موراد قەرەیلان، ئەنداموو کۆنسەی ڕاوەبەریی پەکەکە، چەمپەنەکەوتەێوی تایبەتیینە چەنی ڕادوێنوو دەنگوو گەل (دەنگو گەل)ینە، چالاکییەکەو زەینەب کناجی (زیلان)ێش هورسەنگنا، کە خاڵەو ورچەرخیاینە کۆشیای ئازادیی کوردستانینە.  

موراد قەرەیلان بە ئاماژە پانەیە، کە چالاکییە تاریخییەکەو زیلانێنە دەورێوی وەرەچەمش جە قەوەتکەردەی و  ئیرادەو ژەنانە بێ و واتش: "جارێوی تەر بەڕێزۆ ئی چالاکییە تارێخییە یاد مکەرمێوە و سڵاموو وێماشا ئاراستە مکەرمێ. ئارۆ زیلانبییەی ڕیزەکامانە قەوەتتەر بییەن. ئارۆ پی ڕۆحیەتەیوە مکۆشیەیمێ. گەریلاو مۆدێرنیتەی دیموکراتیکی سەروو بنەماو ڕۆحوو فیداییبییەی و ئاپۆییوە مکۆشیانە و پێسە جوابوو وەرپەرسییە  سەردەمییەکەیشا مدانێوە. پێ مانێ یاگێ شانازییا پەی ئێمە پێسەو هامڕایا فیداییێ زیلانێ کە بە رۆحیەتوو زیلانێوە بەردەوامێ بیمێ جە کۆشیای."

بەشوو یوەموو چەمپەنەکەوتەکەی قەرەیلانی ئینەنە:

٤٠ مانگێن کە گۆشەگیریی سەپیا سەروو ڕابەر ئاپۆیرە بەردەواما. وەراوەرنە زیندانییاو ئازادی و گەلیچ جە ئاستێوی دیاریکریاینە ئینێ کۆشیاینە. سەروو ئی بابەتەیە چێش ماچدێ؟

پێسە مزانیۆ ماوەو هەفتەی وەڵینینە فرەو هەرێمەکاو سەرنیشتوو کوردستانینە جەنگ ڕووەش دێنە، بە پاو ئا زانیارییا  ئینێ وەروو دەسینە هەرێموو گۆڵی داخینە، ماوا و پیرۆسا گەشمەردێما هەنێ. هەڵای ئەنجاموو بڕێشا دیارا، بەڵام بڕێشا دیار نییەن. بە ڕێزدارییوە یادوو گردوو ئا گەشمەرداو حەفتەی وەڵینینە، کەسایەتیی هامڕایا شێخموس، ئاخین و شەرڤانینە بەرز مرمانوو و بەحورمەتۆ وەراوەروو یادی بەرزیشانە سەرە مکۆمنوورە. جارێوی تەر وەعدەکە کە بە هامڕایاما دابێما ئەوەخوایش مکەرمێوە. ئێمە وەفادارێ مبیمێ وەراوەروو وەعدەکاما. ئێمە هەقەشا مکەرمێوە و وەرمەکاشا مارمێ دی، گردوو گەشمەرداما جە کۆشیای ئازادیی ڕابەر ئاپۆی و کوردستانینە بەزیندەیی مازمێوە.

ڕاسیینە ئی جۆرە گەشمەردەیێ یۆ دماو یۆی چی ماوەنە پەی ئێمە قورسێ بێنێ، هامڕێ کە چەمەڕوانیێوی تایبەتشا بێ، گەشمەردێ بیێ، ئادێ خزمەتێوی گەورەشا پێشکەش بە گەلوو کوردستانی کەردەن و تاوێنێ ئایندەنە درێژە پا خزمەتاشا بدانە.

شێخمۆس یۆ چا هامڕایا بێ، کە سەختتەرین بوارەکاو ئی جمیەرەینە، ماوەو ٣٣ ساڵا بەسەرکەوتەیی دژوارتەرین یاگەکانە هەرمانە و کۆشیایش کەرد. بێ حیچ چەمەڕوانیێوە  خزمەتوو حیزب، شۆڕش و گەلەکەیش کەرد، هامڕا شێخموس هامڕاێو نەبێ، کە چا هەرمانانە چی ساڵە دوورودرێژانە کەردێبێنێش  متاومێ عومرێو وەسفش بکەرمێ، کەموکەسرییەکێ ڕۆشنێ و ڕەخنەی جیددیشا سەرۆ بییەبۆ، جە فرەو ڕواوە هامڕاێوی نموونەیی و فرە بەنرخ بێ، بەتایبەتی بۆنەو فەداکاریی، ئازایەتی و لکەدریایش بە خەتەو ڕابەر ئاپۆی و وەڵاتپارێزنیی قووڵ و ڕۆحوو هامڕایەتی، یۆ بێ چا گەورە زەحمەتکێشاو ئی ئەم شۆڕشەیە. ساڵانێوی فرە کەشەکاو کوردستانینە مەنۆ. گێرا ماوێوی کوڵیچ دەشتایەکانە مەنەبۆوە، بەڵام بەردەوام کەشەکاو شاخەکانی کوردستانینە کۆشیێ پەی گەلەکەیش. بە ڕاسواچی، پاکی و دڵسۆزییوە، هامڕاێوی بەنرخوو ڕابەر ئاپۆی بێ. فەرماندەو مەنتێقەو سەرحەدی بێ. وەڵتەر ماوێوی فرە سەرحەدنە و ئەرزرومنە مەنەبێوە و بست بە بستوو ئا یاگا خاس ئشناسێ. گردوو ئا یاگاو کوردستانیرە گەشتش کەردەبێ، جگە چانەیچە ڕەنج و کۆشیاێوی فرەش کێشابێ. یۆ بێ جە هامڕایە سەرمەشقەکاما. تا هامڕێ ڕاسواچی و فەداکارێ پێسەو هامڕا شێخموسی چی جمیەرەنە بانە، جمیەرەکە هەمیشە سەرمگنۆ. چونکوم ئا هامڕایەتییە کە کەسایەتیی هامڕا شێخموسینە نیشانە مدریۆ، ئا هامڕایەتییەنە کە سەرۆک ئاپۆ گەرەکشا ڕیزەکامەنە ماندا وەشش بکەرۆ. بە مانێوی تەرە فەداکاریی یەکلایەنە بەبێ هیچ چەمەڕوانیێوە، پێشکەشکەردەی خزمەتی و هەمیشە هەست بە قەرزاربییەی. گردوو ئینیشا ئاماژەنێ بە ئاستی بەرزوو گەشەو بەها مرۆییەکا.

