جە ١و ئایاروو ٢٠٢٣ تا ١و ئایاروو ئێساڵی نزیکەو ٥٠ کۆڵبەرا گیانشا جە دەسدان و کوشیێنۍ، زیاتەر جە ٤٢٠ کۆڵبەرېچ زامڎارۍ بیێنۍ، کە مقارنە چنی ماوەو هامشێوەو ساڵەی ۋییەردۍ زیاتەر جە دووۍ ئانڎان.
کۆڵبەری ئا پیشە مەترسیڎار و تاقەتبڕەنە، کە دەیان هەزار کەسۍ جە ۋەرکەوتوو کوردسانینە، بە ناچاری و بەمەڵامەتوو نەبیەو هەرمانێوە رووەش مکەرانە و ساڵانە بەسەڎان کۆڵبەرۍ پەی پېڎاکەردەو بژێۋیی ژیۋایشا بانۍ قوربانی.
دەوڵەتوو ئێرانی جە لېوە بە پەراوێز وستەی مەنتیقەکا ۋەرکەوتوو کوردسانی جە گەشەپنەدای و رەخسنای هەرمانۍ و سیاسەتوو ئاوراکەردەی پەیڕەو مکەرۆ، جە لېوەتەریچۆ بە شێوەی سیستماتیک و بەردەوام، راسەوخۆ ئا کۆڵبەرا مکەرۆ ئامانج کە پەی حاسڵکەردەو بژێوی ۋێشا و بنەیانەکاشا ناچارېنۍ ڕووەبکەرا ئا هەرمانە پەڕ مەترسیۍ، ئی سیاسەتەیچە بەشێوەن جە سیاسەتوو قڕکەردەی و جینۆسایدی کە بەردەواما و ڕۆ نییا هەواڵوو کوشتەی و زامڎاربیەی کۆڵبەرا وەڵا نەکریۆوە.
کۆڵبەرۍ جە ۋەرا ۋەروو زەڕێوە کەمینە، کە جە بەینوو ٥ پۍ ١٠ دۆلاران، جە ڕاو مەرگینە کە پنەش وچیۆ سنوور، کۆڵۍ و بارۍ قورسۍ فاڕاوە و جگە جە تەقەی راسەوخۆو هێزەکاو دەوڵەتی، ۋەرۋە و سەردای، کۊتەیرە واری جە سەختینە، ئەوەتەقای ئاڵغاما و کۊتەی دلۍ دەرە سنوورییەکاوە تەرسی سەروو ژیۋایشا وەش مکەرۆ.
بەپەشت بەستەی بە ئامارەکاو تۆڕەو مافەکا مرۆڤوو کوردسانی بەرگنۆ کە جە بەینوو دووۍ ڕووا جەهانی کرێکارانە واتە ١و ئایاروو ٢٠٢٣ و ١و ئایاروو ٢٠٢٤ لاوکەمیۆ ٤٨ کۆڵبەرۍ گیانشا جە دەسدان کە فرەیشا بە تەقەو هێزەکاو دەوڵەتی کوشیێنۍ و لاوکەمیۆ ٤٢٧ کۆڵبەرێچ زامڎارۍ بیێنۍ، کە ئاڎێچ فرەیشا قوربانیۍ تەقەی راسەوخۆو ئا هێزانۍ.
بەپاو ئامارەکاو کۆڵبەرنیوزی جە بەینوو ١و ئایاروو ٢٠٢٣ پەی ١و ئایاروو ٢٠٢٤ لاوکەمیۆ ٣٨ کۆڵبەرۍ کوشیێنۍ و ١٥٣ کۆڵبەرێچ زامڎارۍ بیێنۍ، کە سەڎەنە ٩٢ێشا بە تەقەو هێزەکاو دەوڵەتی کریێبێنۍ ئامانج.
