هامسەرۆکایەتی دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی داواش جە گەلو کوردی، گەلاو تورکیای و تەرەفڎارا دیموکراسی کەرد کە خاوەنداری جە داواکاری زیڼانیا سیاسی بکەرا و دژوو سیستمی گۊشەگیری-ئەشکەنجەی هەڵوێسێوە هامبەش نیشانە بڎا و پەرە بە کۊشېیای یۆگېرتەی بڎا.
هامسەرۆکایەتی دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی جە ئەرەیاۋنێوەنە سڵامش جە چالاکی زینانیا سیاسی جە کوردسان و تورکیانە کەرد، کە جە ٢٧و تشرینی دوەمو ٢٠٢٣ێوە دژوو فشاری فاشیستی، گۊشەگیری و کردەوە پاکتاوکارانەکا ۋێڕاگری مکەرا. کەجەکە ئەرەیاۋناش: "هەڵوێسوو زینانیا سیاسی و ئا پەیامەی بە گلېرگەیش مڎا فرە گرنگا. حەرپۊکەی پێویسا مردایش سەر بکریۆ و چنەش بېیاومېنە. زیڼان ئا مېڎانەنە کە ئاژەو گلېرگەی بە ڕۊشنیی وزۆنە ڕوە. خراپەکا، ستەمکارا، دوژمناو گەلی و بەهاکاو مرۊڤایەتی مەژگوو ۋێشا بە شێوێوە ۋەرچەم جە زینانەکانە نیشانە مڎا، پاسە مکەرا هەستش پنە بکریۆ. ئانۍ زیاتەر ئا ڕاسیە موینا و سات بە سات ئەرەکۊشا، زینانیا سیاسینۍ. ۋەروو ئانەیچ واچە، هەڵوێس و چالاکی زینانیا سیاسی مشۊم جە ڕاسی کۊمەڵایەتی بە جیا نەنریۊرە. واچە، هەڵوێس و چالاکی زینانیا سیاسی ڕوانگە، بڕوا و تامەزرۆیی پەی ئازاڎیی گلێرگەی نیشانە مڎۆ. جە هەمان وەختەنە ئا مدرامانەی زینانیا سیاسی دلۍ هەلومەرجوو زینانینە مکەراش، ماناڎارتەرین جوابا دژوو ستەمی، فاشیزمی و قڕکەردەی".
کەجەکە جە ئەرەیاۋناکەیشەنە داواش جەگەلو کوردی، گەلاو تورکیای و تەرەفڎارا دیموکراسی کەردەن کە خاوەنداری جە داواکاریەکا زینانیا سیاسی بکەرا و جە دژوو سیستموو گۆشەگیری- ئەشکەنجەی هەڵوێسێوە هامبەش نیشانە بڎا و پەرە بە کۊشیای یۆگێرتەی بڎا.
ئەرەیاۋناکەو هامسەرۆکایەتی دەسەی ڕاوەبەری کەجەکەی پی جۆرەنە:
" زینانیا سیاسی جە کوردسان و تورکیانە کەرد، کە جە ٢٧و تشرینی دوەمو ٢٠٢٣ێوە دژوو فشاری فاشیستی، گۊشەگیری و کردەوە پاکتاوکارانەکا ۋێڕاگری مکەرا. جە سەرەتانە بنەیانە زینانیا، هێز و لایەنە خاوەن ۋەرپرسیارییەکۍ پەی پەشتیوانی جە زینانیا سیاسی بە چالاکی جیاجیا حۊڵ مڎا دەنگوو زینانیا بژنەۋیۆ و بکەرانێش بە رۆژەڤ و رای گرڎینی. ئێمە بە رێزۆ سڵام و مبارەکبایی ئاراسەو ئا مدرامانە ماناڎارەیە مکەرمۍ. پا بۆنۆ مدرامانەکە و مدرامانی گەورەو ١٤و تەموزی بە رێز و پنەزانایۆ مارمێوە یاڎ، کە جە وەڵێکەوتەی ئازاڎیی کوردسانی و سەروستەیشەنە دەوری گەورەش گێڵنا. جە کەسایەتی ئا گەشمەرڎا دیموکراسی و شۆڕشینە جارێوەتەر یاڎش مارمېوە، ئێمە جارێوەتەر دەسنیشانش مکەرمۍ، کە کۊشیای ئازاڎیما سەرو خەتەو مدرامانوو گەشمەرڎا بە دڵنیاییوە میاونمۍ بە سەرکەوتەی.