واوەی هەمان چێو سەروو هامڕا ئاخین گاباری و شەڕڤان بوتانی ماچوو. ئی هامڕێما کە زیاتەر جە ١٠ ساڵان ئینێ جمیەرەکەشانە، بە دڵسۆزی، ڕاسواچی و نوێنەرایەتییکەردەیوە و ڕۆحوو فیداییبییەیوە سەرمەشقایەتیی هامڕایاشا کەرێنێ. پەی نموونەی هامڕا شەڕڤان وێش خەڵکوو بوتان-سێرتەی بێ، بەڵام  شارە گەورەکانە پەیا بییەن. سۆز و لکەدریاێوی هەقەتینەش بە بۆتانیوە بێ. پەوکای نامێ ددمایینەو وێش کەردێبێ بە بۆتان. هامڕاێو بێ ساڵانێوی فرە هەرێموو بۆتانینە مەنۆ، ئینسان نەتاوێ ویرێ چانەیە بکەرۆوە، کە جە هەرێموو بۆتانی بڕیانرە. کەسێوە بێ کە وەڵاتەکەش فرە وەش ئسیێ. کەسێوی ئازا بێ و گردوو فەداکاری و خزمەتەکاش پەی ئی مەبەستەیە بەخشێ. هەرپاسە هامڕا ئاخین-ەچ کناچێوە بۆتانی بێ. بە وەڵاتپارێزنیی دەگاو بانای و جەزیرەو بۆتانیوە گەورێ بییە. جە سۆز و عەشقوو ئادێنە خەباتێوی شۆڕشگێڵنانە بێ، جەنگ لاشۆ عەشق بێ. ئینە چێوێ بێ کە پەروەردە، ئەرەئاردەی و هەرمانەکاشەنە هەرێموو حەفتانینینە بەڕۆشنی دیار بێ. هامڕا ئاخینە فەرماندێوی بەنرخە و متمانەپەنەکریێ بێ، کە بە ئازایەتی، ڕەنج، پاکوپوختەیی و ڕاسواچی ڕاش پەی وێش کەردۆ، کەسێوی فرە بەڕێزە بێ. هەردووە هامڕامێما هامڕاێوی نموونەیی بێنێ بە ڕۆحی پاک و هەڵوێستی دڵسۆزانە، ڕاسواچی و هامڕایەتیی قووڵۆ لکی دریێبێنێ بە خاکی مەبارەکۆ و جۆشوو ئازادییوە و ڕابەر ئاپۆیوە. ڕاسینە گردوو ئا هامڕایا کە ئینێ سەرنیشتوو کوردستانینە، فیدایێنێ، دڵسۆزێنێ و لکەدرییێنێ پۆوە ئارمانجوو پارتی و گەلەکەیشاوە.

بە پاو ئا زانیارییا دەسێما کەوتێنێ هامڕا بروسک کاتۆ و هامڕایێ چەنیش گەشمەردێ بیێنێ، هەرپاسە جەنگی هەرێمی ماوا درێژخوای بێ و دماو چند ڕوا، هەواڵوو گەشمەردەبییەی هامڕاما بریتان کاربۆرانی و برینداربییەی هامڕاکەیش یاوا لاما. هامڕایانیوە کە دوژمنی بە برینداریگێرتێنێ. بەکوڵی ئا مدرامانە، کە ١٨و حوزەیرانیوە بەردەواما، مدرامانێوی گەورەن. حەرلاێوەنە جەنگ بییەن، مدرامانێوی وەچەم و ئازایانە بییەن. گردوو ئی هامرایا بەڕێزدارییوە یاد مکەرمێوە و وەعد مدەیمێ، کە هەمیشە یادیشا بەزیندەیی بەرز برمانمێ.

