سیاسەتمەدارو کورڎی فوئات کاڤ سەبارەت بە زیڼانو ئامەدی کە ناوەڼو ئەشکەنجەو دەوڵەتو تورکیای بۍ، حەرپاسە ئا مانیفێستە ۋێڕاگریەی کە شۆڕشگێڵنا پەکەکەی دژوو ویرۆکەو دلێنەبەردەی ئاردشا ئاراوە، هۆرسەنگنایش پەی ئاژانسوو هەواڵوو ( ANF)ی کەرد. بەشی یوەمو چەمپنەکۊتەکەی وەڵامکەرمېوە.

فوئات کاڤ ئاماژەش پانەیچ کەرد، کاتێ باس جە زیڼانو دیاربەکری مکریۆ، هەڵبەتە تەنیا ئانە وەسۍ نییا کە بە ئەشکەنجە یان عیسات ئۆکتای یڵدیران و کەمال یامکی گوزارشتش ۋنەبکریۆ و واتش: "مشۆم زیڼانو ئامەدی پېسە دڕندەیی و وەحشیگەریۍ تەماشە بکریۆ کە سەرو میللەتێوە و گەلێوەرە فەرزکریان". . ۋەرو ئانەی ئا زیڼانیۍ کە چا زیڼانیۍ بێنۍ کوردۍ بێنۍ، کادیرۍ سەرمەشقۍ پەکەکەی بێنۍ، ئەشکەنجە و عەزیەت سەرو کوردی و گەلوو کوردیرە ئەنجام دریا.

کاڤ، جەختش چانەیە کەردۆ:  "ئامانجوو دوژمنی فرە قووڵ بێ. ئا ژەنراڵە تاوانبارێ، کە بە شێوێوی سەرەکی وەرپەرسێ بێنێ جە ئامای حکومەتوو تورکی یا ڕۆشنتەر بواچوو، ڕژێموو 12و ئەیلولی، فرە خاس ئینەیە زانێنێ " واتش، بە مانێوە تەرە تەنیا  پەی هەقسانایۆ جە زیندانییا ئی هەرمانێشا نەکەردێنە، بەڵکوم جە کەسایەتیی ئا زیندانیانە گەرەکشابێ ئیرادەو نەتەوێوی بماڕا و تەسلیمش بکەرا. ئینە تەماموو پڕۆژەکەیشا بێ، ئی پەرسێ جە چوارچوەو چەمکێوەنە ئامادە کریێبێ، چونکوم کەنعان ئەڤرەن پاسەش واتەبێ و پێسە ئەشکەنجەدایەکێ دڕندانە وزیێ یاگێ."

'هامشێوەو کەمپوو هیتلەری بێ'

درێژەو قسەکاشنە کاڤ پاسە پێناسەکاش مکەرۆ: "ئامانجوو هیتلەری کەمپەکانە جەنگی دووەموو جیهانینە حەرچیێوە بییەبۆ، ئامانج و ئارمانجوو هەرمانەکاو زیندانوو ئامەدیچ پاسنێ بێنێ، پەوکای وەختێو باسوو زیندانوو ژمارە ٥ مکریۆ، تەنیا ئەشکەنجەدای ژمارێوە کوردی یا کادیرە دیاراو پەکەکەی و پرۆسێوی دڕندانە نییەن. ئەگەر ئا ڕوێ بە ئامانجوو وێشا یاوێنێ، ئەگەر زیندانیێ تەسلیمێ بیێنێ، ئەگەر خیانەت بیێ، بێگومان پەکەکە ساڵاو دماینە زەرەرێوی گەورەش وەرگنێ. بێگومان وەروو ئانەیە سەرۆک ئاپۆ بەروو وەڵاتیوە بێ، فرە زەحمەت نەبێ پەکەکەی ڕێک بوزۆوە. بەڵام ئینە وەختێوی فرەش گەرەک بێ. چونکوم مەیلوو پاکتاوکەردەی کە ماناو تەسلیمبییەی و خیانەتکەردەی بێ زیندانوو ئامەدینە، فرە قووڵ بییۆ."

