شۆڕشوو وەرنیشتی بە سەرمەشقایەتی ژەنا ورچەرخیا پەی بۆ یۆگێرتەی و ڕاوەبەریی دیموکراتیکی، کە ئەتنیکی جیاواز و شناسنامەی جیاوازی پێسەو کورد، عەرەب، ئەرمەنی، ئاشووری-سوریانی، چەرکەز، تورکمان، موسڵمان، مەسیحی، ئێزیدی، سونی و عەلەوی پێک مێ. شۆرشوو وەرنیشتینە کە ژەنی پەی شۆڕشی قوربانی فرەشا دا، ژەنی گرد ڕووێوە وێشا ڕێک وستەن و جە وێڕێکوستەی وێشانە بەردەوامێنێ.

بەشەو دووەموو دۆسیەکەیما پێوەسەن بە مژارەکا پێسەو یاساو ژەنا، یاساو خێزانی، چاند، وەرزش و ڕێکوستەی ژەنا.

یۆ جە هەنگامە سەرەتایی و فرە سەختەکا یاساو ژەنانە

ژەنی جە شۆڕشوو ژەنانە گرد ڕووێوە بە شێوێوی فرە چالاک دەورشا ورگێرت و کۆشیای یەکسانیی جێندەریی کۆمەڵایەتی و ئازادیینە هەنگامەی گرنگەشا نیا، مەیدانی سیاسیینە بەچالاکانە یاگێ وێشا کەردۆ و وێشا هەرمانەکاو وێشا  بونیاتێ نیێ و ئازادیی ئابووریی وێشا بەدەس ئارد، جە پەرەوەردەبییەینە بیێبە داراو مافوو یەکسانی و گردوو بەشەکاو گلێرگەینە بە شێوێوی ئازاد جە چالاکییە چاندی و ئاینییەکانە یاگێ وێشا کەردۆ. دەوروو ئەرەمەرزنای یانەو ژەنێ، کە پێوەسا بە خەباتەکاو کۆنگرەو ستاریوە پەی هەوەڵ جاری ٨وو ئازارو ٢٠١١ینە قامیشلۆنە ئەرەمەرزیا، جە بەیئاردەی ئی دەستکەوتانە گرنگەن. یاساو ژەنا، کە ٢٧و کانوونوو یوەموو٢٠١٤ینە بە سەرمەشقایەتیی کۆنگرەو ستاری بەرشی و ٢٦ خاڵانە پێک ئامان و گردوو مافەکاو ژەنا مپارێزنۆ. پێسە ئەوەڵ هەنگامی کە مافوو ژەنا مپارێزنۆ نریا.

پەی بنەیانێوی دیموکراتیکی یاساو بنەیانەی

چەنییاساو خێزانی سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە هەنگامێوی گرنگە جە بابەتەکاشنە پێسەو پتەوکەردەی پێکئاماو بنەیانەی و پارێزنای مافوو تاکوو بنەیانەکا نریا. یاسای ئاماژەپەنەکریێ کاریگەریی ئەرێییش گلێرگەنە وەش کەرد، و پەیوەندیی دلێی خێزانەکاش خاستەر کەرد. چەنی یاساو خێزانی، مافە مەدەنییەکێ مسۆگەرێ کریێ، فرەژەنی و هامسەرگیریی زارۆڵا قەدەغە کریا، سزاو تندوتیژیی خێزانیی زیادە کریا، ڕاوشۆنی گرنگ پەی پارێزنای ژەنا و گیریارە وەر. جگە چانەیچە دەستکاریی تازە جە پەرسەکاو پێسەو جیابییەیوەی و هامسەرگیریینە کریا و چەنی ئانەیچە ئامانجوو ڕاوەبەردەی پەیوەندییە خێزانییەکا بەدادپەروەرانەتەر بی بە یاساو خێزانی جە ٤٦ خاڵانە چێروو ٦ نامونیشانانە.

ئەنجومەنوو دادپەروەریی ژەناو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریای

کۆنفرانسوو دادوەریی ژەنانە، کە ساڵەو ٢٠١٦ینە بەسیا، ئەنجومەنوو دادپەروەریی ژەنا ئەرەیاونیا. ژەنی پەی دەسوستەی دادپەروەری و یەکسانی و دیموکراسی پێوەس بە یاساکا و وەڵابییەوەی ڕێکوستەی قەرارێوی چینەشا دا.  ئەنجومەنوو دادپەروەریی ژەنا، ١٦و مژداروو ٢٠١٨ینە شاروو ڕمێلانینە بە بەشداربییەی ٣٥٠ ئەنداما و نوێنەراو ئەرەمەرزیایەکا ئەرەمەرزیا. ئەنجومەنوو دادپەروەریی کۆمەڵایەتیی ژەناو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریای جە چوار بەشا پێسەو؛ یانەو ژەنا، دیوانوو دادپەروەری، کۆمیتەو سازیای و ئەکادیمیای درووس بییەن. ژەنی دلێ دادپەرەوەریی کۆمەڵایەتیینە بە شێوێوی ڕەسەن وێش ڕێک موزۆنە مکەرۆ یان دلێ دادپەروەریی کۆمەڵایەتیینە داراو نوێنەرایەتیی یەکسانینە.