ئەگەر بەو سەروو پەرسەکێ شمە، بنەماو سیستموو ئیمپریالیزمی، پەرسەو کوردی و سیاسەتی ئەرەگیرکاری تورکی وەراوەروو گەلوو کوردی. بە مانێوە تەرە سیاسەتوو نکۆڵی و دلێنەبەردەی و کۆکوشییا. ئیساتێنە حکومەتوو تورکی پا سیاسەتەیشە ئیمرالیینە مکەرۆش، هەوڵێ کۆکوشکەردەی  گلێرگەی مدۆنە، ڕابەر ئاپۆ نوێنەرایەتیی گەلوو کوردی و دۆزوو ئازادیی کوردی مدۆ. ئاد نوێنەرایەتیی ژەنە ئازادیوازا مکەرۆ. نوێنەرایەتیی بەها دیموکراتیکەکا مکەرۆ، بە هەڵوێستێوی شکۆمەندانە و مدرامانێوی گەورەوە ئی هەرمانێ مکەرۆ، پەوکای بە ڕێبازی نائینسانانە و ئەشکەنجەی دەروونی جە سەرۆک ئاپۆی نزیکێ مبانێوە. ئەها  ٤٠ مانگێ ڕێکا هیچ هەواڵێوەش نییەن. یانێ ٣ ساڵێ و ٤ مانگێن، ئینە باسوو کەسێوە نییەن بەڵکوم پەیوەندییش بە گەلێوە هەن. ئی هجوومێ دژش مکریانێ چونکوم ڕابەر ئاپۆ نوێنەرایەتیی ئیرادەو گەلوو کوردی مکەرۆ. وەروو ئینەیە پەنەوازا گەلەکەما و چینە دیموکراتیکەکاو تورکیای و گردوو لایەنە چەپە شۆڕشگێڵنەکا ئی هەرماناو حکومەتوو تورکیایە بە هجووم پەی سەروو وێشا بزانا و قبووڵش نەکەرا.

 لایێوە تەرۆ؛ ئادێ جە ویرۆکەکاو سەرۆک ئاپۆی متەرسانێ، مزانا سەرۆک ئاپۆ ڕاسیی ماچۆ و ڕاسییەکێ سەرنجکێشێنێ. ویرۆکە و دیایەکاو ڕابەر ئاپۆی و ڕانماییەکاو ڕابەر ئاپۆی ڕۆشنایێوی تازەی، خەتێوی تازێ و یاگەدارێوی تازەن. سەرۆک ئاپۆ بە پارادایمەکاش نوێنەرایەتیی مۆدێرنیتی دیموکراتیکی مکەرۆ وەراوەروو کۆلۆنیالیزمی و مۆدێرنیتیی سەرمایەداریینە. وەروو ئینەیە نوێنەروو مۆدێرنیتەی سەرمایەداری جیهانی و هەم حکومەتوو تورکیای چنەش متەرسانێ. وەروو ئینیشا ​​CPT ڕاس نییەن و شەرعیەت بە سیاسەتەکاو دەوڵەتوو تورکی مدۆنە ئیمرالیینە. چونکوم  ئادێ جێ ویرۆکەیە تازەیە متەرسانێ و نیگەرانێنێ. پەوکای ئا سیاسەتە کە  ئیمرالیینە و کەسایەتیی ڕابەر ئاپۆینە دژوو گەلوو کوردی مکریۆ، سیاسەتێوی جیهانییا. پێویسا چی ڕوانگەوە بەدروستی بونیۆوە.

جگە چانەیە ئارۆ ئیمرالیینە بۆنەو ئی سیاسەتە کۆکوشییەیوە جەنگ مکریۆ. ئارۆ جەنگ دژوو گەلوو کوردی بەردەواما. حکومەتوو تورکیای گرد چێوێوەش چی جەنگەنە تەمامنا. گردوو واریاتوو تورکیایش بەکارئارد. ئارۆ گەل و کرێکاراو تورکیای و سەرنیشتوو کوردستانی ئاورێنێ، هەژاریی هەن، بنەماو ئی سیستمەیە جەنگ و کۆکوشیینێ، ڕاوەبەردەی سیستەموو ئیمرالییا.

ئیساتێ موینمێ  حەرچند ورد ورد ئی سیاسەتە لاو کرێکاراو تورکیای و فرەو  چینە سیاسییەکاوە موینیۆن، بەڵام ئینە چێوێوی خاسەن. چونکوم ئیساتێ  ئێستا خەڵک موینمێ  تا ئی جەنگە نەمدریۆ هیچ وەڵێکەوتەێوی ئابووری و سیاسی تورکیانە وەش نمەبۆ، پەوکای پێسە تورکیانە ملانە ڕیزەکاو کۆشیایوە. بەکوڵی ئی گۆشەگیرییە و ئا سیستەمە، کە ئیمرالیینە میاویۆ یاگێ، تەنیا کێشەو کوردی نییەن، بەڵکوم کێشەو تورکیایچا بەگردی. چونکوم ئی سیاسەتە جەنگش چەنە مگنۆوە. تا ئی سیاسەتە ماییش پەنە نێ، کێشەکاو تورکیای چارەسەرێ نمەکریانە. ئی ڕاسییە  ئارۆنە لاو فرەو کەسیوە هەستش پەنە مکریۆ و تەنانەت ئەگەر دمایچ بگنۆ.

