هەرکەس تەوەلود دووبارەش نییەن
ئەڵبەت سەعادەت ستارەش نییەن

تیکێوە وەرکوڵ:
لاو منۆ، فرەتەر چانەی نیازما بۆ بە وردکاری و شیکاری و کونجکۆڵی زانستی و ڕاڤە و لەیەکدایۆ و ورد کەردەیۆ هامکێشە زانستییەکا، نیازی زەرووریما هەن پانەی ناقولچێ گێرمێ ئەو هۆشیما، سخورمێ کۆمێنە بیبینگاو فکریما پەی چڵاکنایرە ویری وتەیما.. پەی سڕی بەرکەردەی و ماڕای کۆڵنجو جەستەو خیاڵی و دنیا وینیما.

'ئی نویستەو منە توخنو چیمنە نیازێوە کەوتەن و گەرەکشا سەرشاخو ویرۆ کەردەی هۆرامیەکا گێرۆ'
ئورۆمۆن، ئورمۆن، ئورامەن، ئاهوورامان، هەورامان چەقو سەرزەمینی، گەردوونی، چەقو بیەی و بێشکی بەشەریەتی و سەرچەمەو فکر و ئەندێشەین. خەڵکو هەورامانی نە قەوقازۆ ئامێنێ (پێسە بڕێ ناشارەزێ بەهەڵە ماچاش) و نە هیچ یاگێ تەرۆ بەڵکو خەڵکی ڕەسەن و نیشتەجای ئەزەلیی بنارو زاگرۆسیەنێ و چاوە پژگیەنێ پیلاوپۆلارە و دنیاشا تەنێنەرە. ئەهوورەمەزدا جە گاتاکانە ماچۆ: یەکەمین و پیرۆزتەرین مەحاڵە دلێ هەر حەوت مەحاڵەکەینە کە وەشێما کەردێ، ئایران ڤاچا. ئی ئایران ڤاچە کە ئاریان ڤەژ و ئاریەن ڤەچ و ئیریەن ڤەچیچش پەنە وچیان، جە ئەڤێستانە بە (ئەیریەنەڤەئێچە) ئامان کە ڕێک کەرۆ هەمان ئایران ڤاچ/ئایران واچ. وەختێ قووڵێ بیمێوە دلێ دەقو گاتەکا و بە وردوینی گنمێ کونجکۆڵی دلێشانە، وینمێ تەمامو ئا نامونیشانە سروشتی و جوگرافیاییا کە جە ئەژناسای ئەیریەنەڤەئێچەینە مدۆشا، گرد ئینێ ئاهوورامانەنە. ویریچما نەشۆ کە پڕۆسەو نامە واڕایەکەو هەورامانی هەر جە سەردەمو زەروانیزمی و میتراییزمی تا یاوۆ سەردەمو مەزدیەسنای، باسو پیرۆزی و دۆخی تایبەتو ئی مەحاڵێ کەرۆ تا سەرەنجام ڤاڕیۆ بە: (مەڵبەندو ئاهوورای/ خانومانو ئاهوورای) یانی هەمان ئاهوورامان. چێش یاگەنامێ و تەنانەت زاراوێ هەنێ دلێ دینەکاو میهری و مەزدیەسناینە، گرد جە هەورامانەنە مێزیاوە. من جە پڕۆژەو (ژوانی یەسنا)ینە کە تائیسە دوێ بەشێش دریان چاپ، هەوڵم دان ئایاگا بێزوووە و خەڵکی ئاشنا کەرووە پەنەشا و بنەمایەکاشا بشناسنوو. پڕۆژەو ژوانی یەسنای، نامونیشانو(هەنگامێوە پەی ئێستەیۆ خودی وڵاویاو وێما)ش ورگێرتەن. پەیامو ئی نامونیشانیە ئانەن کە پەنەوازا گێڵمێ شۆنەو خودو وێمارە، ئا خودە کە گم بیەن و چێرو تەپوتۆزو زەمانینە چەنەما شاریانۆ و ئیسە چەنەش بێبەشێنمێ.