'زیندانیێ وەرگێرییشا جە سیاسەتوو پەکەکەی و نەتەوەو کوردی کەرد'

چا چوارچوەنە ئامانج و ئارمانجوو دوژمنی و هەم ئامانج و ئارمانجوو زیندانییاو زیندانوو ئامەدی جە دیای ئادیشاوە بە شێوێوی ستراتیژی بێنێ. ئانێ ڕژێموو 12و ئەیلولیشا وەش کەردەبێ، پڕۆژە و چەمکوو تەسلیمبییەی زیندانوو ئامەدیشا فەراهەم کەردەبێ. ئامانجشا ئانەبێ، کە گردوو زیندانییا وەردەموو دادگا تەسلیمێ با. مەبەسوو زیندانییایچ وەرگێریێ ئی مەیلی بیێوە. بە مانێوە تەرە تەسلیم نەبیێ و خیانەت نەکریا. وەرگێریی جە پەکەکەی، سیاسەت و ئایدۆلۆژیی پەکەکەی و بێگومان نەتەوەو کوردی و گەلوو کوردستانی بێ. واتشا: "کوردما قەبرەکانە نیا، ئارۆیچ چێگە زیندانەنە منیەیمێشا. زیندانیێ بە تایبەتی مەزڵوم دۆغان و خەیری دورمووش، کەماڵ پیر و هامڕێ تەرێ جوابەنە واتشا: "نا، شمە ویەردەنە کوردتا بە خاک ئسپارا، وەختێوەنە سەرۆک ئاپۆ پەی زیندەکەردەیوە ئی گەلەیە شۆنەو ڕا و ئامرازەکارە گێڵێ و سەرئەنجام پەکەکەش وەش کەرد". پەوکای ئامانج و مەیلی سەرەکیی پەکەکەیش ئارد بەرۆ و زیندەکەردەیوەی ئا نەتەوەیە بێ، کە نریابێو سەرش کۆنکرێت کریابێ. یانێ بەخشای ویر و مەژگی، ڕۆح و ژیوای دووەبارە. چی ڕوانگەوە زیندانوو ئامەدی ڕووبەڕووبییەیوەی بەینوو دوێ هێزا بێ، دووێ هێزێ کە گەرەکشابێ ملوو یۆیرە سەرێ بگنانە و ستراتیژییەکاو هەردووە هێزەکەیچ پاسنە بێ، یۆشا سەپنای تەسلیمیەتی و خیانەتی بێ، کە ستراتیژ و چەمکوو دوژمنی بێ و ئەوی تەرشا زیندانییە شۆڕشگێڵنەکێ بێنێ، کە دژوو ئی چەمکەیە مدرێوە و مدرامانێوی ستراتیژیی گەورەشا کەرد."

'گردوو شێوازەکاو ئەشکەنجەدای جیهانیشا بەکارێ ئاردێ'

پەکای هەمیشە مپەرسانێ پەی ئی مەبەستەیە چێششا کەردەن؟ چونکوم گێرتەی دیلە شۆڕشگێڵنەکا و ناچارکەردەیشا بە خیانەتی هەرمانێوە ئاسانە نییەنە. مپەرسانە ئامرازوو ئی هەرمانێ چێش بییەن؟ جوابوو ئینەیە ڕاسینە دەیان جارێ جواب دریانۆ. دەیان کتێبانە باس و ڕۆشنکەردەیوەیش سەر کریابێ، بەڵام بەداخۆ هەڵای وەسێ نییەن.

پای ئانەیە تا حکومەتوو سەروازی بتاوۆ ئامانجەکەیش بارۆ دی، ئشیا ئامرازی  گونجیا بەکارئامیێ. یۆ چا  ئامرازا ئەشکەنجە بییەن، بە گردوو شێوازە دڕندەییەکاشوە یاویا یاگێ.

