كاڵكان: له ساڵی ٢٥میندا به دڵنیاییه‌وه پیلانگێڕی شكست ده‌هێنێت - نوێکرایەوە -
ئه‌ندامی كۆمیته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌كه‌كه دوران كاڵكان ئاماژه‌ی به‌وه‌كردن كه ساڵی ٢٥مین ده‌بێته ساڵێك كه به‌رخودان له دژی پیلانگێڕی ده‌گاته به‌رزترین ئاست.
ئه‌ندامی كۆمیته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری په‌كه‌كه دوران كاڵكان به بۆنه‌ی ساڵیادی پیلانگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی ٩ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٩٨ كه له دژی رێبه‌ری گه‌لی كورد عه‌بدوڵا ئۆجالان ئه‌نجامدرا قسه‌ی بۆ ئاژانسی هه‌واڵی فورات (ANF) كرد. به‌شی كۆتایی ئه‌و چاوپێكه‌وتنه به‌م جۆره‌یه:
بزوتنه‌وه‌كه‌تان سه‌ده‌ی ٢١ی وه‌ك سه‌ده‌ی ژن هه‌ڵسه‌نگاند. ئه‌و ساڵانه‌ی كه پیلانگێڕیش كرا ئه‌و ساڵه‌بوو كه تێكۆشانی ئازادی ژنان له كوردستان گه‌شتر ده‌بوو. ئه‌نجامدانی پیلانگێڕیی له وه‌ها كاتێكدا له رووی تێكۆشانی ئازادی ژنانه‌وه به چ واتایه‌كه؟ پیلانگێڕی زیاتر له به‌رامبه‌ر ژنان كرا، هۆكاره‌كه‌ی چییه؟ له به‌رامبه‌ر ئه‌و هێرشانه تێكۆشانی بزوتنه‌وه‌ی ژنان چۆن بوو؟
بەشداربوونی ژنان لەشۆڕشی كوردستان بەبێگۆمان هەم رووداوێكی دژوار و هەمیش پڕ واتادارە. رێبەر ئاپۆ هەمیشە ووەها نزیكی ئەم بابەتە بووەوە. ئێمە دەتوانین بەئاسانی دەستنیشان بكەین كە ئەو لهەەر بابەتێكی تر زۆر بەجددی تر و بەدیسپلین تر نزیكی ئەم مەسەلەی ژنان دەبوویەوە. بێگۆمان لەسەرەتاوە لەبواری تێگەیشتندا نە خاوەن تێگەیشتنێكی پڕقوڵ و تیۆریك و ئایدئۆلۆژی بوو. بەڵام دەیزانی كە سیستەمی باو و سیستەمی داگیركەر هەرە زێدەتر راستینەی ژنی چەوساندۆتەوە و كوێلەی كردوە. لەبەر ئەوەش دەیزانی كە یەكێك لەپرسە گرنگەكان، پرسی ئازادی ژن و لەناو بردنی كوێلایەتی و پێویستە بەجددی و بەگرنگیەكی مەزنەوە نزیكی ئەم بابەتە ببێتەوە. لەراستیدا ئەو نزیكبوونەوە بەشێوەیەكی ئاشكرا لەمانیفستۆەكانیدا جێگایان گرتووە. لەپراتیكدا پێشكەوتنی پەكەكە بەبەشداربوونی ژمارەیەكی زۆر لەژنان پێكهات. بەڵام بههۆی ئەوەی كە لهەزردا راستیەكی شێوەی گرتبوو، لەپراكتیكیشدا نزیكبوونەوەیەكی ووەها پێشكەوت. ئەمەش هەم لەرێكخستنی چەپی تورك و هەمیش لە رێكخستنی كوردی بچووك بۆرجواجی و ریفۆرمیست جیاواز بوو. رێكخستنی كوردانی بۆرژوا، رێكخستنێكی پیاوان بوو. جێگای ژنانی تێدا نەدەبووەوە، ئەگەری ژن هەبووبا، ژمارەیان زۆر كەم بوون. پەكەكە هەر لەسەرەتاوە خۆی لەرێكخستنە كوردیەكان جیاواز كرد. وەكو رێكخستنێكی كوردستانی كە بەشداربوونی ژنان لەنێو گروپی ئایدئۆلۆژیدا كەمیش بێت، پێشبینی كردبوو و هەنگاوبهەەنگاو بەشداربوونی ژنانی بەبڵابوونیان لەكوردستاندا زۆرتر بوونەوە. لهەەمانكاتدا لەسەر ئەساسی نزیكبوونەوەی ژیانی تاكەكەسی خۆی لەرێكخستنی چەپی تورك دابڕاندبوو. بەتایبەتی رێكخستنی چەپی تورك لەساڵانی حەفتاكاندا لەبەرامبەر بە ژنان پێش ئەوەی بەشداری بزوتنەوەكەیان ببێ، نەوەكو هەڤاڵێك، نە وەكو میلیتانێكی شۆڕشگێڕ، وەكو ژن یا هاوژین تەماشایان دەكرد. ئەو نەخۆشی تاكەكەسی لەناو رێكخستنە چەپەكاندا لەژێر ناوی"زەواجی شۆڕشگێڕی" زۆر زۆر بوو. لەو بوارەدا گروپی ئاپۆئیست هەڵوێستێكی جیاوازتری لەچەپی تورك نیشاندا. لەپێشدا بەشداربوونی تێكۆشان و هەڤاڵیەتی بنەما گرت. لەگەڵ ئەوەشدا كە بەشداربوونێكی ووەها زۆر زەحمەت بوو، ئەوا بهەەستیاری پێشكەوتنی ئەو بابەتەی دەبینی. بەڵام بەگشتی نەیدەتوانی رێبازێكی ووەها وەكو قۆناخێكی تایبەت بەرێوە ببات. لەراستیدا رەوشی فاتمە كە یەكێك لەو كەسانەی سەرەتا بوو و هەندێ رووداو نیشانیان دەدا كە لەژێر كاریگەری كۆمەڵگە و راستینەی كۆمەڵگە و چەپی تورك و كورد داین. بەڵام ئێمە دەمانتوانی جارێكی تر دەتوانین ئەوە بڵێین: رێبەر ئاپۆ لەمانیفستۆ و بەرنامەدا ئازادی كوردی بەشێوەیەكی بەهێز بۆنیاد ناوە. لەئەنجامنامەی دامەزراندنی پەكەكەدا بانگەوازی لەژنانی كورد دەكا وەكو بەشەكانی تری كۆمەڵگە و زۆرێك لەبەشەكانی تری كۆمەڵگە بۆ ئازادی كوردستان و ئازادی خۆیان بكەونە نێو تێكۆشانێكی مەزن و خۆیان بەرێكخستن بكەن و بەشداری تێكۆشان ببن. ئەمە بانگەوازیەكی هێژا و گرنگ بوو. بەراستیش لهەەموو چین و توێژەكانی ژنان هەڵوێستێكی ئەرێنی بینرا. كاریگەری لەسەر هەموو ژناندانا، نەتەنیا ژنانی گەنج. دامەزراندنی پارتیەك كە بەبەرخۆدانی حیلوان ـ سێڤرێك بەكردەیی بوو، كاریگەری لەسەر كۆمەڵگەدانا، ژن بووە بەشێكی پێشەنگ لەكۆمەڵگە و هەرە زێدە كاریگەری لەسەردانا ژنان بوون. بنەمای ژنان لەكردەوە لەدێرسیمەوە تا سەرحەد لەزۆرێك لەشوێنان بەتایبەتی لهەەرێمی ماردین، ئیلح و رۆحا بەلەزوبەز پێشكەوت و بەرفراوان و مەزن بوو. لەساڵانی ٧٩ تا ٨٠ بووینە شاهێدی پێشكەوتنێكی ووەها. هەرووەها هەرچەندەش نە لهەەمان ئاستیشدا بێ، بەشداربوونی كادیری ژن گەیشتە ئاستێكی بەرفراوان، لەو تەنگبوونەوەی سەرەتایی و ەزریە دەرباز بوو. ژن بەشداری بەرخۆدانی زیندانەكان بوون. ژنانیش دەستگیركران. لەراستیدا بۆ بەشداربوون لەتێكۆشاندا زۆر گرنگ بوو. چونكە دۆژمن ژنان هەرچەندە ژمارەشیان كەم بوو، بەڵام كە ئەوانیان دەستگیردەكرد، رووبەرووی ئەشكەنجەیان كردنەوە و بەتایبەتی ئەو نزیكبووانەی لەزیندانی ئامەد بهەەموو شێوەیەك حەقارەتیان لەزیندانیان و ژنانی شۆڕشگێڕ دەكرد و هەر ئەوەش پێویستی تێكۆشانی ئازادی ژنانی زیاتر كرد. لەگۆڕەپانی تێكۆشاندا بەشداربونی ژنان كاریگەری لەسەر هەم ژنان و هەم پیاوانیش دانا. ئەم بەرخۆدانە مەزنە بەپێشەنگایەتی هەڤاڵا سارا كاریگەریەكی پڕ گرنگی دانا. بێگۆمان رەوشێكی ووەها لەكاروخەباتدا لەدەرەوەی وڵاتیشدا زیاتر بەكاریگەر بوو. لەگۆڕەپانی لۆبنانیشدا لەفەلەستین گروپێك لەكادێرە ژنەكان بەشداری پەروەردەی گروپ و ئاكادیمیا بوون. لەو قۆناخەدا وەكو لەكوردستان كاروخەباتیش لەئەوروپا پێشكەوت و پێشكەوتنی ژنانیش زیاتر بوو.
هەمان دۆخ بۆ پشتیوانی لە رۆژئاوای كوردستان پەرەی سەند. ئەمانە هەنگاوی گرنگ بوون، لەسەر بنەمای ئەم بناغانە، كاتێك هەنگاوی گەریلای ١٥ی ئاب بەڕێوەچوو و ژنانی كورد وەك ئازادیخواز چەكیان هەڵگرت و پەیوەندییان بە خەباتی گەریلا كرد، پێشكەوتنەكە گۆڕا بۆ هەنگاوێكی بەرزتر. هەنگاوێكی گەورەی نایە پێشەوە، چ لە ڕووی چەندایەتی و چ لە ڕووی چۆنایەتییەوە. بەشدارییەكی ووەها لە پرۆسەی خوێندنی ئەكادیمیای مەعسوم كۆركمازدا هەبوو. لەسەر بنەمای قووڵبوونەوەی ئایدۆلۆژیا لەسەر بنەمای هێڵی ئازادی ژنان لە كۆنگرەی سێیەمدا، شیكارییەكانی ڕێبەر ئاپۆ لە پرۆسەی ئەكادیمیای پەروەردەی مەعسوم كۆركمازدا لەسەر كێشەی ژنان پەرەی پێدرا و بڵاوكردنەوەیان لە میدیاكاندا كاریگەرییەكی زۆری لەسەر كۆمەڵگا هەبوو. سەرەتا زۆر بەخێرایی كاریگەریی لەسەر ژنان دانا و جووڵەی كرد. هاوكات پیاوەكانیش لە پرۆسەی خۆلێپرسینەوەدا بوون لە پرۆسەی دووبارە هەڵسەنگاندنەوەی دۆخەكە، بە دروستی لە دۆخەكە تێگەیشتبوو و بە دروستی لە ژنەكە نزیك دەبوونەوە و بە ئاسانی دەتوانین بڵێین پرۆسەیەكی لەو جۆرە لەو سەردەمەدا بە شێوەیەكی كاریگەر پەرەی سەندووە، پێشهاتەكانی سەرەتای نەوەدەكان لەم بوارەدا زۆر كاریگەر بوون. چونكە خەباتی گەریلا كۆمەڵگای بەرەو شۆڕشی بوژانەوەی نەتەوەیی برد، یاخیبوونەكان لە جزیر و نیسێبینەوە دەستی پێكرد و لە باكوردا تەواوی كوردستانی گرتەوە، لە هەمانكاتدا شۆڕشی ئازادی ژنان و هەرووەها شۆڕشی بوژانەوەی نەتەوەیش پێشكەوت. چونكە ئەوانەی سەركردایەتی سەرهەڵدانیان دەكرد و بەژمارەیەكی زۆرەوە بەشداری كاروخەبات بوون ژن بوون.