فرەجار واتەنم: تا وەختێ بە چەمێ خەڵکی لایدەی تەماشەو وێما کەرمێ و تا وەختێ بە زوانو خەڵکی

'جە ڕاسینە ئەگەر وەڵێنە وێت نەژناسی، مەتاوی خەڵکیتەری عال بژناسی'

لایدەی باسو وێما کەرمێ، نەک هەر مەیاومێوە بە وێما، بەڵکو چانەی سەروەنەشێویاتەرێ بیمێ کە هەنمێ.
(فرانسیس فانۆن) ماچۆ: "وەڵێنە تاریخو وەڵاتەکەو وێت بژناسە ئیجا گنە شۆنەو ئەژناسای تاریخو سەرزەمینەکای تەری".
جە ڕاسینە ئەگەر وەڵێنە وێت نەژناسی، مەتاوی خەڵکیتەری عال بژناسی. مەبەسو فانۆنیچ ئانەن کە پەنەوازا وێت بە تەمامی بژناسی تا جە ساو شناسو وێتەنە تاوی خەڵکیتەریچ بژناسی.
ئێمە، بە هیچ جۆرێ پەیڕەویما چا پەیامیە نەکەردەن. بێ ئانەی وێما بژناسمێ، کۆتێنمێ شۆنەو ئەژناسای نیمەچڵو خەڵکیتەری و سەرەما جە وێما شێونان. چانەیچ خرابتەر: هەوڵما دان وێما جە زوانو خەڵکو بەرو وێماوە بژناسمێوە کە ئینەیچ هەمیشە لکەکێش کۆرتەرە کەردێنۆ وەنەما و بیەن بایسو ئانەی فرەتەر جە وێما وڵاویەیمێ و بێگانێ بیمێوە چەنی خودی ڕەسەنو وێما. پاسەش پەنە ئامان یاگەنامێ مەحاڵەکێ وێما بە زوانو ئادیشا بژناسمێوە.. نامێ زاڕۆڵەکاما چادیشا ور گێرمێ.. تەمەنەو مەحاڵەکێما چادیشا پەرسمێ و پەی جوگرافیایچما هەر پەنا بەرمێ وەرو گەڕیدەکا ئادیشا.. ئینەیچ پاسە گولانێ کەردێنمێوە کە هیچ بڕوا و متمانێوەما بە وێما نەمەنەن.. کەسیەتی یا چێوە فرە عال و ئێژاکا بە هینێ وێما مەزانمێ و مدەیمێشا پاڵو خەڵکیتەری، ئەگەر خەڵک تاریخش نیا و خەریکا بە دزی و ورتاشتەی و دروێ، تاریخی ورشەداری سووراوکریا پەی وێش تاشۆ، ئێمە ڕۆشنتەرین ویەردە و پڕشنگدارتەرین تاریخما هەن، کەچی مەتاومێ بە وێما ڕجواش وینمێ و دوەدەسی پێشکەشو خەڵکیتەریش کەرمێ. ئانە نیا دژو کاوەی مدرمێوە و مەرەجیۆما ئەژیدەهاک هەمان ئۆشتەویگۆی مادا و کاوەی وڕنان؟!.. ئانە نیا گەورەیی مەزدیەسنای و زەردەشتی بە وێما ڕجوا مەوینمێ و ماچمێ هینو فارسەکان؟!.. ئانە نیا نەورۆزی بە جەژنەو وێما مەزانمێ و خەڵکیتەرما کەردەن ساحیبش؟!..
ئێتر مەئاوەزیۆما وردێ بیمێ جە ویەردەیما و یاومێنە کە: کاوە و ئەژیدەهاک دوێ ئوستوورێ سەردەمو پیشادییەکانێ بەڵام ئوشتەویگۆ هینو هیزین!.. یاومێنە و بزانمێ کە مەزدیەسنا جە ئورۆمۆن سەرش ور دا و زەردەشت یۆن جە ڕۆڵە وەش فکرەکاو ئاهوورامانی! یاومێنە کە نەورۆز فرە ڕەهەندێ سیاسی و ئاینی و سرووشتی و زانستی و هەسارەشناسیش چەنەنێ و گردیچ بەرهەمو ژیری و ئاوەزمەندی وەڵینەکا ئێمە بیەن نەک کەسیتەری!

