لە ئەنجامنامەی لوتکەی 'پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا' جەخت کرایەوە کە پێویستە دەوڵەتی تورکی داگیرکەر لە دادگا نێودەوڵەتییەکان دادگایی بکرێت و 'سوپای نیشتمانی سوریا'ش بخرێتە لیستی تیرۆرەوە.
لوتکەی 'پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا' کە لە ژێر چاودێری ناوەندی رۆژئاوا بۆ لێکۆلینەوەی ستراتیجی بەڕێوە چوو، کۆتایی بە دانیشتنەکانی هێناو ئەنجامنامەی کۆتایی بڵاو کردەوە.
لە ئەنجامنامەکەدا کۆمەڵێک پێشنیار لە بارەی رێگریکردن لە پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی کە لە لایەن دەوڵەتی تورکەوە بەڕێوە دەبرێت، پێشکێش کران.
ئەنجامنامەکە لە لایەن لەیلا سوار ئەندامی کۆمیتەی ئامادەکاری لوتکەکەوە خوێنرایەوە.
دەقی ئەنجامنامەکە بەم شێوەیەیە:
"لەسەر بانگهێشتی ناوەندی رۆژئاوا بۆ لێکۆلینەوەی ستراتیجی و لە ژێر ناوی دیداری 'پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی: ئەجێنداو کاریگەری و ستراتیجییەکانی رووبەرووبوونەوە' لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا لە هەرێمی جزیر، لە شاری رمێلان کۆبوونەوەیەکی بەرفراوان بەڕێوە چوو. زیاتر لە سەد کەسایەتیی وەکو سیاسەتمەدار و لێکۆلینەر و مافناس و نوێنەری رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و نوێنەری رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی و بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، تێیدا بەشدار بوون.
بە رێگای راپۆرت و لێکۆلینەوەو بیروراکانیانەوە، بەشداربووان قۆناغەکانی پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی، (لە رووی مێژوویی و سیاسی و مافناسییدا) لەسەر دەستی سوپای تورک و چەتەکانی، لە ناوچە داگیرکراوەکانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا-یان گۆتۆبێژ کرد. هەروەها باس لە رێبازەکانی نەهێشتن و رێگریکردن لەو جۆرە کریارانە و سزادانی بکەران بە پێی یاسا و پەیمانە نێودەوڵەتییەکان و شێوازی چارەسەرکردنی ئەو کاریگەرییانەی بەهۆی ئەم کریارانەوە دروست دەبن، کرا.
لەبەر ئەوەی یەپەگە و یەپەژە و قەسەدە بە یارمەتیی هاوپەیمانە نێودەوڵەتییەکان، لە دژی تیرۆر شەڕیان کردووە و کۆمەڵگای نێودەوڵەتییان پاراستووە، بۆیە بەشداربووان بە چاوێکی گرنگەوە باسیان لە رۆڵی ئەوان کرد، چونکە ئەم خۆڕاگرییە کاریگەرییەکی ئەرێنی لەسەر ئاسایش و ئاشتیی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی دروست کردووە. هەروەها بۆ ئەوەی گەل دوور بخەنەوە لە بەڵای شەڕ و رێگری بکەن لە پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی، چەند رێکەوتنێکیان لەگەل لایەنە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکاندا ئیمزا کردووە. بەشداربووان هەروەها گرنگییەکی زۆریان دا بە بابەتی بارودۆخی ئەمنیی لە هەرێمەکانی خۆسەریی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، ئەویش بە بەراورد لەگەڵ نائارامیی لە ناوچەکانی دیکەی سوریا و بەتایبەتیش هەرێمە داگیرکراوەکانی ژێر دەستی تورکیا.