متاوو ئینەیە بواچوو، ئینسانێوە تا چند متاوۆ ویرێ بکەرۆوە؟ یا سنوورو ویرۆکەردەیش چندەن؟ دنیانە چند جۆرێ ئەشکەنجەی هەن، ئانێ ئا ئەشکەنجێ کە حکومەتەکێشا وەشێ کەردێنێ گردوو ئینیشا زیندانوو ئامەدینە بەکارئامیێنێ. چونکوم ئامانجەکێشا گەورێ بێنێ. بەپاو ئا ئامانجانە مشۆم ئامرازەکاو ئەشکەنجەدایچ گەورێ بانە. ئشیا قووڵ بیێ. پێویسا هەم درشت و هەم ورد بۆ. پێویسا هەم ئایدۆلۆژی و هەم سیاسی بۆ. ئینەیچ پا مانێنە کە بەینوو گردوو ئا کردەوا کە ئەمریکای لاتینەنە میاویا یاگێ، گردوو جۆرەکاو ئەشکەنجەدای کە سەردەموو عوسمانییەکانە ئەزموونێ کریێنێ ماوەو ٣-٤ ساڵانە سەرمارە یاویان یاگێ. یانێ دژوو زیندانییاو ئامەدی یاوا یاگێ.

گەرماو هامنینە، یانێ جە پلێ گەرمیی ٥٠ینە، زیندانیێ ناچارێ کریێنێ بەڕووتی سەروو زەمینی چیمەنتۆینە بخزانە. زمسانێنە چێروو وەروێنە زیندانیێ ناچارێ کریێنێ بەڕووتی سەروو وەروێوە بخزانێ. دلێ چاڵەو ئاوەڕۆینە ئازیێنیوە و سەرەشا وزیێ دلێ ئاوەڕۆەکەیوە. بڕێو جارێ چندین سەعاتێ لە چاڵەکانە ئازێنێشاوە. ئاورایی و تەژنایی ڕاسیینە پێسەو جۆرێو جە ئەشکەنجەدای بە شێوێوی فرە دڕندانە یاویا یاگێ. هجووم کریێ سەروو زیندانییا و بە دار دریێشا وەنە. ڕەنگای بە ەیقێوە بواچووش، بەڵام ئەو جۆرە ئەشکەنجەدایێ بەیانییوە تا وێرەگا، وێرەگاوە تا بەیانی کریێنێ. یانێ شەو و ڕۆ ئەشکەنجە دریێنێ.

بەڵام گەورەتەرین ئەشکەنجە چوارچوەو ئایدیۆلۆژیینە ئانەبێ، کە قسەکەردەی بە زوانی کوردی قەدەغە کریابێ. بە مانێوی تەرە وەختوو چەمپەنەکەوتەینە جەنی بنەیانەکا بەکوردی دوای قەەغە بێ. ئینە جە وەختیوەنە کە ٩٥٪ بنەیانەکا تورکیی نەزانێنێ.وەروو ئانەیە تورکیی نەزانێنێ تەنیا ئێنێ یۆ-دووە ەیەقێوە دیێنێما پەی و لوێنێ، ئەگەر کەلیمێوە کوردی بەغەلەت وچیێ، هەردووە لا زیندانی و بنەیانە، چندین سەعاتێ ئەشکەنجە دریێنێ یا گیریێنێ. ڕووبەڕوو  کابینەو مێمانا میوانان تابلۆیێوە بێ، کە سەرشۆ نویسیابێ: "تورکی قسێ بکەرە، فرە قسێ بکەرە". ئانە پەی وێش جۆرێو بێ جە ئەشکەنجەدای.