جارێوی تەر وەڵابییەیوە مۆدێرنیتەی دیموکراتیکیوو سەرۆک ئاپۆی وەراوەروو مۆدێرنیتی سەرمایەداریینە سەرانسەروو جیهانینە هومێدش بە گەلاو جیهانی و چەوسیاوەکا بەخشاوە. چا چوارچوەیچەنە پەشتیوانیی سەرۆک ئاپۆی جە سەرانسەروو جیهانینە زیاتەر مبۆنە و پاسە هەڵمەتەو ئازادیی پەی سەرۆک ئاپۆی و چارەسەروو پەرسەو کوردی قەوەتتەر بۆ. بەڵام ئی وەڵێئامایێ هەڵای وەسێ نییەنێ. چی بوارەنە کەموکەسریێ فرێما هەنێ. پێویسا گرد لایێ هەمووان کەموکەسرییەکاو وێشا بوینانە. شیکاریی ئاخیرەینەنە، ئێمە پێسەو سەرمەشقاو جمیەروو ئازادی، گەلی وەڵاتپارێزن و چینە دێموکراتیکەکا مشۆم بزانمێ وەراوەروو کردەوەکاو دژوو ئیمرالیینە کەموکەسریما کۆشیاینە هەن. بێگومان پێویسا ئی کەموکەسرییا بویەرنمێ و کۆشیایما وەرفراوانتەر بەرفراوانتر بکەرمێ. مشۆم بزانمێ تا سیستمی سەپنیاو ئیمرالیی نەماڕمێ، ڕاو ئازادیی هەموارە نمەبۆ و پێوەژیوای دیموکراتیک قەت گەشە نمەکەرۆ. پەوکای مشۆم پێسەو جمیەرە شۆڕشگێڵنەکا، ئامانجی سەرەکیما ئازادیی ڕابەر ئاپۆی و چارەسەروو کێشەو کوردی بۆ.

جمیەرەکەتا مانگەو حوزەیرانیش بە مانگەو فیداییا پێناسە کەردە. هاموەخت ٣٠ی حوزەیرانی ملمێنە ٢٨ـەمین ساڵەو چالاکییەکەو گەشمەردە زیلانێ. بارەو ڕاسیی وێگەرەکنەبییەی و فیداییبییەیوە جمیەرەکەیتانە چێش ماچدێ؟

بەڵێ؛ مانگەو حوزەیرانی مانگەو گەشمەردە فیداییانە. یادوو سەرجەموو گەشمەرداو مانگەو حوزەیرانی بە ڕێز و پەنەزانایوە ئاستوو فیداییە گەورەکانە هامڕا زیلان، سەما و گۆڵانێ بەرز مرمانوو. بە ڕێزۆ یادوو گەشمەردەکاما مکەرمێوە و جارێوی تەر ئا وەعدە بە هامڕایاما دانما ئەوەخوایش مکەرووە. مانگەو حوزەیرانینە گەشمەردێ فرێما دێنێ، بەڵام گەشمەردەبییەی هامڕا فیداییا بە سەرمەشقایەتیی هامڕا زیلانێ فرە زیاتەر سەرە ورمدانە.

هەمان وەختنە ٢٥و حوزەیرانینە ساڵڕۆو کۆکوشیی کۆبانێن. پیسە مزانیۆ ڕوێو پێسەو ئارۆیەنە ٢٥٠ وەڵاتپارێزنێ کوردێ هجووموو داعشینە، کە بە هامکاریی دەوڵەتوو تورکی بەرنامەش پەی مجیابێرە گەشمەردێ بیێ. یادوو گردوو ئا وەڵاتپارێزنە بەنرخاما بە ڕێزۆ مکەرمێوە.

واوەی ٢٩و حوزەیرانی ڕۆو قەنارەدای شێخ سەعیدی و ٤٨ کەسا جە هامڕا بەنرخەکاشا و گەشمەردێ بیێ، جە کەسایەتی گەشمەردە شێخ سەعیدینە یادوو گردوو گەشمەرداو تارێخوو مدرامانوو کوردستانی بەڕێزدارییوە یاد مکەرووە و سەرەو ڕێزیشا پەی مکۆمنوورە.

چی مانگێچەنە سەرنیشتوو کوردستانینە گەشمەردێ کۆشیای کۆمەڵایەتیی هەنێ، ساڵەو ٢٠٠٨ هامڕا حوسنو ئالبای و جیهان دەنیزە ڕووداێوی هاموشۆەیەنە گەشمەردێ بیێ. کە سەرمەشقێ ئازادیی کۆمەڵایەتی و کۆشیای دیموکراتیکی بێنێ سەرنیشتوو کوردستانینە. ئی شۆڕشگێڵنە بەنرخێ بە ڕێز و حورمەتۆ یادشا مکەرووە.

بەکوڵی جە کەسایەتیی فەدایی هامڕا زیلانێنە یادوو گردوو گەشمەرداو مانگەو حوزەیرانی بە ڕێزدارییوە مکەرووە.

