فوئاد بێریتان هاوسەرۆکى کۆدار رایگەیاند، پێویستە گەلانى ئێران بۆ ناسنامەى کۆمەڵایەتى و سیاسییان تێبکۆشن و وتى "پێویستە هەموو هێزە کوردییەکانى رۆژهەڵات لە پلاتفۆرمێکدا و لە بازنەى بەرژەوەندیى نیشتمانیدا لە دەوری یەک کۆببنەوە".
فوئاد بێریتان هاوسەرۆکى کۆمەڵگەى دیموکراتیک و ئازادی رۆژهەڵاتى کوردستان (کۆدار) وتى، پێویستە بۆ تێپەڕاندنى قەیرانە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان لە ئێران، عەقڵییەتى پێشوو بەجێبهێڵرێت و ئەو عەقڵییەتە تێپەڕێنرێت. وتیشی، ئەگەر کۆمارى ئیسلامى لەسەر هەمان عەقڵییەتى خۆى بێت، ئەوا کۆدار هەرگیز نابێتە بەشێک لە پرۆژەیەکى نادیموکراتیک.
فوئاد بێریتان ئەوەشى وت، لایەنگرى لە دیموکراسیى رادیکاڵ دەکەن و کۆدار لەگەڵ هەموو هێزە دیموکراسیخوازەکان و بە ستراتیژیاییەک کە کۆمەڵگە دەکاتە بنەماى خۆی، بۆ گەشەدان و برەودان بە مۆدێلی دیموکراتیک تێدەکۆشێت.
بەشی دووەمی چاوپێکەوتنەکە لەگەڵ فوئاد بێریتان هاوسەرۆکى کۆدار بەمشێوەیەیى خوارەوەیە:
ئایا هێزەکانى ترى ئۆپۆزسیۆن لە دەرەوەی ئێران و ناوخۆ لەگەڵتانن؟ زۆر کەس و لایەن نەخشەڕێگاکەى ئێوە بە ناپێویست و تەنانەت بۆ هۆکاری لاوازبوونى ئێوەى دەگەڕێننەوە، خۆتان لەوبارەیەوە چى دەڵێن؟
بەشێک لە ئۆپۆزسیۆن لەو بڕوایەدان کۆماری ئیسلامی نەگۆڕە و هیچ گۆڕانکارییەک قبوڵ ناکات و لەبەر ئەوەش نابێت داوای گوزەرى دیموکراتیک لە ئێران بکرێت. لەبەر ئەوە خستنەڕووی پرۆژەکەى کۆدار بە ناپێویست دەزانن. بەشێکى زۆریش لە ناوەندەکانى دەسەڵات لە سیستمى ئیراندا لەو بڕوایەدان پێویستیان بە گۆڕانکاری و گوزەرى دیموکراتیک نییە و دەتوانن درێژە بە دۆخى ئێستا بدەن. لە هەناوی ئەو دۆخەدا تەنها دوانەى "بەردەوامیدان بە دۆخى کارەساتبارى ئێستا" و "چاوەڕوانی بۆ دەستێوەردانى دەرەکی" دەردەکەوێت. ئەو دوو دۆخە هەر دووکیان کارەساتبارن. سوریا بە تەنها خۆی سەلمێنەری کارەساتباربوونى ئەو دوو تێڕوانینەیە. رێک بە روونی هێڵی سێیەم لەبەر ئەم هۆکارەیە، کە خوڵقێنەری گۆڕانکارییە و بەشی نابێت لە بەردەوامیدان و برەودان بە کارەساتەکان.