هەڵوێسوو زینانیا سیاسی و ئا پەیامەی کە بە گلېرگەیش میاۋنا فرە گرنگا. حەرپۊکەی پێویسا مردایش سەر بکریۆ و چنەش بیاومێنە. زیڼان ئا مېڎانەنە کە ئاژەو گلېرگەی بە ڕۊشنیی وزۆنە ڕوە. خراپەکا، ستەمکارا، دوژمناو گەلی و بەهاکاو مرۊڤایەتی مەژگوو ۋێشا بە شێوێوە ۋەرچەم جە زینانەکانە نیشانە مڎا، پاسە مکەرا هەستش پنە بکریۆ. ئانۍ زیاتەر ئا ڕاسیە موینا و سات بە سات ئەرەکۊشا، زینانیا سیاسینۍ. ۋەروو ئانەیچ واچە، هەڵوێس و چالاکی زینانیا سیاسی مشۊم جە ڕاسی کۊمەڵایەتی بە جیا نەنریۊرە. واچە، هەڵوێس و چالاکی زینانیا سیاسی ڕوانگە، بڕوا و تامەزرۆیی پەی ئازاڎیی گلێرگەی نیشانە مڎۆ. جە هەمان وەختەنە ئا مدرامانەی زینانیا سیاسی دلۍ هەلومەرجوو زینانینە مکەراش، ماناڎارتەرین جوابا دژوو ستەمی، فاشیزمی و قڕکەردەی.
زینانیا سیاسی بە ئیرادەی پۆڵایینی ۋێشا گرڎ جۆرە فشار، ستەم و ئەشکەنجێوەشا ماڕان، دیوارەکۍ قڕکەردەیشا وڕنێنۍ، ئیراڎە، ۋێڕاگری گلېرگەیشا هێقم کەردەن. دژوو گرڎ جۆرە ۋۍ دایدەسۊیۍ پاگیریشا جە هەڵوێسوو ئازاڎینە کەردەن، قورستەرین گورزەشا جە دوژمنی شانێنە و پاسشا کەردەن کە دوژمن بە شێوێوە گەورە هەلا هەلا بۆ. ۋەروو ئانەی سەرکەوتەی ۋەلۍ گرڎ چێوێنە بە بڕوا و هوشیاری بەرزوو ئازاڎیی و بە ئیراڎێوە هێقم دەسەبەر بۆ. ئا سەرکەوتەی پەشتیش بە ئیراڎەی نەبەستەبۆ، ئیراڎە نییا. حەرپاسە ئا گەلەی سەرکەوتەی ئیراڎەیش بەدەسئارڎەن، کەس مەتاۋۆ ئاڎیی جە ڕاپیمای ئازاڎیی دووربوزۆوە. جە کۊشیای ئازاڎیمانە جە کوردساەنەن ئا حەقەتینە بە ڕۆشنی موینیۆ. گەلی وڵاتپارێزنوو کوردسانی فرە عال ئا حەقەتینەیە مزانۆ. ۋێڕاگرا زینڎانەکا بە بڕوای هێقمەو ۋێشا بە ئازاڎیی و گەلی، قەڵاکۍ ستەمیشا وڕنۍ. ئانەی جە کوردسانەنە دوژمنش ماڕا و ڕاو سەرکەوتەیش دیاری کەردە، مدرامانا جە زینانەکانە. کۊشیای ئازاڎیی گەلو کوردیش سەرجەنۆ ئارڎۆ هۆشوو ۋێش، پەشتیش پا میراتەیە بەست و لووا وەڵێوە. بێگومان نەک هەر جە شۆڕشو کوردسانینە، حەرپاسە دلۍ جمیەری دیموکراتیکی شۆڕشگێڵنی و سۆسیالیستی تورکیاینە، جە گرڎ شۆنێوەنە زینڎانیا سیاسی دەورێوە تاریخی پا جۆرەشا گێڵنان و رەوتوو تاریخیشا فاڕان.