چی ڕووەوە ئەسەد ئۆکتای یڵدرم ئا، کەسە کە ساڵەو ١٩٧٤ینە وەختوو  داگیرکەرەی قوبرسینە فەرماندەو کەمپوو قوبرسی و یۆنانییەکا بێ، کریا بە وەرپەرسوو ئاسایشوو دلێ زیندانەکا. فەرماندەو سپاو ٧ کە نامێش کەماڵ یاماک بێ، هەرپاسە  یۆ بێ چا کەسا که وەرپەرسوو یوەموو ڕێکوستەی تایبەتیی دژه گەریلای (کۆنترا گەریلا)ی بێ تورکیانە. ڕاسینە ئا کەسە مووچە ئەمریکاوە ورگێرێ. وەرپەرسوو زیندانیچ بێ، چەنی دادوەری و داواکاری گردینی تیمێوە بێنێ. هەوڵێشا دێ چونکوم پەنەشا وچیێ یاسا و ڕێساکێ ئیرادەما بماڕانە. ئەسەد ئۆکتای ڕاسیینە تیدا لە ڕێکوزیاو یۆبییەی گەنجانە تەسلیمبییەو کەمالیستی بێ، پەی نموونەی شاهین دانمەز، یڵدرم مەرکیت، خدر ئاکبالیک... گردشا جە تەسلیمبییە سەرەکییەکا بێنێ، زیندانییەکا ئەشکەنجە دێنێ و هەوڵێ دێنێ بیکێشانێشا دلێ تۆڕەو تەسفیەکاراوە. پەوکای فرێشا بەروو زیندانیوە وەرپەرسێ بێنێ، زانێنێ چکۆنێ و چێش مکەرا. حەر پا بۆنەیچۆ لوێ سەروو ژوورەکاو زیندانییا و هجوومشا کەرد سەرشا.

ئی یەرە کۆڵەکێ؛ بە مانێوی تەرە، جگە جە تیموو ئەشکەنجەدای کە بە سەرکردایەتیی ئەسەد ئۆکتای وەش بییەبێ، ئا گرووپە کە بە یاسا و بەنامۍ پەیڕەوی یاساییوە بە سەرداری دادوەرەکا پێکئاما، جەمۍ جە تەسلیم بیەکایچ چنیشا بێنۍ. مەحاڵ بۍ ئا زیڼانیۍ کە سنوورو هەرمانەو ئاڎیشانە مەنێبێنێوە جە سەعبۆ تا وێرەگا ئەشکەنجە نەڎریا. هەر ۋەرو ئی مەڵامەتیە زیڼانیۍ فرۍ یاوۍ ئاستێوە کە ئیتر ۋەران ۋەر بە ئەشکەنجەی تەسلیمۍ بیۍ. یان لای کەمیوە ٦٠٪و  زیڼانیا نەزانێنۍ چېش بکەرا و چنی هەڵسوکۊت بکەرا. چونکی جە لێوە ئەشکەنجەدای و جە لێوەتەرۆ سزادای بۍ. بە مەعنێوەتەر سزاکۍ جە چوارچێوۍ یاسایینە پەرەشا پنەدریا و جە لېوە دڎانیای پۊرە و خیانەت پەرەش پنە دریۍ. بێگومان ئا زیڼانیۍ کە گەرەکشانەبۍ خیانەت بکەرا یا تەسلیمۍ با، ئشیۍ ڕووبەڕوو مەترسی ئەشکەنجەی بیێنێوە. بەڵام چېرو ئا ئەشکەنجە قورسانە فرەو کەسا لاوازۍ و نەوەشۍ و پېسە مەردێوەشا پنەئاما. بێگومان شەرتەکۍ پېسە ئانەی تا دمایی مڎرامان بکەرا و رووبەڕوو یاسا قورسەکا زیڼانی باوە تا دمایی، پەرسێوە قورس بۍ. بەڵام جە لېوەتەرۆ ئانێچ کە ۋێشا دابۍ دەسۆ بەهەمان جۊر ئەشکەنجە دریۍ. کەواتە گرنگتەرین لایەنو مژارەکەی، ئانڎەی من وینێناش، ئەشکەنجەدای بۍ. پۊکەی ئەر تەسلیمیچ بیەنی، نەجاتت نەبۍ.

 'ئاڎۍ گەرەکشابۍ قەسابخانېوە پەی گەلو کوردی وەش بکەرا!'