'ئێمە لاوکەمیوە حەفدە سەدێ وەڵێ گردکەسینە ڕۆ (سپەنتارمەز)یما بیەن'
ئەگەر بە گۆشو قسەکێ فانۆنیما کەردەبیە، ئێتر نەگنێنمێ هەلەکە سەما پەی ڕۆ ڤەلەنتاینی، چونکە واچێنمێ ئەرووپا جە ئێمەش ور گرتەن و ئێمە لانیکەم حەفدە سەدێ وەڵێ گردکەسینە ڕۆ (سپەنتارمەز)یما بیەن کە ڕۆ عەشقی و ژەنێن.. ئێتر دڵما نەشی بابانۆئێڵی و لاساییش نەکەرێنمێوە، چونکە زانێنمێ زیاتەر جە حەفدە سەدا وەڵێ خەڵکیتەرینە بیەنما و نامێما نیان (میهر ئیزەد) و ئانە ئادێنێ چێمۆ فێرێ بیێنێ!.
ئێمە، پاسە جە وێما گمێ بیێنمێ، گۆرانیەکاما بە شێویایی چانیشا سواڵە کەرمێوە کە جە وێما دزیێنێشا و شێونێنێشا و ئێمەیچ بێ ئانەی بلمێ گژێشارە، هەر بە شێوازە ناقۆڵاکەو ئادیشا ماچمێشاوە!. با جە وێما پەرسمێ: ئایا هیچکامما، هیچوەخت ویرما جە پەیامی ئەوەشاریاو ئا دێڕە شیعرێ دلێ گۆرانییەکاما کەردەنۆ و زانانما چی ماچۆ:
تا داڵێ مەنۆ پا داڵە هۆوە
شەرت بۆ بنیشو بە دیاروو تۆوە؟
دڵنیانا هەر بە سەردی و نەبانی سەرشەرە ویەردێنمێ و لاما نەکەردەنۆ لاو پەیامەکەیشۆ. ئینە نموونەو مشتێن جە خەرمانێوە فرە گەورەی و هۆکارەکەیچش تەنیا بێگانە بیەیۆ ئێمەن چەنی وێما و نەژناسایۆ ویەردەو وێما.
ئەگەر بەپاو قسەکێ (جەواهێر لال نەهرۆ)ی بۆ، ئێمە تاریخما نییا، چونکە نە وێما تاریخو وێما نویستەنماوە و نە خەڵکیتەریچ تاوانشا یا گەرەکشا بیەن ڕاس و پاک و پاسە کە هەن بنویساشۆ. ئاد ماچۆ: " تاریخ بە ماناو باسو جەنگ و جەڵەبەو تاقمێ نیا کە ئازایەتیشا ئەرمانان و جەنگەنە سەرکەوتێنێ و تەنانەت یاوێنێ تەختو پاشایەتی، تاریخ ئەشۆ باسو میللەتی کەرۆ جە وەڵاتەکەیشانە چەنی ژیوێنێ و چێششا کەردەن و چەنی ویرشا کەردەنۆ.. ئەشۆ باسو ڕەنج و مەرارەتەکاشا کەرۆ و پەنەما واچۆ چەنی سەرکەوتێ سەرو ڕەنج و مەینەتەکاشارە و چەنی یۆشا گرت و وێشا و بیەی وێشا سەلەمناشا".
جارێشا دکتۆرێوە فارسی تارانی کە ئەهلو ئەدەبی بێ و منیچ ئاشنام کەردەبێ چەنی دنیاو مەولانا مەولەوی، ڕێکوڕاس دیانە میاچەمام و بە تەنز و تەوسێوە تاڵۆ پەنەش واتا: "ئەری شمە بنیادمێندێ؟!!! یانی شمە (مەولەوی)تا هەن و هەڵای دنیاتا نەگرتێنەرە؟!!
