هەرێموو کورڎەسانی بەمەڵامەتوو پێکئامای گلېرگەیی و کەلتوورییوە نامۆبۍ بە مادەى هۆشبەری و بەکارئاوردەیش، بەڵام بەمەڵامەتوو نا ئارامى سیاسى و پەشتگۊش وستەی کەرتوو پەروەردەی و بە ئەنقەس لاواز کەردەی پێگەو گەنجا و ژەنا و ڕاگېرتەی جە بەشدارى سیاسیشا جە ڕێکوستەی گلېرگەینە، بەکارئاوردەی ئی مادە ترسناکەیە بەشێوېوە خێرا وەڵا بۆوە.

ئامارەکاو مادەى هۆشبەری جە بەکارئاوردەی و بازرگانى کەردەی و وەشکەردەی شۊنماو بەرهەمئاوردەیش، جە عێراقەنە بەگرڎیى و هەرێموو کورڎەسانی بەتایبەتى، ئانەما پنە ماچۆ ئی مادە مەترسى دارە جیا چانەی وڵاتا ئەرەگیری پېسە کارتێوە فشارى سیاسى بەکارش بەرا جە ۋەرا ۋەر بە گلېرگەو هەرێموو کورڎەسانینە، هاموەخت چڼین مەڵامەتۍ دلېینۍ ئینۍ پەشتەو زیاتەر بەکارئاوردەی ئا مادە مەترسیڎاراوە و دەسەڵاتی سیاسى هەرێمی و بەتایبەت پەدەکەی بێ بەرنامە و پلانېنۍ پەی ڕاگېرتەی جە زیاتەر وەڵا بیەیشۆ.

یۆ جە مەڵامەتە سەرەکییەکا پەشتەو زیاتەر وەڵابیەیۆ مادەى هۆشبەری دلۍ گلېرگەینە، پەیوەندیدارا بە نەبیەی بەشدارى سیاسى گەنجا و ژەناوە دلۍ گلېرگەینە و ڕاگیری کەردەین جە تەرەفوو دەسەڵاتى سیاسیی هەرێموو کورڎەسانی بە تایبەت پەدەکەی، ئینەیچ پاسە مکەرۆ کە ئی چینە بێکاریگەر بکریا و هەست بە نامۆبیەی ۋېشا بکەرا دلۍ گلېرگەینە.

هاموەخت ڕاگېرتەی جە بەشدارى سیاسى گەنجا جە دەور گېڵنای دلۍ گلېرگەکەیشانە، کەرتوو پەروەردەی کە جە کەرتە گرنگەکاو وەڵېوستەی گلېرگەین، بەتەمامی وزیان پەشتەو گۆشا و ڕۆ دماو ڕۆی بە ئەنقەس حۊڵوو لاوازکەردەیش مڎریۆ جە تەرەفوو دەسەڵاتى سیاسى مەسڵەحەتوازیوە و جە ۋەرا ۋەرەنە کەرتى تایبەت یا سەرمایەدارى وەڵۍ موزیۆ، جە ئاژێوە چامنەنە، بەشیوە فرەو گلېرگەی وزۊنە خانەو جە ویرکەردەی و بێکاریگەر کەردەیۆ، ئینەیچ سەرە مکېشۆ پەی نامۆبیەی توێژەکا گلېرگەی و سەر ئەنجام ڕووەکەردەی بەکارئاوردەیش یا بازرگانى کەردەی بە مادەى هۆشبەریوە.

چا چوارچێوەنە، وەشکەردەی قەیرانەى ئابووریەی چنڎین ساڵۍ هەرێموو کورڎەسانی، کە جە تەرەفوو دەسەڵاتى سیاسى هەرێمی و بەتایبەت پەدەکەیۆ، گلېرگەش پەی دووۍ چینا جیاوازی دابەشکەردەن و چینێوە خاوەن سەرمایە و چینێوەیچ جە ئاستۍ خراپی ئابوورىنە، بەردەوامى قەیرانەو ئابوورى و بەرزنیەیۆ ئامارەکاو مادەى هۆشبەری، ئانەما پنەماچۆ فرەتەرین و ئا کەسا کە پەنا پەی مادەى هۆشبەری بەرانۍ چا کەسانۍ کە فرەتەرین فشارى ئابووریشا سەرا.

هامشانوو مەڵامەتە دلېینەییەکا جە زیاتەر وەڵابیەیۆ مادەى هۆشبەری، سیاسەتوو دەوڵەتا ئەرەگیری سەرو هەرێموو کورڎەسانی بەشێوێوەن، گلېرگەو پانیشتوو کورڎەسانی کریان ئامانج و گرڎوو پیلانگێڵنییەکاشا پا ئاڕاستەنە، پێگەو گلېرگەی بەگرڎیى و گەنجا و ژەنا بەتایبەتى لاواز بکەرا بە زیاتەر وەڵاکەردەیۆ مادەى هۆشبەری، لاواز کەردەی پێگەو گەنجا و ژەنا، واتە لاوازى گلېرگەی، لاوازى گلېرگەیچ سەرە مکێشۆ پەی لاوازى دەسەڵاتى سیاسى، لاوازى دەسەڵاتى سیاسیچ، هامشێوەو ئا ئاژەینە کە ئیساتۍ هەرێموو کورڎەسانیش پۊرەرە ۋییەرۆ.

ئەگەرچېش مادەى هۆشبەر و بەکارئاوردەیش و بازرگانی پێوەکەردەیش جە گلېرگەی کورینە چېوێوە نامۆبیەن، بەڵام بەپاو ئامارەکا چی ساڵاو دماییەینە جە هەرێموو کورڎەسانینە ئینا زیاڎ بیەینە و بەپاو گوزارشتېوە ماڵپەڕوو میدڵ ئیست فۆڕیومی مسروربارزانى جە بازرگانى کەردەی بە مادەى هۆشبەریوە گلیان.