فیداییبییەی بنەڕەتنە جمیەرەکەمانە بییەن، وەڵاتوو ئێمە وەڵاتێوە بێ، کە نامەئاردەیش تەنانەت قەدەغە بێ، کەس نەتاوێ باسوو کوردی و کوردستانی بکەرۆ. قۆناغێوی چانەنە سەرەوردای سەرۆک ئاپۆی سەرەورداێوی تارێخییا، کە سەروو بنەماو فیداییبییەی مەرزیانەرە. چا وەختەنە کۆشیای پێسە بە ماناو بەئامانجبییەی بێ. پەوکای کەسێو کە هەڵوێستی فیداییانەش نەبێ، نەتاوێ هەنگامێوی چانێ بنیۆ. سەروو بنەماو ئانەیچە سەرۆک ئاپۆ پلێ یوەمەنە بە فیداییبییەی دەسش پەنە کرد ئایدۆلۆژیاکەش سەروو ئی بنەمێوە ئەرەمەرزنا. ئەگەر پەی بەها مەبارەکەکاو پێسەو ئازادی و حەقیقەتی فیداییبییەی نەبۆ، ئەگەر ئامادەیی فیداییبییەی نەبۆ، نمەتاوی درێژە پی کۆشیایە بدەینە. ئەگەر عیسا بە شۆنکەوتاش وات: "ئانێ ژەن و ئەداو وێشا وەششا مسیا، نەگنانێ شۆنیم، ئانێ خاچ ورمگێرا بگنانە شۆنیم"، یانێ واتەنش ئانێ تەرسەو مەردەیشا ویەرنێنە بەیا، گێرا پیسەو قسەکاو سەرۆک ئاپۆی نەبا، بەڵام بناماکێش ئانێنە کە شۆڕشگێڵناو کوردستانیچ مشۆم تەرسەو گەشمەردەبییەی بویەرنا و ئامادێ هەر جۆرە فەداکارییێوە بانە. ئی ئایدۆلۆژیا سەروو ئی بنەمێوە ئەرەمەرزیان. حەر وەروو ئی سەبەبەیە جمیەرەکەما ئەوەڵۆ هەڵوێستێوی فیداییانەش بێ. وەختێو گەرەکشابێ پەکەکەی زیندانەکانە تەسفیە بکەرا، بە ئامادەببییەی هامڕا زیندانییا، ئەوەڵ مەزلوم دۆغان، دمایی فەرهاد کۆرتای و هامڕایێش، دمایی هامڕێ محەممەد خەیری دورموش، کەماڵ پیر، عەلی چیچەک و عاکیف یڵماز، کە جە چالاکاو ١٤و تەمووزی بێنێ، درێژەشا بە مدرامانی دا و پەکەکەشا سەرکەوتە کەرد و وێشا فیدایی کەرد. بە سۆچنای جەستەیشا و بە مانگێرتەیشا تا مەردەی پەی زیندەئاستەیوە و مردنای جمیەرەکەیشا گەشمەردێ بیێ. ڕاسیینە پێسە دوژمنشا ماڕا. واوەی حەر هەمان ڕۆح کەشەکانە کەسایەتیی هامڕا عەگید (مەعسووم کۆرکماز)ی درێژەش بە کۆشیای دا. 

بەڵام ئا چالاکییە، کە هامڕا زیلانێ ٣٠ی حوزەیرانوو ١٩٩٦ کەرد، یاگێوی فرە تایبەتییەش هەنە دلێ جمیەرەکەیمانە.

یوه‌م؛ چالاکیی هامڕا زیلانێ، کە وەختێوەنە جمیەرەکەما ڕووبەڕوو ئاستەنگی و هجوومێوی وەرفراوانی بییەبێوە، بە سەرکەوتەیی کریا، بی بە سەرەورداێوی تاکتیکی و ڕێبازێوی تازە. دمایی سەروو بنەماو ئا ڕێبازەیە یەکینەی تایبەت وەش کریا و بی بە خەتەو کۆشیای.

دووەم: ٦وو ئایارو ١٩٩٦ هجووم کریا سەروو سەرۆک ئاپۆی. دوژمن گەرەکش بێ ڕابەرایەتیما تیرۆر بکەرۆ. چالاکیی هامڕا زیلانێچ سەرەوردای و هەڵوێستێوی جیددی بێ، وەراوەروو ئی پیلانێ. بە مانێوی تەرە ئی چالاکییە ئا ڕاسییەشە ئاشکرا کەرد، کە ئینسان مشۆم وێش فیدایی بکەرۆ و حەرهەرمانێوە بکەرۆ پەی پارێزنای ڕابەر ئاپۆی. ڕاسیینە هامڕا زیلانە نامێوەنە ماچۆ: ئەگەر چێوێوی بەنرختەر جە ژیوایم بیێ بەخشێناش. پی چالاکییە ئی ڕاسییەشە ئاشکرا کەرد. بەکوڵی جە وینای ئایدیۆلۆژییوە، هامڕا زیلانە نوێنەرایەتیی ڕۆحی فیداییبییەی مکەرۆ، هامڕا زیلانە پا یاواینەیە کە "پێویسا ئینسان پەی پارێزنای ڕابەر ئاپۆی و جمیەرەکەی، گرد چێوێ فەدا بکەرۆ". هامڕا زیلانە پێسە چەنی هامڕایاو زیندانی پەی ئازادی و سەرکەوتەی پەکەکەی وێشا فیدا کەرد، ئادیچ پەی ڕابەرایەتی و پەکەکەی پێسەو دەستکەوتوو گەلوو کوردی وێش فیدایی کەرد.

یەرەم لایەنی گرنگ ئانەنە؛ ئی چالاکییە سوپاو ژەناش قەوەتە کەردە، بەتایبەتی ئا چالاکییەو هامڕا زیلانێ پێسەو ژنێوی ئازادیوازەو کوردی کەردش، هێزش بە گردوو هامڕایاما بەخشا. دمایی وردە وردە تەشەنەش کەرد و بی بە هێزێوە پەی گردوو گلێرگەی و وەڵا بییۆ. ئی چالاکییە ئانەش ڕۆشن کەردۆ، کە ژەنی چندە متاوۆ بەئیرادەێ و قەوەتە و ئازێ بۆ هەمان وەختەنە متاوۆ بەرزتەرین ئاستەنە، سەرمەشقێوی گەورێ بۆ. هامڕا زیلانە ئیلهامبەخشە، پاڵنەرەو ڕاش هەموارە کەردە تا ژەنی بلا دلێ سوپێوە. وەڵێ ئادێنە ژەنی مدرامانشا کەردەبێ، پەی نموونەی مدرامانوو هامڕا ساکینە جانسزێ زیندانەنە و چالاکیی هامڕا بریتانێ و مدرامانوو فرەو هامڕایای تەری، بەڵام چالاکییەکەو هامڕا زیلانێ پێسەو چالاکیێوی ڕێکوپێکی وەختێوی فرە گرنگەنە کریا و ڕاش وەردەموو ژەناو کوردینە کەردۆ.