ئێستا کۆمەڵگەى ئێران لە دۆخێکدایە، کە درێژەدان بەو دۆخە بۆ زۆرینەى کۆمەڵگە کارەساتبارە. لەلایەک قەیرانەکان و دژوارییەکان و درزە ناوخۆییەکان و لەلایەکى ترەوە بلۆکبەندیى دەرەکی دۆخێکیان دروستکردووە، کە ئەگەری کارى سیاسی لەسەر شێوازى رابردوو و تەنها بە پاڵپشتیى تێگەیشتنەکانى ئێستا، بۆ هێزە دەسەڵاتدارەکان و بۆ بەشێک لە هێزە گۆڕانخوازەکانیش قورس و دژوار و تەنانەت ئەستەم کردووە. سەرەکیترین مەرج بۆ تێپەڕاندنى ئەو بنبەستە سیاسی، حقوقی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەى ئێستا، گوزەرە لە لادانەکانی عەقڵییەتی – سیاسیى رابردوو و تێڕوانینى ئێستا. لە پاڵ ئەوەشدا چاککردنى لادانەکان لە بەرژەوەندیى گۆڕانکارییەکى ریشەى و دیموکراتیک پێویستییەکى ژیانییە. ئەگەر کۆمارى ئیسلامی هەر بەو شێوەیە پێداگری لەسەر دۆخى ئێستا، عەقڵییەتى ئێستا و تێڕوانیى ئێستا بکات، ئەوا کۆدار بە هیچ شێوەیەک نابێتە بەشێک لە پرۆسەیەکى نادیموکراتیک و بە پێچەوانەوە هەموو تواناکانى خۆی بۆگۆڕینى دۆخى کارەساتباری ئێستا دەخاتە کار.
دیموکراتیزەکردنى ئێران تەنها لە ئەستۆى حکومەتدا نییە، بەڵکو دەبێت کۆمەڵگە، گەلان، ژنان و رۆشنبیران بەشی سەرەکیى بەرپرسیارێتییەکە لە ئەستۆ بگرن. ئەو تێزانەى کە بە بێ هیچ بنەمایەک و بە بێ ئامادەکردنى کۆمەڵگە وزەى خۆیان تەنها لە دەسەڵاتدا بەکار دەهێنن، بە بەشێک لەو هێزانە نازانرێن، کە سەرقاڵى پرۆسەى بە دیموکراسیکردنن. پێویستیى بەشداریکردن و کاریگەری لە پرۆسەى دیموکراتیکدا، کۆمەڵگەتەوەرییە. ئەو هێزانەى لەو بڕوایەدا بن هەموو کاروبارەکان، بەرپرسیارێتییەکان و ئەرکەکان دەبێت لە ئەستۆى دەوڵەت و دەسەڵاتدا بێت بە دروستى لە هەناو و گەوهەری دیموکراسی تێنەگەیشتوون. ئەوانە لە حاڵەتى هەمەکیدا یان گۆشەگیر و دابڕاویان لێدەردەچێت یان دەچنە خزمەتى دەسەڵاتەوە.
کۆمەڵگە تەنها بە رێکخستن، کۆبوونەوە و نزیکبوونەوەى هاوئاست بە دەوری هێڵی بە دیموکراسیکردندا و لە رێگەى گوشارە کۆمەڵایەتییەکانەوە دەتوانێت قەناعەت بە دەسەڵات، یان دەسەڵات ناچار بە گۆڕانکاریى ریشەى بکات. کەواتە پێویستە دووبارە بکرێتەوە، کە کۆمەڵگە تەمەنای گۆڕانکارى و وەرچەرخان لە دەسەڵات ناکات. بەڵکو بە ئامادەبوون و بەدواداچوون و گوشارەکانى خۆی، گۆڕانکارى و وەرچەرخان دەهێنێتەدی. کەواتە ئەوە کۆمەڵگە نییە خۆى رادەستى لۆژیکى دەسەڵات کردبێت، بەڵکو ئەوە دەسەڵاتە مەودای خۆى لەگەڵ کۆمەڵگە کەم دەکاتەوە و ئیرادەى باڵا بەرەو دیموکراسی قبوڵ بکات تاوەکو بەو شێوەیە رێگا بۆ هاتنەدیى "چارەسەری دیموکراتیک" خۆش بکرێت.
