ماوەی مانگێکە، گەلی کورد و دۆستانی، لە کوردستان و دەرەوەی وڵات، جەژنی نەورۆز پیرۆز دەکەن. مانگی ئادار وەک مانگێکی پڕ لە بۆنە و کارەساتی مێژوویی، وایکردووە لەلای گەلی کورد لێوان لێوبێت لە واتا و هەست و ورە. لەگەڵ پێ نانە مانگی ئادارەوە بە راپەڕینی باشوور پێشوازی لێدەکەین، هەمان کات بە ٨ی ئادار جۆش و خرۆشی ژنانی ئازادیخواز و ڕەنجدەر دەگاتە لوتکەی تێکۆشان. لەگەڵ کۆمەڵکوژی قامیشلۆ لە ١٢ی ئادار و کیمیابارانی هەڵەبجە لە ١٦ی ئادار هەستی تۆڵەسەندنەوە لە مرۆڤی کورد بێسنوور دەبێ. ئیدی کۆمەڵگەی کوردستان بەهەموو ئەو رۆح و هەست و جۆشە تۆڵەسێنەیەوە، بەرەو جەژنی نەورۆز دەچێت.

جەژنی نەورۆز و سەری ساڵی ٢٧٢٤ کوردی کە ئەم رۆژە بە ئاوابوونی ناوەندی میدیا لە ئەکبەتانەوە دەستپێدەکات نەک بە رۆژی چوونی هێزەکانی ئیمپراتۆریەتی میدیا بۆ نەینەوا و کەوتنی ئیمپراتۆریەتی ئاشوور. پێویستە سەری ساڵی کوردی و جەژنی نەورۆز و کەوتنی ئیمپراتۆریەتی زۆردار و چەوسێنەری ئاشوور لەیەکتری جیا بکرێنەوە، یان پێویستە هەریەکیان واتای خۆی پێبدرێ و رۆژی نەورۆزیش وەک سیمبۆل تێکهەڵکێشی هەموویان بێت.

لەئەنجامی ئەو داگیرکاری و زۆردەستیەی کە لەسەر کوردستان بە درێژای ساڵانێکی دوور و درێژ بەڕێوە دەچوو، بۆیە نەورۆز و جەژن و شادییە نەتەوەیەکان لەگەڵ لاوازبوونیان، هەمانکات بەرەو کاڵبوونەوە دەچوون. پیرەمێردی شاعیر یادی بەخێر و دەنگە زوڵاڵەکەی حەسەن زیرەکەیش جۆشیان دایەوە نەورۆز و وەک رۆژێکی نشتیمانی و کەلتوری زیندوویان کردەوە. هێزە سیاسیەکانی باشوور لە ساڵانی پەنجا و شەست و حەفتاکان، نەیانتوانی لە پیرەمێرد و حەسەن زیرەک واتایەکی زیاتر لە نەورۆز باربکەن و ناوەخنەکەی باشتر پڕ بکەنەوە. بۆیەش سەیربکەین لە دوای راپەڕین لە باشوور رۆژی نەورۆز لە یەک رۆژدا قەتیسکرا، ئەویش کرا بە رۆژی سەیران و خواردن و خواردنەوە.

