سله‌یمون ئه‌لبه‌ر ڕحاوی، له ئه‌نجومه‌نی نه‌ته‌وه‌یی سریانییه‌كان له ئه‌وروپا ڕایگه‌یاند، له‌سایه‌یی تێكۆشانی كورده‌وه، ئه‌زمونیان له كۆمه‌ڵكوژییه‌كان وه‌رگرت و وتی: سه‌رله‌نوێ كورد ده‌توانێت ببێته پێشه‌نگی ئه‌م جوگرافیایه.
سله‌یمون ئه‌لبه‌ر رحاوی، نوێنه‌ی سویسرای ئه‌نجومه‌نی نه‌ته‌وه‌یه‌یی سریانیان (بەهتنەهرەین) له ئه‌وروپا، كه هاوكات له كۆمیته‌ی ڕێكخستنی چالاكییه‌كانی ١٠٠ه‌مین ساڵڕۆژی په‌یماننامه‌ی لۆزان به‌شداره، وه‌ڵامی پرسیاركانی ئاژانسی فورات (ANF) دایه‌وه.
وه‌ك سریانییه‌ك كاتێك باسی لۆزان ده‌كرێت، چیتان به‌بیر ده‌هێنێته‌وه؟
كاتێك له ڕوانگه‌ی سریانییه‌كانه‌وه هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ په‌یماننامه‌ی لۆزان ده‌كه‌ین، ده‌گه‌ینه خاڵێكی گرنگ. له كاتی په‌یماننامه‌ی لۆزان چه‌ندین گفتوگۆ ئه‌نجامدران. له خاله‌كانی ٣٧ و ٤٧ی په‌یماننامه‌ی لۆزان دا داوای مافی كلتووری و مرۆیی مه‌سیحیه‌كان كراوه. له‌وێ هه‌شت ده‌وڵه‌تی گه‌ره‌نتیكار ئه‌و خاڵانه‌یان قبوڵ كرد. پێویست بوو چاودێری جێبه‌جێكردنی ئه‌و خاڵانه‌شیان بكردایه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌و ده‌وڵه‌تانه ئه‌ركی چاودێریكردنه‌كه‌یان جێبه‌جێ نه‌كرد.
دوای ئەوەی کۆمار دامەزرا و دەستووری هه‌میشه‌یی ساڵی ١٩٢٤ په‌سه‌ند كرا و كه‌وته بواری جێبەجێکردنەوە، لە دژی گەلی ئاشووریمان لە جۆله‌مێرگ کۆمەڵکوژییەکی گەورە ئەنجامدرا. سەرەڕای ئه‌وه‌ش خاڵه‌كانی په‌یماننامه‌كه، دوای ساڵی ١٩٢٤ پشتگوێ خران. لۆزان زەبرێک بوو بۆ گەلەکەمان. گەلەکەمان ڕووبه‌ڕووی تواندنه‌وه‌ی كلتووری بووه‌وه، ناوی چیا و گوند و شارەکان گۆڕدرا. نەک هەر لە جۆله‌مێرگ، بەڵکو لە ڕحاش سیاسەتی جددی دیپۆرتکردنەوە جێبەجێ کرا و تا تورعابیدین بەردەوام بوو.
بڕیاره كۆنفرانسێك بۆ ١٠٠ه‌مین ساڵڕۆژی په‌یماننامه‌ی لۆزان به‌ڕێوه‌بچێت، ڕای ئێوه له‌باره‌ی ئه‌و كۆنفرانسه چییه؟
ئێمەش له نێو كۆمیته‌ی کۆنفڕانسه‌كه به‌شدارین. گرنگە ئەنجامه‌كانی په‌یماننامه‌ی لۆزان بۆ هەموو گه‌لانی جیهان بوترێت. هەرچەندە ئێمە بەشێکین لە كۆمیته‌كه، بەڵام پلان و بەرنامەی کۆنفرانسەکە وه‌ك پێویست نابینین. پێویسته ئاماژه به‌وه بكه‌ین، کە گەلانی دیکە پشتیوانی پێویست لەم کارە ناکەن. لێره‌دا تێکۆشانی ٣٠-٤٠ ساڵی ڕابردووی گەلی کورد چارەنووسسازە. بەڵام ئەو خۆبه‌ڕێوه‌به‌رییه‌یی لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا دامەزراوه، له‌سه‌ر به‌نه‌مای یه‌كسانی نموونەیە بۆ نوێنەرایەتیکردنی هەموو گەلان. ئەگەر ئەم نموونەیە وەربگرین و لەسەر ئەم بنەمایە کۆنفرانسەکە بكرایه، ئەوە زیاتر واتادار ده‌بوو.