مدرامانوو ئیمراڵی
ڕژێموو ئاکەپە – مەهەپەی بە تنتەرین شێوە ۋێش جە زینڎانەکانە سەپنۆنە. ڕژێموو ئاکەپە-مەهەپەی کە عەقڵیەتوو ۋێش جە ڕژێمی فاشیستی ١٢و ئەیلولی هۊرگێرتەن، سیاسەتوو چەوەسنایۆ، گۆشەگیری و ئەشکەنجەدای زینانیا پېسە ڕژێموو سەروازی فاشیستی ١٢و ئەیلولی جابەجێ مکەرۆ. بەڵام زینانییەکۍ حیچ سەپنایۍ و تەسلیمیەتۍ قبوڵ مەکەرا و مدرامانێوە گەورە جە ۋەرا ۋەروو فشارە قورسەکا سیستەمینە نیشانە مڎا. ئا مدرامانەی کە زیاتەر جە شش مانگا جە تەرەفوو زینانیاوە دەسشپنەکەرڎەن، پەی دماییئارڎەین بە گۆشەگیریی ڕەهای کە سەروو سەرۆک ئاپۆیرە سەپیان و پەی هۊرگێرتەی دڵنیایین جە ئاژەو تەندروسی، سلامەتی و ئازاڎیی بەڕێزیشا، چونکی ئیمرالی ناوەنڎوو چڕبیەیۆ ستەم، گۆشەگیری و ئەشکەنجەین و هاموەخت بە کۊشیای ڕابەر ئاپۆی گەورەتەرین پێگەو مدرامانی چا وەش بیەن. سیاسەتوو حکومەتە فاشیستیەکەو ئاکەپە-مەهەپەی کە گلېرگەش ڕووبەڕوو کاولکاریی کەردەنۆ، ناوەندەکەش ئیمرالییا. دیارا حکوومەتی فاشیستی ئاکەپە-مەهەپەی گەرەکشا بە گۆشەگیری و ئەشکەنجەو ئیمرالی جە پیلانەکاشەنە ئەنجام بەدەس بارۆنە و پی جۊرەیچە نەزمێوە فاشیستی بکەرۆ بە ژیۋای ڕووانەو گلېرگەی. حەرپۊکەی فرە پاگیری سەروو سیاسەتوو گۆشەگیری ڕەهای مکەرۊوە. زینانیا سیاسی بە ئەنەیاوای چی ئامانجیە چالاکییەکێشا پەی لابەردەیی گۆشەگیری ڕەهاو سەرو ڕابەر ئاپۆی دەس پنەکەرڎەن.
هەڵوێسوو زینانیا سیاسی و ئا پەیامەی کە بە مدرامانوو ۋێشا ئەرەیاۋناش، پێویسا گلېرگە بە عالی چنەش بیاۋۆنە. جە وەختێنە کە گۆشەگیریی ڕەها جە دژوو ڕابەر ئاپۆی جە ئیمرالینە بەردەواما و دەیان هەزار زینانیۍ سیاسی پەی لابەردەی ئا گۆشەگیرییە مدرامان مکەرا، مەکریۆ کە پاسە خیاڵ بکریۆوە کە گلېرگە جە ئاستوو ئا کۊشیاینە بێباکا و بە پاو ڕۆتینی ئاسایی بژیۋۆ. چونکی زینانەکۍ بە تایبەت سیستموو ئیمرالی پەی دلېنەبەردەی هیواو گلېرگەی، ئازاڎیی و ئاینڎەی ئەرەمەرزیێنۍ. پۊکەی ئا سیاسەتۍ کە دژوو زینانیا و بە تایبەت گۆشەگیریی کە سەروو ڕابەر ئاپۆیرە مسەپیۆ، جە بنەڕەتەنە کۆمکوژی گلېرگەین. ئاینڎەو گلېرگەی تەنیا بە لابەردەی ئی سیستمە کۆمکوژییەیە کە جە تەرەفوو دەسەڵاتداراوە بەکار مۍ، بەدی مۍ. پۊکەی گلېرگە مەبۆ بە بێباکانە ۋەرا ۋەر بە واقیعوو زینڎانەکا و مدرامانوو زینڎانیا سیاسی نزیک بۆوە.