پېسە جە ئامارەکێنە بەرگنۆ جە دلېڕاسەو پاییزوو ساڵەی ۋییەردێوە تنووتیژی ۋەرا ۋەر بە کۆڵبەرا و کەردەی ئامانجشا بە شێوێوە جە رادەبەدەر زیاڎش کەردەن.
ئامارەکۍ مانگانەی کوشتەی و زامڎاربیەی کۆڵبەرا پی جۆرەنە:
پاژەرەژ (بانەمەڕ)
چی مانگێنە جە مەنتیقە سنوورییەکاو پیرانشار، بانە، نەوسوڎە و سەلاتی باوەجانینە شش کۆڵبەرۍ بە مەڵامەتوو تەقەو هێزەکاو دەوڵەتی و حەرپاسە کەوتەیرە واری جە سەختینە زامڎارۍ بیێنۍ.
چێڵکڕ (جۆزەردان)
جە مەنتیقە سنوورییەکاو شاروو بانەو پارێزگاو سنەینە، کۆڵبەرێوە کورد بە دەسڕێژوو هێزە چەکڎارەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی کوشیان، کۆڵبەرێوەیچ بە مەڵامەتوو مردای دڵیشۆ جە مەنتیقە سنوورییەکاو نەوسووڎەو پارێزگاو کرماشانی گیانش جە دەسدان و حەرپاسە ١٦ کۆڵبەرێچ بە دەسڕێژوو هێزە چەکڎارەکاو دەوڵەتوو ئێرانی و کەوتەیرە جە سەختینە زامڎارۍ یا تووشوو زەبرۍ قورسی بیێنۍ.
کۆپڕ (پوشپەڕ)
جە مەنتیقە سنوورییەکاو شاروو بانەینە، کۆڵبەرێوە کورد بە دەسڕێژوو هێزە چەکڎارەکا دەوڵەتوو ئێرانی کوشیا، حەرپاسە لاوکەمیۆ ٨ کۆڵبەرێچ بە دەسڕێژوو هێزە چەکڎارەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی جە مەنتیقە سنوورییەکاو نەوسووڎۍ و بانەینە جە پارێزگاکا کرماشانی و سنەینە زامڎارۍ بیێنۍ.
(گەلاوێژ)
جە مەنتیقە سنوورییەکاو سەقز، بانە و نەوسووڎێنە جە پارێزگاکاو کوردسانی و کرماشانی، ٣ کۆڵبەرۍ کوردۍ بە نامەکا حەسەن تۆفێق زاده، ئاسۆ کەریمی و ئەرسەلان ڕەسوولی بە دەسڕێژوو هێزەکا پاسەوانوو سنووری کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی کوشیێنۍ، حەرپاسە کۆڵبەرێوەیچ بە نامۍ ڕەسوول گاگشی بە مەڵامەتوو دایونەو ترۊمبێل و هێزە سنوورپارێزنەکاوە جە مەنتیقە سنوورییەکاو بانەی و کۆڵبەرێوەتەریچ بە نامۍ حسەین خالەی بە مەڵامەتوو کەوتەیرەی جە سەختیە سنوورییەکاو کەش و قەندیلینە گیانشا جە دەس دان. حەرپاسە لاوکەمیۆ ١٧ کۆڵبەرێچ بە دەسڕێژوو هێزە سنوورپارێزنەکاو ئێرانی و عێراقی جە مەنتیقە سنوورییەکاو نەوسووڎۍ و بانەینە جە پارێزگاکاو کرماشانی و کوردسانینە زامڎارۍ بیۍ.
ئاوەوەرە (خەرمانان)
چی مانگێنە کاسبکارێوە کوردوو خەڵکوو جوانڕۆی بە نامۍ پوویا بابایی کە جە تەرەفوو هێزەکا پۆلیسی ئینتیزامییوە بە گومانەو هۊرگێرتەی کاڵای قاچاخیۆ گیریابۍ، چێروو ئەشکەنجەو ئی هێزانە جە گێرتەخانێوە پۆلیسوو شاروو کرماشانینە گیانش جە دەس دا.