ئەرێ بەڕاس، ئایا ئێمە مەولەویما ئەژناسان؟ ئایا یاوێنمێنە جە مەولەوی و زانانما چێش ماچۆ؟ با پەرسوو: کام جە ئێمە تەمامو بەرهەمی فکری مەولەوی، یانی هەر سێنزە بەرهەمەکێما بە وردی وانانۆ و قووڵێ بیێنمێوە دلێشانە؟ دڵنیانا هیچکەس!!! چێگۆ، من هەق مدەو بە تەوسەکێ دکتۆرە فارسەکەی.
ئی تۆپ و تەشەرو دکتۆرە فارسیە، هەمان قسەکێ جەواهر لال نەهرۆی سەلەمنۆ.
وەختێ میللەتێ نەپەردەچیاشۆ سەرو ویەردەو وێش، وەختێ نەئاوەزیاش وێش بشناسۆ و شناسەکەیچش پەی گردی سەلەمنۆ، پاسەش پەنە مێ کە پەی چۆڕێ سەرفرازی، پەی قمێ ئاوەزی، پەی دڵۆپێوە هونەری و ...تاد دەس پان کەرۆوە وەرو ئاکەسا کە فرە دماو ئێدی ئامێنێ و گردچێوشا چیدی ورگێرتەن! نموونەش ئی تۆمارو هەورامانینە پێسە ئاسەواری مرۆیی جە یۆنسکۆنە!!

'وەختێ یۆنسکۆ یاگێوە تۆمار کەرۆ و ماچۆ با پارێزیۆ'
هەرچن من وێم یۆ بیەنا جە پێشەنگەکا ئی هەرمانێ و هەر جە هەشتاکاوە دەسم کەرد کیانای بەڵگەناما پەی یۆنسکۆی پەی ئەژناسای تاریخ و فەرهەنگو هۆرامانی، بەڵام گەرەکما واچوو: ژیرانە نییا ئی کارە دڵوەشێما کەرۆ و پەنەش گنمێ هەلەکەسەما. بەپێچەوانۆ ئەشۆ ئی پڕۆسەو تۆمارو هۆرامانیە چڵاکنۆمارە و ناقولچێ تندە گێرۆنە ویر و ئاوەزی سڕ بیەیما. پەرسدێ چی؟ ماچوو: چونکە هیچ فەرهەنگێ زیندە و سەرزیندە کە بەردەوام هەرمانەش سەر کریۆ و ژیویۆوە و گەشەش پەنە دریۆ، پەنەوازش بە تۆمار کەردەی و پارێزنای نییا پا جۆرو یۆنسکۆیە. وەختێ یۆنسکۆ یاگێوە تۆمار کەرۆ و ماچۆ با پارێزیۆ، یانی ئا چێوە یاوان لێوارو بەینەنە شییەی، یانی خەریکا مرای مرۆ، یانی خەریکا ویر بشۆوە و گم بۆ. ئینەیچ نیشانێ لاوازی و چانەی خرابتەریچ، مەرگ و نەمەنەی ئا چێوینە. دیارا فەرهەنگو ئێمەیچ، کلتوور و کەلەپوورو ئێمەیچ ئینا لێوارو فۆتیاینە پۆکەی یۆ ورستەنۆ و ماچۆ با نازمێ بەینەنە بشۆ!!! هەنگامەکێ یۆنسکۆی چی ڕەهەندۆ، نەک مایەو هەلەکەسەمای نیا، بەڵکو پەنەوازا گراونۆما، چڵاکنۆمارە و مووچرکێ وزۆنە گیانما، کە: چی ئاندە سەرد و سەوێڵ و ناوشیار و نەبانێنمێ کە یۆتەر بەزەییش پۆمارە بێوە و خێرەما پەنە کەرۆ؟!!!