ئێمە وەکو ناوەندی رۆژئاوا بۆ لێکۆڵینەوەی ستراتیجی، سوپاسی خۆمان ئاڕاستەی هەموو بەشداربووان دەکەین و بیروبۆچوون و پرسیارەکانیان بەرز دەنرخێنین. ئێمە کورتەی بۆچوونەکانی هەر یەک لە بیرمەند و رۆشنبیر و ئەکادیمی و مافناس و سیاسەتمەدارانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، کە لەساڵی ٢٠١١وە رۆڵ دەگێرن بۆ ئاشتی و ئارامیی ناوچەکە، بۆ رای گشتی جیهان ئاشکرا دەکەین. ئەو بۆچوونانە بە شێوازی پێشنیار کە خاڵی هاوبەشی بەشداربووانن، دەخەینە روو. ئەویش بە مەبەستی وەستاندنی پاکتاوی نەژادی و رێگریکردن لە گۆڕانکاریی دیمۆگرافی و رزگارکردنی ناوچە داگیکراوەکان و گەڕانەوەی پەنابەران کە بە زۆرەملێ لە سەر موڵک و ماڵیان دەرکراون و هەروەها دادگاییکردن و سزادانی تاوانباران و قەڕەبووکردنەوەی قوربانییانی ئەم کردەوانە، بە رێگای یاسا نێودەوڵەتییەکانی مافی مرۆڤ و پەیمانەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان.
پێشنیارەکان
١-راپۆرتە ئەرشیفکراوەکان و ژمارەی قوربانییە مەدەنییەکان و بارودۆخی سەختی دانیشتووان کە بە زۆرەملێ لە ناوچەکانیان دەرکراون و مڵک و سامانیان داگیر کراون و هەروەها بەشێک لە خاکی دەوڵەتێکی دراوسێ کە داگیر کراوە، ئەوە دەسەلمێنێت کە دەوڵەتی تورک و چەتەکانی، مافەکانی مرۆڤ و یاسا نێودەوڵەتییەکان بە شێوەیەکی مەترسیدار پێشێل دەکەن. ئەمەش ناچارمان دەکات کە داوا لە دەستەی دادگای نێودەوڵەتی و رێکراوەکانی پاراستنی مافی مرۆڤ بکەین، بەرپرسیارێتی خۆیان جێبەجێ بکەن، بۆ ئەوەی قوربانییان بگەن بە مافەکانیان و تاوانبارانیش سزا بدرێن.
٢-جەختکردنەوەی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەسەر رێکەوتن و پەیمانە نێودەوڵەتییەکان و جێبەجێکردنیان، وا دەکات کە فشارێکی کاریگەر لەسەر دەوڵەتی تورک دروست بکڕێت، بۆ ئەوەی پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی کە لە دژی پێکهاتەکانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریایە، بوەستێنێت و سنوورێک بۆ دەستوەردانە نەرێنییەکانی لە کاروباری ناوچەکەدا، دابنرێت. بۆ ئەوەی ئەمە جێبەجێ بکرێت، داوا لە رێکخراوەکانی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و نەتەوە یەکگرتووەکان دەکەین، ستراتیجی و چالاکیی سیاسی و مافناسیی هاوبەش بەرێوە بەرن. هەروەها داوا لە ئەمریکا و روسیا دەکەین، کە گەرەنتیی جێبەجێکردنی رێکەوتنی ئاگەربەستیان کردووە لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا، ئیدی رێگا بە هێرشەکانی دەوڵەتی تورک نەدەن بۆ سەر ناوچەکە، بۆ ئەوەی کۆتایی بە داگیرکەرییەکانی بهێنێت و لە بارودۆخێکی ئارامدا دانیشتووانی ناوچەکە بگەرێنەوە بۆ هەرێمەکانیان.
٣-بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا رێگا نادات کە پێگەی تیرۆرستان لە ناوچەکە بەهێز ببێت و ببێت بە مەترسیی بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی. لە چوارچێوەی هەوڵی لەناوبردنی رێکخراوی داعشی تیرۆرست و بەدواداچوونی شانە نووستووەکانیدا، ئەم بەڕێوەبەرایەتییە خاوەنی رۆڵێکی کاریگەر بووە، لە سایەی ئەم بەڕێوەبەرایەتییەدا، ئەوهەرێمە کە لە لایەن ئەوەوە بەڕێوە دەبرێت، ئاشتی و ئارامی تێدایە. بۆیە هەر هێرشێک بکرێتە سەر ئەم بەڕێوەبەرایەتییە، دەکەوێتە خزمەتی تیرۆر و کارەساتی مرۆیی بەدوای خۆیدا دێنێت کە ئەمەش بە هێرشەکانی دەوڵەتی تورک و چەتەکانی بە سەر ناوچەکە بینرا. بۆیە داوا لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەکرێت کە لە هەموو ئاستێکدا چی لە رووی سیاسی و سەربازی و ئابووری و یارمەتی و پشتیوانیی لە ئەم بەڕێوەبەرایەتییە بکات. هەروەها بەهۆی ئەوەی چەتەکانی "سوپای نیشتمانی"کە مافەکانی خەلکی هەرێمەکە پێشێل دەکات و ئەمەش دەبێتە سەرچاوەی پشتگیریی رۆحی و سەربازی بۆ رێکخراوەکانی تیرۆر، بەتایبەت جەبهەت ئەلنوسرا و داعشی تیرۆرست کە بە چەکدار و زانیاری و شانە نووستووەکانیان و بە تەقینەوە پشتیوانییان لێدەکات، ئەو گروپە بخرێتە ناو لیستی تیرۆرەوە.