لاوکەمیۆ ٦ کۆڵبەرۍ کوردۍ بە دەسڕێژوو هێزە سنوورپارێزنەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی جە مەنتیقە سنوورییەکاو بانە، سەردەشت و چاڵدێرانینە زامڎارۍ بیێنۍ.
ترازیۍ (رەزبەر)
چی مانگێنە ٣ کۆڵبەرۍ گیانشا جەدەسدان و ١٥ کۆڵبەرێچ زامڎارۍ بیێنۍ.
دووۍ کۆڵبەرۍ کوردۍ بە دەسڕێژوو هێزە سنوورپارێزنەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی جە مەنتیقە سنوورییەکاو بانەی و مەریوانینە جە پارێزگاو کوردسانی کوشیێنۍ و لاوکەمیۆ ١٤ کۆڵبەرۍ تەرێچ جە ئاکاموو دەسڕێژوو ئی هێزانە جە مەنتیقە سنوورییەکاو پارێزگاکا ورمێ، سنەی و کرماشانینە زامڎارۍ بیێنۍ. کۆڵبەرێوەیچ بە ئەوەتەقای ئەڵغامیۆ جە ڕاو کۆڵبەرینە جە مەنتیقە سنووریی پیرانشاروو پارێزگاو ورمێ-نە زامڎار بیەن.
حەرپاسە کاسبکارێوە کورد جە ئاکاموو کۊتەی شۊنی هێزەکاو پۆلیسوو ئینتیزامیی کۆماروو ئیسلامیی ئێرانینە و بە مەڵامەتوو ۋرۋێڵیای ترۆمبێلەکەیشۆ جە شاروو سەقزینە جە پارێزگاو سنەی گیانش جە دەس دان.
گەڵا خەزان(خەزەڵوەر)
چی مانگێوە کوشتار و کەردەی ئامانجوو کۆڵبەرا بە شێوێوە ۋەرچەم بەرزبیەنۆ و لاوکەمیۆ چوار کۆڵبەرۍ گیانشا جە دەسدان و ٧٧ کۆڵبەرێچ زامدارۍ بیێنۍ.
وردەکاری کەردەی ئامانج و قوربانیبیەو کۆڵبەرا پی جۆرەنە:
دوو کۆڵبەرۍ کوردۍ بە دەسڕێژوو هێزە سنوورپارێزنەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی جە مەنتیقە سنوورییەکاو بانە و مەریوانینە جە پارێزگاو سنەی کوشیێنۍ و دووۍ کۆڵبەرۍ تەریچ بە مەڵامەتوو ڕەقبیەیۆی جە سەردانە و کەوتەیرە جە سەختینە جە ڕاو کۆڵبەرینە گیانشا جە دەس دان.
حەرپاسە لاوکەمیۆ ٧٥ کۆڵبەرۍ جە ئاکاموو دەسڕێژ یاخوڎ پەلامارە و دایۋنەو هێزە چەکڎارەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانینە جە مەنتیقە سنوورییەکاو پارێزگاکاو ورمێ، سنەی و کرماشانینە، زامڎارۍ بیێنۍ کە ٦ کەسێشا زاوڵێنۍ. دووۍ کۆڵبەرێچ بە ئەوەتەقای ئەڵاخامیۆ جە ڕاو کۆڵبەرینە جە مەنتیقە سنوورییەکاو بانەی و مەریوانینە جە پارێزگاو سنەی زامڎارۍ بیۍ.
کاسبکارێوە کورد دماو کۊتەی شۊنیش جە تەرەفوو هێزەکاو پۆلیسی ئینتیزامیی کۆماروو ئیسلامیی ئێرانیوە و جە ئاکاموو دەسڕێژوو ئی هێزانە، شاروو سەقزوو پارێزگاو سنەینە کوشیان.