هەم عەقڵییەت، هەم ستراتیژیا و هەم فۆرمولاسیۆنى کۆدار بۆ گوزەر بەرەو دۆخێکى دیموکراتیک، مەودای لەگەڵ تێڕوانینی رەوت و حیزبەکانی تردا هەیە. کۆدار لە رووی ستراتیژییەوە هاتنەدیى مۆدێلی "خۆبەڕێوەبەریى دیموکراتیک لە چوارچێوەى ئێران" کردووەتە بنەما. ئەوەش مۆدێلێکە کە لەگەڵ عەقڵییەتى تۆتالیتار و هەم تێڕوانینى قەومگەرا و ئایینگەرا سنووربەندییەکى یەکلاکەرەوەى هەیە. هاوکات بەشداریى زۆرینەى هەموو جیاوازی و پێکهاتەکانى کۆمەڵگە، ئەتنیکى، ئایینی و ژنان لە کاروباری سیاسی و بڕیارداندا بە کاریکى پێویست و ژیانى دەزانێت. ئەم مۆدێلە دەوڵەتگەرا نییە. پێشمەرجی مامەڵکردن لەگەڵ دەوڵەت پەیوەندیى بە ئاستى ئامادەبوونى دەوڵەت بۆ گۆڕانکاریکردن لە دۆخى ئێستا و دیموکراتیزەکردنى دەستوورى بنەڕەتی و رەخساندنى بەستێنى دیموکراتیکەوە هەیە. هەموو ئەو خاڵانەش لە نەخشەرێگاکەى کۆداردا بە باشی روونکراونەتەوە.
لەو بارودۆخەدا چ ئەرکێک دەکەوێتە سەر شانى هەموو گەلانى ئێران بە تایبەتى گەلی کورد لە رۆژهەڵاتى کوردستاندا؟
پێویستە لەو بارودۆخەدا هەموو گەلانى ئێران بە تایبەتى گەلی کورد لە رۆژهەڵاتى کوردستان لە پێناو پاراستنى ناسنامەی کۆمەڵایەتى و سیاسیى خۆیاندا، گەشەدان و بەربڵاوکردنەوەى هێڵى بەرگریى خۆیى و رەوا بکەنە بنەماى کارەکانى خۆیان. ئەگەر گەلی کورد لەم بەشەى نیشتماندا لە خۆبەڕێکخستن کردنی کۆمەڵایەتى و سیاسیدا لاواز بێت و رێبازى بەرگریى رەوای خۆى بەهێز نەکات، ناتوانێت ژیانى سیاسی – کۆمەڵایەتیى خۆى درێژ پێبدات و تەنانەت دەکەوێتە بەر مەترسیى لەناوچوون و سڕینەوە. لەو دۆخەدا گەلی کورد ناتوانێت لە بەرامبەر ئەو هێزانەدا راوەستێت کە مەبەست و ئامانجی خراپ بەکارهێنانى سیاسییان هەیە.
ئەگەر رژێمى ئێران بیەوت رووبەڕووی کێشە و قەیرانەکانى ناوچەکە نەبێتەوە، پێویستە کێشە پەیوەندیدارەکان بە گەلی کورد و گەلانى ترى ئێرانەوە چارەسەر بکات. رێگاچارەى کێشەکان لە ئێران بە چارەسەرکردنى کێشەى کورد لە رۆژهەڵاهەتى کوردستاندا تێدەپەڕێت. ئەگەر رژێمى ئێران ئەو راستییە قبوڵ نەکات و بیەوێت خۆبەدەستەوەدان بەسەر کوردستاندا بسەپێنێت و بەهێرشکردنە سەر هێڵە سوورەکانى گەل و گەریلاکانى و هەروەها بە زۆر و ناچارکردن و ئەشکەنجە و لەسێدارەدان هاوارەکانى خەڵک سەرکوت و بێدەنگ بکات، ئەگەری بەرزبوونەوەى ئاستى مەترسییەکان بۆ سەر ئەو رژێمە زۆر زیاتر دەبێت. تاوەکو ئێستا هیچ دەوڵەتێک نەیتوانیوە بە بەردەوامیدان بە دەستگیرکردن، ئەشکەنجە و زیندانیکردن سەرکەوتن بۆ خۆى مسۆگەر بکات.