چی مانگێە ڕووەدایێ فرێ ڕووەشا دا. ئەوەڵ جە ٣ێ حوزەیرانینە، قەیوم پەی شارەوانیی جۆلەمێرگی نریارە، کە وەراوەرشنە مدرامانی گردین کریا و ئی مدرامانیچە تا ئیساتێ بەردەواما. دمایی جە ٢٠و حوزەیرانینە ئایرێوی گەورە کەوتۆ چندین هاموەڵاتێ مەردێ. حکومەت هیچ نەلا دەموو کوشنایوە ئایرەکەیوە، گەل بە ئیمکاناتوو وێشاوە ئایرەکەشا کوشناوە، ڕێبازوو حکومەتی چی ڕووەدایانە چەنی بونیاوە؟

ئەوەڵ بەڕێزۆ یادوو گردوو ئا کەسا مکەرمێوە، کە ڕووەدای چنار و شەمڕەخینە مەردێ و ڕەحمەتەو خودایشا وەنەبۆ. هەرپاسە پەرسە و سەرەوەشیی وێما ئاراستەو سەرجەموو ئەنداماو بنەیانەی و کەسوکاری و گەلوو کوردستانی مکەرمێ، جگە چانەیچ هەڵای باروو بریندارا خاس نییەن. هومێدوو خاسبییەیوەیشا پەی موازوو.

جە حەر ڕووەداێوەنە کە لە کوردستانەنە ڕووە مدۆ، گرد جارێ تەنیا یەک چێو پەی خەڵکی بەرمگنۆنە، ئادیچ سیاسەتوو ئینکاری و دلێنەبەردەین، یانێ سیاسەتوو کۆکوشیی حکومەتوو تورکین. ئینسان بەڕاسی گردوو ڕووەایەکانە ئی ڕاسییە موینۆ، پەی نموونەی سەبارەت بە قەیومەکا هەمان چێوا. گەلەکەما  ملۆ سەروو سندوقەکاو دەنگدای، دەنگ مدۆنە، نوێنەروو وێش هورمچنۆ، دمایی بە نامێ قەیومیوە دەسش ملەرە مگێرا. پەوکای قەیوم ددان بە ئیرادەو گەلوو کوردیرە نمەنیۆ، ئینەیچە پاشێلکەردەی ئیرادەو گەلەکەیمانە. چێگەنە دیما، پێسە ٣ێ حوزەیرانینە شاروو جۆلەمێرگینە کەردشا، پێویسا کاردایوەکێ قەوەتتەرێ بانە. بە مانێوی تەرە وەراوەروو پاشێلکەردەی ئیرادەیمانە بێدەنگێ نەبیمێ. هەرکەسێو کە کەرامەت و ساعیب کەسایەتی بۆ، مشۆم بواچۆ منیچ ئینسانوو سەروو ئی خاکەینا، نمەبۆ وەردەموو ئا سیاسەتەینە، کە ئیرادەیم مچەوسنۆوە بێدەنگ بوو. ئینسانبییەی چێگەوە سەرچەمە مگێرۆ. ئەگەر بێدەنگ بی و چەمش چەنە قووجنی، ئەی ئینسانبییەیت کوا؟ بە کوڵی پێویسا گردوو دیموکرات و وەڵاتپارێزناو تورکیای کوردستانۆ دژوو ئی سیاسەتەیە بمدراوە، ئی سیاسەتە بنەڕەتەنە سیاسەتێوی بەڕبەڕیین. چی وێرەگانە ورچنیەی مکریۆ و دماو ورچنیەی قەیومێو منیۆرە. ئینە چێشا؟ سەبەبوو ئینەیەسیاسەتوو کۆکوشیین کوردستانەنە. ئی حکومەتە گەرەکش نییەن گەلوو کوردی  هیچ لاێوەنە ئیرادەش بۆ. ئەها وەرنیشتوو کوردستانینە ورچنیەی وێمانە مکریۆ. چاگە گەل گەرەکشانە سەرۆک شارەوانی هامبەش هوربچنانە، بەڵام حکومەتوو تورکی دژایەتییش مکەرۆ؛ چی؟ چونکوم گەرەکشا نییەن کورد ئیرادەو وێش بۆش. تەنانەت سەروو مافوو فێربییەی زوانی کوردیوە یابانەنە ناڕەزایەتییشا وەراوەروو یابانیوە بەروستەن! ئینێ حکومەتێوی چانێنێ. ئادێ تەنیا سیاسەتوو ئینکاری و دلێنەبەردەی نمەکەران، بەڵکوم گەرەکشانە کۆکوشیێوی تەمام سەروو گەلوو کوردیرە بسەپنا.