کەڵەهەرز (سەرماوەز)
چی مانگێنە ٥١ کۆڵبەرۍ بیێنۍ بە قوربانی بە جۆرێوە:
ـ پەنج کۆڵبەرۍ کوردی کە یۆشا زاوڵە بۍ، بە دەسڕێژوو هێزە سنوورپارێزنەکاو کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی جە مەنتیقە سنوورییەکاو بانە و مەریوانینە جە پارێزگاو سنەی و نەوسووڎە جە پارێزگاو کرماشانینە کوشیێنۍ.
حەرپاسە لاو کەمیۆ ٤٣ کۆڵبەرۍ جە ئاکاموو دەسڕێژ یاخوڎ پەلامارە و دایۋنەی هێزە چەکڎارەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانینە جە مەنتیقە سنوورییەکاو پارێزگاکا ورمێ، سنەی و کرماشانی، زامڎارۍ بیۍ کە ٥ کەسێشا زاوڵێنۍ. کۆڵبەرێوەیچ بە ئەوەتەقای ئەڵغامیۆ جە ڕاو کۆڵبەرینە جە مەنتیقە سنوورییەکاو نەوسووڎێنە جە پارێزگاو کرماشانینە زامڎار بیەن.
ئارگا (بەفرانبار)
چی مانگېنە ٤٦ کۆڵبەرۍ کوشیێنۍ و زامڎارۍ بیێنۍ
ـ چوار کۆڵبەرۍ کوردی بە نامەکاو ئەحمەد سادقی، شۆڕش خەرگووشی، میرزا ئەحمەدی و سادق میرزایی جە مەنتیقە سنوورییەکاو بانەینە جە پارێزگاو سنەی و نەوسووڎە جە پارێزگاو کرماشانی بە دەسڕێژوو هێزە سنوورپارێزنەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی کوشیێنۍ.
حەرپاسە لاوکەمیۆ ٤١ کۆڵبەرۍ جە ئەنجاموو ئەشکەنجەی و دایۋنەی یا دەسڕێژوو هێزە چەکڎارەکا کۆماروو ئیسلامیی ئێرانی جە مەنتیقە سنوورییەکاو پارێزگاکا ورمێ، سنەی و کرماشانینە زامڎارۍ بیێنۍ. کۆڵبەرێوەیچ بە مەڵامەتوو کەوتەیرەواری جە سەختینە جە ڕاو کۆڵبەرینە زامڎار بیەن.
جە دمادمای ئی مانگێنە گرووپێوە ٩ کەسی جە کۆڵبەرا (٤ زاوڵۍ) جە تەرەفوو هێزە سنوورپارێزنەکا عێراقیوە جە سنووروو بەینوو نەوسووڎۍ-بیارێنە گیریێنۍ و دماو ئەشکەنجەی و دایۋنەی و تاشای سەرەیشا، سەرسنوورەنە ئازاڎۍ کریۍ.
ڕابەنڎان ( ڕێبەندان)
جە ڕابەنداننە ٥٥ کۊڵبەرۍ بیۍ قوربانی بە جۊرێوە:
ـ یەرۍ کۊڵبەرۍ کوردۍ بە نامەکاو مەنسوور محەممەدنژاد، جەبار وەیسی و سەیوان سەحیحی یاگە سنوورییەکاو پاوەو پارێزگاو کرماشانی و سەقزی و بانەو پارێزگاو سنەینە بە دەسمجوو هێزە سنوورپارێزنەکاو کۊماری ئیسلامیی ئێرانی و کۊڵبەرێوەیچ بە نامۍ هۊشیار مەحموودی یاگە سنوورییەکاو بەینو نەوسوودۍ و هەرێمو کورڎسانینە بە دەسمجوو هێزەکاو پاسەوانو سنوورو ئێراقی کوشیێنۍ. هەرپاسە کۊڵبەرێوی تەریچ بە نامۍ فەرید ڕووبینای یاگە سنوورییەکاو مەریوانو پارێزگاو کوردسانینە ڕەقبییەنۊ و مەرڎەن.