پێویسا گەل خاوەنداری جە داواکارییەکاو زینڎانیا سیاسی بکەرۆ
بێگومان جە سەروو گرڎ چێوێوە پێویسا گەلی وڵاتپارێزنوو کوردسانی خاوەنداری جە زینانیا سیاسی و مدرامانیشا بکەرۆ. پێویسا گەلو کوردی پەی پارێزنای زینانیا سیاسی هەڵوێسی جددیی نیشانە بڎا و بە ئامانجوو ۋێشا بزانا و بە چالاکییەکاشا مدرامانوو زینانیا فراوانتەر بکەرا. حکوومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی دەیان هەزار شۆڕشگێڵنێ، وڵاتپارێزنۍ و کەسایەتیۍ دیموکراتێش جە چوارچێوەو کۆمکوژینە، زینانیۍ کەردێنۍ. مەڵامەتوو ئینەیچ پەی ئانەینە گەلو کوردی بێ ڕابەر، بێ سەرمەشق، ڕێکوستەی و بێ چالاکی مەنۆوە. پۊکەی گەرەکشا گەلو کوردی و کۊشیای ئازاڎیی بە دیل بگێرۆ. حەرپېسە چنی جە ۋییەرڎەنە ئانەشا کەرڎەن، ئارۊیچ حکوومەتەکەو ئاکەپە-مەهەپەی گەرەکشانە جە ڕاو زینانەکاوە هیواو گەلو کوردی پەی ئازاڎیی دلېنە بەرا و زاڵۍ با سەروو عەقڵیەت و سیاسەتوو ئەرەگیری و کۆمکوژیی جە کوردسانەنە. حکوومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی، ئیمرالیش کەرڎةن بە ناوەندوو ئی سیاسەتەیە. ئاڎۍ گەرەکشانە بە درێژەدای بە سیستموو کۆمکوژیی ئیمرالی و سەپنای گۆشەگیریی ڕەهای سەروو ڕابەر ئاپۆیرە ۋەرا ۋەر بە گەلو کوردی کۆمکوژیی ئەنجام بڎا. زینانییە سیاسییەکۍ بە زانای ئی حەقەتینەیە پەی دمایی ئارڎەی بە گۆشەگیریی ڕەهای کە سەروو ڕابەر ئاپۆیرە سەپیان چالاکی مدرامانیشا گێرتەنە ۋەر. ئینەیچ پا مەعنێنە کە زینڎانیا سیاسی بە نامۍ گەلیوە دەسوەڵێوستەی مکەرا و ئینۍ سەرمەشقایەتی کۊشیاینە. پێویسا گەلەکەما بە ئەنەیاوایۍ قووڵۆ جە پێگەو بەڕوومەتوو زینانیا بیاۋۆنە و هەستش پنە بکەرۆ. مەکریۆ پارێزنای زینانیا سیاسی تەنیا بە کەسوکارو زینانیا بسپاریۆ. پێویسا گەل خاوەنداری جە داواکاریی زینانیا سیاسی بکەرۆ و پەی بەدیئاوردەیش هەنگامە بنیۆ.
هێزە دیموکراتیک و شۆڕشگێڵنەکۍ مشۊم جە ۋەرا ۋەوو ئا گۆشەگیرییە ڕەهاینە کە سەروو ڕابەر ئاپۆیرە سەپیان، دەس بەکارۍ با و پانەیچ خاوەنداری جە داواکاری و مدرامانوو زینانیا سیاسی بکەرا. سەروو بنەماو پەرەپنەدای زیاتەروو کۊشیای یۊگێرتەو گەلا جە جبەروو مدرامانوو زینانیا کوۍ باوە. پێویسا بە تێکەڵکەردەی کۊشیای پەی دیموکراسی چنی هەڵمەتەو ئازاڎیی جیهانی دەسوەڵێوستەی زیاتەر پەی بە دیموکراسیکەردەی تورکیای بکریۆ. پێویسا گەل بەڕێکوستەی و ئاماڎەو کار و چالاکییەکا بکریۆ پەی ئانەی.
ڕابەر ئاپۆ ماوەو چوار ساڵان بە شێوەی ڕەها گۆشەگیرکریان، بەهیچ جۊرۍ زانیاری جە بارەشۆ بەدەس نمۍ. بە هەزاران زینانیۍ سیاسیۍ جە زینانەکانە ماوەو زیاتەر جە شش مانگان جە دژوو ئی گۆشەگیرییە ڕەهایە ئینۍ چالاکینە. جە چوارچێوەو چالاکیەکاشانە بەشداری چەمپنەکەوتەی بنەیانەکا و داداگاکا مەکەرا، جە ئاژێوە چیمنەنە کە گۆشەگیری ڕەها هەن، بە هەزاران زینانیۍ سیاسی بەشداری چەمپنەکەوتەی بنەیانەکاشا و ئەرەنیشتەو دادگاکا مەبا، ئەرکی بنەڕەتی سیاسەتوو دیموکراتیکی