گلېرگە مۆدێرنەكۍ بە شێوېوە گرڎین كەوتېنۍ ۋەروو هەڕەشېوە تنوو ماددەی هۆشبەری، ڕۊنیا جە هەواڵەکانە باسوو گېرتەی و بەکارئاوەرا و بازرگانا ئا ماددەیە نەکریۆ، سەرەڕاو کۆششەکا هێزە ئەمنییەکا، بەڵام کۆنتڕۆڵ نەکەردەی سنوورەکا و بەپاو گوزارشتە بنکۆڵکارییەکا کەسانۍ دەسەڵاتدارۍ بەمەڵامەتوو ئا قازانجە خەیاڵییەى جە بازرگانى مادەى هۆشبەرینە دەسشا گنۆ ئینا پەشتەو تەشەنەسانای و وەڵابیەیۆ ئا مادەیۆ.

ماڵپەرو میدڵ ئیست فۆڕیومی جە گوزارشتێوە بنکۆڵکارینە، سەرنج وزۆ سەروو شەکواو سنوقوو قوربانیاو کورڎەسانی، کە مەسرو بارزانی پۊ گلیان جە بازرگانی کەردەی بە مادەی هۆشبەریۆ.

مێدڵ ئیست فۆڕیوم سەرنج وزۆ سەرو بڕگەو ٧٢٦ و دۆسییەو سنوقوو قوربانیاو کورڎەسانی جە ئەمریکا کەپەشتىش بەسەرچەمەی نهێنى بەستەن و چنەشەنە ئامان، مەسرور بارزانى هامبەشوو بازرگانە گەورەکا مادەى هۆشبەریا و مادەکا پېسە کریستاڵی و کۆکاینی هاوردە مکەرا و دماتەریچ ئاڕاسەو بەشیوە جە وڵاتا ئاسیای و ئەوروپاىش مکەرا.

گوزارشتەکۍ مێدڵ ئێست فۆڕیومی ئاماژە پانەیچ مکەرۆ،  مەسرور بارزانى هامبەشیوە کاراو قاچاخچیا مادەى هۆشبەرییا و مادەی خام جە سودافێدی جە چین و هیندستانۆ جە پاکەتەکا تاڵە مووینە هاوردە مکریۆ و پرۆسێسی کیمیایینە، دماتەر بەرهەمەکە سەرو بازاڕەکاو جیهانیرە بەش مکەریۆ.

هاموەخت جە گوزارشتە بنکۆڵکارییەکێنە نموونەو مانوێل نۆریێگا سەرۆکى وەڵینوو پەنەمایش ئاوردەنۆ کە حەرچنڎە هامپەیمانوو ئەمریکای بیەن، بەڵام دەس تێکەڵکەردەیش چنی قاچاخچیا مادەى هۆشبەری و چەرمەکەردەیۆ زەڕی و سەرکوتکەردەی دلېینەی، سەر ئەنجام هەر بەفشاروو ئەمریکای جە ساڵەو ١٩٨٩دەسش جە کاری کېشتۆ و ساڵەو ١٩٩٠ ۋێش ڕادەسوو هێزەکاو ئەمریکای کەرد و بە هەشت تۆمەتۍ بازرگانیکەردەی بە مادەى هۆشبەری و چەرمەکەردەیۆ زەڕی و چن تۆمەتێوە تەریۆ سزا دریا.

گوزارشتەکۍ جەخت چانەیچ مکەرۊوە، ڕەنگە مەسرور بارزانى بزانۆ جە ئەمریکانە پەشتیوانىش هەن، بەڵام جە سەرداکەیشەنە پەی واشنتۆنی، بەئاشکرا ئانە بەرگنۆ کە پەی چېشی جۆ بایدن سەرۆکوو ولایەتەیۊگێرتەکا ئەمریکای ڕەتش کەردۆ چەمش پنەش گنۆ.

جە دمادمایی گوزارشتەکېنە ئانە وزیان ڕووە کە، مەسرور بارزانى مقارنە بە مانوێل نۆریێگای دلۍ دەوڵەتېوەنە دەسەڵاتدارو هەرێمێوەن، جەهەرێمەکەیچەنە مەنتیقېوەش ئینا چێردەسەنە، پېسە ئاماژېوە هەروەخت گەرەکشابۆ دمایش پنەمارا، چی گوزارشتە بنکۆڵکاریێوە ئانە بەرگنۆ، بنەیانەو بارزانى و بەتایبەت مەسرور بارزانى بازرگانیکەردەی بە مادەى هۆشبەریوە هامشێوەو کۆو سێکتەرەکا تەری بەکاربەرۆ پەی دەسوستەی زەڕی زیاتەری و هێقم کەردەی دەسەڵاتەکاش. 

وەڵاکەردەیۆ گوزارشتېوە پی جۊرەیە جە وەختارێنە،  بە پاو ئامارێوە دەزگاو ئاسایشوو هەرێموو کورڎەسانی جە ساڵەی ۋییەردێنە ٦٥٣ بەکارئاوەرۍ و ٢٥٤ بازرگانۍ ماددەی هۆشبەری گیریېنۍ، حەرپاسە جە دووە مانگوو سەرەتاو ئێساڵیچەنە نزیکەو ٢٠٠ بازرگانا و بەکارئاوەرا ماددەی هۆشبەری گیریێنۍ جە هەرێموو کورڎەسانینە.