پارتی دیموکراتی كوردستان (پەدەکە) بە سەرۆکایەتیی بنەماڵەی بارزانی لە ساڵی ١٩٧٥ بە دواوە گەورەترین زیانیان بە کۆمەڵگەی ئێزدی گەیاندووە. خیانەتی پارتی لە ئێزدییەکان بە شەهیدکردنی شێخ حوسێن کوڕی بابەشێخی ئێزدییەکان دەستیپێکرد.
پارتی دیموکراتی كوردستان (پەدەکە) شێخ حوسێنی كوڕی بابە شێخی ئێزیدیەكانی كوشت. شەهیدكردنی شێخ حوسێن لەكاتێكدا بوو خۆی و هەڤاڵانی دەیانەویست دوای ئاشبەتاڵی ١٩٧٥ شۆڕش هەڵگیرسێننەوە و پلانی راگواستنی گوندە ئێزدییەکان لە لایەن رژێمی بەعسەوە پووچەڵ بکەنەوە.
سەركردایەتیی قیادە موەقەتە لەجیاتی ئەوەی پشتیوانییان بكات كەوتە دژایەتیان و هەرچیەكی لە دەستهات ئەنجامیاندا بۆ لەناوبردنی رۆڵە تێکۆشەرە ئێزدییەکانی ئەو سەردەمە.
شێخ حوسێن کوڕی بابە شێخ بوو و بەپێی تەریقەتی ئێزدایەتی بابە شێخ کەسی دووەمی کۆمەڵگەى ئێزدییە و لە دوای ئەویش میر دێت، بۆیە شێخ حوسێن کاریگەرییەکی زۆر لەسەر کۆمەڵگەى ئێزدی هەبوو، بەڵام پارتی بە کوشتنی شێخ حوسێن هەوڵیدا ئێزدییەکان لە ناسنامە و کولتوری خۆیان و وەک بەشێک لە کۆمەڵگەى کوردستان لە بزووتنەوەى ئازادی و رزگاریی کورد دوور بخاتەوە. پارتی ئەو هاووڵاتییە ئێزدییانەى دەکردە ئامانج، کە دەیانخواست بەشداری بزووتنەوەى ئازادیی کوردستان بن و شانبەشانی هاونەتەوەکانی خۆیان لە دژی داگیرکەری و نادادی تێبکۆشن.
شێخ حوسێن دوای رێککەوتننامە جەزایری ساڵی ١٩٧٥ لەگەڵ مام جەلال تاڵەبانی دا بوو، یەكێك بوو لەو کەسانە، کە هەر لە ساتی دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیدا رۆڵی لە ئاستی یەکێک لە دامەزرێنەرانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان (یەنەكە)دا هەبوو، بەڵام بە ماوەیەکی کەم لە دوای دەستپێکردنەوەى شۆڕشی نوێ لە باشووری کوردستان لە كارەساتی هەكاری كەوتنە كەمینی چەكدارەكانی قیادە موەقەتە و بەپێچەوانەی نەریتی كوردی، بە دیلی و بەچەكی مەزن كوشتیان.
مام جەلال: "شێخ حسێنی بابەشێخ تەئسیرێكی زۆری هەبوو لەسەر ئێزدییەكان"
شێخ حوسێن بابە شێخ كوڕی بابەشێخی ئێزیدیان، سەركردەی كوردانی ئێزیدی بوو، شۆڕشگێڕی دوای ئاشبەتاڵی شۆڕشی ئەیلول و لە دامەزراندنی یەنەكە پەیوەندییكرد بەشۆڕشی نوێ و ئەندامی سەركردایەتیی یەكێتی بوو. لە دایكبووی ساڵی ١٩٤١ی گوندی شێخان و لە بنەماڵەیەكی ئایین پەروەرو ناسراوی ئێزیدییەكانی شێخانە.
مام جەلال لەكتێبی دیداری تەمەندا لەسەر كەسایەتیی شەهید حسێن بابە شێخ بەمشێوەیە دەدوێ: "شێخ حسێنی بابە شێخ كە بەڕەئی من ڕۆڵەیەكی هەڵكەوتوی میللەتی كورد بوو، زۆر بەداخەوە كە شەهید بوو، كە شەهید بوونی خەسارەتێك بوو كە بەر میللەتی كورد كەوت.
ئەو لەو ئێزدیانە بو، باوەڕی بەوە هەبو كە ئێزدی كوردن و دەبێ لە كوردایەتیدا بەشداربن، كوڕی بابەشێخ بوو، بابەشێخ بە تەریقەی دینی دووەم كەسە لەناو ئێزدییەكاندا، لەدوای میر ئەودێت، لەبەر ئەوە تەئسیرێكی زۆری هەبوو لەسەر ئێزدییەكانی سوریا و توركیا و عێراق و سۆڤیەت.