و گلېرگەی ئانەنە ئی حەقەتینەیە بوینا، بە بێ دوودڵی خاوەنداریش ۋنەبکەرۊ و کۊشیای گۆرە بکەرۆ. سیستموو ئیمراڵی کە ماوو ٢٦ ساڵان بەردەواما و چوار ساڵێن گۆشەگیری ڕەها سەروو ڕابەر ئاپۆی بریۆ ڕاوە، ئینەیچ حیچ ڕەهەندێوە یاسای، مرۆی، ئەخلاقی و ویژدانی نیا. ئێمراڵی وەڵۍ گرڎ چێوێنە جە مافی بڕیانەرە. یاساشناسا، پارێزنەرا، ۋەرگریکارا مافوو مرۆڤی پێویسا وەڵۍ گرڎ چێوێنە جە دژوو ئی نایاساییە مرداوە، هەنگامەی پێویسە بگێرانە ۋەر. ئینە شەرتێوە بنەڕەتی یاساییا. گەر ئیمراڵی بەتەمامی جە یاسای بڕیانەرە، ئانە هەڵوێستێوە نادروسا جە دەڤەرێوەتەرۆ هیوا جە یاسا، دادپەرەوەری و دیموکراسی بوازیۆ. فرە بە ڕەهایی ئانە ئیسپات بیەن کە ئی چێوە جە تورکیانە پێکنمۍ. جە تورکیانە سەرچەمەو گرڎ نایاساییەکا بریتییا جە نایاساییەکا ئیمراڵی. بە بڕیەیرە مافی جە ئیمراڵی، بێ یاسایی سەروو گرڎوو وڵاتیرە وەڵابیەنۆ. یاساشناسا و ڕێکوزیا یاساییەکۍ پێویسا ئی حەقەتینەیە بزانا و پېسە شەرتێوە یاسایی جە دژوو گۆشەگیری ئیمراڵی مرداوە، دژوو ئانەی هەڵوێسشا بۆ و جە ناڕازیبیەیە مافدارەکا دیموکراتیکی گلېرگەینە یاگۍ بگێرا.
پێویسا گرڎ کەسۍ دژوو گۆشەگیری مردۆوە
جە لێوەتەرۆ حەجکەسۍ کە ۋێش بە ئۆپۆزسیۆنی حەقەتینە، بە ویژدان، ئازاڎیواز و دیموکراتیک مزانۆ، پێوسا جە دژوو گۆشەگیری ڕەهاو سەرو رابەر ئاپۆی مردۆوە و خاوەنداری جە داواو زینانیا سیاسی بکەرۆ. ئا سیستمە گۆشەگیرییە ڕەهایەی سەرو رابەر ئاپۆیرە سەپیان نەک بە تەنیا سیاسەتێوە دژ بە گەلو کوردین، جە هەمانوەختەنە سیاسەتێوەنە دژ بە گلېرگەو تورکیای و دیموکراتیکی جە تورکیانە. سیاسەت و عەقڵیەتوو دەسەڵاتداری ئاکەپە-مەهەپەی سەروو بنەماو دوژمناریکەردەی کوردا و قڕکەردەی کوردان. ئی سیاسەتە نەک بە تەنیا زەرەر میاونۆ بە گەلو کوردی، وەڵۍ گرڎ چێوێنە زەرەر یاۋناین بە گلېرگەو تورکیای. بە ئاشکرا بەرگنۆ ئی سیاسەتەو دەسەڵاتداری ئاکەپە-مەهەپەی تورکیا و گلېرگەو تورکیایش وستەن چ ئاژێوە. ئاشکران گەر ئی سیاسەتە بەردەوام بۆ ئانە زەرەر میاونۆ بە گرڎ کەسێ. چێوۍ بنەڕەتی کە جە تورکیانە پێویسا دیموکراتیکی بیەین. ئینەیچ بە دیموکراتیکەرڎەی پرسوو کوردی مێنە ئاراوە. پۊکەی دماڕۊو تورکیای ئینا جە چارەسەری سیاسی دیموکراتیکی پرسوو کوردینە. هەر کەسێوە کە هامکاروو دەسەڵاتداری ئاکەپە-مەهەپەی نیە، ئا کەسۍ کە تەرەفڎارۍ دیموکراسی و ئازاڎینۍ پێویسا ئی حەقەتینەیە بۋینا، دژ بە گۆشەگیری ڕەهاو سەرو ڕابەروو گەلو کوردی مرداوە و سەروو ئی بنەمایۍ خاوەنداری جە داواو زینانیا سیاسی بکەرا.
سەروو ئی بنەمایۍ داوا جە گەلو کوردی، گەلاو تورکیای و هێزەکاو دیموکراسی مکەرمۍ کە هامکارۍ دەسەڵاتداری فاشیستی ئاکەپە-مەهەپەی نەبا و دژبە فاشیزمی مرداوە، پەشتیوانی جە دیموکراسی، ئازاڎیی و یاسایی بکەرا و خاوەنداری جە داواو زینانیا سیاسی بکەرا، جە دژوو گۆشەگیری-ئەشکەنجەی هەڵوێسێوە هامبەش نیشانە بڎا و کۊشیای یۆگێرتەی گەورە بکەرا.