متاوو بواچوو زیڼانییەکۍ جە ئاژێوەنە بێنۍ کە جە ڕاو دەسەکاشاوە بە تاریکیێوە تەمامەرە لوێنۍ. چی ڕوانگۆ زیڼانو ئامەدی بە یەک ڕستە وەسف نمەکریۆ. کەواتە، متاوی پېسە هەزار تۆما تاریکی وەسفش بکەری. مکریۆ پنەش بواچی سەردەمی دڕندەیی. حەرپاسە مکریۆ بواچمۍ مېڎانێوەبۍ کە ئەشکەنجەدای و کردەوەکۍ جە قووڵتەرین ئاستو ۋێشانە ئەنجام دریێنۍ. مکریۆ بە قەسابخانێوە نامێش بەرمۍ کە نەتەوەو کوردی و گەلوو کوردی چنەشەنە کۆمکوژ کریێنۍ. بە مەعنێوەتەر جە ڕاسینە قەسابخانەن. چی چوارچێوەنە هەم ماڕای کەسایەتی و تەسلیم بیەی، هەم ئاسمیلە وکۆمکوژیی کوردی ئەنجام دریۍ.

"شۊنیرەلوای دەسش پنەکەردەبۍ، ئشیۍ کارێوە کریابیۍ..."

کاڤ بە ئاماژەدای پانەی کە شۊنیرە لوای زیڼانییەکا دژوو ڕژێمی ستەمکاری و فاشیستی دەسش پنەکەرد، واتش؛ ئیتر یاوایمۍ خاڵێوە کە هەڤاڵەکېما مەزڵوم، کەماڵ و خەیری دەسشا بە کۊششەکاشا کەرد. بە مەعنێوەتەر دەسشا کەرد بە شۊنیرەلوای. چونکی ئەگەر ڕا جە ئاژەکەی نەگیریابۍ، ڕەنگە کۆمکوژی ڕووەشدابیۍ. ئا حەقەتینە بەرکۊت کە ئیرادەو نەتەوە و گەلوو کوردی بە تەمامی بمەڕیۆ. هەر ۋەروو ئی مەڵامەتیچە هەڤاڵ مەزڵوم دۆغان قەناعەتش پاسەبۍ کە پەنەوازا وەڵۍ پی کاریە بگیریۆ و شەوەو ٢١و ئادارو ١٩٨٢ بە گیسناینەو یەرۍ دڼە شقارتا ۋێش فیدا کەرد. چالاکییەکەو هەڤاڵ مەزڵومی جە بەرزتەرین ئاستەنە فەداکاریی بۍ. جە هەمان کاتەنە ڕۊشنایی بۍ. ئۆپەراسیۆنێوەبۍ کە بە ڕۊشنی نەخشەڕاکێش ئاشکرا کەردە.

ئینە ۋێکوژی نییا، ئۆپراسیۆنا ئاویش مەکەردۍ پۊرە!

ڕەنگە جە فرەو شۊنا دنیێنە کەسانێوە بیێبا پېسە تاکی جە دژوو ناڕەزایەتیێوە ئێرشا جە ۋێشا وەردابۆ، بەڵام جە هیچ کۆو دنیێنە چوار زیڼانیۍ کوۍ نەبیێنێوە و بە متەی نەوتۍ سەرو ۋێشارە جە کونجێوە زیڼانینە ئێر بنیا ۋێشاوە، تەنیا کەسانێ متاوا ئی کاریە بکەرا کە بەڕاسی بە ئایدۆلۆژیاو پەکەکەی ئامێتۍ بیێبا و بەڕاسی ئاگاڎارۍ سیاسەتەکاشا با و جە کەسایەتی و پێکئاما ئەخلاقییەکەیش ئەنەیاوێبا و قبوڵشا کەردەبۆ. ئەگەرنا هیچ ڕێوە پەی ئەنجامدای ئی چالاکییە فیداییە بیەیش نییا. فەرهاد و هەڤاڵاش بە ئەنجامدای ئۆپەراسیۆنێوە پی جۊریە، نموونێوە سەرتاشا جە جیهانەنە ئەنجامدا. جە کاتێنە زیڼانییەکۍ دەموودەس لوۍ دەمشاوە و ئاویشا پژگنۍ پۊرە، هاوارێوە دلۍ بڵێسەو ئێرەکەینە ئۍ، واچێنۍ: "ئاوی مەمجدۍ، متەی ئاوۍ خیانەتا، ئینە ئۆپراسیۆنا. ئینە ۋێکوشتەی نییا، ئۆپراسیۆنا، ئۆپراسیۆنی ناڕەزایەتییا. ئینە جۆرو ئۆپراسیۆنوو ئێمەن دژوو دوژمنی. کەواتە، ئاڎۍ ئۆپراسیۆنوو ۋێشا، ڕێبازو ۋێشا پاسە ئاشکرا کەرد.