هەبوونی ژنان لەناو رێزەكانی گەریلا كاریگەریەكی مەزنی لەسەر كۆمەڵگە دانا. نرخانەكانی رێبەر ئاپۆ فێركەر و ئەزموونبەخش بوون. لەسەر ئەو بنەمایە بەبەشداربوونی بەهێزی ژنان و دابڕانی ژنان لەسیستەمی باو و سیستەمی داگیركەری و گەیشتنە ئەو ئاستەی كە خۆیان لەباڵادەستی و تەحاكۆمی پیاو رزگار بكەن، ئەمە بۆ خۆی رۆژەڤێكی درۆست كرد. قۆناخێكی زۆر گرنگ بوو. دەبێت ئێمە سەرەتای ساڵی نەوەدەكان وەكو هەڵسەنگێنین. نزیكبوونێكی نەرێنی، نزیكبوونی كۆنەپارێزی و باڵادەستی پیاو لەپراكتیكدا خۆی نیشاندا و ئەوەش هەڵوەشاندنەوە و زەرەر و زیانێكی زۆری دەدا. رێبەرایەتی دەستوەردانی ئەو پراكتیكەی كرد. بهەەڵسەنگاندنێكی تێر و تەسل، نە تەنیا رێبازی ئازادی ژنانی ئاشكراتر و روونتر كردەوە لهەەمانكاتدا بنەمای تیۆری گەریلابوونی ژنیشی پێشخست. لەسەر ئەو بنەمایە بەكۆنگرەیەك كە لەسەرەتای ئاداری ساڵی ١٩٩٥دا یاژك دامەزرا. پشتی كۆنگرەی سێیەمین لەساڵی ١٩٨٧ بەكۆنگرەیەك كە لەئەوروپا پێكهات، رێكخستنی یەژەوەكە بۆنیاد نرا. ئەوەش بەرێكخستبوونی جەماوەریانەی ژنان بوو. یاژك رێكخستنێكی میلیتانی ژنان بوو. ئەو رێكخستنە بوو كە لە یەژەوەكە زیاتر رێكخستنبوونی پێشەنگی، پێشخست. لەسەر ئەو بنەمایە یەكینەكانی ژنی ئازاد پێشكەوتن. لەنێو گەریلادا ژنان لەلایەن ژمارە و بەچۆنایەتیەوە زۆر زیاتر بوون. هەڵوێستی ژنان هەم لەگەریلایەتیدا و هەمیش لەبەرخۆدانی ژناندا گەیشتە ئاستێكی پڕ بەكاریگەر و گەیشتە ئاستی پێشەنگایەتی. لەراستیشدا لەساڵانی نەوەدەكاندا پێشكەوتنی رێباز و بزوتنەوەی ئازادی ژنان، بەخۆبەرێوەبردنی پارتی و گەریلا لەرزگاربوون و پێشخستنی تێكۆشانی پەكەكەدا رۆڵێكی دەستنیشانكەری هەبوو.
ئەگەر ئە م پیلانە بە پەیوەندییەك لە گەڵ هێرشە پلان بۆ داڕێژراوەكانی سەر رێبەر ئاپۆ و پەكەكە لە سەرەتاوە بزانین، ئەو تێكۆشانە بۆ ئازادیی ژنان كە لە ٩٠ەكاندا گەشەی كرد، دەكرێت وەك بزووتنەوەیەك بۆ هەناسەكێشان و زیادكردنی هێز و درێژەپێدانی خە بات لە پێناوی ئازادی.
بە واتایەكی تر، بۆ ئەوەی خەباتی دژ بە زوڵم بە زیندوویی بمێنێتەوە، ژنان بە رەنگدانەوەی و هۆشیاری خۆیان بەشداری خەباتیان دەكرد. هەرووەها ئاستی سەركردایەتی هەوڵیدا بە زانست و پلانەوە ئەمە پەرەپێبدات. دیسان ئەگەر پیلانگێڕی نێودەوڵەتی وەك پرۆسەیەك ببینین كە بە هێرشی ساڵی ٨٧-٨٨ دەستی پێكرد، یان ڕوونتر بە شەڕی باشووری لەساڵی ٩٢ و پرۆسەی هێرشی كۆی سیستەمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری جیهانییە، كە پێی دەوترێت سیستەمی جینۆسایدی كورد، دژی پەكەكە بوو. لە بەرامبەر ئەمەدا پەكەكە لە لایەك فیداكاریی خۆی قوڵتر كرد، لە لایەكی دیكەوە لەسەر بنەمای هێڵی ئازادی ژن، وەڵامێكی بەهێزتری بۆ خەباتی ئازادیی گەریلا و بەرخۆدانی خەڵك درایەوە. ئامانج لە هێرشەكان شكاندنی ئەم هێزە بوو. بەڵام بە پێچەوانەوە ئەم هێرشە خەباتی ئازادی ژنانی گەورەتر و بڵندتر كرد. رێبەرایەتی، گرنگییەكی زۆری بەم كارە دا. لە ئاستی تیۆریدا پێشكەوتنی گەورەی بەدەستهێنا. بیركردنەوە قووڵتر بووەوە، هێڵەكەی پەرەپێدا. ڕێبەر شۆڕشی ئازادی ژنانی ڕێكخست و ڕێساكانی پێشخست. لە پراكتیكدا هەوڵیدا ئەزموون و هۆشیاری خەباتی ژنان زیاتر پەرەپێبدات و دەسەڵاتی خۆیان وەرچەرخێننە هێزی پراكتیكبوون لەڕێگەی ڕاهێنان و ڕێكخستنەوە. ئەم هەوڵانە زۆر بە ئەنقەست بوون، ڕێكخراو بوون. لە ڕاستیدا هەوڵەكان بۆ شكاندنی هێرشە قڕكەر و دەڕندانیەكان بوو و وەهاش هێرشەكان پووچەڵكرانەوە. خەباتی ژنانیش لەسەر ئەم بنەمایە دەستی پێكرد. بەرخۆدانی"ناتوانن ڕۆژمان تاریك بكەن" كە لە دژی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی پەرەی سەند، بەرخۆدانێكی گەورە بوو.
ژن و پیاو پێكەوە بەشدارییان لەم بەرخۆدانەدا كرد. بەڵام بەشداری كاریگەرانەی ژنان زیاتر بینرا، لێرەدا ئاستی سەركردایەتی خەباتیش ئاشكراتر بوو. پێشهاتە تیۆری و ڕێكخراوەیی و سەربازییەكانی ساڵانی نەوەدەكان، كە لە ڕێگەی هەوڵەكانی ڕێبەر ئاپۆوە ئەزموون كران، بوونە هۆی ئەوەی كە ئەمە ڕووبدات. ئەمەش بووە هۆی سەركردایەتیكردنی بێریتان و زیلان. لەڕاستیدا هێڵی زیلان وەك هێڵی قوربانیدان و پاراستن بۆ ڕێبەر ئاپۆ سەری هەڵدا، بۆیە بوو بە هێڵی خەبات دژی هێرشەكانی سەر ڕێبەر ئاپۆ. ئەو ژنانەی لەسەر هێڵی زیلان خۆیان دەناسی و خۆیان ڕێكخست، هێرشە تێكدەرانەی پیلانگێڕی نێونەتەوەییان بینی و پێش هەموو بەشێك، بە ئازایەتی و فیداكارییەكی زۆرەوە ڕووبەڕووی بەرخۆدان بوونەتەوە. ژنانی چەكدار و ژنانی نیشتمانپەروەر چەندین چالاكی فیدایانەیان ئەنجامدا. دەركەوت كە زۆر ئازاتر و زیرەكتر و دڵسۆزتر بوون. لە راستیدا رێبەر ئاپۆ بەشداریكردنی پراكتیكی ژنانی بەرز نرخاند و گوتی:"ئەوان زیاتر پەیوەندییان بەیەكەوە هەیە، راستگۆتر و دڵسۆزترن، بۆیە كەمتر رادەكەن و كەمتر خراپەكاری دەكەن". ئەوان هێز و بەهایەكی زۆر بە شۆڕش دەبەخشن". لەسەر ئەم بنەمایە ژنانی زانا و خوێندەوار و ڕێكخراو ڕۆڵێكی گەورەتریان لە بەرخۆدانی دژ بە پیلانگێڕیەكەدا گێڕا. لە ڕاستیدا عەقڵیەتی سۆزداری و بەهێزی ژنان هۆكارێك بوو كە مەترسیی نێونەتەوەیی پیلانگێڕی و هێرشەكانیان جیاوازتر بوو. كاتێك زاڵبوون بەسەر سەختییەكان بەهۆی هەستیاری زۆرەوە، ئازایەتی و قوربانیدانی گەورە دروست بوو، بێگومان ئەوەی قورس بوو گرژی و هەستیاری زۆر بوو، هەرچەندە لە هەندێك لایەندا سەختیش هەبوو، هەڵوێستی گشتی و خەباتی ژنان ڕوونی نەكردەوە، ئەوەی چارەنووسساز بوو، بەشداریی بەرخۆدان بوو لە دژی پیلانگێڕی و پەرەسەندنی، ئەمەش بە ڕوونی لە خەباتی دژ بە پیلانگێڕیی ٩ی تەشرینی یەكەم و ١٥ی شوباتدا ئاشكرا بوو. هەروەها لە كاردانەوەكانی دژ بە پیلانگێڕییەكەی پیلانگێڕی ١٥ی شوباتدا زۆر بە ڕوونی بینرا، ژنان بەشدارییەكی چالاكیان لە ڕاپەڕینەكانی دژی پیلانگێڕیەكەدا كرد، دواتر لە خەبات دژی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی كەماوەی بیست و چوار ساڵە بەردەوامە، ڕێكخستنی ژنان لە ساڵانی نەوەدەكاندا ئاستی خۆی تێپەڕاند و بووە بزوتنەوەیەكی گەورەی ئازادی. هەروەها بە حیزب بوون و بە پەرەپێدانی گەریلایەتی خۆی، بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكەی هێندەی تر پەروەردە و ڕێكخراوتر كرد و بووە هێزی پێشەنگی خەباتی ئازادیی كورد. پیلانگێڕییەكە زیاتر ژنانی كردبووە ئامانج. بۆچی؟ چونكە ژنان بە شێوەیەكی ئازاتر و خۆنەویستانەتر و فیدایانەتر لەدژی پیلانگێڕییە نێونەتەوەیەكە بەرخۆدانیان نیشان دا. هەر بۆیە بەو پیلانگێڕیەوە ویستیان هیواكانی ئازادی و، هۆشیارییەكەی و زیندبوونەكەی لەناوببەن. ئازادی ژنان بناغەی هەموو ئازادییە كۆمەڵایەتییەكان بوو. بەبێ شكاندنی هۆشیاری و كاریگەری ئازادی ژنان، نەدەكرا ئازادیی كۆمەڵایەتی لاواز بێت و هۆشیاری و ڕێكخستنی بگەڕێتەوە دواوە. بۆیە ئەم هێرشە بەڕێكەوت نییە. هێرشێكی زۆر بە ئەنقەست و پلان بۆ داڕێژراوە.