نەوشیروان مستەفاش دەڵێت: "شێخ حسین خوێندەوارێكی رۆشنبیر و سیاسییەكی كوردپەروەر، نەجیب و كوڕی بابەشێخ بوو"، لەناو یەزیدیەكان دا (میر) خاوەنی دەسەڵاتی دنیایی و (بابە شێخ) خاوەنی دەسەڵاتی دینییە. لەمەسەلە دینیەكاندا بابەشێخ فتوا ئەدا و راست و ناڕاست جیا ئەكاتەە، تەنانەت ئەتوانێ ئێزدی لەدین دەربكا.
”باوەڕی بەوە هەبو كە ئێزدی كوردن و دەبێ لە كوردایەتیدا بەشداربن"
بەو پێیەی ئێزدییەكان چ وەك كورد و چ وەك یەزیدی هەمیشە لە سایەی رژێمە یەك لەدوا یەكەكانی عیراقەوە لەژێر هەڕەشەی تواندنەوە و لەناوبردندا بوون، شێخ حسێنی بابەشێخ وەك رۆشنبیرێكی دەڤەری شێخان لە نزیكەوە ئاگاداری ئەو دۆخە نالەبارەی كوردانی ئێزدی بوو، هەر بۆیە هەمیشە لە ریزەكانی كوردایەتیدا بەرەنگاری ئەو سیاسەتە دەبوویەوە.
ژیانی سیاسیی لە پەنجاكانی سەدەی رابردوو دەستپێدەكات، كاتێك خوێندكاری ناوەندی و ئەندامی یەكێتیی قوتابیانی كوردستان بوو، زۆری نەبرد لە بواری خەباتی خوێندكاراندا كادرێكی بەتوانا و لێوەشاوەی لێ دروست بوو.
ساڵی ١٩٧٥ ئاوارەی ئێران بوو، ماوەیەك لەوێ مایەوە، پاش دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان (یەنەکە) و دوای كەمتر لە سێ مانگ لە هەرەسهێنانی شۆڕش، ئێرانی بەجێهێشت و خۆی گەیاندە سوریا و پەیوەندیی بە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانەوە كرد.
لەو ماوەیەی كە لە سوریا بووە، بەشداربووە لە دابینكردنی پێداویستییە لۆجستییەكانی دەستپێكردنەوەی خەباتی چەكداری و ئامادەكردنی ئەو یەكە چەكدارانەی كە بۆ جاڕدانی شۆڕش بۆ بادینان دەنێردرانەوە.
بەهاری ١٩٧٧ بەهێزێكەوە بەرەو بادینان بەڕێكەوت، بەڵام لەناوچەی گۆیی لەنێوان ئولودەرە و زاخۆ، هێزەكانی سەرکردایەتیی كاتیی پارتی (قیادە موەقەتە) تەنگیان پێهەڵچنی و هەوڵی پاكتاوكردنی هێزەكەیاندا.
مام جەلال لەسەر كەسایەتیی شێخ حسێن دەڵێت: وەكو ئینسان پیاوێكی جوامێر و دلێر و بەڕەوشت و ساحێب شەخسیەتێكی گەورە و بێ فڕوفێڵ، ساغڵەمبو".
رێكکەوتننامەی مام جەلال و بارزانی لە شام
مەسعود بارزانی، هاتە شام و لەوێ لە ١ مارتی ١٩٩٧ دا ڕێكکەوتنێكی سێ قۆڵییان ئیمزاكرد، لەنێوان مام جەلال و مەسعود بارزانی و (باقر یاسین) بەناوی قیادەی قوتری عێراقی حیزبی بەعسی عەرەبی ئیشتراكییەوە.
لەو ڕێكەکوتنامەیەدا هاتبو، شەڕی یەكتر نەكەن و هاوكاری یەكتر بكەن، یەكێتی بە چەك یارمەتی قیادە موەقەتەی بنەماڵەی بارزانی بدات، ئەوانیش (واتە بنەماڵەی بارزانی) لەو پارە زۆرەی شۆڕشی كوردستان كە لایانبوو، هەندێك هاوكاری بۆ یەكێتی دابین بكەن بۆ یارمەتیدانی شۆڕش. ئەوەبو یەكێتی لەسەرەتادا ٥٠ كڵاشینكۆفی دانێ، كۆمەڵێك تەقەمەنیی دانێ و لە قامیشلیەوە بۆیان ناردن.
هەروەها مام جەلال لەگەڵ مەسعودبارزانی رێککەوت، کە یەكێتی جەماعەتێكی تر بنێرنەوە بۆ بادینان و ئەوان ڕێیان لێ نەگرن.