با گێڵووە سەرو قسەکا سەرەتای:
یەکەم: واتم هۆرامان چەقو گەردونین، واتم خەڵکیتەر جە ئێمۆ چێوش مسیان و دنیا میراسبەر و منەتبارو فەرهەنگو ئێمەن. مزانمێ کە نیچە، چێرو کاریگەری ڕۆڵەکە وەشفکرەکەو ئێمەنە تاواش ورشەدارتەرین دەقی فکری و ئەدەبی و فەلسەفی خولقنۆ.. زانمێ کە ئەرەستۆ چێرساو ئا کتێبە عالانە کە شاگردەکەیش جە ئێمە تاڵان کەردی و یاونێش دەسش، تاواش گەورەتەرین وەرچەخان درۆس کەرۆ جە فکر و فەلسەفەو یۆنانینە بەجۆرێ کە گردو جیهانی قەرزاربارو وێش کەرۆ.. زانمێ تەمامو دینە ئیبراهیمییەکا چێرو کاریگەری سرووتە ئاینیەکا ئێمەنە (میتراییسم و مەزدیەسنا)، تاواشا وێشا دۆڵەمەند کەرا و ڕاو ژیوایە عالی وزا وەرو خەڵکەکەیشا...
زانمێ فکر و فەرهەنگ وئەدەبیاتی ئاینی ئێمە خزمەتو فکرو فەرهەنگ و ئەدەبیاتو جیهانیش کەرد و ئیسەیچ پانەی شانازی کەرا.
ئەی بەڵام وێما چێش؟ ئایا تاوانما هیچ چا ویەردە گەشیما پەی ئیسەی ور کڕنمێ؟
ئەگەر واقیعبینانە بدیەیمێ هامکێشەکەیرە، ئەشۆ واچمێ: نا، بەهیچ جۆرێ!!!
ئێمە سفرێوە ڕازیاوە بیێنمێ و خەڵکێ بەرو وێماوە سەرشۆ تێر بیەن کەچی وێما هاڵی و پاورا!!
ماچۆ: ئەگەر گەرەکتا جە جوگرافیای سرووشتیی سەواڕۆینە (وجوود)ت بۆ، با جۆگرافیای سیاسی ئارۆینە (حزوور)ت بۆ.
ئێمە ئا حزوورما نەبیەن، بەشدارێ بیێنمێ بەڵام نەک پەی خزمەتو ئیرادەو وێما. حزوور پانەی ماچا کە کارا بۆ، چالاک بۆ، کاریگەر بۆ، بنەڕەتو ئایندەی بنیۆ. دەی ئێمە ئا حزوورما نەبیەن بەڵکو تەنیا پێسە کەرەسێوە بەشداریما پەنە کریان. هەر ئانەیچا کە ئارۆ (بەداخێوە گرانۆ) جە جوگرافیا سروشتییەکەنە (وجوود)ما نیا.
ئی سەرنجێ، تا قووڵتەر بیرە بیرەو ویەردەی وەرینیمارە، زەقتەر و بەرجەستەتەرە بۆ: هەرجە دەورانی ئوستوورەیی پیشدادییۆ تا زەروانی و تا میترایی و تا کیانی و تا مەزدیەسنا و تا ماد و تا هەخامەنشی و دەی بۆش پۆرە تا ساسانی و تا ئیسلام و تا ئارۆ، ئێمە تەنیا بەکار بەرێ، یا خاستەر واچوو: (وەرکارێ) بیێنمێ و نەتاوانما وێما بەرز کەرمێ ئاستو (سەرکار)ی. هەمیشە وەر دەنگێ بیێنمی (مولتەقی) و هیچوەخت نەتاوانما وێچما قسێما بۆ پەی کەردەی.
سادەتەرین و تازەتەرین نموونە: تەمامو حزبەکا هیزی و ئارۆو وەڵاتی خەڵکی چالاک و بەتوانای هەورامیشا چەنە بیەن و ڕۆڵ و کاریگەریش بیەن جە ژیونایۆ و ژووژنایۆ حزبەکانە، بەڵام..... بەڵام بە گردیماوە مەتاومێ یەک کەس بە نموونە بارمێوە کە تاوابۆش دلێ حزبە کوردییەکانە یاگەپاو هۆرامانی پتەو کەرۆ.. یەک کەس نەتاوانش جە ئیمکاناتو حزبەکەی کەڵک ورگێرۆ پەی خزمەتو هەورامانی، پەی ژیونایۆ، پەی ئاوەدانکەردەیۆ، پەی بەختەوەر کەردەی خەڵکو هۆرامانی!!!