لە راستیدا هەروەك چۆن هێرش بۆ سەر رێبەرایەتی پێكهات، بەلەناوبردنی رێبەرایەتی و لەگەڵ پیلانی تەسفیەكردنی پەكەكە و لەناوبردنی گەریلاكان و تەواوكردنی كۆمەڵكۆژ بوو و لەهەمانكاتدا هێرشێك بوو بۆ سەر رێبەرایەتیمان. بۆیە پەلاماری تێكۆشانی ژنی ئازاد كە رێبەرایەتی خۆی پەرەی پێداوبوو و بەخێرایی ئەم دۆخەی بەهێزتر دەكرد، ڕەهەندێكی وەهای هەیە. پێویستە وەك هێرشێك بۆ سەر پێشەنگایەتی بزوتنەوەكەمان تەماشا بكرێت و لەهەمانكاتدا بۆ لاوازكردن و تەسفیەكردنی بزوتنتەوەكە و لەناوبردنی رێبەرایەتی بوو. لە ئاستی ئایدئۆلۆژی و بەرێكخستكردن و پراكتیكیشدا هەمان شتە، لە كاتی خەبات دژی پیلانگێڕی و لە كاتی دامەزراندنی بزووتنەوەكەدا بزووتنەوەی ژنانیش خۆی بۆنیادنا. دامەزراندنی پاژك پێشكەوت. كەژەبە و دواتر بوو بە رێكخستنی كەژەكە. پەروەردە و ڕێكخستنی ژنان لە هەموو بوارێكدا پێشكەوتووە. لە هەموو ئاستێكدا پێوانەیەكی بەدەستهێنا كە كاروخەباتی بزوتنەوەكە بەرێوە ببات. بەئامانجكردنی پیلانگێڕی لە دژی ژنان هەر لە سەرەتاوە پێویستییەكی عەقڵیەتی باڵادەست و سیاسەتی گشتیی باوی كلاسیكە. بەتەنیا تایبەتمەندیەكی پیلانگێڕی نییە. ئەو بەشەی كە دیكتاتۆرە فاشیستەكانی زاڵ و بەلۆژیكی پیاویەتی لێدەترسن و پەلاماری دەدەن ژنە كە رێبەرایەتی كە خەباتی بەرێكخستنبوون و ئازادی بەرێوە دەبەن. لەم خاڵەدا ئەمە زۆر گرنگە: ڕێبەر ئاپۆ وتی:"ئەگەر هێرشێك نەمكوژێت، بەهێزترم دەكات و من لەوە بەهێزتر دێمە دەرەوە". بۆیە دوو خاڵی گرنگ هەیە: یەكەم: ڕێگە نادەیت هێرشەكە لەناوت ببات، دووەم: ڕێگە و شێوازێك دەدۆزیتەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هێرشەكە، ئازایەتی و فیداییبوونی خۆت نیشان بدەیت. ئێستا، هێرشی توندی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی بۆ سەر هەموو كۆمەڵگا و بۆ سەر ژنانی ناو كۆمەڵگا لەئارادایە و دەبێ لەسەر ئەم بنەمایە هەڵسەنگێندرێت. ئەگەر بتوانێت بەتەواوەتی بزوتنەوەی ژنانی ئازاد لەناو ببات، لەناوی دەبرد و ئەمەش مەترسیدارە، بەڵام كاتێك بینی ناتوانێت ئەوە بكات، ئەمجارە بەرەو كوێ ملی نا؟ بۆوە هۆی ئەوەی كە بزوتنەوەی ئازادی ژنان گەشەتر و هۆشیارتر ببێ و زیاتر هەوڵی ئازادی بدا و زیاتر خۆشی بەرێكخستن بكات و بەجەسارەت و فیدارتر ببێ و زیاتر لەهەموو كاتێك پێشەنگایەتی بكات. لەراستیدا ئێمە دەتوانین لەگەڵ هەموو گۆشار و چەوساندن و تەجاوزەكاندا لەتێكۆشانی دژ بە پیلانگێڕی، پێشكەوتنێكی مەزنی بزوتنەوەی ئازادی ژنان ببیندرێت. ئەگەر ئێوەش سەرنجێكی ئەمە بدەن. ئەم نزیكبوونەوە، رەوشەكە راڤە دەكات. لەگەڵ ئەمەشدا پێشكەوتنێكی گشتی بزوتنەوەی ژنان بوونی هەیە. كاریگەریەك كە لەسەدەی بیستەمدا دەركەوتووە بەردەوام دەكات و لەوەش جیاوازتر بزوتنەوەی فێمێنیستی لەهەر گۆڕەپانێكدا زیاتر پێشكەوتووە. رێبەر ئاپۆ لەمانیفستۆی خۆیدا تیۆری ژنۆلۆژی پێشخست. زانستی ژنی بۆنیادنا. پێویستی نزیكبوونەوەی زانستی و فەلسەفی ژنانی نیشاندا و ئازادی ژنانی بەشێوەیەكی تیۆریك و ئایدئۆلۆژی بەبەرفراوانی ئانالیز كرد. زیهنیەت و سیاسەتی باڵادەستی پیاو، گۆشار و كوێلایەتی بەهەموو لایەنەكانیەوە نیشانی هەموو كەسی دا. رەخنە و ریسوای كرد. لەم بوارەدا هەڵمەتێكی مەزنی رووناكبیری پێشخست. رێبەرتی ئازادی ژن وشۆڕشی ئازادی ژنی كردە بنەمای هەموو هەوڵە ئازادیخوازیەكان و تیۆری ئایدئۆلۆژی و شۆڕشگێڕیش. ئەمەش لەنێو ژنی كوردا هۆشیاری و بەرێكخستنبوونێكی پڕ بەنرخی بۆنیادنا. بینی راستیەكان، یەكگرتنی وڵاتپارێزی قوڵ بەئازادی كورد و ژنەوە بووە هۆكاری دەركەوتنی هۆشیاری، ئێرادە و خۆلقكاری و وزەیەكی مەزن. ئەڵبەتە ئێمە سەد ساڵی بیستمان وەكو سەد ساڵی شۆڕشی مەزن بەناو كرد. هەروەها وەهاش هەڵمانسەنگاند. ئێمە ناتوانین سەدساڵی بیست و یەكەم وەكو سەدساڵی بێ شۆڕش هەڵسەنگێنین. ئەگەر سەدساڵی بیستەم وەكو سەدساڵی شۆڕش بێ، دەبێت سەدساڵی بیست و یەكەمیش بەگوێرەی ئەزموونەكان ببێتە سەد ساڵی شۆڕشێكی مەزنتر. بەكۆرتی ئێمە دەتوانین ئەمە وەكو دەرئەنجامێك بڵێین. ئەو شۆڕشانەی بۆ سەد ساڵی بیست بەناوكران چی بوون؟ لەسەرەتا دا شۆڕشی چینی كرێكار بوو. چینی كرێكار وەكو پێناسەیەك دەبینرا. لەسەر ئەم بنەمایە شۆڕشی رزگاری نەتەوەیی و بزوتنەوە دیموكراسیخوازەكان وەكو پارچەیەكی ئەو شۆڕشە دەبینران. بەڵام چینی كرێكار شوێن پەنجەی دەستیان لەسەدساڵی بیستمدا دانا. بێگۆمان لەلایەنی هزری، رێكخستنی، پێناسە و ... هتد. جیاوازی سەد ساڵی بیست و یەكەم لەسەد ساڵی بیستەم لەلایەنی تیۆری، هزری، رێكخستنی و پراكتیكەوە پێش هەر شتێك گۆڕانكاری ئەو كاراكتەرانەی شۆڕشگێڕی دەردەخاتە روو. ئەم جارە ژنان پێشەنگن. ئەوەی دەتوانێت خەباتی هزری و رێكخستنی، تێكۆشان و رێبازی ئازادی پێشبخات، ژنە. پێشەنگایەتی چینی كرێكار لەسەدساڵی بیستەمدا، پێشكەوتنی درۆست كرد. لەراستیدا زۆرێك پێدادان روویاندا و چارەسەریش بوون. بەڵام كاریگەریان هەر ماوە. راست نییە كە مرۆڤ بڵێ هەموو ئەوانە تێپەڕ بوون. بەڵام نەیانتوانی جیهانێكی ئاڵتەرناتیڤ كە ئەوان بانگەشەیان بۆ دەكرد، دابمەزرێنن. نەیانتوانی شۆڕشێكی جیهانی پێشبخەن. تەنیا بەهەندێ گۆڕەپانی سیاسی، سەربازی سنوردار مانەوە. پاشان زۆرینەی ئەو بەشانەشیان كە بەدەستهێنا، لەدەستدا. ئێستا ئەو رەوشە چی نیشان دەدات؟ نیشاندەدات كە شۆڕشی بەرهەمدار، سەركەتوو، هەمیشەیی، ژیانی ئازاد و كۆمەڵگەیەكی دیموكراتیك و كۆمۆنیالیزم بەپێشەنگایەتی چینی كرێكار نەیتوانیووە پێشبكەوێت. ئەو پێشكەوتنانەی هەن، هەرچەندەش كەمیش نەبن، ناتوانن بەردەوامی بەهەبوونی خۆیان بدەن. لەبەر ئەوەش پێویستە بە پێشەنگایەتیەكی نوێ هەیە. رێبەر ئاپۆ ئەم پێشەنگایەتی بەگۆڕانی پارادیم، وەكو پێشەنگایەتی ژن بەناو دەكات. لەشوێن پێشەنگایەتی چینی كرێكار، لەئاستی هزریدا پێشەنگایەتی ژنی كردە بنەما. رێككەوتنی كرێكار ـ دیهاتی هێزی سەرەكەی تێكۆشانی رزگاری نەتەوەیی بوو. لەتێكۆشانی ئازادی و دیموكراسیدا لەشۆڕشی مۆدیرنیتەی دیموكراتیكدا پێشەنگایەتی ژن و گەنجان وەكو هێز، رێككەوتن و پێشەنگایەتی سەرەكە پێناسەكرد. رێبازی ئازادی ژنی وەكو هێزی بنەڕەیتی وەكو رێبازی ئایدئۆلۆژی خستە بواری جێبەجێ كردنەوە. لەسەر بنەمای گۆڕانكاری لەم پارادایمەدا، ئەساسی شۆڕشی نوێ ئیفادە دەكات. شۆڕشێك بەپێشەنگایەتی ژنان. لەبەر ئەوەش هەرچۆن لەسەدساڵی بیستمدا كاركتەری پێشەنگی ئەو سەدساڵە كرێكاران بوون، ئەڵبەتە دەبێت ئێمەش سەد ساڵی بیست و یەكەم، بڵێین سەد ساڵی ژن. تێكۆشانی ژنان لەدژی سیستەمی مۆدیرنیتەی سەرمایەداری و سیستەمی دەسەڵاتداری پیاو لەكوردستان و شوێنی تر بەشێوەیەكی زیندوو، بەئاست و كاریگەری خۆی لەلایەنی رێكخستنی و لایەنی پراكتیكی و تیۆری و هزریەوە پێشەنگایەتی دەكات. لەهەموو تێكۆشانەكاندا كە ئێمە دەتوانین بڵێن تێكۆشانی شۆڕشگێڕی شوێن پەنجەی دەستیان دیارە. لەبەر ئەوەش لەراستینەی خۆیدا سەد ساڵی بیست و یەكەم بووەتە سەد ساڵی ژن. ژنی هۆشیار، بەئیرادە و بەرێكخستن بوو و چالاك لەسەد ساڵی بیست و یەكەمدا دە ركەوتووە گۆڕەپانەكەدا. دەبێت ئێدی ئێمە نەڵێین ئەوا ببێتە سەد ساڵی بیست و یەكەم، بەفۆرمی خۆی ئێستا سەد ساڵی ژنە. باشە ئامانجی ئێمە لەهێنانی زمانی ئەم وشەیە چییە؟ ئەنجامی ئەم سەد ساڵە ئاخۆ چۆن چۆنی بێ؟ژن لەچە ئاستێكدا، چەندە پێكیبهێنن و بگەنە سەركەوتن؟ ئاخۆ چەندە شۆڕشی كۆمەڵایەتی پێشبخەن، چەندە بەزانابوون و بەرێكخستنبوون ئازادی كۆمەڵایەتی و كۆمەڵگەیەكی دیموكراتیك وەكو گۆڕەپانێكی ژیان بخۆلقێنن؟ چەندە جیهانێكی نوێ، جیهانی كۆمەڵگەیەكی دیموكراتیك بخۆلقێنن؟ ژیانێكی نوێ لەسەر بنەمای كەسایەتیەكی ئازاد و كۆمۆنەی دیموكراتیك لەنێو راستینەی جیهاندا لەكوێ، چۆن و چەندە دەتوانێت بۆنیاد بنێن؟ بەراستی ئەم پرسیارانەی كە لەئێستادا ئێمە رووبەروویان بووینەتەوە چاوەڕوانی وەڵامدانەوەن و پێویستی بەكردەیی بوونیان هەیە. قۆناخێك بێت كە بەراستی ئەم بابەتانە بەروونی ئاشكرا بكات. پێكدادانی پراكتیكی نیشانی دەدات كە وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە چییە. بەتایبەتی لەگەڵ گەریلادا و ئەو گرنگیەی كە رێبەر ئاپۆ بە تێكۆشانی ئازادی ژن لەدەی نەوەدەكاندا نیشانی داوە، هەوڵدانی راستكردنەوە، لەجێگای خۆیدا بووە. ئەنجامەكان نیشان دەدەن كە كاروخەباتە پووچ نەبووە. بەدەر لەبەهێزبوونی بزوتنەوەكەمان لە ساڵانی نەوەدەكاندا و مسۆگەركردنی بزوتنەوەكەمان لەبەرامبەر بەپیلانگێڕی نێونەتەوەیی، رێگەی لەبەردەم ئاستێكی نوێ و قوڵكردنەوەی شۆڕش كردەوە، زیاتر كۆمەڵایەتی كرد لەسەر رێبازی كەسایەتی ئازاد و كۆمۆنی دیموكراتیك بۆنیادی نا بەشێوەی گۆڕانی ئاستی شۆڕشی ئازادی و شۆڕشی كۆمەڵایەتی. ئەوانە هەموویان نیشان دەدات كە هەوڵدانەكان بێ ئەنجام نەبوون. هەوڵدان ئەنجام بەدەست دەخەن. لەبەر ئەوەش تێگەیشتن و هەڵوێست لەسەر ئەم بابەتە بەشێوەیەكی راست و گۆنجاو، سەركەوتن لەگەڵ خۆیدا بەدی دێنێت. هەر چۆن نرخاندن و ئانالیزەكانی رێبەر ئاپۆ لەسەر بابەتەكانی دیكە لەپراكتیكدا هەمیشە پێشكەوتوون، هەموو نرخاندن و هەڵسەنگاندنەكانیشی لەسەر ئازادی ژن و بزوتنەوەی ئازادی ژنان بەشێوەیەكی تایبەتی ئەرێ كراون. لەبەر ئەوەش ئەم پێشكەوتنانە ئەنجامەكان دەستنیشان بكەن. رێكخستنبوون، هۆشیاری و تێكۆشانی ژن مسۆگەر بكا كە شۆڕشی حەقیقەت لەلایەن رێبەر ئاپۆوە پێشخراوە و هەنگاوبەهەنگاویش جێبەجێ بكرێت. ئەوا شۆڕشی زیهنی و شۆڕشی ژیان زیاتر پێشبكەوێت. پێوانی ئەمەش بەهەڵوێستی ژنی ئازاد پێكدێت. خۆی لەخۆیدا ئەمە زەلال و ئاشكرایە لەداهاتوودا باشتر پێكبێن و دەستنیشانكەریش بێت.