لاو کەمیوە ٣٨ کۊڵبەرۍ جە ئەنجامو ئەشکەنجەی و دایوەنەی یان دەسمجوو هێزە چەکدارەکاو کۊماری ئیسلامیی ئێرانینە پارێزگاکاو ورمۍ، سنە و کرماشانینە بریندارۍ بیۍ، کە ٣ ێشا زارۊڵۍ بێنۍ. ٢ کۊڵبەرێچ هێزەکاو پاسەوانو سنوورو عێراقی یاگە سنوورییەکاو هەرێمو کورڎسانینە بریندارۍ بیۍ. ٨ کۊڵبەرێچ ڕووەدای هاموشۊینە و ٢ێچ بە کەوتەیرەی بەرزاییوە ڕاو کۊڵبەریینە بریندارۍ بیۍ.
سیاو کاما (ڕەشەمێ)
چی مانگێنە ٧٤ کۊڵبەرۍ کوشیێنۍ و بریندارۍ بیۍ، بە جۊرێو چوار کۊڵبەرۍ کوردۍ بە نامەکاو جەعفەر فەرەجی، عەلی زەرغامی، محەممەد گەنجە و عەتا حسەینی یاگەکاو سەقز، بانە، پیرانشار و نەوسوودەو کرماشانینە بە دەسمجو ڕاستەوخۊو هێزە سنوورپارێزنەکاو کۊماری ئیسلامیی ئێرانی کوشیێنۍ. هەرپاسە ڕەحیم محەممەدزاڎە، کۊڵبەرو خەڵکو سەرڎەشتی، دماو گێرتەیش لاو هێزە سنوورپارێزنەکاوە چێرو ئەشکەنجەی سەختینە گیانش بەخت کەرڎەن و جەنازەکەش کەشۊ وزیانرە وار. دووۍ کۊڵبەرێچ بە نامەکاو ئارام مەنووچێهری و سەیوان باتری، کە خەڵکو مەریوانی بێنۍ، بە وروێڵویای سەیارەی کە هێزە چەکدارەکاو ئێرانی ڕەمنێبێنۍ گیانشا جەدەس دا.
لاو کەمیوە ٤٧ کۊڵبەرۍ بە دەسمجوو هێزە سنوورپارێزنەکاو ئێرانی بریندارۍ بیۍ. شش کۊڵبەرۍ بۊنەو کەوتەیرەی بەرزاییوە ڕاو کۊڵبەریینە، ٥ کۊڵبەرۍ هاموشۊنە، ٤ کۊڵبەرۍ بە ئەشکەنجە و دایونەی هێزە سنوورپارێزنەکاو ئێرانی و ٢ بە ئەشکەنجە و دایونەی هێزە سنوورپارێزنەکا عێراقی، ٢ کۊڵبەرۍ بە ئەڵغام، کۊڵبەرێو بە تەوەنماڵایپۊرەی و یۊتەر بە چەقوە ل هێزە سنوورپارێزنەکاو ئێرانی بریندارۍ کەردۍ.
نەورۆز (خاکەلێوە)
چی مانگێنە ٦٠ کۊڵبەرۍ بیۍ قوربانی پێسنە:
پەنج کۊڵبەری کوردۍ بە نامەکاو پەیمان ئەحمەدی، سۊران عەبدی، ئومید سەعیدی، مێهرداد عەبدوڵڵازاڎە و سەیوان دەستئەفکەنی مەنتێقەکاو نەوسوود، بانە، سەقز، سەرڎەشت و سەوڵاواینە بە تەقەو هێزە سنوورپارێزنەکاو کۊماری ئیسلامیی ئێرانی کوشیێنۍ.هەرپاسە ٢ کۊڵبەرۍ بە نامەکاو شۊڕش شوکری و ئەبووبەکر ماخووزی فەردی بە کەوتەیرەی بەرزاییوە، ٢ کۊڵبەرۍ بە نامەکاو هەستیار عەبدولکەریمی و سەعید سەلووسی بە ڕەقبییەیۊ سەردانە و کۊڵبەرێویچ بە نامۍ محەممەدبایر محەممەدی بە جەڵدەو دڵی کۊڵبەریینە مەردێنۍ.