ده‌بێت گه‌لانی میزۆپۆتامیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چی بکەن؟
هەرچەندە کورد ڕۆڵێکی کارای لە دامەزراندنی کۆماردا هەبوو، بەڵام له دژی كوردیش کۆمەڵکوژی ئەنجامدرا. ده‌بێت کورد لە کۆمەڵکوژییەکان ئه‌زمون و وانه وەربگرێت و هەموو گەلان کۆبکاتەوە. لە ئه‌نجامی خه‌باتی ٣٠-٤٠ ساڵەی تێكۆشانی ئازادیی کوردستان، وشیارییه‌ك لەو کۆمەڵکوژیانە به‌ده‌ست هات. پێویستە سه‌رله‌نوێی كورد ببێته پێشه‌نگی كۆكردنه‌وه‌ی ڕەنگه جیاوازه‌كان.
بە پێشه‌نگایه‌تی تورکەکان له نێو گه‌لاندا ڕق، کینە و دوژمنایەتی قووڵ بووه‌وه. ئەو سیاسەتە ئەمڕۆش بەردەوامە. پێویستە ئێمه ئاگاداری ئەوە بین. نابێت بكه‌وینه ناو ئەو یارییانە. ئەوەی گرنگە ئەو خەڵکەی له‌وێ دەژین لە یەکتر تێبگەن. ئێمەی سریانیەکان ده‌ڵێین: بەهتنەهرەین ، کورد ده‌ڵێت: کوردستان، ئه‌رمه‌نیه‌كانیش دەڵێن ئەرمینیا. پێویستە هەموو گه‌لانی ئەم جوگرافیایه خۆیان لە ژینگەیەکی دیموکراسیدا دەرببڕن و وێنا بکەن. کورد ئه‌و هێزه‌ی هه‌یه پێشەنگایەتی دروستکردنی ژینگەیەکی دیموکراتیك بكات.
ده‌كه‌وینه سه‌ده‌یه‌كی نوێ، پێویسته گه‌ل چی بكات؟
هه‌رچه‌نده ناوی جیاوازمان هه‌یه، به‌ڵام پێویسته وه‌ك كورد، تورك، ئاشووری، سریانی و عه‌ره‌ب جوگرافیای میزۆپۆتامیا، كه به لانكه‌ی شارستانیه‌ت ناسراوه، بۆ داهاتوو پێكه‌وه هه‌نگاو بنێین. ئه‌و ده‌رفه‌ته‌مان هه‌یه له لانكه‌ی شارستانیه‌تدا جوانییه‌كی به‌شكۆ بخوڵقێنین. مێژوومان هه‌میشه ده‌وڵه‌مه‌ند بووه. پێویسته ئه‌زمون له مێژووه‌كه‌مان وه‌ربگرین و وڵاته‌كه‌مان جوان بكه‌یه‌ن. هه‌موو گه‌لانی چه‌وساوه له جوگرافیاكه‌ماندا، ده‌بێت ئه‌و سته‌مه‌ی به‌سه‌رماندا سه‌پێندراوه كۆتایی پێبهێنین و به ڕۆحێكی هاوبه‌ش تێبكۆشن. داوا له گه‌لی سریانی خۆمانیش ده‌كه‌ین بۆ ئه‌و تێكۆشانه یه‌كبگرن.
ژ.ن