دەسپێکردنی ڕێبەر ئاپۆ بەتێکۆشان لە پێناو ئازادی کوردستان لە رۆژی نەورۆزی ١٩٧٣ لە کەنار بەنداوی چووبووکی ئەنقەرە، رۆژی نەورۆز بووە خاوەن واتایەکی نوێ. بۆیە دەبینین هەموو هەڵمەت و چالاکیەکانی رێبەر ئاپۆ دەکەونە رۆژی نەورۆزەوە، دواین پەیامی مێژوویشی بۆ ئاشتی و چارەسەری دیموکراتیانە بۆ پرسی کورد لە نەورۆزی ٢٠١٣ بوو. لە هەمووان باشتر هەڤاڵ مەزڵوم دۆغان لە واتای نەورۆز تێگەیشتبوو، بۆیەش چالاکیە مێژوویەکەی خستبووە رۆژ نەورۆزی ١٩٨٢، لە کونجی زیندانی ئامەد، بەدروشمی 'بەرخودان ژیانە و تەسلیمیەت مردنە' بەو چالاکیەی سەردەمێکی نوێی لە تێکۆشانی ئازادی گەلی کوردستان دەستپێکرد. ئیدی چالاکی هەڤاڵ مەزڵوم دەیسەلماند کە دەوڵەتی داگیرکەری تورک وەک گەورەترین دوژمن و داگیرکەری کوردستان، نەتوانێ بە خستنە زیندانی شۆڕشگێڕان گوڕ و بڵێسەی ئاگری شۆڕش دامرکێنێتەوە. رۆژی نەورۆزیش کە جەژنی دێرینی کوردانە و بە ئاگر پیرۆز دەکرێت، ئەویش لە رۆژی نەورۆز چالاکیەکەی خۆی ئەنجامدا، بۆیە داوتر زەکیە ئالکان و رەهشان دەمیڕاڵ و رۆناهی و بێریڤانیش هەمان نەریتیان پەرەپێدا، ئیتر بە چالاکی مەزڵوم دۆغان نەورۆز لە رۆژێکی کەلتوری و نەریتی و باوی کوردەواری، واتای سیاسی و نەتەوەیشی لێبارکرا، ئیدی گەلی کوردستان لە گەڵ پۆشینی جل و بەرگی نەتەوەیی و گۆرانی و هەڵپەڕکێی خۆی، هەمانکات پەیامە سیاسی و نەتەوەیی دیموکراتیەکانیشی پێشکەش دەکات.

تێکۆشانی ئازادی گەلی کوردستان، بە هەڵمەتە یەک بەدوا یەکەکانی، هەموو ئەو کۆتوبەندانەی پچڕاند کە داگیرکەران بۆی دانابوو. بۆیەش لە قەڵەمبازێکی مێژوویدا لە ١٥ی ئابی ١٩٨٤ دەستی بە هەڵگیرساندنی شەڕی چەکداری کرد، لەپێناو بەدەستهێنانی ماف و ئازادیەکانی. ئەو گەلەی کە داگیرکەری تورکیا دەیگووت خستوومەتە ناو گۆڕێکی کۆنکرێتی لەسەر چیای ئاگری و ئیتر جارێکیتر زیندوونابێتەوە، ئەو گەلە بە پێشەنگایەتی هەڤاڵ عەگید (مەعسوم کۆرکماز) دەستی بە شەڕی چەکداری کردبوو، ناوی لەخۆی نابوو هێزی رزگاری کوردستان. لەگەڵ پێشکەوتنی شەڕی چەکداری ئیدی ئەرتەشی رزگاریخوازی گەلی کوردستان ئەرکەکانی خستە سەرشانی و پەرەی بە تێکۆشانی گەریلایدا، چونکە هێزی گەریلا تەنها وەک هێزێکی ملیشیای کورد نەبوو، بەڵکو سوپایەکی شۆڕشگێڕی گەریلای بوو، بۆیەش دەبوو بەگوێرەی ئەمە ناودێر بکرێ.

بەداخەوە لە رووبەڕووبوونەوەیەک دا لە بەرەبەیانی ٢٨-٣-١٩٨٦ هەڤاڵ عەگید فەرمانداری گشتی سوپای ڕزگاریخوازی گەلی کوردستان (ئارگەکە) لە هەرێمی بۆتان لە چیای گابار شەهید بوو. لەگەڵ ئەوەی زیانێکی گەورە بوو بۆ شۆڕشی کوردستان و هێزی گەریلا، لەلایەکیتریش رۆحی تۆڵە و گوڕی تێکۆشانی بەهێزتر دەکرد. لەدوای شەهیدبوونی هەڤاڵ عەگید، ئیدی هیچ هێزێک نەی دەتوانی گەلی کورد و هێزە شۆڕشگێڕەکەی بەڕابەرایەتی پەکەکە لە شەڕ و تێکۆشان سارد بکاتەوە.

چالاکی و قەڵەمبازە شۆڕشگێڕیەکان هەرچەندە بەکاریگەر و مێژوویشبن، بەڵام لەپێناو ئەوەی واتاکەیان بەردەوام بێ و کاتی نەمێنن، پێویستە زیاتر ناوەڕۆکیان پڕبکرێتەوە و ببنە سیمبۆڵی تێکۆشان، چالاکی شۆڕشگێڕانەی هەڤاڵ مەزڵوم لە زیندانی ئامەد، لەگەڵ رۆژی شەهیدبوونی هەڤاڵ عەگید کاتێ بوون بە یەک، بەڕێککەوتیش لەنێوانیان حەفتەیەک هەیە، بۆیە رێبەر ئاپۆ بەناوی کرد بە حەفتەی قارەمانیەتی.