بێگومان هاموەخت چنی ئی ئۆپراسیۆنایچە ئەشکەنجەدایچ بەردەوام بۍ. بە مەعنێوەتەر دماو ئۆپراسیۆنەکەو مەزڵوم دۆغانی ئەشکەنجە بە کردەوە کەمش نەکەرد. خیانەت بەردەوام بۍ و کەمش نەکەرد. دیسان هیچ فاڕیایۍ ڕووەش نەڎا. چی هیچ فاڕیایۍ ڕووەش نەڎا؟ چونکی دوژمن پلانێوە چامنێش متێبێرە و چەمکێوە پاسە وەش بیەبۍ کە واچێنۍ بە دڵنیاییوە پەکەکەی جە زیڼانەنە دمایی پنەمارمۍ. پۊکەی ئی چەمکە بە یەک یان دوو ئۆپراسیۆنۍ ۋەرپەرچ نەدریێوە. چی ڕوانگۆ ئۆپراسیۆنی یەرەم پەنەواز بۍ.

پەنەوازا ئی ئۆپراسیۆنە جیاواز بۆ جە ئۆپەراسیۆنی یەرەمی جە ژوورە تاکە کەسیەکا هەڤاڵ خەیری دورموشی، کەماڵ پیری و مسەفا قەرەسوی. ئۆپەراسیۆنوو مەزڵومی جیاواز بۍ. ئۆپراسیۆنوو ئا چوار هەڤاڵەی تەریچ جیاوازتەر بۍ. کەواتە مشۊم ئۆپراسیۆنی یەرەمیچ جیاواز بۆ. بە شێوێوە سروشتی پېسە فۆرمێوە ئۆپراسیۆنی تەماشە کریێنۍ کە تەمامکەرۍ یۆترینی بێنۍ، مانا بە یۊترینی بەخشانۍ، بەڵام پېسە یۊی نییەنۍ. دماو قەرارو ئۆپراسیۆنەکا بێگومان ئشیۍ جە دادگانە سەرنجش پنە دریابیۍ. ئشیۍ جە دادگای سەرەکی ئۆرفاینە ئەرەیاۋییابیۍ پەی ئانەی گرڎوو زیڼانییەکا ئاگاڎارێش با. جە ئۆپراسیۆنی یووەمەنە هەڤاڵ مەزڵوم تەنیا بۍ، جە ئۆپراسیۆنی دووەمەنە چوار کەسۍ بێنۍ. کەواتە کریۍ جە ئۆپراسیۆنی یەرەمەنە دەیان کەسۍ با. پەنەواز بۍ ئۆپراسیۆنی جەماوەری ۋەرفراوان و گشگیر بۆ. بەڵام چانەی شۍ شاندوو دادگاکەی ئاگاڎاروو ئانەی بیەبۆ کە خەیری دورموش چالاکیی مکەرۆ یان قسۍ ڕەخنەگرانۍ تنۍ مکەرۆ. هەر پۊکەی مافوو ئانەیشا پنە نەڎا جە هەر دووە دادگاکەنە قسۍ بکەرۆ. گرڎ جارێ ڕاش ۋنەگیریۍ. کەواتە بە دڵنیاییوە ئۆپراسیۆنو ١٤و تەمموزی، واتە ئۆپراسیۆنوو ڕۊچۍ مەردەی، چی قۆناغا دماینە دەسش پنەکەرد.

سەوای؛ زیڼانو ئامەدی دژوو ئەسڕیەیۆ مانیفیستۆی مڎرامانش متەرە..