بلۆکبەندیى کۆن تێکچووە و ئەو حیزبانەى کە تێڕوانینى خۆیان نەگۆڕن، بەپێچەوانەى بەرژەوەندیى گەلەکەیانەوە دەکەونە خزمەتى هێزە فاشیستى و داگیرکەرەکانەوە. لەو پێناوەدا ئێمە وەک کۆدار و پەژاک نەک تەنها بۆ رەوت و هێزەکانى ئێستا لە ئێران پرۆژەى چارەسەریمان هەیە، بەڵکو لە داهاتوویەکى نزیکدا پێشنیازەکان و داوا گشتى و هەمەکییەکانمان بۆ حیزبەکانى ئێستاى رۆژهەڵاتى کوردستان دەخەینەروو.
پێویست دەکات هێزە کوردییەکان شانبەشانى یەک بەشدارى لە پلاتفۆرمێکى هاوبەشى دیموکراتیکدا بکەن. ئەگەرچی رەوتە سیاسییە جۆراجۆرەکان جیاوازیى بۆچوونیان لەگەڵ یەکتر هەیە، بەڵام دەبێت لە بازنەى بەرژەوەندیى نیشتمانیدا لە دەوری یەک و لە پلاتفۆرمێکدا کۆببنەوە. لەو کاتەدا کێشە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانى ئێستا چارەسەر دەکرێن و دەکرێت مۆدێلێکى دیموکراتیک لە ناوچەکەدا بخرێتەڕوو. لەو چوارچێوەیەدا کۆدار ئامادەى هەر جۆرە چاوپێکەوتنێکە بۆ دروستکردنى بەرەیەکى دیموکراتیک، کە تیایدا هەموو رەوت و لایەنە سیاسییەکان ئامادە بن، کۆدار ئامادەیى تەواوى بۆ ئەو کارە هەیە و ئەوەش بە بەرپرسیارێتیى خۆى دەزانێت.
سەرنجڕاکێشیى بڕیاردان و نووسینى "سیاسەتى کوردی" لەم دۆخەى ئێستا بە روونی دیارە. کەم نین ئەو هێزانەى کە بۆ دەستێوەردان لە ئێران حسابێکى تایبەتیان لەسەر ماتەوزە و توانای تێکۆشانى کوردستان کردووەتەوە. رکابەرەکانى کۆمارى ئیسلامى ئەوە دەزانن کە یەکێک لە رێگاکانى دروستکردنى گوشار بۆ سەر ئێران، راکێشانى سەرنجی کوردان و پشتیوانیکردنە لە کورد. کۆمارى ئیسلامیش بەشێوەیەکى نەریتى لەو بڕوایەدایە کۆنترۆڵکردنی تواناکانى تێکۆشانى کورد پێویستییە بۆ نەهێشتنى هەر جۆرە مەترسییەک کە رووبەرووی بونیادى سیاسییان دەبێتەوە. دۆخى سوریا ئەوەى سەلماند، کە پێداگریکردن لەسەر مانەوە لە بنبەستى سیاسیدا و پێداگریکردن لەسەر بەردەوامیدان بە ملهوڕی، ناتوانێت وەرچەرخان بخوڵقێنێت و هەروەها دەستێوەردانى دەرەکیش ناتوانێت دیموکراسی و ئازادی بهێنێت.
یەکێک لە زەقترین ئەو هەڵانەى لە بەردەم سەرکردەکانى کۆمارى ئیسلامیدایە، ئەو لێکدانەوەیەیە کە وادەزانن تەنها بە پاڵدانەوە بە تێگەیشتنیان لە کاری سیاسی، ئەمنی و سەربازیى ئێستایان، یان بەلانی زۆرەوە بە گرتنەبەری تێڕوانینێکى نەرمکەرەوانەى سیاسی دەتوانن بە ساغی لە ملەى پڕ لە هەوراز و نشێوى گۆڕانکارییەکان تێپەڕن، بەڵام پێشتریش سەدام حسێن و بەشار ئەسەد و ئێستاش ئەردۆغان ئەو بڕوابوونەیان لە خۆیاندا دەبینى و رێگایەکى بێ ئەنجامیان بڕی.
بەشی یەکەمی چاوپێکەوتنەکەى هاوسەرۆکى کۆدار
ر.م