ئه‌وانه‌ی له كاتی پیلانگێڕیدا له‌دایكبوون ئێستا ته‌مه‌نیان ٢٥ ساڵه. یاخود نه‌وه‌یه‌كی گه‌نج له هێرشی پیلانگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی و هه‌لومه‌رجی تێكۆشان له دژی ئه‌وه گه‌وره‌بوون. ئێوه كاریگه‌ری پیلانگێڕی بۆ سه‌ر گه‌نجانی كورد چۆن ده‌بینن؟
به‌ڵێ، گه‌نجانی كورد ده‌بنه ئه‌و نه‌وه‌یه‌ی كه له ناو هێرشی پیلانگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی و به‌رخودانی ئازادی له دژی ئه‌وه له‌دایكبوون و گه‌وره‌بوون. له‌و رووه‌وه هه‌م كاریگه‌رییه‌كانی هێرشه‌كانی پیلانگێڕی له رۆح، هه‌ست، مێشك و بزوتنه‌وه‌ی خۆیاندا و هه‌میش له دژی پیلانگێڕی كاریگه‌ری به‌رخودانی فیدایی به شێوه‌یه‌كی زۆر زیندوو له ناسنامه و كه‌سایه‌تی ئه‌واندا ده‌ژی. له‌و لایه‌نه‌وه گرنگه كه گه‌نجمان ئه‌و رۆژه به دروستی تێبگه‌ن و چاودێری بكه‌ن. بۆ تێگه‌یشتن له‌وه، پێویسته مرۆڤ له ئاستی كاریگه‌ربوونی ئه‌وان له ئێستادا بڕوانێت. به راستیش هێرشی پیلانگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی له‌سه‌ر مرۆڤه‌كان و گه‌نجانی كورد كاریگه‌رییه‌كی چۆن جێده‌هێڵێت؟ له جیهانی رۆحی ئه‌واندا، هه‌ست، هزر و بزوتنه‌وه‌دا، له روانینی ئه‌وان بۆ ژیان و شكڵگرتنی كه‌سایه‌تی ئه‌واندا كاریگه‌رییه‌كی چۆن داده‌نێت؟ ئه‌مه زۆر گرنگه. به‌ڵام مرۆڤ به‌و جۆره هه‌ڵیبسه‌نگێنێت هه‌ڵه‌یه، له به‌رامبه‌ر پلانگێڕی تێكۆشان ناكرێت، هه‌ر بۆیه ته‌نیا هێرشه‌كانی پیلانگێڕی هه‌یه، له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌گه‌ر ئێمه بڵێین كاریگه‌ری هێرشه‌كان چییه ئه‌مه ده‌بێت مامه‌ڵه‌یه‌ك تاكلایه‌نه. هه‌م هێرشه‌كانی پیلانگێڕی ئێستا كاریگه‌ری ده‌كاته سه‌ر گه‌نجان، هه‌میش به‌رخودانی گه‌وره كه له دژی پیلانگێڕی ده‌كرێت، كاریگه‌ری ده‌كاته سه‌ر گه‌نجان. گه‌نجان له له‌مڕۆكه‌دا به‌و شێوه‌ی سته‌مكار له شه‌ڕدا شكڵی پێداون، جیهانی رۆحی، هه‌ست و رامانیان دروست كراوه و جوڵه ئه‌وانی ئاراسته كردووه. بێگومان زۆر كاریگه‌ری هێرشه‌كانی پیلانگێڕیش هه‌یه. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و هێرشه فاشیست-قڕكه‌رانه‌یه و شه‌ڕی تایبه‌ته. هه‌موو جۆره هێزێكی فاشیست- قڕكه‌ر، كۆنترا، میت، هه‌واڵگری، هێزی ده‌وڵه‌ت، بێ ئه‌وه‌ی گوێ به‌وه بده‌ن منداڵ، گه‌نجان، به‌ته‌مه‌نن، به بێ گوێدان به پێوانه یاسایی و ئه‌خلاقییه‌كان هێرش ده‌كه‌ن و كۆمه‌ڵكوژی ئه‌نجام ده‌ده‌ن. گه‌نجان، ژنان و پیوانی كورد ئه‌مڕۆ له‌ناو ئه‌وه‌دا هاتوونه‌ته دنیا و گه‌وره‌بوون. هه‌ر له منداڵی خۆیانه‌وه گوشاری زۆر و ئه‌شكه‌نجه‌یان بینیوه. زۆرینه له زینداندا گه‌وره بوون، گوشاریان بینیوه، ئه‌شكه‌نجه و كوشتنی هاوڕێ، دایك، باوك، خوشك و برای خۆیان بینیوه. ئه‌و هێرشه دژواریان بینی، كه دوژمنی فاشیست- قڕكه‌ر و تاڵانكار به بێ هیچ پێودانگێك ئه‌نجامی ده‌دات. له‌گه‌ڵ هاوكار، سیخوڕ و خائینان هێرشی كرده سه‌ر هه‌موو كه‌س. له‌لایه‌كه‌وه هێرشی ده‌كرد و له‌لایه‌كی تره‌وه هه‌وڵی ده‌دا له خوێندنگه و شه‌قامه‌كان به گوێره‌ی خۆی په‌روه‌رده‌یان بكات. هه‌وڵیدا ئه‌و كه‌سانه‌ی به كه‌ڵكی خۆی دێن بیانگرێت و بیانخاته خزمه‌تی خۆیه‌وه. له دژی ئه‌وانه‌ی داواكارییه‌كانیان قه‌بوڵ نه‌كرد، به هه‌موو جۆره هێرشێكی پلان بۆداڕێژراوی چه‌په‌ڵ ، به له‌شفرۆشی و مادده‌ی هۆشبه‌ر هه‌وڵیدا به‌ر به تێگه‌یشتن و رێكخستنبوونی ئه‌وان بگرێت. به‌م جۆره به مه‌به‌ست سیاسه‌تی شه‌ڕی تایبه‌ت له به‌رامبه‌ر گه‌نجانی كورد به شێوه‌یه‌كی دڕندانه ئه‌نجامدرا. به هه‌موو جۆره شه‌ڕێكی ده‌رونی كۆمه‌ڵكوژیان له‌سه‌ر گه‌نجانی كورد كرد. هه‌ڵبه‌ت كاریگه‌ری ئه‌وانه هه‌یه. كاریگه‌ری ئه‌وانه له‌سه‌ر ده‌رون، بیركردنه‌وه و جموجۆلی گه‌نجان چییه؟ ده‌بێت له رووی كۆمه‌ڵناسی، ده‌روونناسی و بیردۆزیه‌وه لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌باره‌وه بكرێت.
كاریگه‌ری و هه‌وڵی تۆقاندن هه‌یه. هه‌وڵی گوشار و خستنه‌ژێر كاریگه‌ریی هه‌یه. ئه‌گه‌ر بڵێین كاریگه‌ریان دروست نه‌بووه هه‌ڵه‌یه. له به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌دا ناڕه‌زایه‌تی و كاردانه‌وه‌ی پێچه‌وانه‌ش هه‌یه. له گه‌نجانی كورددا رق و توڕه‌ییه‌كی گه‌وره دروست بووه. له به‌رامبه‌ر ئه‌و گوشاره، تۆقاندن و ئه‌شكه‌نجه‌یه، له‌لای گه‌نجانی كورد رق و توڕه‌یی و نه‌فره‌تی گه‌وره ساز بووه. ئه‌مه‌ش گه‌نجانی بوێرتر كردووه. له‌وه‌ها دۆخێكدایه كه ده‌توانێت هه‌موو جۆره ناڕه‌زایه‌تیه‌ك بگرێته‌به‌ر. هه‌ڵبه‌ت له دۆخێكی له‌م چه‌شنه‌دا به‌رخودان له دژی پلانگێڕیش كاریگه‌ری و رۆڵی هه‌یه. ئه‌گه‌ر له به‌رامبه‌ر پیلانگێڕی تێكۆشان نه‌بووایه، هێرشه‌كانی شه‌ڕی تایبه‌تی پیلانگێر گه‌نجانی بنده‌ست، بێ ریشه و له‌ناو ده‌برد. به‌ڵام له به‌رامبه‌ر هه‌موو هێرشه‌كانی پیلانگێڕان، به پێشه‌نگایه‌تی به‌رخودانی ئیمراڵی و گه‌ریلاكاندا به‌رخودانی گه‌لان هه‌بوو. گه‌نجان ئه‌و به‌رخودانه‌یان بینی و ناسیان. هه‌ر بۆیه هه‌م فێری رۆح و وشیاری به‌رخودان بوون و له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه هه‌ست و رامان و كه‌سایه‌تی خۆیان به‌ره‌وپێش برد و هه‌میش هێرشه‌كانی شه‌ڕی تایبه‌تی هێزه پیلانگێڕه‌كانیان باشتر ناسی. ئیتر توانیان ئه‌وانیش به قوڵی له‌وه تێبگه‌ن. هه‌ر بۆیه له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه رق، توڕه‌یی و قسنی ئه‌وان له به‌رامبه‌ر دوژمن گه‌وره‌بوو، به‌ره‌وپێشچوو و شكڵی گرت. گه‌نجانی كوردی وڵاتپارێز و شۆڕشگێڕ هه‌ن. له هه‌مان كاتدا به‌شێك له گه‌نجان كه له‌و نێوه‌دا ماونه‌ته‌وه هه‌ن، ئه‌وانیش رق و توڕه‌ییان به‌رامبه‌ر به هێرشه‌كان هه‌یه، به‌ڵام نازانن كه چۆن ده‌ریببڕن. هه‌ڵبه‌ته به رێژه‌یه‌كی كه‌میش ئه‌و گه‌نجانه هه‌ن كه كه‌وتوونه‌ته خزمه‌تی سیستم. له كۆی ئه‌و هه‌موو شتانه مرۆڤ ده‌توانێت چی بڵێت؟ ده‌بێت مرۆڤ ئه‌و راستیانه ببینێت و خه‌باتی گه‌نجان هێنده‌ی تر به وشیاری، پلان و رێكخستنه‌وه ئه‌نجام بدات. ده‌بێت زیاتر گرنگی به په‌روه‌رده و رێكخستنی گه‌نجان بدرێت. گه‌نجان ده‌بێت به وشیاری رێكخستن و چالاكی به‌ره‌وپێش ببرێن. ده‌بێت ئێمه ئه‌وانه ببینین. له‌و خاڵه‌دا كه‌موكوڕی و هه‌ڵه هه‌یه. بۆ شكاندنی هێرشه‌كان و پاراستنی گه‌نجان له دژی كاریگه‌رییه‌كانی هێرشه پیلانگێڕیه‌كان، هێرشه‌كانی شه‌ڕی تایبه‌تی فاشیست- قڕكه‌ر له‌سه‌ر گه‌نجان، ده‌بێت گه‌نجان له‌سه‌ر هێڵه‌كانی وڵاتپارێزی و شۆڕشگێڕی په‌روه‌رده بكرێت و رێكبخرێن. بۆ ئه‌وه‌ی له هه‌موو گۆڕه‌پانێكدا وه‌ك گه‌ریلا پێشه‌نگایه‌تی بكات، ده‌بێت به پلان، رێكخراوبوون، ئه‌نجامگر و به رێبازی داهێنه‌رانه تێبكۆشێت. له‌م بواره‌دا كه‌موڕی هه‌یه. گه‌نجان له زۆر گۆڕه‌پاندا به ته‌نیا ده‌هێڵرێن. ئه‌مه‌ش ده‌بێت هۆی ته‌نگوچه‌ڵه‌مه و ناشاره‌زابوون. له هه‌ندێك شوێن له بری ئه‌وه‌ی گه‌نجان به دروستی په‌روه‌رده بكه‌ن و رێكیان بخه‌ن، حوكمیان به‌سه‌ره‌وه ده‌كه‌ن و به گوێره‌ی ئه‌وه‌ی خۆیان ده‌یانه‌وێت به‌ڕێوه‌یان ده‌به‌ن. له لایه‌كی تره‌وه كاتێك دۆخی جیهانی رۆحی، هه‌ست، رامان، توڕه‌یی، ناڕه‌زایه‌تی و شكڵگرتنی كه‌سایه‌تی گه‌نجان به دروستی چاودێری نه‌كرێت، نازانن كه ده‌بێت چۆن و به چ رێبازێك خه‌باتی گه‌نجان ئه‌نجام بدرێت. ده‌بێت كه‌موكوڕی به‌و جۆره تێپه‌ڕێنرێن. بۆ ئه‌وه‌ی كاریگه‌ری هێرشه پیلانگێڕه‌كان له‌سه‌ر گه‌نجان تێكبشكێنرێت و گه‌نجان له هێڵی شۆڕشگێڕ – وڵاتپارێز په‌روه‌رده بكرێت و له ناو تێكۆشاندا بن پێویست به هه‌وڵی تایبه‌ت و به به‌رنامه ده‌كات. ده‌بێت هه‌م هه‌ڵوێستی بیردۆزی و گواستنه‌وه‌ی ئه‌زمون و هه‌میش داینه‌مۆی گه‌نجان به دروستی ببینرێت و به بنه‌ما بگیرێت. ده‌بێت بخرێته‌گه‌ڕ.
ده‌بێت بزوتنه‌وه‌ی گه‌نجانیش خۆیان له‌وه‌ها هێڵێكدا به‌ره‌و پێش ببه‌ن. هه‌ڵبه‌ت ئه‌و گه‌نجانه‌ی كه ئێمه وه‌ك گه‌نجانی ئاپۆیی ناودێریان ده‌كه‌ین، ئه‌و بابه‌تانه ده‌زانن و له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه خۆیان رێكخستووه و چالاكی ده‌كه‌ن. له‌و واتایه‌دا خاوه‌ن هه‌ڵوێستن و چالاكی گه‌وره ده‌كه‌ن. له بوێری و گیانبازیدا كه‌س له سه‌رووی ئه‌وانه‌وه نییه. هه‌ڵوێستێكی گه‌نجانی كورد هه‌یه كه جێی سه‌رسامی هه‌مووان و په‌ینجه‌یان بۆ راده‌كێشن و به یه‌كتری نیشان ده‌ده‌ن. ئیلهام، جۆش و خرۆش به گه‌نجانی هه‌موو جیهان ده‌به‌خشێت. ئه‌مه هه‌مووی راستیه. به‌ڵام ده‌بێت بزوتنه‌وه‌ی گه‌نجانی ئاپۆیی زیاتر وشیار، رێكخراو و چالاكتر بن. پێویسته ئه‌مه به بنه‌ما بگیرێت و پێشبخرێت. ئێمه هیوادارین كه به‌ره‌وپێش بردن له‌م بواره‌دا بێته كایه‌وه.