٤-بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر نوێنەری رەوای پێکهاتەکانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریایە. هێزەکانی سوریای دیمۆکراتیک (هێزە رەواکانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا) بۆ پاراستنی ئارامی و ئاسایشی نێودەوڵەتی قۆربانییەکی زۆری داوە. کاتێک بەشداری بە نوێنەرانی پێکهاتەکانی هەرێمەکە لە کۆمیتەی دەستووری سوریادا ناکرێت کە لە لایەن کۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە بەڕێوە دەبرێت و ئامانج لێی چارەسەرکردنی قەیرانی سوریایە، ناحەقییەکی زۆر بەرامبەر بەو پێکهاتانە دەکرێت و ئەگەر ئەوان بەشدار نەبن، پابەندی هیچ یاسایەک نابن کە لەو دەستوورەوە دەردەچێت. داوا لە رێکخراوەکانی نەتەوە یەکگرتووەکانی تایبەت بەو دەستەیە دەکەین، ئەرکەکانیان جێبەجێ بکەن و بەشداریی بە ئیرادەی سیاسی لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا لە هەموو خەبات و کۆنگرەیەکی تایبەت بە قەیرانی سوریادا بکرێت.
٥-بۆ ئەوەی ئاشتی و یەکسانی جێگیر ببێت، توندوتوژی کە جەوهەری کەلتوری قینەبەرایەتییە، تێک ببرێت، پێویستە دادگایەکی تاوانەکانی نێودەوڵەتیی تایبەت بە پێشێلکاری و ئەو تاوانانەی بە گشتی لە سوریا و بە تایبەت لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا ئەنجام دراون، دروست بکرێت و تێیدا دەوڵەتی تورک و چەتە توندڕەوەکانیی وەکو داعش و جەبهەت ئەلنوسرا کە لە ئێستادا لە ژێر سایەی سوپای نیشتمانیدان، دادگایی بکرێت. ئەو چەتانە تاوانی دژی مرۆڤایەتییان ئەنجامداوە، بە تایبەت لە قۆناغی پاکتاوی نەژادی و گۆڕینی دیمۆگرافی ناوچەکەدا. دادگای دادی نێودەوڵەتی یان دەستەی داواکاری گشتی نێودەوڵەتی دەتوانن ئەم ئەرکە جێبەجێ بکەن.
٦-ئەجێنداکان، گەورەیی ئەو پلانگێریانەی لە دژی پێکهاتەکانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا بەڕێوە دەبرێن، دەخەنەروو. ئەوە باو و باپیرانی پێکهاتەکانی ناوچەکە لەسەر دەستی دەوڵەتی تورک بینیویانە. بۆیە داوا لە پێکهاتەکانی ناوچەکە دەکەن کە یەکڕیزی خۆیان دروست بکەن و وابەستەبن بە خاکەکەیانەوەو ئاستی پشتیوانی بۆ بەڕێوەبەرایەتی خۆسەریی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا و هێزەکانی قەسەدە بەرز بکەنەو خۆڕاگریی لە ئاستی کەلتوری و ئابووری و سیاسی و سەربازیدا بەرفراوان بکەن. بۆ ئەوەی لە بەرامبەر پڕۆژە دەستەڵاتخواز و داگیرکەرییەکان بوەستنەوەو ئاشتی و ناسنامەی نیشتمانی خۆیان بپارێزن."
ز.ش
