پەیامی نەدا؛ داوای لێپرسینەوەی لە تاوانبارانی جەنگ کرد

هاوپەیمانی نەدا بە پەیامێک داوای لێپرسینەوەی لە تاوانبارانی جەنگ کرد و جەختی لەوەکردەوە پێویستە هەموو ئەو کەسانە دادگایبکرێن کە لە کاتی جەنگەکاندا توندوتیژیی سێکسییان لە دژی ژنان ئەنجام داوە.

لە ڕۆژی جیهانی نەهێشتنی توندوتیژی سێكسی لەكاتی جەنگدا هاوپەیمانی نەدا داوای كرد، لێكۆڵینەوەی هەمەلایەنە لەو تاوانانە بكرێت، بەتایبەتی ئەوانەی لە كاتی شەڕی نەهێشتنی چەتەكانی داعش لە عێراق، سووریا، سوودان و غەزە ئەنجامدراون، هەروەها دادگاییكردنی هەموو كەسانەی توندوتیژی سێكسیان لەو كاتەدا ئەنجامداوە.

لە بەیاننامەكەدا هاتووە: "لە ١٩ـی حوزەیران ڕۆژی جیهانی نەهێشتنی توندوتیژی سێكسی لە كاتی شەڕو ململانێكادا یادی ساڵڕۆژێكی ڕۆتین ناكەین، بەڵكو بێدەنگییەكی نێودەوڵەتی ئاشكرا دەكەین، ئێمە دەنگمان لە دژی تاوانێك بەرز دەكەینەوە، كە هەرگیز لە شەڕەكاندا دەستیان نەپارستووە، بەڵكو وەك ئامرازێك، جەستەی مێینە دەگۆڕدرێت بۆ سەنگەر، پیرۆزییەكەی پێشێل دەكرێت بۆ زەلیلكردنی بەكۆمەڵ، بۆ یەكلاكردنەوەی ململانێی سیاسی، بۆ تیرۆركردنی كۆمەڵگە."

لە بەردەوامییدا هاتووە: "لە بۆسنە تا كۆنگۆ، لە عێراقەوە بۆ سووریا، لە سودان تا فەڵەستین، هەمان كارەسات دووبارە بووەتەوە، ڕفاندن، ئەشكەنجەدان، دەستدرێژی بەكۆمەڵ، كۆیلەكردن و بازرگانیكردن بە ژنان لە بازاڕە مۆدێرنەكانی كۆیلەدا ئەنجام دەدرێت."

دەشڵێت: "ڕووخساری تاوانباران دەگۆڕێت، بەڵام پێكهاتەكە وەك یەكە: ڕژێمی تاكڕەو و كۆنەپەرستانە، ڕێكخراوە پیاوە توندڕەوەكان و هاوپەیمانییە سەربازییەكان، كە جەستەی مێینە وەك ئامرازێكی داگیركاری بەكاردەهێنن. لەوەتەی دادگای تایبەتی سیرالیۆن لە ١٩ـی حوزەیرانی ٢٠٠٨دا كۆیلایەتی سێكسی وەك تاوانێكی دژ بە مرۆڤایەتی ناساندووە، ئەم بەروارە بووەتە سەكۆیەك بۆ ئەوەی ڕزگاربووان داوای دادپەروەری بكەن و لە دژی بێ سزای ڕاپەڕین بكەن و شایەتحاڵی یەكێك لە قێزەونترین تاوانەكانی جەنگ بن."

لە درێژەدا دەڵێت: "هەرچەندە نەتەوە یەكگرتووەكان لە ساڵی ٢٠١٥ ئەم ڕۆژەی وەك ڕۆژێكی نێودەوڵەتی دیاریكرد بۆ ڕێزلێنان لە ڕزگاربووانی توندوتیژی سێكسی لە ململانێكاندا، بەڵام ئێمە لە هاوپەیمانی نەدا بە ڕوونی ڕایدەگەیەنین، ئەم دانپێدانانە بەس نییە، ڕزگاربووان پێویستیان بە ڕۆژانی ڕۆتین نییە، بەڵكو پێویستیان بە دادپەروەری شۆڕشگێڕانە و گۆڕانكاری ڕیشەیی و سیستەمێكە، كە لە دەستدرێژی بیان پارێزێت. توندوتیژی سێكسی لە ململانێدا تەنها دەستدرێژی نییە، تەواوی سیستەمێكی زەلیلكردن و كۆنترۆڵكردن و هەڵوەشاندنەوەی سیستماتیكی پێكهاتە كۆمەڵایەتییەكانە، بە ئامانجگرتنی ژنان و كچان بە تایبەتی، وەك هەڵگری ناسنامەی دەستەجەمعی و پایەكانی پەیكەری كۆمەڵایەتی."

ئاماژە بە فرەجۆری تاوانەکان کراوە و هاتووە: "ئەوە بریتییە لە، هاوسەرگیری زۆرەملێ، دووگیانی زۆرەملێ، لەشفرۆشی لەژێر هەڕەشەدا، بازرگانیكردن بە سێكسی، نەزۆككردنی زۆرەملێ، زەلیلی سێكسی، ناوزڕاندن و تەنانەت دەركردنی یاسایەك، كە تاوانباران دەپارێزێت و قوربانییەكان بە تاوان دەزانێت، وەك یاسای “لێبوردنی دەستدرێژیكاران”، “هاوسەرگیری منداڵ. كاریگەری توندوتیژییەكان شەڕ نییە، بەڵكو ستراتیژی شەڕە، كە میلیشیاكان و سوپای ئاسایی و دەوڵەتە كۆنەپەرست و پاوانخوازەكان و هەندێكجاریش هێزی نێودەوڵەتی تێدا بەشدارن، ئەمەش وا دەكات ئەم تاوانە گەورەترین بێت و زۆرترین پشتگوێخستنی و هاوبەشی دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان بێت."