'پەنەوازا ئێمە، ئی دۆخە کپ و سەردوسەوێڵێ ئیسەیما فاڕمێ'
ئینە جە سیاسییەکاما، ئەی خەڵکەکەیتەرما چێش؟.. با دیسان نموونێوە تازە باروووە: گردما دەگای چامنێ چی بەشە گولانەو هۆرامانینە مژناسمێ کە جەنگی و تەرحیلی و تەعریبی وێرانە کەردە و کەردەش چۆڵەوانییە، پەپووش چەنە وانۆ، دیچما دەسێوە عرووبەچی، بە زەڕ و ئیمکاناتو عرووبەی چا چۆڵەوانینە مزگیش قوت کەردۆ، مزگییە کە مەگەر قاڵاوێ و کەکڵەوانێ ڕاشا گنۆنە. ئیسەیچ کە کوچالێ دەرەتان سازیان، خەڵکو دەگاکێ کەوتێنێ وەروەرەکانێ ئانەی مزگییە گەورەتەر کەراوە، ئێتر کەس ویر جە بینا نیای وانگای، دەرمانگای، ژیونایۆ باخی، بیناکەردەیۆ دەگێ، کارێز دایۆ و...تاد مەکەرۆوە!. ئایا کریۆ پینەی واچمێ (حزوور)؟ نا، هەزار جار نا!!!
دووەم: شیعرەکێ مەولانا مەولەوی:
هەرکەس تەوەلۆد دووبارەش نیەن ...
تەوەلودی دووبارە جە ویرگاو مەولاناینە یانی: ماڕای وێت، ور ڕووشکنایۆ وێت، وێرانکەردەی وێت پەی بنیاد نیای (خود)ێ ویریار و وشیار و سەرزیندە و کاریگەر تەری.
بەپاو پەیامەکەو مەولانای بۆ، پەنەوازا ئێمە، ئی دۆخە کپ و سەردوسەوێڵێ ئیسەیما فاڕمێ، ئادیچ بە وڕنای و تێکدای ئا دیواریە کە کێشانما دۆرو وێمارە و دۆرش تەیمانتەن کەردێنمێ. ئەشۆ ئی دیواریە وڕنمێ و وینگاما فراوانتەر و وەرە چەمو ئاوەزیما ڕۆشنتەر کەرمێوە. ئەشۆ (خود)ێ بنیاد بنیەیمێ، کارا، چالاک، کاریگەر، ڕۆشن، خودشناس، نەتەرس، وشیار و ساحیب متمانە بە وێش و شناسو وێش. پینەی ماچا جە نۆ جە ئەدا بیەی، تەوەلودی دووبارە. چێوێ، کە پەی ئێمە جە نانوشەوێ زەرووریتەرا.
یەرەم: نامونیشانو باسەکەیم: قەڵاڕۆچنێ تا ئێستەیۆ وێما:
قەڵاڕۆچنە، ئەوسا سەروبانیۆ وەش کریێ تا: نوور و ڕۆشنایی بدۆرە وار.. تا گەنم و ئازووقەش چەنە وزانە کەنۆڵە و هەمار.. تا ئاڵفش چەنە مجارە کادان و... تاد
ئەگەر وارۆ بیەنی، وڵەو قەڵاڕۆچنەکەیرە دیێنینە ئاسمان، یانی ئەشیا سەرەت ور بڕنایە و بەرز دیایەنی. ئینەیچ ڕێک چەنی مەبەسەکەو من یۆی گێرۆوە.
وەڵتەرێ بە شانوباڵو هەورامانیمەرە ور دا و دماییچ کەڵەکەو گلەییام وڕنارە ملو وێما، یانی هۆرامیەکارە. گەرەکما واچوو: ئێمە بەرزێ بیێنمێ و ئارۆ نزمایینە گمێ بیێنمێ جە وێما. فرە پەنەوازا کە سەرەما ور بڕنمێ و بەرزاییۆ بدیەیمێوە شۆنەو وێمارە و وێما چا بەرزاییۆ بێزمێوە، ئینەیچ، یانی گێڵایۆ پەی دۆخە وەڵینە ورشەدارەکێ. ئاوەختە تاومێ واچمێ: بەڵێ، ئێمەیچ هەنمێ.