به‌راستیش گه‌نجان شانیان داوه‌ته به‌ر هه‌موو باری شۆڕش و هێشتاش هه‌ڵیده‌گرن. باری تێكۆشان له دژی پیلانگێڕیش به هه‌مان شێوه گه‌نجان هه‌ڵیانگرت. له راستیدا گه‌نجانی كورد له بن پێشه‌نگایه‌تی رێبه‌ر ئاپۆدا كۆمه‌ڵگایه‌كی نوێ، نه‌ته‌وه‌یه‌كی نوێ و نه‌ته‌وه‌ی كوردی گه‌نج و دیموكراتیكیان دامه‌زراند. هه‌موو كات له رۆح، رامان، هه‌ست، ژیان و جوڵه‌ی خۆیدا گه‌نج بوو. رێبه‌ر ئاپۆ ده‌ڵێت، 'ئایا كه‌سێك له‌من گه‌نجتر هه‌یه'. خۆی له خۆیدا په‌كه‌كه به پێشه‌نگایه‌تی گه‌نجان دروست بوو. په‌كه‌كه وه‌ك پارتی گه‌نجان دامه‌زرا و گه‌یشته ئه‌مڕۆ. خۆی پێشه‌نگایه‌تی ژنان و گه‌نجان به‌م واتایه‌یه. پێشتر ده‌یانوت، به پێشه‌نگایه‌تی چینی كرێكار و وه‌ك 'پارتی كرێكاران' ناوزه‌د ده‌كرا، گه‌ر ئێستا بڵێین، به‌پێشه‌نگایه‌تی ژنان و گه‌نجان به واتای پارتی ژنان و گه‌نجانه. ده‌بێت ئێمه هه‌ڵوێستی گه‌نجان له‌م ئاسته‌دا ببینین.
بێگومان گه‌نجان رووبه‌ڕووی دژواری زۆرن و بارێكی قورسیان هه‌ڵگرتووه. به‌ڵام ئاپۆڕایه‌كی گه‌نجان هه‌یه كه له دژی هۆشمه‌ندی و سیاسه‌تی فاشیست- قڕكه‌ر تێده‌كۆشێت، له دژی دواكه‌وتوویی جیهان تێده‌كۆشێت و هه‌ر رۆژ شه‌هید ده‌به‌خشێت. له‌م واتایه‌دا توڕه‌یی، ناڕه‌زایه‌تی، بوێری و گیانبازی ئه‌وان زۆر به‌رزه. له‌و بواره‌دا خاوه‌ن وشیاریه‌كی گرنگیشه. به‌ڵام پێویسته له شێوازی رێكخستنبوون و چالاكیدا زیاتر په‌روه‌رده بكرێت و به‌ره‌و پێش ببرێت. ده‌بێت زیاتر داهێنه‌ر بێت و ئه‌ركی پێشه‌نگایه‌تی به رێبازی راستتر و به شێوه‌ی سه‌ركه‌وتوانه جێبه‌جێ بكات، ٢٤ ساڵه له به‌رخودان دژی پیلانگێڕیدا پێشه‌نگایه‌تی كرد و هێزێكی گه‌وره‌ی په‌یڕه‌و كرد. گه‌نجانی ئاپۆیی له ساڵی ٢٥ هه‌میندا هه‌ڵوێستی خۆیان زیاتر به هێزده‌كه‌ن. بڕوامان به‌وه هه‌یه.
تێكۆشانی ٢٥ ساڵه له به‌رامبه‌ر پیلانگێڕی له كوردستا چۆن راستیه‌كی خوڵقاندووه؟ له‌ناو سیستمی نێونه‌ته‌وه‌ییدا چۆن گۆڕانكارییه‌كی هاتووه‌ته ئاراوه؟ له په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ دۆخی ئێستا، دۆخی ئه‌و هێزانه و هێرشه‌كانی سه‌ر رێبه‌ری گه‌لی كورد عه‌بدوڵا ئۆجالان له ناو سیستمی قڕكردنی ئیمراڵی دا چۆن په‌یوه‌ندییه‌ك هه‌یه؟
به پیلانگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی ئه‌وه‌یان به ئامانج دانابوو كه رێبه‌ر ئاپۆ له‌ناو ببه‌ن و له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش پاكتاوكردنی په‌كه‌كه و قڕكردنی كوردان ته‌واو بكه‌ن. بۆ ئه‌وه‌ی ئیتر كوردستان و كورد نه‌مێنن. توركبوون، عه‌ره‌بوون و فارسبوون پێشده‌خرا و باڵاده‌ست ده‌بوو. هیچ هزر، ئیراده، رێكخستن و تێكۆشانی كورده نه‌ده‌بوو بمایه. گه‌لی كورد له‌ناو ده‌برا، كوردستانیان له مێژوودا ده‌سڕیه‌وه. به دڵنیاییه‌وه ئامانجی پیلانگێڕی ئه‌مه بوو. كاتێك مرۆڤ له كۆتایی ساڵی ٢٤هه‌مینه‌وه له كوردستان ده‌ڕوانێت، ده‌توانێت به ئاسانی بڵێت ئه‌و شتانه‌ی له دژی پیلانگێڕی ئافرێنرا هه‌مان شتن. گه‌ر ئێمه لێره‌وه لێی بڕوانین ده‌توانین به ئاسانی بڵێین كه پیلانگێڕی به ته‌واوه‌تی شكستی هێناوه، پوچه‌ڵكراوه‌ته‌وه و سه‌رنه‌كه‌وتووه. ئێمه له‌ناو بردنی كوردان بخه‌ینه لایه‌كه‌وه، گه‌لی كورد ئێستا پێشه‌نگایه‌تی بۆ گه‌لانی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و هه‌موو جیهان ده‌كه‌ن. گه‌نجان و ژنانی كورد پێشه‌نگایه‌تی بۆ هه‌موو گه‌نجان و ژنان ده‌كه‌ن. هه‌موو كه‌س ئه‌وه ده‌بینێت و قه‌بوڵی ده‌كات. دۆخی باشوری كوردستان قوڵتر بووه، كه له‌سه‌ره‌تاوه بۆ ئه‌وه‌ی له دژی په‌كه‌كه شه‌ڕ بكات دامه‌زرا. هه‌رچه‌نده ئه‌و هێزانه‌ی له ئیداره‌ی ئێستا باڵاده‌ستن و هاوكاری و خیانه‌تی خۆیان وه‌ك سه‌ره‌تاش درێژه پێده‌ده‌ن، به‌ڵام كۆمه‌ڵگا له‌وان جیاوازه. له هه‌مان كاتدا له‌گه‌ڵ ئه‌وه له رۆژئاوای كوردستان و باكوری رۆژهه‌ڵاتی سوریا هه‌یه. وه‌ك ستاتۆ و قه‌واره‌ی دووه‌می كوردان له ٢٠١٢ به‌ملاوه زیاتر له ١٠ ساڵه بوونی خۆی پاراستووه و به‌روپێشی بردووه. تێكۆشان له باكوری كوردستان له دژی هه‌موو جۆره هێرشێكی سڕینه‌وه و له‌ناوبردنی فاشیست-كۆلۆنیالیست و قڕكه‌ر به پێشه‌نگایه‌تی ژنان، گه‌نجان و دایكانی كورد به شێوه‌ی قاره‌مانانه و عه‌گیدانه به‌رده‌وامه. دۆخی رۆژهه‌ڵاتی كوردستانیش له ئارادایه. دوای كوشتنی ژنی گه‌نجی كورد ژینا ئه‌مینی سه‌رهه‌ڵدان كه له دژی رژێمی ئێران هاته ئاراوه به ئێران و ته‌واوی جیهاندا بڵاوبووه‌وه. وه‌ك ئه‌وه‌ی به هه‌موو ژنانی كورد و ئێرانیدا بڵاوبووه‌وه، به هه‌موو ژنانی جیهاندا بڵاوبووه‌وه. هه‌موو كه‌س بۆ ژنانی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان، ئێران و بۆ ئازادی گه‌لانی ئێران ده‌ڕژێنه شه‌قام و گۆڕه‌پانه‌كان پڕده‌كه‌ن، دروشم ده‌ڵێنه‌وه. به سه‌رهه‌ڵدان له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست دروشمی ئه‌فسوناوی ژنانی كورد "ژن، ژیان، ئازادی" بووه دروشمی هه‌موو ژنانی جیهان و بووه دروشمی پێشه‌نگی هه‌موو كه‌سانی ئازادیخواز و گه‌لان. ئێستا دۆخه‌كه له كوردستان به‌م جۆره‌یه.
ئاخۆ پرسی كورد له چوارچێوه‌ی سیستمی ده‌سه‌ڵاتدار، ده‌وڵه‌ت و دامه‌زراوه‌ی مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری ئێستادا چاره‌سه‌ر بووه؟ نا. چاره‌سه‌رییه‌كی به‌م جۆره بوونی نییه. به‌ڵام ئایا وشیاری، رێكخستنبوون و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری گه‌لی كورد، له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ گه‌لانی تر و مرۆڤایه‌تی و له ئه‌ندامبوونی له بنه‌ماڵه‌ی گه‌لاندا پێشكه‌وتن هه‌یه؟ به‌ڵێ، له ئاستێكی سه‌ره‌كیشدا هه‌یه. له كوردستان دۆخێك كه سیستمی مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری جیهان قه‌واره‌ی پێدابێت و چاره‌سه‌ری كردبێت بوونی نییه، به‌ڵام گه‌لی كورد له دژی وشیارییه‌ك كه پاكتاوكاری به‌سه‌ر كورداندا ده‌سه‌پێنێت، له دژی سیاسه‌ت و سیستمی سه‌رمایه‌داری كه به گه‌ردونی تێده‌كۆشێت و له‌ناو تێكۆشانێكی به‌و جۆره‌دا خۆی په‌روه‌رده ده‌كات، به رێكخستنی ده‌كات و گه‌یشتووه‌ته دۆخی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری. ئه‌م گه‌له له چوار پارچه‌ی كوردستان له چوار لای جهان ده‌ژین و بڵاوبوونه‌وه. هه‌روه‌ها ژنان و گه‌نجانی كوردی به‌م جۆره‌ش هه‌ن. ئه‌مانه راستی كاریگه‌ری رۆژانی ئێمه‌ن. پرسی كورد له سیستمی سه‌رمایه‌داری جیهانیدا چاره‌سه‌ر نه‌كراوه، ئه‌و سیستمه ده‌ستبه‌رداری هۆشمه‌ندی و سیاسی قڕكردنی خۆی نه‌بووه، به‌ڵام گه‌لی كورد به ژن، گه‌نجان و ره‌نجده‌رانه ئیتر وشیاربوونه‌وه، به رێكخستن بوون و بۆ چالاكی هه‌ڵساونه‌ته سه‌ر پێ. گه‌ل، گه‌نجان و ره‌نجده‌رانی تر وشیارده‌كه‌نه‌وه، رایانده‌كێشن بۆ لای خۆیان و له دژی سیستمی قڕكه‌ری جیهانی تێكۆشانی ئازادی خۆیان له هه‌موو گۆڕه‌پانێكدا به كه‌شێكی به‌رز درێژه پێده‌ده‌ن. له دژی سیاسه‌ت و هۆشمه‌ندی قڕكه شه‌ڕی ئازادی جیهانی درێژه پێده‌دات. له بنه‌ڕه‌تدا ئه‌وه‌ی كراوه ئه‌مه‌یه. ئه‌مه‌ش به‌ره‌وپێشچوونێكی كه‌م و دۆخێكی لاواز نییه. پێشكه‌وتنێكی زۆر به واتا و گرنگه. گرنگ نییه كه سیستمی سه‌رمایه‌داری ده‌ناسن یان نا. گرنگ ئه‌وه‌یه كه گه‌ل بگاته دۆخی خۆبه‌ڕێكخستن. خۆیبژیه‌نێت و خۆی به‌ڕێوه‌ببات. كورد له‌و بواره‌دا وشیارترین و رێكخراوترین گه‌لی ئه‌م سه‌رده‌مه‌یه. له دۆخی گه‌لانی پێشه‌نگدان. ده‌خوازرا گه‌لی كورد به كۆمه‌ڵكوژی له‌ناو ببرێت، بوونه پێشه‌نگی گه‌لان. گه‌لی كورد كه به‌ر له ٢٤ ساڵ دوژمن ده‌یویست به هێرشی له‌ناوبردنی و پاكتاو له‌سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ ئه‌وان له‌ناو ببات و بیانسڕێته‌وه، ئێستا گه‌یشتووه‌ته دۆخێك كه پێشه‌نگایه‌تی هه‌موو گه‌لان ده‌كات و بووه‌ته هێزێكی ئازادی. به‌ره‌وپێشچوونێك له‌وه گه‌وره‌تر، واتادارتر و گرنگتر بوونی نییه. كاتێك به گوێره‌ی سیستمی نێونه‌ته‌وه‌یی و دۆخی ئابوری هه‌ڵبسه‌نگێنرێت، جیاوازی له نێوان ٢٤ ساڵ به‌ر له‌ئێستا و ئه‌مڕۆماندا وه‌ك كوردستان سه‌رنجڕاكێشه. ئه‌مه خاوه‌نی گرنگیه‌كی زۆره. كاتێك پلانگێڕییه‌كه ده‌ستیپێكرد كاریگه‌ری ئه‌مریكا زۆر بوو.