ئەها ڕۆڵەو کوردی بە زرەپۆش جادەکانە مشێلا، ئەها ئەدا مەقبولە ئۆزەرەی ٨٣ ساڵە و فرەو ئەدایا تەریچ  مگێرانە. ڕاسیینە ئا ئەدێ نەوەشێ و پیرێنێ، بەڵام مگێرانەشا و موزانێشا زیندانۆ. هەرپاسە چکۆو جیهانینە سیستمێوی پێسەو سیستموو ئیمرالیینە هەن، کە باسما کەرد؟ چەنی متاویۆ دیایێوی چانە وەراوەروو ڕابەروو گەلوو کوردینە مکریۆ؟ بەڵام بۆنەو سیاسەوو کۆکوشییوه، حکومەتوو تورکی ئی ڕێبازەش گێرتەنرە وەر، ئینە بەڕبەڕییەتا. پاشێلکەردەی مافەکاو ئینسانی و یاسێن، بەڵام ئارۆ حکومەتوو تورکیای ئی هەرمانا دژوو گەلوو کوردی مکەرۆ.

ئەگەر ئی ئاویرە سپارتا قۆنیانە کەوتێوە، حکومەتوو تورکیای چێش کەرێ؟ ئایا یەک وەختەنە گردوو سەیارە و هێلیکۆپتەر و فڕۆکەکاش نەکیانێ پەی وای؟ ئایا ئا شەوە وەزیرەکێش نەلێنێ یاگێ ئاویرەکەی؟ یانێ خاسا چی  نەلێ پەی چناری و شەمڕەخی؟ چونکوم کوردێنێ؟ جە دیای ئادیشاوە کورد بەهایێوی چانەش نییەن. ئایا  ڕاسیینە وێشا ئایر وەنەو دارسانەکاو کوردستانی وەرنمەدانێ؟ بەڵام تورکیانە هەمیشە فڕۆکێ و هەلیکۆپتەرێ و هەزاران کەرەستێ ئینێ هەرمانەنە پەی ئەوەکوشنای ئاویرەکا. بەکوڵی دوولایەنە مامەڵە چەنی گەلوو کوردی مکەرا. ئی دووە پیمەرێ نەک حەر دژوو گەلوو کوردی، بەڵکوم دژوو خاکوو کوردستانی، دژوو دارستانەکاو کوردستانی، دژوو باخی و دەشتەکاو گەلوو کوردی، دژوو گردوو ئا چێوانە، کە پەیوەندییشا بە کوردیوە هەن و میاوناش یاگێ.  

بابەتێوی تەر ئانەنە کە ئی ڕووەدایێ بیێ بە کۆکوشی، کۆمپانیایێوە هەن بە نامێ DEDAŞ. حکومەتو ئاکەپە-مەهەپەی ئی کۆمپانیاشە کەردەن بە کێشە پەی گەلوو کوردی و ئی کۆمپانیا بە مانێوە ڕاستەرە گەمە بە گەلوو کوردی مکەرۆ، ئارۆ کارەبا چێوێوی ئاساییە نییەنە. ئینسانەکێ ژیوایشا بە کارەبێو بەرا سەر. ئەگەر کارەبا نەبۆ ئاوی نییەنە. ئەگەر ئاوی نەبۆ نە بەروبووم و نە باخچە نییەنێ. چی سەردەمەنە کە پیشەسازیی ف کەوتەن وەڵێ، ژیوای تا ڕاددیوە وابەسەو کارەبێن. بەڵام کارەباشا سەر بڕا و دمایی پەیشا ور مکەراوە، ماچا "زەڕت نەدان" و بڕاش. پیسە گەمە  بە گلێرگەو ئێمەوە مکەرا. دماو ئانەیە کە ڕۆشن بییۆ، کە هیچ چێوشا وەبەر ناردەن و تەنیا بە بەکارئاردەی خەڵکی زەڕشا دەسکەوتەن. ئادێ ٤٠ ساڵێ چیوەڵتەر ئا سیستموو عەمووداشا نیانرە کە دارێنێ. بەکوڵی ئایرەکەشا ورگیسنا، کە ئینەیچە کۆکوشییا.

هەرپاسە پارێزگار پەی وە، گێریکەردەی چەنەشا بانگەشەو ئانەیە مکەرۆ، کە ئایرەکە بۆنەو سۆتەی سمەرا و پووشیوە بییەن...

ئی گردوو پارێزگارا، پارێزگارێ ئەرەگیرکاریینێ، هەرمانەشا وەرگێریین جە حکوموتی و پاڵپەشتیی حکومەتین دژوو گەلی، ئایا تەنیا پەی ئایرەکەی پاسە ماچا؟ حەر لاێوەنە دەگانشینێوە بکوشیۆ،ماچا ئێمە چا ئۆپەراسیۆنما کەرد، ئەندامێوی پەکەکەی کوشیا، خاسا ئینە ڕاسا؟ ڕۆڵەکاما جادەکانە زرەپۆش  مکەرانە چێرۆ و دمایی ماچا "ڕووەدای هامۆشۆی ڕووەش دێنە، بە مانێوی تەرە ئی پارێزگارێ بە نەرمکەردەیۆ گرد چیوی پەی حکومەتی هەرمانە مکەرا. بەتایبەتی  گردوو پارێزگارەکاو کوردستانی کەسێ ورچنیێ تایبەتێنێ. پەوکای ئا جۆرە قسێ زانابییەی و بە هەماهەنگییوە مدانێ. بەڵام ئیتر نمەتاوانێ ئی ڕوودایە ئینکار بکەرانە. فرەو  ڕێکوستەیەکا ئەوەکۆڵیایشا کەردەن و وەڵاشا کەردۆ و ئەرەیاوناشا، کە ئایرەکە بۆنەو عەمووداو کارەبێوە بییەن. خەڵکوو مەنتێقەکەی ڕاسیینە بە چەمێ وێشا ئینەشا دییەن. بەکوڵی سیستموو داگیرکاری کوردستانەنە ئینەش خوڵقنا.