لاوکەمیوە ٣١ کۊڵبەرۍ بە تەقەو هێزە سنوورپارێزنەکاو ئێرانی بریندارۍ بیۍ. هەرپاسە ٥ کۊڵبەرۍ بە بەرزاییوە کەوتێنێرە، ٢ کۊڵبەرۍ بە ئەڵغام، ٢ کۊڵبەرۍ بۊنەو ڕەمنایشاوە و کۊڵبەرێویچ بە ئەشکەنجە و دایوەنەی هێزە سنوورپارێزنەکاو ئێرانی بریندارۍ بیۍ. ڕەوف ئەحمەدی، کۊڵبەرو خەڵکو سەرڎەشتی، بە ئەڵغام لاو قاچیشۊ بەشێو جەسەیش جەدەس دا.
ـ مانگەو خاکەلێوەینە سنوورو نەوسوودەو کرماشانینە لاوکەمیوە ٣٠ حاڵەتۍ کوشتەی و برینداربییەی کۊڵبەرا خۊفناکتەرین یاگۍ پەی کۊڵبەرا بییەن.
کۊڵبەرێوی زاڕۊی ١٧ ساڵانە خەڵکو مەریوانی بە نامۍ دانیال مام ئەحمەدی دادگاو شۊڕشی ئیسلامیی ئی شارەیە بە سزاو ٢ ساڵا بەند کریۍ، ٧٤ قامچیۍ و ٢ میلیارد تمەنۍ سزاش ملەرە سەپیا.
سەرەتاو بانەمەڕیوە
لاوکەمیوە ٢٧ کۊڵبەرۍ ئەوەڵوو ئی مانگێوە بیۍ قوربانی بە جۊرێ:
کۊڵبەرێوی ٣٤ ساڵە بە نامۍ شوانە ئەحمەدپور خەڵکو نجنێی وارینەو بانەی، بە تەقەو هێزەکاو دەوڵەتو ئێرانی سنوورو بلەکێنە مەرد و لاوکەمیوە ٢٦ کۊڵبەرۍ تەرێچ بریندارۍ بیۍ.
پێسەو کۊڵبەر نیوزی وەڵتەرۍ وەڵا کەرڎەبێوە، بەینو ٢٠١٣ تا ٢٠٢٣ لاو کەمیوە ٥٤٦ کۊڵبەرۍ کوشیێبێنۍ و هەزار و ٢٤٩ کۊڵبەرێچ بریندارۍ بیۍ، فرێشا بە تەقەی ڕاستەوخۊو هێزەکاو دەوڵەتی بییەن.
فرەو کۊڵبەرەکا کە بە تەقەی ڕاستەوخۊو هێزەکاو دەوڵەتی کریێنۍ ئامانج، بە بۍ ئانەیە هیچ کەسێوە جە ئەنداماو ئا هێزا رووبەڕوو وەنەپێتەیوە و دادگایی باوە، وەختێونە بە پاو خودو یاساکاو کۊماری ئیسلامی تەقەکەرڎەی ڕاستەوخۊ ڕاش پنە نەدریێنە و بە پاو چند قۊناغێومشۊم چەک بەکاربارا، کە تەقەی عاسمانین و وەختوو بییەی تەرسێنە تەقەن ڕووەو بیبین و وار، بەڵام وەراوەرو ئا کۊڵبەرانە بێچەکێنۍ، ڕاستەوخۊ چەک بەکار مارانۍ و فرێشا بیبین و سەرشا کریان ئامانج.