له راستیدا ئه‌مریكا به باڵاده‌ستی خۆی له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاسته‌وه، به‌ره‌وپێشچوونه‌كانی یه‌كێتی سۆڤیه‌ت له باڵكان، قه‌فقازیا، ئاسیا، ئه‌فریقا و ئه‌مریكای لاتین هاتبوونه ئاراوه تا ئاستێكی زۆر پاكتاو كردبوو. كاتێك كه هه‌ندێك كاریگه‌ری كرده سه‌ر هه‌ندێكیان و هه‌ندێكیشیانی به‌خۆیه‌وه به‌سته‌وه. له شه‌ڕی سێهه‌می جیهانیدا یاخود له هێڵی ستراتیژیكدا كه پێیده‌وترێت "دیزاینی نوێی جیهان"، ده‌یویست هه‌نگاوێكی نوێ، هه‌نگاوی دووه‌مین هه‌ڵبگرێت و به هێرش بۆ سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ نمونه‌ی یه‌كه‌می هه‌نگاوی ستراتیژیكی ئه‌مریكا پێشخرا. ئه‌و شه‌پۆلی دووه‌مه‌ی هێرشه‌كانیش له سه‌ره‌تاوه رێبه‌ر ئاپۆی كرده ئامانج. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی وه‌ك گه‌وره‌ترین مه‌ترسی رێبه‌ر ئاپۆی ده‌بینی. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له بارودۆخی تێكۆشانی رێبه‌ر ئاپۆدا نه‌یده‌توانی هێزی هێرشی قوڵتری سه‌ربازی له‌سه‌ر عێراق و ئه‌فغانستان و رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست به‌ره‌و پێش ببات. له هێرشێكی له‌م جۆره ده‌ترسا. هه‌ر بۆیه‌ش بۆ به‌ره‌وپێشبردنی ئه‌و هێرشانه، ده‌ستی به پلاندانان و جێبه‌جێكردنی پیلانگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی كرد كه به‌وه‌ش له‌ناوبردنی رێبه‌ر ئاپۆی كرده ئامانج. دواتر له‌سه‌ر ئه‌و بواره‌ی به هێرشه‌كانی ١١ی سیسپته‌مبر (ئه‌یلول) له سه‌ر تاوه‌ره‌كانی بازرگانی جیهانی ئه‌نجامدران، سه‌ره‌تا ده‌ستی به شه‌ڕ له ئه‌فغانستان كرد. به‌شێكی ئه‌فغانستانی داگیركرد. له ساڵی ٢٠٠٣دا هێرشی كرده سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سه‌دام حسێن كه له ده‌وروبه‌ری به‌غدا مابووه‌وه. ده‌ستی به‌سه‌ر به‌غداددا گرت. به‌م جۆره هه‌موو عێراقی داگیركرد. له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه به ده‌رفه‌تی زانی كه له ناوچه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له به‌رامبه‌ر هێزه سیاسیه دژبه‌ره‌كاندا ده‌ستوه‌ردان بكات. به داگیركاری خۆی له ئه‌فغانستان هه‌لی بۆ ره‌خسا كه له به‌رامبه‌ر دژبه‌ره سیاسیه‌كانی خۆی له ئاسیا و باشوری ئاسیا ده‌ستوه‌ردان بكات. ئه‌مانه‌ش هه‌موو ده‌ریده‌خه‌ن كه پێشه‌نگایه‌تی ئه‌مریكا له سیستمی مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری جیهانیدا زۆر به‌ره‌وپێشچووه. ده‌بێت ئێمه به‌م جۆره بیبینین. به‌ڵام ئه‌وه تا ناوه‌ڕاست و كۆتایی ئه‌و هه‌نگاوه دووه‌مه به‌م جۆره ئاراسته‌ی كرد. ئه‌مریكا تا ده‌هات ئه‌و كاریگه‌ری و پێگه‌یه‌ی خۆی له‌ده‌ستده‌د. ئه‌وه‌ی روویداوه له‌به‌رچاوه، دوای ساڵانی ٢٠١٠ و ٢٠١١ و دواتریش راپه‌ڕینی جه‌ماوه‌ری كه وه‌ك "به‌هاری عه‌ره‌بی" ده‌ناسرێت هاته ئاراوه و كاریگه‌ری زۆر له‌سه‌ر باڵاده‌ستی ئه‌مریكا دروست كرد كه ده‌یویست له سعودیه و باكوری ئه‌فریقا بونیادی بنێت. شه‌پۆل و بزوتنه‌وه‌یه‌كی گه‌وره ساز بوو. به جۆرێك بوو كه ئه‌گه‌ری كوده‌تای سه‌ربازی نه‌كردایه باڵاده‌ستی خۆی له میسریش له‌ده‌ستده‌دا. له راستیشدا له‌ده‌ستیدابوو. دواجار به كوده‌تا خۆی له میسر گرته‌وه. ئه‌نجامی ئه‌و سیستمه‌شی كه له عێراق دایمه‌زراندووه دیاره. هه‌موو جۆره قه‌یرانێك رووده‌ده‌ن. له راستیدا پرسی ده‌وڵه‌ت و به‌ڕێوه‌بردن له عێراق هه‌یه یان نا، بابه‌تی مشتومڕه. هێزه‌كانی وه‌ك داعش و ئه‌لقاعیده‌ش هاتنه ئاراوه. له راستیدا ئه‌گه‌ر له به‌رامبه‌ری ئه‌وان به‌رخودانی كوردان نه‌بووایه، ئه‌و هێزانه له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و مرۆڤایه‌تی ده‌بوونه به‌ڵایه‌كی گه‌وره‌تر. دۆخی ئه‌م دواییه‌ی ئه‌فغانستان له‌به‌ر چاوه. ئه‌مریكا كه ده‌یویست ئه‌فغانستان بخاته ژێر كۆنتڕۆڵی خۆیه‌وه له باشوری ئاسیا باره‌گا دابمه‌زرێنێت، له كۆتاییدا ناچار بوو له ئه‌فغانستان هه‌ڵبێت. گوایه ئه‌و له‌گه‌ڵ تالیبان له ناسینی هاوكاره‌كانی خۆی رێككه‌وتبن، به‌ڵام كاتێك ئه‌مریكا له ژێر ناوی كشانه‌وه‌وه له ئه‌فغانستان هه‌ڵات، تالیبان ده‌ستی به‌سه‌ر ته‌واوی ئه‌فغانستاندا گرت. شه‌ڕی ئه‌فغانستان كه ئه‌مریكا له پایزی ٢٠٠١ ده‌ستیپێكردبوو و ٢٠ ساڵی خایاند، به هه‌ڵاتنی ئه‌مریكا كۆتاییهات. كاتێك هه‌وڵیدا تالیبان له‌ناو ببات، تالیبان به‌سه‌ر ته‌واوی ئه‌فغانستاندا باڵاده‌ستبوو. ره‌نگه به جۆرێك له جۆره‌كان په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئه‌مریكادا هه‌بێت. خۆی پێشتر ئه‌مریكا بزوتنه‌وه‌ی تالیبانی هێنابووه كایه‌وه و شه‌ڕی پێكردبوو، به‌ڵام ئه‌مه گرنگ نییه، گرنگ ئه‌مریكا ده‌یویست ئه‌فغانستان له تالیبان وه‌ربگرێت، به‌ڵام دواجار ئه‌فغانستانی بۆ تالیبان جێهێشت و هه‌ڵات. ئه‌مریكا كه له عێراق كاریگه‌ری سه‌دام حسێنی تێكشكاند و هه‌ر بۆیه ده‌یویست عێراق له دژی ئێران و سوریا بكاته باره‌گایه‌كی شه‌ڕ بۆخۆی، به‌ڵام له كۆتاییدا ناچار بوو هێزه‌كانی خۆی بباته شاری هه‌ولێری باشوری كوردستان. ئه‌نجامی هه‌موو ئه‌وانه‌ش شه‌ڕی ئوكرانیایه كه له ٢٤ ی شوباته‌وه به‌رده‌وامه. ئه‌مریكا ویستی ئه‌و هه‌موو ته‌نگه‌تاویانه‌ی خۆی به شه‌ڕی ئوكرانیا له‌ناو ببات. بۆ سه‌رله‌نوێ زیندوكردنه‌وه‌ی ناتۆ، پشتی به شه‌ڕی ئوكرانیا به‌ست و كاریگه‌ری كرده سه‌ر ئه‌وروپا.
دەیەوێت بە شەڕی دژی ڕوسیا پێگەی خۆی بەهێز بکات. هەوڵ دەدات بە پەرەپێدانی هاوپەیمانێتیەک لە زەریای هێمن لە ململانێکان لەگەڵ چین بەردەوام بێت. نەیتوانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا شتێکی گرنگ بنیات بنێت. کێشەکان ئاڵۆزتر بوون، ململانێ و شەڕ ڕێگای بۆ ئەو هەموو کۆمەڵکوژی و مردن کردەوە. ئێستا بۆ ئەوەی سەرچاوەی وزەی زیاتری دەست بکەوێت، لە سعودیە دەپاڕێتەوە. بۆ ئەوەی هەبوونی خۆی بسەلمێنێت لەگەڵ میسر رێکدەکەوێت. هەوڵ دەدات بە شێوەیەکی نهێنی لەگەڵ ئێران رێکبکەوێت. دەیەوێت پشتگیری ئیسرائیل بەدەست بهێنێت. پاڵپشتی ئەمریکا و ڕۆژئاوا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئێران و تورکیا بوون. پڕۆژەی نەوەی سەوز سەبارەت لەسەر ئەم بابەتە بوو. لە ئێستادا دۆخی رۆژئاوا بە پیشەنگایەتی ئەمریکا لە تورکیا و ئێران و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دیارە. لە ڕاستیدا شەڕی ئۆکرانیا خەریکە دەبێتە شەڕێکی کارەساتبار. ئێستا مەترسی شەڕی ئەتۆمی لەسەر هەموو مرۆڤایەتی هەیە. ئیدارەی پوتین لە ڕوسیا بەم شێوەیە هەڕەشە دەکات. ئەمریکا هەوڵ دەدات بە بەکارهێنانی ئەم هەڕەشەیە لایەنەکان لە دەوری خۆی کۆبکاتەوە. هەروەک چۆن سود یلە هێرشی سەدام بۆ سەر کوەیت و دەستێوەردانی سەربازی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەرگرت، هەوڵ دەدات سوود لە هێرشی بەڕێوەبەریپوتین بۆ سەر ئۆکرانیا وەربگرێت و کاریگەریی خۆی لە ئەوروپا زیاتر بکات. لەڕاستیدا بەڕێوەبەری پوتین لە ئۆکرانیا شکستی هێنا. بەڕێوەبەری زێلێنسکی بێکاریگەر بکات و کیێفی بەدەستبهێنایە، بەڵام شکستی هێنا. ئێستا دەیەوێت هەندێك شوێن لەسەر سنوور بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە. کاردانەوەی گەورە لە دژی ئەوە هەیە. هەروەها زیانی گەورەی پێگەیشت و شکستی هێنا. بۆیەش هەندێک لە هەڕەشەکانی بەم هۆیەوەیە. بەڵام دەبێت ئەمە ببینین: ٢٤ ساڵ لەمەوبەر، ئەمریکا لە هەموو جیهاندا بەناوبانگتر و کاریگەرتر بوو. بێگومان ئێستا جیهان ئاڵۆزترە. جەنگی جیهانی سێیەم لەگەڵ جەنگی ئۆکرانیا ڕەهەندێکی نوێی سەربازی و سیاسی دروست کردووە. لە ناوچەکانی دیکە کە شەڕ بەردەوامە، لە ئەفغانستانەوە تا عێراق و لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش هیچ ئەنجام و سیستمێک پێکنەهێنرا. ئەمە زۆر ڕوون و ئاشکرایە.
هەموو ئەمانە چی نیشان دەدەن؟ ئەمریکا ویستی بە سیستمی نوێ جیهان کۆنتڕۆڵ بکات. دەستوەردان لە سیستمی جیهانی وەربدات، ناسەقامگیری و سەرلێشێواوی و ململانێ و شەڕ دروست دەکات. دووەم: گوایە دەیەوێت دیموکراسی لە هەموو جێگەیەک بەرقەرار بکات، بەڵام ئێستا دەڵێت هەموو لایەنەکان دیکتاتۆرن. سێیەم: گوایە ئارامی لەگەڵ خۆی دەهێنا، بەڵام ئاستی جەنگ گەیشتە ئاستی جەنگی ئۆکرانیا. نزیک بوو ڕوسیا و ئەوروپا بخاتە نێو شەڕەوە. ئایا بەم شێوەیە ئەمریکا لە جیهاندا بەهێزتر بوو؟ نا. دۆخی ڕوسیا و چین ڕوونە. جیهانێکی یەکلایەنە نییە. نەیتوانی دروستی بکات و ناتوانێت دروستی بکات. هه‌روه‌ها کاتێک له ده‌ره‌وه سه‌یر بکرێت، وا دیاره که ئه‌وروپا په‌یوه‌ندی به چالاکییه‌کانی ئه‌مریکا له دژی ڕووسیا کردووه، به‌ڵام له راستیدا ئه‌وروپا ئامانجی ئه‌وه‌یه سه‌رکردایه‌تی سیسته‌می جیهانیی مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری له‌گه‌ڵ ئه‌مریکادا دابەش بکات. دوایین هەوڵەکانی ئەڵمانیا بەم شێوەیەیەن. قسەکانی ئەم دواییەی وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا بەگشتی سەلمێنەری ئەوەن. پێشنیازی سەرکردایەتی هاوبەش دەکات لە ئەمریکا. نەک تەنها ڕوسیا و چین، ئەڵمانیاش هەوڵدەدات سەرکردایەتی لە ئەمریکا وەربگرێت و سەرکردایەتی سیستمەکە دابەش بکات.
