۍ جیاوازی و پڕنای بیاونیۊ یاگۍ.
٥- ئێزیدی و یارسانەکۍ کە ئینۍ دلۍ کاتاگۊریی ناموسڵمانانە بەڕسمی بشناسیا، پا شکڵە کە ماف پەی ڕۊمی و ئەرمەنی و سریانی و کلدانی قبووڵ کریان، پەی کورڎە ئێزیدی و یارسانەکایچ پەسەند بکریۊ.
٦- پێویسا سەروو حوکمەتوو ھەرێموو کورڎسانی و ئەزموونوو وەرنیشتوو کورڎسانی ھەریۊ نویسگێوە تایبەت بە پەیمانەو لۊزانی و چەنەکەوتەیۊکاش و هەرمانەکا کریۊوە.
٧- ئۊرگانێوە ڕاوێژکاری و ڕانیشاندەر بەینوو بەشەکاو کورڎسانینە وەش بکریۊ، پەی ھۊشیاری وەرچەمڕۊشنی و پلاننیایرەی ھامبەشی.
٨- دواکارێنمۍ جە ھەردووە دەسەڵاتداراو ھەرێموو کورڎسانوو عێراقی و وەرنیشتوو کورڎسانی، گرڎوو گرفتەکاو بەینیشا چارەسەر کەرا و وراوەرنە گرڎ تێکەڵاویێوە سیاسی و کولتووری و ئابووری کۊمەڵاتی بەینشانە وەش کەرا. بە پەشتیبەستەی بە قەراروو پەرلەمانوو کورڎسانی جە بەڕسمیئشناسای کانتۊنەکاو وەرنیشتوو کورڎسانینە.
٩- پەی دەسپەنەکەرڎەیۊ پڕۊسەو ئاشتی و دەسەبەرکەرڎەی سەقامگیری و چارەسەرکەرڎەی کێشەکا جە ڕاو دایەلۊگیوە داواکارێنمۍ بەڕێز عەبدوڵڵا ئۊجەلان و گیریایە سیاسییەکێتەرێچ تورکیانە ئازاڎۍ کریا.
١٠- بە پاو ماددەو ١٤٠ دەستووری ھەمیشەیی عێراقی چارەسەروو کێشاو مەنتێقە کورڎسانییەکاو بەروو ئیدارەو ھەرێمی کریۊ و چەم سەروو تایبەتمەندیی مەنتێقە تەعریبکریایەکاوە بۊ.
سەرکەوتە بۊ ئیرادەو گەلوو کورڎسانی
نەمری پەیگەشمەرداو ڕاو ئازاڎیی خەڵکوو کورڎسانی
س.ز