 ساڵەو ١٩٣٤ وەزیرێوە بە نامێ مەحموود ئەسەد بۆزکورتی بڕێ ڕەستێ پێسە، "تورک چی وەڵاتەنە ئاغان و گەلێ تەرێ مشۆم خزمەتوو تورکی بکەرا" بەکارئاردەن. ساڵانێوە ویەردەن، بەڵام حکومەت هەڵای ئی سیاسەتەشە نەفاڕان. ڕەنگا ماوە ماوە زوانی نەرم بەکاربارا. ماچا "کورد واڵە و براو ئێمەن" و هتد، بەڵام ئینە گردش ڕاس نییا. ئادێ گەرەکشانە کوردی دلێنە بەرا. هەوڵێ مدانێ کورد جە حیچ پارچێوی کوردستانینە هێزدار، پلەدار و بەئیرادە نەبۆ. سیاسەتشا سەروو ئی بنەمێوە مەرزنانرە، تا ئا سیاسەتا نەفاڕا ئی سیاسەتە دووەلایەنە بەردەوام مبۆ. حەر وەروو ئینەیە گردوو ناوەندەکاو ئازادیوازینە و حەرکەسێوە کە دژوو سیاسەتوو کۆکوشی بۆ، چە کورد بۆ، تورک بۆ، عەرەب بۆ، فارس بۆ یان ئاشووری، نمەبۆ وەراوەروو ئی سیاسەتاو  دەوڵەتوو تورکینە بێدەنگ بۆ، بەڵکوم مشۆم دەس بە کۆشیای بکەرۆ.

ئێمە پێسەو گەلوو کورد پێویسا بکۆشیەیمێ، مشۆم بزانمێ ئەگەر چوارچوەو جەنگوو گەلی شۆڕشگێڵنینە نەکۆشیەیمێ، ئی سیاسەتە نمەفاڕیۆ. بەڵام موینی بڕێ کەسێ هەنی کە گەرەکشانە وێشا پێسەو ڕۆشنویری و ئاکادیمیستی و کەسی شارەزای نیشانە بدانە و بێ ئانەیە ئی ڕاسییا وەرەچەم بگێرانە مشۆم چەک بنیارە و هتد. ئانێ یا نوێنەرێ ئایدیۆلۆژیێ و کۆمەڵایەتیێنێ. یا کەسانێوەنێ هیچ جە ڕاسیی دەوڵەتوو تورکی نمەزانانە. سیاسەتوو دەوڵەتوو تورکی ئانەنە گەلوو کوردی بەرۆ. ئایا بە دەسی بەتاڵ دژوو کۆکوشی مکریۆ بمردیوە؟ ئایا قەت ئاد سیاسەتەکێش مفاڕیانە؟ نا بەڵکوم ئاد ڕا نمەدۆ. ئێمە تەنیا وەختێ متاومێ پاشەکشە بە سیاسەتەکاش بکەرمێ، کە بە گرد مانێوە جەنگ بکەرمێ. ئەها؛ نمەواچوو گرد چێو چەک و جەنگا. بەڵام پێویسا خەتێوی کۆشیای بمجیۆرە، کە مەودایفراوانە جە کۆشیای چەکدارییوە گێرە تا کۆشیای گردوو بوارەکانە بگێرۆ وێ. ئێمە ئانەیە بە جەنگوو گەلی شۆڕشگێڵنی نامێ منیەیمێ، مشۆم بەدروسی جە جەنگو گەلی شۆڕشگێڵنیی بیاومێنە. کۆشیای کۆمەڵایەتی و جمیەروو ئەرەپڕای ئارۆو گەلەکەیما ئینا چوارچوەو ئی جەنگیەنە.

دەوڵەتوو تورکی ئارۆ متاوۆ بە دووێ قۆناغێ دەسبەرداروو سیاسەتوو ئیساتێش بۆنە. یوەم: ئەگەر ئێمە شکسشا پنە بارمێ، ئا وەخت دەسبەردارێ سیاسەتوو کۆکوشیی مبانێ. دووەم: ئەگەر بیاوانە  کە نمەتاوانێ شکسمان پنە بارا، یانێ ئەگەر بیاوانە، کە ئێمە پێسەو گەلوو کوردی و جمیەروو ئازادیی نەدۆڕیێنمێ و بەردەوام ڕووبەڕووێش بیمێو، ئانە مومکینا دەسبەردارو سیاسەتەکاشا با. تەنیا سەروو ئی بنەمێوە، پێسە گرد جارێو کە باسما کەردەن، متاومێ سەروو بنەماو یەکسانی بژیومێ. ئەگەر نا کەس نمەتاوۆ چەنی ئی ئی عەقڵیەتەیە بژیوۆ. ئینە ئیساتێوە چێوێ ڕۆشنا. پەوکای مشۆم گرد لاێوە، حەر جۆرە هەوڵێوە بەکاربارانە پەی لابەردەی یا مدرنای ئی سیاسەتەیە. ئێمە بە ماڕایشا و سەلەمنای نەدۆڕیا وێما سەروو بنەماو قەوەتکەردەی کۆشیای چوارچوەو جەنگوو گەلی شۆڕشگێڵنینە، دمایی بە سیاسەتوو کۆکوشی مارمێ.