مەرج و داوکارییەکانی نەدا؛

یەكەم: لێكۆڵینەوەی هەمەلایەنەی ئاشكرا بۆ ئەو تاوانانە بەتایبەت ئەوانەی لە سەردەمی شەڕی نەهێشتنی داعش لە عێراق و سووریا و شەڕی سودان و جینۆساید لە غەزە ڕوویانداوە، هەروەها دادگاییكردنی هەموو تاوانبارانی تاوانی توندوتیژی سێكسی لە ململانێكاندا وەك تاوانباری جەنگ لە دادگای كارامە و سەربەخۆی نێودەوڵەتی و ناوخۆییدا.

دووەم: زانینی توندوتیژی سێكسی لە ململانێكاندا بە تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی لە هەموو دەستوورەكانی جیهاندا بەبێ كەمكردن و پاساودان.

سێیەم: دامەزراندنی سندوقێكی پشتیوانی جیهانی بۆ ڕزگاربووان، كە لەلایەن دەزگایەكی نێودەوڵەتی سەربەخۆی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە بەڕێوەدەبرێت، بۆ دڵنیابوون لە مامەڵەكردن و پاراستن و یەكگرتنی ئابووری و كۆمەڵایەتی و سیاسییان.

چوارەم: پاراستنی ڕزگاربووان لە هەموو قۆناغەكاندا  و دەستەبەركردنی شوێنی حەوانەوە و چاكسازییان و مامەڵەكردن لەگەڵیان نەك وەك قوربانی بەڵكو وەك سەركردە و شایەتحاڵی مێژوو.

پێنجەم: ڕەتكردنەوەی سیاسەتەكانی “لێخۆشبوون لە بەرامبەر هاوسەرگیری منداڵان”، “شەرەف” و هەموو ئەو یاسایانەی، كە دەستدرێژیكردن بە بیانووی كولتووری یان ئایینی بە یاسایی دەكەن.

شەشەم: قەدەغەكردنی بەكارهێنانی توندوتیژی سێكسی لە هەڵمەتە میدیاییەكان یان سیاسەتی فریاگوزاری نێودەوڵەتی و ڕەتكردنەوەی بە سیاسیكردنی ئازارەكانی ژنان.

حەوتەم: دڵنیابوون لە میكانیزمی پاراستنی تایبەت بۆ ژنان و كچانی كامپەكانی ئاوارەیی و پەنابەران، لەژێر چاودێریی سەربەخۆی ژنان، بۆ ڕێگریكردن لە دووبارەبوونەوەی سەرپێچی لەو ناوچانەی، كە بڕیارە سەلامەت بن.

بانگەواز هاوپەیمانی نەدا بۆ:

دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەكان: بۆ دووبارە كردنەوەی دۆسێیە داخراوەكانی توندوتیژی سێكسی و فراوانكردنی دەسەڵاتی دادوەری بۆ ئەوەی فەڵەستین، سودان، سووریا، عێراق و ئەوانی دیكەش بگرێتەوە.

ڕێکخراوە نێونەتەوەییەکان: بۆ تێپەڕاندنی زمانی ئیدانە لاوازەكان، كردەوەی كۆنكرێتی و لێپرسینەوەی گشتی پێویستە.

حكومەتەكان: بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو پێكهاتە یاساییانەی، كە شەرعیەت بە توندوتیژی دژی ژنان دەدەن، بەتایبەتی یاساكانی “هاوسەرگیری زۆرەملێ” و “لێخۆشبوون لە دەستدرێژیكاران ئەگەر هاوسەرگیری لەگەڵ قوربانییەكانیان بكەن”.

میدیا و ڕاگەیاندن: بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی كولتوری بابەتگەرایی بە دەنگێكی فێمینیستی ڕەسەن و وازهێنان لە وێناكردنی ڕزگاربووان وەك “چیرۆكی تراژیدی”، بەڵكو تیشك بخەنە سەر خۆڕاگری و داواكارییە سیاسییەكانیان.

هاوپەیمانی فێمینیستی ناوچەیی و جیهانی: بۆ تێپەڕین لە ئیدانەكردن، پەرەپێدانی هەماهەنگی و پێكهێنانی بەرەیەكی فێمینیستی نێودەوڵەتی كە بەدوای تاوانباراندا بگەڕێت و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكات، بەدیلێكی زەمینی بگرێتەبەر، لەسەر بنەمای بەرخۆدانی ژنان خۆی و ئامرازەكانی پاراستن لەسەر بنەمای دیموكراسی جێندەری بنیات بنێت.

بزووتنەوە جەماوەری و نێونەتەوەییەکان: ئازادی بۆ گەلان نییە لە كاتێكدا دەستدرێژی دەكرێتە سەر ژنان، ڕزگاری بەبێ ژنی ئازاد ڕوونادات.