دوای ٤٢ ساڵ لە چالاکی هەڤاڵ مەزڵوم و ٣٨ ساڵ لە شەهیدبوونی سەرفارمانداری ئارگەکە هەڤاڵ عەگید، ئەمساڵ ئاگری نەورۆز لە هەرساڵ گەشترو جەماوەریانەتر بوو. بەهەمانشێوە مزگینی ئەمساڵی گەریلا لەهەر ساڵێک واتادارتر و ئافرێنەرتر بوو. بە دەیان ملیۆن کورد لە کوردستان و لە دەرەوەی وڵات بەهاوبەشی لەگەڵ دۆستانیان پێکەوە نەورۆزیان پیرۆز کرد، مزگینی گەریلاش بۆ بەدەست خستنی چەکی دژە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان و خستنی ١٥ دانەیان لەماوەی ساڵێکدا، ئەوەندەی تر رۆحی تۆڵەسێنی و بەرخودانی نەورۆزی بەهێزتر کرد. وەک چۆن هەڤاڵ عەگید چالاکیەکەی شەهید مەزڵومی پڕ واتا کرد، بەهەمان شێوە ئەمساڵ فەرمانداریەتی گشتی هێزەکانی پاراستنی گەل بەو مزگینیەی ئاستی نەورۆزی گەیاندە لوتکە.

دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا بەهاوبەشی لەگەڵ پەدەکە خۆیان ئامادە دەکەن بۆ ئەوەی لەدوای هەڵبژاردنە هەرێمیەکانی تورکیا ئۆپەراسیۆنێکی داگیرکەری لە باشوور و رۆژئاوا ئەنجامبدەن، بۆ ئەمەش لە هەوڵدان تاکو دەوڵەتی عێراق و یەنەکە رازی بکەن، واتا رژێمی تورکیای داگیرکەر هەموو شتێک دەکات بۆ ئەوەی تەڤگەری ئازادی کوردستان لە گۆڕەپانی سیاسی و لەشکری بێ کاریگەر بکات. رژێمی ئەکەپە – مەهەپە هەموو سەختەکاری و فڕوفێڵێک دەکەن بۆ ئەوەی گەلی کورد لە هەڵبژاردنەکان هیچ یەک لە گەورە شارەوانییەکان بەدەست نەخات، بۆ ئەمەش رێککەوتنی لەگەڵ حیزبولکۆنترا و پەدەکە کردووە، بۆ ئەوەی دەنگی کوردی موسڵمان و کوردی کلاسیک بەلای خۆیان رابکێشن، هەمانکات شەڕێکی دەروونی بەڕێوەدەبن گوایا لەگەڵ دەوڵەتی عێراق رێککەوتنیان ئەنجامداوە و پێکەوە ئۆپەراسیۆنی سەر سنوور بەرێوەدەبن لە دژی گەریلای ئازادی کوردستان.

ئەو ئاستەی تێکۆشانی ئازادی کوردستان پێیگەیشتووە، لەوە دەرچووە کە بتوانرێت سەرکوتبکرێت و لەناوببردرێت، بەڵکو بتوانن تا شوێنێک رێگری لە سەرکەوتنەکانی بکەن، بەڵام ئەوەشیان کاتیە، چونکە وەک لە نەورۆز دەرکەوت ملیۆنان مرۆڤ پێکەوە پابەندبوونی خۆیان بە رێبازی رێبەر ئاپۆ و پێشەنگایەتی پەکەکەوە نیشاندا، واتا گەلی کوردستان و رێبەر ئاپۆ و پەکەکە، وەک گۆشت و ئێسقان پێکەوەن، هیچ هێزێک ناتوانێت لێکیان جیا بکاتەوە. ئەمەش وادەکات پیلانەکانی داگیراکەران و نۆکەرانیان تێکبشکێت و گەلی کوردستان و هێزە ئازادیخوازەکەی مزگینی ئازادی جەستەی رێبەر ئاپۆ و سەرفرازی یەکجارەکی کوردستان رابگەێنێ.