دژوو قڕکەردەی کلتوری چاندی و هونەری: مانگەی ئاڵتوونەینە

تەڤگەروو چاندی و هونەری مانگەی ئاڵتوونەینەو مانگەو ژەنا، حەقیقەتوو ژەنا و پارێزنایشا تارێخەنە ڕۆشن مکەرۆوە. پینەیوە سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریاینە، کەسێ سوریایێ ویروباوڕدارێ و چاندێ جیاوازێ و زوانێ جیاوازێش جە یۆی جەمێ کەردێوە و بە هاندای ئازادیی ژەنا و چاندی کۆمەڵایەتی کۆمیناڵی بەرەو ڕێبازی هونەری. تەڤگەروو ژەناو چاندی و هونەروو مانگەی ئاڵتوونەینێ خۆی سپارا بە تەڤگەروو چاندوو کەمانەی ئاڵتوونەینی، ساڵەو ٢٠١٦ینە قامیشلۆنە ڕێک وزیا. نامێ مانگەی ئاڵتوونەینێ بە قەراروو کۆنفرانسی ساڵەو ٢٠٢٠ینە دریا. تەڤگەری نامێبریا جە ٧ کانتۆنانە هەن و چندین چالاکیێ هونەریێ پێسەو مۆسیقای و ئامرازەکاش، شانۆ، فۆلکلۆر و ڕسمکێشتەی مکەرۆ.

سەرمەشقایەتی وەرزشەنە

تارێخوو وەرزشوو کوڕاو وەرنیشت مگێڵۆوە پەی ساڵەو ١٩٨٣، کە سەروو  ئاستوو دەگا و شارەکانە وەرزشەکێ کریێنێ، گۆڵانی یووە چا کێڵا بێ جە کێڵە حەرە وەروەڵایەکا. چا سەردەمەنە ژەنی هیچ بەشداریێوەشا چا وەرزشانە نەبێ. چەنی دروستبییەی شۆڕشوو وەرنیشتی ژەنی جە وێڕێکوستەی وەرزشینە یاگێ وێشا کەردۆ و ساڵەو ٢٠١٤ینە پەرەشا بە توانا وەرزشییەکاو وێشا دا. وەرزشوانێ  ژەنی چێروو سەرپەرشتیی یۆبییەی وەرزشوو سەرنیشت و وەرکەوتوو سوریایەنە وێشا ڕێک وست و وەرزشە کۆمەڵییەکاو گۆڵانی، باسکە و بالەینە، جە وەرزشە کەسییەکاو پێسەو وەک کاراتی، پاسکیلسواری، ڕەمای و تێنس...هتد یاگێ وێشا کەرۆ. تیپە وەرزشییەکاو پێسەو تیپوو وەرزشوو پەیمانی، واشۆکانی، ڤەدەنگی هەرێمی جزیرەینە، تیپوو وەرزشوو نەسرینێ، تەبقا کۆبانێنە و ڕەقەیچەنە تیپوو وەرزشوو ئەل فوراتی ئەرەمەرزنیا.  

ئابووریی کۆمیناڵی

ژەنی چەنی وەڵێکەوتەی شۆڕشوو وەرنیشت مەیدانی ئابووریینە دا هەرمانەنە ڕاو وێشا کەردۆ و مەیدانە ئابوورییەکەنە دەوری کاریگەرشا گێڵنا. ژەنی جە چندین بواری ئابووریینە پیشەسازی و کشتوکاڵی، قوماش و واردەینە بەشدارییشا کەردەن. ئا ژەنێ جە بواروو ئابووریی ژەنانە هەرمانەشا کەرێنە، جە ساڵەو ٢٠١٥ینە کۆمیتەی ئابوورییشا ئەرەمەرزنا. لەقوو ئابووریی کە پەی جاروو ئەوەڵی کانتۆنوو جزیرەینە وێش ڕێک وست،ئیساتێنە ٧ کانتۆنێنە فاڕیان پەی مۆدی. ئا ژەنێ بواروو ئابووریی ژەنانە هەرمانەشا کەردێنە، ساڵەو ٢٠١٥ینە کۆمیتەی ئابوورییشا ئەرەمەرزنا. لەقوو ئابووری، کە پەی جاروو یوەمی کانتۆنوو جزیرەینە وێش ڕێک وست، ئیساتێنە جە ٧ کانتۆنێنە فاڕیان پەی مۆدێلێوی ئابووری سەربەوێ و خزمەت مکەرۆ.