لەگەڵ شەڕی ئۆکرانیا چی ڕوویدا؟ ململانێ و شەڕەکان زیاتر دەبن. ململانێ و ناکۆکیە ناوخۆییەکانی سیستمی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری جیهای زیاتر دەبن. پێناچێت هیچ هەڵوێستێک هەبێت بتوانێت کۆتایی بە جەنگی جیهانی سێهەم بهێنێت و ئەنجامێک لەڕووی تێپەڕاندنی قەیرانەکە دروست بکات. جگە لەمەش کێبڕکێیەک هەیە بۆ بەهێزکردنی چەکداربوون و زیادکردنی میلیتاریزەکردن لە جیهاندا. لەڕاستیدا کێبڕکێی سەرۆکایەتی ئەڵمانیا وەک پێشبڕکێی پڕچەککردن بینرا. پێویستە ئاماژەی پێ بکرێت. ڕەنگە جارێکی دیکە ئەڵمانیا بکەوێتە نێو ئاڕاستەیەکی مەترسیدار. کاتێک ستراتیژێکی ئەمنی نوێیان دەستپێکرد و قۆناغی چەکداری دەستی پێکرد، باس لە هاوبەشکردنی بارگرانییەکە لەگەڵ ئەمریکا دەکەن. ئەگەر ئەوە جێبەجێ بکرێت، دیار نامێنێت کە ئەو هێزەی وەریدەگرێت لەدژی کێ بەکاری دەهێنێت.
بەحساب سەرکردایەتی ئەمریکا سەقامگیری و دیموکراسی بەرەوپێشەوە دەبرد. ئەمە بانگەشەی ئەمریکا بوو کاتێک دەستوەردانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا کرد و چووە ناو جەنگی کەنداو و شەڕی سەدامی کرد. ئەوەی ئێستا ڕوودەدات تەواو پێچەوانەیە. کێبڕکێی چەک، میلیتاریزەکردن، دروستکردنی ژینگەیەک بۆ ململانێ و ناکۆکیەکان، مەترسی شەڕی ئەتۆمی، ئێستا زیاترە لە ٢٤ ساڵ لەمەوبەر، لە ڕاستیدا جیهان خراوەتە دۆخێکی سیاسی - سەربازیەوە رۆژ بە رۆژ مەترسیدارتر دەبێت. قەیرانی ئابوری و قەیرانی گۆڕانی کەشوهەواش هەر بەم شێوەیەیە. نەخۆشی جۆراوجۆر، ڤایرۆسی کۆرۆناش نیشانەی ئەوەیە. ڕووخانی سیستەمەکە تا دێت قووڵتر و زیاتر دەبێتەوە. زۆر لایەن پێشەنگایەتی ئەو دۆخە دەکەن. بۆ نموونە هەندێک لە زلهێزەکانی وەک ئەڵمانیا لەبری ئەوەی بڵێن دەبێ دیکتاتۆریەت لەناوببەین، دیموکراتیزەکردنی زیاتر پەرەپێبدەی،ن لەدژی هێرشی ڕووسیا، دەڵێن "پێویستە میلیتاریزمی زیاتر پەرەپێبدەین، چەکی زیاتر بەرهەمبهێنین و سوپاکەمان زیادبکەین بۆ پاراستنی ئاسایشمان". ئەمەش واتە ئامادەکاری بۆ جەنگێکی مەترسیدارتر.
لە ڕاستیدا پاشماوەی دیموکراسی زیاتر لەناو دەبەن و هەموو جیهان دەچێتە ناو دیکتاتۆرییەکی وەک ڕوسیا. کاتێک دەڵێین ئێمە دژی دیکتاتۆرین لە ڕوسیا، ڕەنگە پرۆسەکانی دیکتاتۆرییەکەی ئەوان پەرە بسێنێت. لەڕاستیدا دەرئەنجامی ئەم سیاسەتانە ڕوونە. لە ئیتالیا ڕاستڕەوە توندڕەوەکان سەرکەوتنیان بەدەستهێنا و لە سویدیش جارێکی دیکە ڕاستڕەوەکان سەرکەوتنیان بەدەستهێنا. سوید قەڵای دیموکراسی بوو. فاشیستەکان کە لە سەرانسەری ئەوروپادا بە ڕاستڕەو و بێگانەپەرست ناودەبرێن، لە زۆربەی وڵاتەکان بوونەتە بزووتنەوەیەکی سیاسی کاریگەر. دەبێت لە لایەن هیتلەربوونەوە پێشهات رووبدات، ئایا ئەمە پەیوەندی بە چارەسەری كێشەی كوردەوە هەیە؟ بەڵێ بێگومان هەیە. ئایا پەیوەندییەک هەیە لە نێوان دەستبەسەرکردنی ڕێبەر ئاپۆ لە سیستەمی ئەشکەنجەدان و گۆشەگیری ئیمرالی؟ بەڵێ هەیە. پێویستە ئەم پەیوەندییە بدۆزینەوە. دەتوانین ئەمە بڵێین: ئەگەر ڕێبەر ئاپۆ بە ٨ بابەتەوە چووە ڕۆما کە پێشبینی چارەسەری دیموکراسیانەی کێشەی کوردیان دەکرد جێبەجێ بکرایە. بەدڵنیاییەوە تورکیا، عێراق، سوریا، ئێران لە دۆخێکی وەهادا نەدەبوون. کوردستان دەبووە قەڵای ئازادی و دیموکراسی، قەڵای ئاشتی و ئەم ناوچانەش دەبوونە دیموکراسی. لە ئەنجامدا دەبوە هۆی دروستبوونی کۆنفیدرالیزمی دیموکراتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. هەروەها دەتوانرێت پرسی فەلەستین-ئیسرائیل لەسەر ئەم بنەمایە چارەسەر بکرێت. بە کۆنفیدڕاڵیزمێکی دیموکراسی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەم شێوەیە، ئاسایشی ئیسرائیل مسۆگەر دەبوو. بەم شێوەیە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناوچەیەکی وەهای چەقبەستوویی و ململانێ و شەڕ. بێگومان لە دۆخێکی وەهادا شەڕ لە ئۆکرانیا رووی نەدەدا. پێویستی بە شەڕی ئوکراینا نەدەبوو. پێویستی نەدەکرد ئەوروپا ئەوەندە لە ڕووسیا بترسێت. پێویست نەبو ڕووسیا بۆ لکاندنی خاکی نوێ پەنابباتە بەر هێرشی وەک سەردەمی چارلیک. پێویستی بە میلیتاریزم نەبوو، ئەو هێزە مادیەی کە مرۆڤایەتی دروستی کردووە، پێویست نەبوو پارەی جیهان بۆ بەرهەمهێنانی چەک بۆ کوشتنی خەڵکێکی زیاتر بەکاربهێنرایە. رۆژ بە رۆژ حەزەکان بۆ دیموکراسی زیاتر دەبوو. دەکرا سیستەمێکی جیهانی دیموکراتیک دابمەزرێت. دەکرا دەسەڵات و سیستمی دەوڵەت لە لایەن دیموکراسی گەلەوە کۆنتڕۆڵ بکرێت. بەڵام ئێستا هیچ شتێکی لەم چەشنە. پێچەوانەیە. بۆچی؟ لەبەرئەوەی کێشەی کورد چارەسەر نەبووە، هێرشە داگیرکارییەکان بۆ سەر کوردستان لەلایەن دەوڵەتی تورک بە پاڵپشتییەکی ناتۆ بە هەموو شێوەیەک و سیستەمی مۆدێرنیتەی کاپیتالیزمی جیهانی بەردەوامە. ڕێبەر ئاپۆ لە ژێر گۆشەگیری و ئەشکەنجەی ئیمرالیدا دەهێڵرێتەوە. ئەم دۆخە و ئەشکەنجە و گۆشەگیری ڕۆژ لە دوای ڕۆژ زیاتر دەبێت. هێرشی ئەمریکا بۆ سەر ئەفغانستان و عێراق بە پلانی پیلانگێڕی ٩ی تشرینی یەکەم ئەنجامدرا. لەسەر بنەمای ئەو ڕێککەوتنە، پیلانگێڕی ١٥ی شوبات ڕوویدا. بەم ئەندازەیە پێکەوە گرێدراون. لە ئێستادا سیستمی ئەشکەنجە و گۆشەگیری لە ئیمرالی سەرچاوەی هەموو جۆرە زوڵم و تیرۆر و ئەشکەنجەیەکی فاشیستییە لە تورکیا و لە جیهاندا یەکێک لە هۆکارە هەرە گرنگەکان و بناغەییەکانی دۆخی ناکۆکی و پێکدادانەکانی ئێستایە.
لە قۆناغی تێکۆشانی دژی پیلانگێڕیدا بە هەزاران شەهیدماندا. پێویستە راستی ئەو شەهیدانە چۆن ببینرێت؟ لە رۆناکی راستی شەهیداندا، لە ٢٥مین ساڵی تێکۆشاندا لەدژی پیلانگیڕی نێونەتەوەیی پێویستە تێکۆشانێکی چۆن بەرەو پێشەوە ببرێ؟
لە ٢٤ ساڵی خەبات دژی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی زیاتر لە ٢٠ هەزار شەهیدمانداوە. وەک تەڤگەری ئازادیی کوردستان و گەلی کوردستان، لە ساڵانی ڕابردوودا نزیکەی هەزار شەهیدمان داوە. لە باکور و باشور و ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا ئەم شەهیدانەمان داوە. لەم خەباتەدا شەهیدەکانمان لە چوار پارچەی کوردستان و دەرەوە بوون، یەکەم شەهیدانی پیلانگێڕی ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٨ خالید ئۆراڵ و ئاینور ئارتان بوون. لەبەر ئەوەی لەنێو زیندان هەستیان بە ڕاستیی پیلانگێڕی کرد، بە دروشمی "ناتوانیت ڕۆژمان تاریک بکەیت" دەستیان کرد بەرخۆدانی فیداییبوون کرد. ئەم بەرخۆدانەش لە هەموو زیندانەکاندا بڵاوبووەوە. لە دەرەوە بڵاوبووەوە. لە چوار پارچەی کوردستان و دەرەوەی وڵات بەردەوام بوو. گەریلا لەسەر هێڵی قارەمانانە شەڕی کرد. گەلی کورد و گەنجان و ژنانی کورد قارەمانانە بەرەنگاری هێرشی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی بوونەوە. خەبات بۆ پاراستنی ڕێبەر ئاپۆ. لە ڕاستیدا ڕێکخراوی گەنجانی یەجەک، بە شێوەیەکی قاڕەمانانە سەرکردایەتی پرۆسەکەی کرد. دژی پیلانگێڕی ١٥ی شوبات، لە چوار پارچەی کوردستان و لە هەموو گۆشەکانی جیهان و بە تایبەت لە باکوری کوردستان و ئەوروپا، ئاستی راپەرین لە هەموو بوارێکدا پەرەی سەند. دەست بەسەر زۆرێک لە دامەزراوە و ڕێکخراوە نێونەتەوەیییەکان لە ئەوروپادا گیرا. ئیسرائیل کە بەرپرسیار بوو لە پیلانگێڕییەکە، لە ئاستی باڵیۆزخانەکەدا تەقەی لە خۆپیشاندەران کرد و لە ئەنجامدا ٤ نیشتمانپەروەری کورد لە ئەڵمانیا شەهید بوون. لە باکوری کوردستان و تورکیا راپەرینی تەواو بەرپابوو. گەریلا هەستایە سەرپێ. بەرخۆدانی گەریلا و گەل بە باجی سەدان شەهید گەیشتە بەرزترین لوتکە. مادلین ئۆلبرایت وەزیری دەرەوەی ئەمریکا کە پیلانگێڕییەکەی ڕێکخست و پلانی داڕشت و جێبەجێی کرد، ناچار بوو دان بە گەورەیی و کاریگەریی ئەو خەباتەدا بنێت کە گەلی کورد و گەریلا لەدژی پیلانگێڕی ١٥ی شوبات پەرەیان پێدا و وتی: ئێمە چاوەڕێی کاردانەوەی پیلانگێڕی ١٥ی شوبات بووین, بەڵام ئێمە چاوەڕێمان نەدەکرد ئەوەندە گەورە بێت." دواتر جار جار دۆخی شەهیدان قورستر دەبوو و جار جار کەم دەبووەوە. بە تایبەت لەو شەڕەی کە لە ١ی حوزەیرانی ٢٠٠٤ەوە لە باکور دروست بوو، هەروەها لە شەڕی گەلی شۆڕشگێڕی ١ی حوزەیرانی ٢٠١٠، چەندین شەهیدماندا. لە خەباتی دژ بە داگیرکارییەکانی داعش و دەوڵەتی تورک لە رۆژئاوای کوردستان زیاتر لە ١٠ هەزار شەهیدماندا. لە هەرێمەکانی پاراستنی میدیا و ڕۆژهەڵات و باشوور هەزاران شەهیدماندا. بۆیە بەرخۆدانی مێژوویی لەدژی پیلانگێڕیی ٢٤ ساڵی ڕابردوو ٢٠ هەزار شەهیدی قارەمانی لێکەوتۆتەوە. هەریەکەیان بەڕاستی پاڵەوانن. گەنجان و ژنە قارەمانەکانی گەلی کورد، هەریەکەیان شەرڤانی ئازادی بوون. جارێکی تر هەموو شەهیدەکان بە ڕێز و خۆشەویستی لە کەسایەتی خالید ئۆراڵ و ئاینور ئارتان بەبیردەهێنمەوە کە دەستیان بە بەرخۆدانی "ناتوانیت ڕۆژمان تاریک بکەیت" کرد. لێرەدا جارێکی تر بەڵێنی خۆمان دووپات دەکەمەوە کە دەگەینە