مام جەلال، شێخ حسێنی بابە شێخی ئێزدی پێشنیازكرد، ببێتە لێپرسراوی ئەو كۆمەڵە، ئەو پیاوێكی لەسەرخۆ و ژیر بوو، مەسعود بارزانی خۆی وتبوی منیش شێخ حسێنم زۆر خۆشدەوێت و لاریم نییە ببێتە لێپرسراوی یەكێتی لەو ناوچەیە و ئەتوانێت لەگەڵ هێزەكانی ئێمەدا بێت.
لەشۆڕشی نوێی باشوردا فەرماندەی ناوچەی بادینان بوو
لەیەكەم كۆبوونەوەی سەركرایەتیی یەكێتیدا پاش گەڕانەوەی مام جەلال بۆ كوردستان، شێخ حوسێن بە ئەندامی سەركردایەتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان (یەنەکە) هەڵبژێردرا و پاش بڕیاردان لەسەر دابەشكردنی كوردستان بەسەر هەشت هەرێمدا، لێپرسراوێتیی هەرێمی بادینانی پێ سپێردرا.
هۆی ئەوەی یەكێتی ئەویان پێشنیازكرد، بۆ ئەوە بوو پێكدادان رونەدات، كەچی دوای ئەوەی مەسعود بارزانی گەڕابووە، هەمو كارەكان پێچەوانە كرانەوە. قیادە موەقەتە بەفەرمانی بنەماڵەی بارزانی لە جیاتی ئەوەی یارمەتی و پارەیان بدەنێ، دەستیانكرد بە پیلانگێڕان و تێكدانی ڕیزەكانی یەكێتی. بەڵێنەكانی خۆیان هیچی بەجێ نەگەیاند و ئەو پارەیەی بەڵێنیان دابوو بیدەنە یەكێتی نەیاندانێ.
لە جیاتی ئەوەی بڕیار بوو یارمەتی یەكێتی بدەن و رێیان نیشان بدەن، ڕێیان لێگرتن و و دوجار كەمینیان بۆ دانان، بۆ ئەوەی ئەو پێشمەرگانەی یەكێتی لەناوبەرن و بیانكوژن، بەڵام ئەوان قارەمانانە و ئازایانە ئەو پیلانەیان پەك خست هەرچەندە ئەو هێزەی یەكێتی نەیان توانی بگەنە بادینان، بەڵام گەیشتبونە لای سێ سنوورەكە.
لەكارەساتی هەكاری بە غەدر شەهیدیانكرد
شۆڕشی نوێی یەنەکە لە سەرەتای دەستپێكردنی خەباتیدا بوو، نیاز و بەرنامەی هەبوو چەند وەجبەیەك چەك و تەقەمەنیی بگاتە دەست و بە فریای پوچەڵكردنەوەی پیلانی راگواستنی گوندەكان بكەوێت لە لایەن رژێمی بەعسەوە، چونكە حكومەتی عیراق بەنیازبوو لەمانگی ٦دا دەست بە جێبەجێكردنی پڕۆسەی راگواستنی گوندەكان بكات.
بەهاری ١٩٧٨ د. خالید و عەلی عەلی عەسكەری و شێخ حسێن بابە شێخ لە گەڵ نزیكەی ٨٠٠ پێشمەرگە بەرەو هەكاری بەڕێكەوتن، بۆ ئەوەی چەك بهێنن بۆ بوژاندنەوەی شۆڕش تا گەلی كورد بە مافە ڕەوا كانی خۆی بگات، چەكەكان لە دەرەوەی وڵات پەیداكرابوون و لەسوریا كۆكرابوونەوە، دەبوو لەوێشەوە بەنهێنی بە خاكی توركیادا بگاتە سەر سنووری عیراق و توركیا، یان لانیكەم بگاتە ناو خاكی توركیا و ئیتر هێزی پێشمەرگە خۆیان بچن وەری بگرن.
بەڵام بەهۆی گەلەكۆمەكێی سەركردایەتی كاتیی پارتی (قیادە موەقەتە) و خێڵەكانی ناوچەی هەكارییەوە ئەنجامی كارەساتی لێكەوتەوە و بووە مایەی لەتووپەتبوونی زۆرینەی هەرە زۆری ئەو هێزەی ئەركی وەرگرتنی چەكەكانی پێسپێردرابوو.
دیارە پێشتر سەركردایەتی كاتی (قیادە موەقەتە) پارتی دیموكراتی كوردستان (پەدەکە) پیلانی دانابوو، كە رووبەڕووی هێزەكە ببێتەوە، بۆ ئەوەش چەكدارە خێڵەكییەكانی ناوچەی هەكاریی باكووری كوردستانیان هاندابوو هێرش بكەنە سەر هێزەكەی یەكێتی.
چەند مەفرەزەی پێشمەرگەكانی یەكێتی لەناوبرد .دواجار كە هێزە سەرەكیەكە گەیشتە سەرسنووری هەرسێ وڵات بە چاوساغی قیادەی موەقەتە لەساڵی ١٩٧٨دا گورزی كەمەرشكێنیان لە هێزی پێشمەرگەدا و دەیانخەنە بۆسەیەكەوە و پاش بەدیلگرتنیان لە رۆژی ٧ی ٧ی ١٩٧٨ سەركردە باڵاكانیان هەریەك لە د خالید، عەلی عەسكەری و حسێن بابە شێخ شەهیدكرد. ئیتر لەساوە ئەو سێ سەركردەیە شوێنبزرن. ئیدریس بارزانی و سامی سنجاری كە ئیمزای هەردووكیان بەسەر فەرمانی گوللەباران كردنیانەوەیە دەڵێن: "مرۆڤی مەزن دەبێت بە چەكی مەزن بكوژرێت" هەربۆیە بەئاڕ بی جی كوشتبوونیانن
كوشتنی كوڕی بابەشێخ، سەرەتای خیانەت لەئێزدییەكان
ئەو فەرمانانەی كە لە مێژوودا لە دژی كۆمەڵگای ئێزدی دراون، كە لە سەردەمە جیاوازەكاندا كۆمەڵگای ئێزیدی هەمیشە رووبەڕووی هێرش و پەلامار و كۆمەڵكوژی بووەتەوە بۆ ئەوەی یان تەسلیم ببێت، یان بتوێنرێتەوە.
بە هۆی پشتیوانی ئێزدیەكان بۆ هێزە كوردیەكان بە تایبەت پارتی دیموکراتی كوردستان (پەدەکە)، كۆمەڵگای ئێزیدی لە لایەن رژێمی بەعسەوە سزا درا و سەدان گوندیان خاپوور کرا و هاووڵاتییەکانی راگوێزران. بەڵام پارتی لە جیاتی ئەوەی پەیوەندییەكانی خۆی لەگەڵ گەلی ئێزدی بەهێز بكات، دژایەتی ئەم گەلە دەكات. بە شەهیدكردنی كوڕی بابەشێخی ئێزدیان ویستیان ئیرادەی ئەم گەلە بشكێنێن.
دوای ئەو رووداوە، بە هەزاران ئێزدی لە بزوتنەوەی كوردی، بە تایبەت پەدەكە دوور كەوتنەوە و لە سەدەی بیستەمدا و تەنانەت بۆ ماوەیەکی زۆریش بەرامبەر بە دۆزی كورد ساردبوونەوە. بەمەش سیاسەتی بە عەرەبكردنی ئێزدیەكان كە رژێمی بەعس دەستیپێكرد، لە ناو بەشێك لە ئێزدیەكاندا كاریگەریی دروستكرد. ئەگەر ئەمڕۆ سیاسەتی تواندنەوە، لە ناو كۆمەڵگاكەماندا كاریگەریی خۆی هەبووە، هۆكارەكەی سیاسەتی بە عەرەبكردنی كۆمەڵگای ئێزدی دەكات لە لایەن رژێمی بەعسەوە و هاوكات بۆ سیاسەتەكانی پەدەكەیە و ئەو خیانەتە دەگەڕێتەوە، كە لە مێژوودا لێی كردوون.
پەدەکە هەر بەوە نەوەستاوە کە پێشەنگی گەلی ئێزدییەکانی شەهید کردووە بگرە دژایەتی خۆی بۆ گەلی ئێزدی بەردەوام پێدەدات لە دوای ئەوەی لە ٣ ئابی ٢٠١٤ لە پلانێکدا پینج هەزار کچ و ژن و منداڵی ئیزدی ڕادەستی داعش کرد و لە ئیستاداشتدا بە پلانێکی نوێ لەگەڵ حکومەتی عێراق هەوڵ دەدات فەرمانێکی تری نوێ بەسەر گەلی ئێزدیدا بهێنێتەوە و رێگا نادات ئێزدییەکان خۆیان بپارێزن و خۆیان خۆیان بەڕێوەببەن و خۆیان هێزی بەرگری و ئاسایش و پەروەردەی خۆیان هەبێت. دژایەتیی پەدەکە بەرامبەر بەکۆمەڵگەى ئێزدی بە پشتیوانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر و میت و عەرەب توندەڕەوە سونەکان دەکرێت. یانی پەدەکە هەموو کات لەسەر خواستی هێزە دەرەکییەکان لە دژی کۆڵگەى ئێزدی وەستاوەتەوە.
ژ.ت