ئامانجەکانیان و یادیان دەکەیەنوە، بەڵام دەبێت شتێک بزانرێت: شەهید زیلان خەباتێکی لە دژی هێرشەکانی سەر ڕێبەر ئاپۆ دەستپێکرد و شێوەی تێکۆشانی خۆی خوڵقاند و وتی، "ئەو دەستانەی دەگەنە ڕێبەر ئاپۆ دەیشكێنین" و لەسەر ئەو بنەمایە چالاكییەكی فیدایی سەرکەوتوتابە ئەنجامدا. شێوازێکی خەباتی دروست کرد، شێوازێکی بەرخۆدان کە پاراستن و خاوەنداریکردنە لە رێبەر ئاپۆ. ئێمە پێی دەڵێین "شێوەی زیلان". ئێمە زیلان بە هێڵی فیداییبوون پێناسە دەکەین. ئێمە راستی خاوەنداریکردن و پاراستنی رێبەر ئاپۆ وەک زیلان، پێناسە دەکەین. لە راستی بەرخۆدانی فیدایی دژی پیلانگێڕێ نێونەتەوەییدا بە دروشمی ' ئێوە ناتوانن رۆژی ئێمە تاریک بکەن' بووە بەرخۆدانی خاوەنداریکردن و پاراستنی ریبەر ئاپۆ لەسەر هێڵی زیلان. هەمووان لکەسەر هێڵی فیداییبوونی زیلان بەڕێوەبران و بەردەوام بوو. لدژی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی هێڵی زیلان لە هەموو لایەکەوە تێکۆشانی بەڕێوەبرد. لە هێڵی زیلاندا هەموو شەهیدەکانمان بە بەرخۆدان و تێکۆشان شەهید بوون. دەلال، ساریا، رۆژین، شیلان، ڤیان، نودا، رەشید، ئازاد و عادل وەک میلیتانێکی ئەم هێڵە شەڕیان کرد و بوون بە شەهیدی هێڵی زیلان. زنار راپەرین هێڵی زیلانی زۆر بە سەرکەوتویانە جێبەجێ کرد، لەم هێڵەدا ئەمڕۆ هەڤاڵ سارا و روکەن لە ٢٦ی ئەیلولدا لە مێرسین لەدژی ناوەندی پۆلیس چالاکیان ئەنجامدا. لەم هێڵەدا گەیشتە لوتکەیەکی نوێ. بەرخۆدانی خاوەنداریکردن و پاراستنی رێبەر ئاپۆ لەسەر هێڵی فیداییبوون کە لە ٣٠ی حوزەیرانی ١٩٩٦دا لەلایەن هەڤلا شەهید زیلان دەستیپێکرد، لە ٢٦ی ئەیلولی ٢٠٢٢ لە میرسین لەلایەن هەڤاڵ سارا و روکەنەوە گەیشتە لوتکە. لەو سەردەمەدا هێڵی بەرخۆدان لە دژی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی ڕوون و کراوەیە. کەس ناتوانێت ئەمە بشارێتەوە. کەس ناتوانێت پشتگوێی بخات. ئەم دێڕە تایبەتە بە زیلان و ینار و سارا و ڕوکەن. ئەم هەڤاڵانە سەرکردایەتی بەرخۆدانی دژی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی دەکەن. ئەم چالاکیانە هێڵی فیداییبوون دیاری دەکەن. هەموو چالاکی و تێکۆشانەکانی دیکە لەسەر ئاراستەی ئەم هێڵە بەرەوپێش دەچێت. هەموو شەهیدەکانی ترمان، هێڵی فەرماندەیی زیلان و زنار و سارا و ڕوکەن گوزارشت لەم هێڵەی میلیتانی خۆپاراستن دەکەن، بۆیە لە ساڵی ٢٥میندا چۆن بەرەنگاری پیلانگێڕی نێونەتەوەیی دەبین. بەم مانایە هاتۆتە ئاراوە. لە ڕاستیدا سارا و ڕوکەن بە چالاکییەکەی مێرسین باشترین وەڵامیان لە ٢٥مین ساڵیادی پیلانگێڕیەکە دایەوە. هێڵی فیداکاری خەباتی ٢٥هەمین ساڵی ئاشکرا بوو. ٢٤مین ساڵیادی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی بە گورزێکی قورس لە بارەگاکانی پۆلیس و چەتە قڕکەرە فاشیستەکان پێشوازی لێکرا، ئەمەش بەو مانایەیە کە ٢٥مین ساڵی خەباتیش دەبێتە هێڵێکی فیداییبوون. ئەگەر سەیری بکەن، ئەو خەباتەی کە لە هەموو بوارێکدا بەردەوامە، لەسەر ئەم بنەمایە گەشە دەکات. بەرخۆدانی گەورەی گەریلا لە هەرێمەکانی زاپ و ئاڤاشین و مەتینا و ئەو بەرخۆدانانەی کە لە خواکورکەوە تا حەففتانین، لە بۆتانەوە تا ئامەد، لە مێردین تا سەرحەد بەردەوامن، ئەو بەرخۆدانانەن کە لەسەر بنەمای هێڵی فیدایی پەرەیان پێدراوە. هەموو ئەمانە خەباتی گەورەن لەدژی هێرشی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی. خۆڕاگری و خەباتی ئەوان بۆ دەستەبەرکردنی هەبوون و ئازادی کوردە. ئەمڕۆ بە پێشەنگایەتی هیزەکانی گەریلا قاڕەمانەکان، فەرماندە و هێزەکانی هەپەگە و یەژەئاستار، ئەم شەڕی ئازادیە لە هەرێمەکانی پاراستنی میدیا؛ لە زاپ، ئاڤاشین، مەتینا، خواکور و حەفتەنین لەسەر هێڵی قاڕەمانێتی بەڕێوە دەبرێت. لەو هەرێمانە هەموو رۆژێک بەرخۆدان هەیە. گورزی گەورە لە دوژمن دەدرێت. بێگۆمان شەهیدی قاڕەمانی ئەم تێکۆشانە هەیە. هەروەها لە زۆر هەرێمی باکوری کوردستان ئەم شتانە روودەدەن. لەم دواییانەدا لە ٢٠ی ئەیلولدا لە ئامەد بەرخۆدان و شەهیدبوونی قاڕەمانی دیرەن وان و هاوڕێکانی روویدا. گەریلا ئەم بەرخۆدانی لەسەر هێڵی فیداییبونی زیلان و زنار، لە هەرێمەکانی پاراستنی میدیا بە تایبەتی لە زاپ، ئاڤاشین، مەتینا، خواکور و هەموو باکوری کوردستان لە ئاستی پێشەنگایەتی بەرەو پێشەوە دەبات. چالاکی قاڕەمانی جەنگاوەرانی هەبەدەهە، شەڕظانانی یەپەسە و یەپەسە – ژن لە شارەکانی گەورەی تورکیا و کوردستان بەردەوامە. چالاکیەکان کە گورزی گەورە لە دوژمن دەدەن بەرەو پێشەوە دەچن. ئەم چالاکیانە لە ساڵی ٢٥میندا لەسەر هێڵی سەرکەوتن بەردەوامە. لە راستیدا تێکۆشانی ٢٥ ساڵەی ئێمە سیستمی داگیرکەر و قڕکەر کە هێرشی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی دەیکات، هەڵدەوەشێنێت. ئێمە بەم بەرخۆدانەی گەریلا و گەل ئەنجامی دەدەین. بە پێشەنگایەتی گەریلا قارەمانەکان، گەلی کورد و ژنان و گەنجانی کورد لە هەموو روویەکەوە شەڕ دەکەن. ناخۆن، ناخۆنەوە، ناخەون، ماندوو نابن، بێوەستان لە چالاکیدان بۆ ئازادی و دیموکراسی، گەلی ئێمەی رۆژئاوای کوردستان و خەڵکی باکور و رۆژهەڵاتی سووریا، هەمیشە لە بەرخۆداندان، چ لە ڕووی سەربازییەوە و چ لە ڕووی جەماوەرییەوە ڕۆژانە دژی دوژمنی قڕکەر و فاشێست شەڕ دەکەن کە پێشەنگایەتی هێرشی پیلانگێڕی نێودەوڵەتی دەکات. ئەم خۆڕاگرییە لە باکوور و باشوور بەردەوامە، ئەمڕۆ ڕۆژهەڵات لەوە زیاتر هاتۆتە پێشەوە. لەم ڕووەوە گرنگە ئێران ڕێگا بۆ خەبات خۆش بکات. لە ڕاستیدا یەکێکە لە بوارە گرنگەکانی خەبات لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. هەمووان ئەمە دەزانن. لاوازی تێکۆشانی ئازادیی لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران کێشەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروست کرد. دەبووە ئاستەنگ لە تێکۆشان دروست ببێت. ئێستاش راپەرینی "ژن ژیان ئازادی" کە بۆ شەرمەزارکردنی کوشتنی ژینا ئەمینی دەستی پێکرد، گەیشتۆتە هەموو رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران. لە هەموو شوێنێک بڵاوبوتەوە. لە سەرانسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لە سەرانسەری جیهاندا بڵاوبوتەوە. وەک راپەرینی ژن و گەل بەردەوامە. گوزارشت لە دۆخی ڕاستەقینەی ئەو گەل و ژنانە دەکات کە ئازادن. بەم شێوەیە گەلەکەمان و دۆستەکانمان لە چوار پارچەی کوردستان و دەرەوە بەرخۆدان دەکەن. ئێمە بەو جۆرە بەرخۆدانەی گەریلا و گەل پێشوازی لە ٢٤مین ساڵەی پیلانگێڕی نێونەتەوەیی دەکەین. هەموو رۆژێک چالاکی بەرخۆدانمان کە پیلانگێڕی شەرمەزار دەکات و گورزی قورس لە پیلانگێڕان دەدات، بەرەوپێشەوە دەچن. ئەمەش لە ٢٥مین ساڵیشدا بەردەوام دەبێت. ٢٥مین ساڵ ساڵێک دەبێت کە بەرخۆدانی دژ بە پیلانگێڕییەکە بە فراوانی و قووڵاییدا دەگاتە لوتکەیەکی بەرز. ٢٥مین ساڵی لە ناوچوونی دیکتاتۆری فاشیستی تەیب ئەردۆغان و دەوڵەت باخچەلی دەبێت، لە ٢٥مین ساڵی خەباتدا شکست بە فاشیزمی ئاکەپە – مەهەپە دەهێنین کە درێژە بە پیلانگێڕی نێودەوڵەتی دەدات. ئێمە شۆڕشی دیموکراسی لە تورکیا ئەنجام دەدەین و زەمینە خۆش دەکەین بۆ گۆڕانکاری دیموکراسی. بەم شێوەیە رێگە بۆ هەموو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکرێتەوە. ٥٠مین تێکۆشانی ساڵیادی دەرکەوتنی رێبەرتی، زەمینەی ئەم شتەی بە بەهێزی دروست کرد. بە هەنگاوی تێکۆشانی خۆمان لەدژی پیلانگێڕی زەمینەکە هەڵدەسەنگێنین و تێکۆشانێک کە سەرکەوتن مسۆگەر دەکات بەڕێوە دەبەین. لەسەر ئەم بناغەیە جارێکی دیکە بەرخۆدانی ئیمڕالی و رێبەر ئاپۆ بەڕێزەوە پیرۆز دەکەم و سڵای لێدەکەن. شەهیدی تێکۆشانی ٢٤ ساڵی پیلانگێڕێ نێونەتەوەیی بەڕێزەوە یادیان دەکەمەوە. سڵاو بۆ گەلەکەمان، ژنان، گەنجانی کورد و دۆستەکانمان دەنێرم کە ٢٤ ساڵە رێگە نادەن پیلانگێڕی نێونەتەوەیی بەرەوپێشەوە بچێت و گورز لە پیلانگێڕیەکە دەدەن و هاواری ئازادی بە زیندوویی دەهێڵنەوە. بانگەوازی لە هەموو کەسێک دەکەم کە لە ٢٥مین ساڵیادیدا لەدژی پیلانگێڕێ نێونەتەوەیی بە رێبازی نوێ و خوڵقێنەر تێکۆشان بەهێزتر و فراوانتر گەش دەکەن بۆ ئەوەی هەنگاوی 'کات کاتی ئازادیمان' لەسەر بناغەی ئازادی جەستەیی ریبەر ئاپۆ، بەرەو سەرکەوتن هەنگاو بنێت. لە ٢٥مین ساڵیادیدا پیلانگێڕی نێونەتەوەیی بە تەئکیدی تێکدەشکێت، ئازادی جەستەیی رێبەر ئاپۆ مسۆگەر دەبێت، کوردستان ئازاد دەبێت، تورکیا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دیموکرات دەبێت، مرۆڤایەتی لە عەقڵیەت و سیاسەتی فاشیستی ئاکەپە و مەهەپە کە پێشەنگایەتی داعش و ئەلقاعیدە دەکات، رزگار دەبێت. جارێکی دیکە بانگەوازی لە هەموو کەسێک دەکەم کە بۆ سەرکەوتن بەرپرسیاری خۆتان جێبەجێ بکەن. دەست بە هەوڵدان بکەنو لە تێکۆشانی ٢٥ی ساڵیادی پیلانگێڕێدا هیوای سەرکەوتنتان بۆ دەخوازم.
ف.ق | هـ.ب
