پرۆفیسۆر نۆرمان پیچ ئەرەیاۋناش دەوڵەت و ئەرەمەرزیاکا ئۆرووپای بە مەڵامەتو ئەندامیەتی جە ناتۆینە و پەیوەندییە سیاسییەکاشا چنی دەوڵەتوو تورکی بېدەنگۍ با وەرا ۋەر بە پاشێلکارییەکا، تەئکیدش کەردۆ پێویسا نەتەوە یۊگېرتەکا و دەسوەڵېوزە مېیاننەتەوەییەکا کۊشش و ۋېشا بکەرا.

حەفتەی وەڵین ٩٩ کەسایەتیۍ جە ئەڵمانیانە پېسە نوێنەروو ڕێکوزیا مەدەنییەکا و سەندیکا و پارتە سیاسییەکا و ڕێکوزیاکا ئاشتی و مافەکا مرۆڤی، چالاکا و ئەکادیمیست و یاساشناسا و ڕۆنامەوانا، نامەشا کیاست پەی سەرۆکوو کۆمیتەو ڕاگېرتەی جە ئەشکەنجەی (سی پی تی) ئالان میشێلی. چنەشەنە بێدەنگی سی پی تی ڕەخنەکریا و داواکریان پەیوەس بە گۆشەگیری ئیمراڵی دەور گېڵنۊنە.

یۊ جە ئیمزاکەرا نامەکەی، پرۆفیسۆرو یاسا میان نەتەوەییەکا نۆرمان پیچ جوابوو پرسیارەکاو ئاژانسوو هەواڵوو فوراتی (ANF)یش دېوە.  

جە نامەکەتانە پەی سی پی تی ئاماژەتا پانەی کەردەن، ئانە نزیکەو ٤ ساڵان هیچ زانیاریېوە جە ڕابەروو گەلوو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانی نییا کە ئینا گۆشەگیرینە. شمە جە ڕوو یاسای میان نەتەوەییوە چنی گۆشەگیری هۊرسەنگندۍ؟

بە پەیلواو من ئا ئاژەی کە عەبدوڵا ئۆجالان چنڎین ساڵېن چنەشەنە مژیۋۆ، بەەمامی نایاساییا. ئا هەلومەرجەی کە چنەشەنە دەسبەسەرا، پێچەوانەو ڕێبازە یاساییەکان کە نەتەوە یۊگېرتەکا دەسنیشانشا کەردەن. زیاڎ جە یەرۍ ساڵان ئینا گۆشەگیریېوە تنەنە، بنەیانەو نوێنەرە یاساییەکۍ مەتاوا چەمشا پنەش گنۆ. چن ساڵێ چېوەڵی پەی سەردای ئۆجالانی لووانی تورکیا، بەڵام هەمیشە بدهانۍ ئارېنېوە. چا وەختەنە ئاستوو گۆشەگیری ئانڎە تن نەبۍ، بەڵام هەڵای نەتاوېنمۍ سەردایش بکەرمۍ. بەپاو کاتیگۆرییەکا یاسای میان نەتەوەیی ئی جۆرە گۆشەگیرییە دژوو یاسای میان نەتەوەییا. هیچ گومانێوەم چی مژارەینە نییا. سی پی تی وەڵتەر ئەوەکۊڵیایش چا ئەنجامدان و دژش مردانۆ.

کێشەکە ئانەنە؛ ئەردۆگان و حکومەتەکۍ تورکیای فرەو ڕووانگاوە خەمساردانە نزیکۍ باوە، واتە ناچار پا کاریە نەکریان. واتە پەشتەو سی پی تی و قەرارەکەیشۆ کە مەتاویۆ بە ۋېش جابەجێ بکریۍ، یۊبیەی ئەوروپای و دەوڵەتا یۊبیەی ئەوروپای مشۊم قەرارەکا سی پی تی جابەجۍ بکەرا. ئەردۆگان و بێگومان تورکیا بە مەڵامەتی سیاسی جیاواز فرە گرنگېنۍ پەی وڵاتا ۋەرنیشتی و جە لېوەتەرۆ تورکیا ۋەربەسېوەن ۋەروودەم و ئا پەنابەرانە کە جە ئەفغانستان، سوریا و وڵاتا هامشێوەیشاوە گەرەکشانە بیاوا ئەوروپا. پۊکەی مەتاوا فشار جە ئەردۆگانی بکەرا.

"یۊبیەی ئەوروپای مەتاوۆ یاسا میان نەتەوەییەکا پارېزنۆ"

ئی ئەشکەنجەو گۆشەگیرییە، ماناش ئانېنە، کاریگەری بەڕێز ئۆجالانی سەروو گلېرگەو کوردیۆ فرە گۊرەن. چینەی متەرسا، گەرەکشانە کاریگەرییەکەیش سڕاوە. گەرەکشا نیا جە هەڵوێسوو گۆشەگیری و بەشکەردەی گەلو کوردی دوورۍ گناوە. چی ئاژەنە یۊبیەی ئەوروپای مەتاوۆ ئۆجالانی و ڕاستتەر واچوو یاسا میان نەتەوەییەکا پارېزنۆ، وە گەرەکش نیا پارېزنۊشا.

"پێویسا کۊششەکۍ چېروو چەترەو نەتەوە یۊگېرتەکانە بەردەوامۍ با"

ڕێکوزیېوەتەر هەن بە نامۍ کۆمیتەو لاوەکی ڕاگېرتەی جە ئەشکەنجەو نەتەوە یۊگېرتەکا (ئێس پی تی) ئینە ڕێکوزیېوە نەتەوە یۊگېرتەکان، ئەرەمەرزیېوە تازەتەرا، حەرپاسە ۋەرپەرسا جە ڕاگېرتەی جە ئەشکەنجەدای، پەی ئانەی ڕا جە ڕووەدای ئەشکەنجەدای بگېرۆ. ئی کۆمیتە لاوەکییە هەڵای چالاک نییا. من پێشنیار مکەروو دژوو ئی پراکتیکا پڕچنای پەیوەندی کە بە ئاشکرا دژوو یاسا میان نەتەوەییەکان، نەک هەر جە ئاستوو ئەوروپاینە، بەڵکم جە ئاستوو نەتەوە یۊگېرتەکایچەنە کۊشش بۆ.

نیایرەو پەکەکەی جە لیستەکەنە غەڵەتا

نموونېوەما هەن، وەرا ۋەر بە مامەڵەکەردەی و گۆشەگیرکەردەی جولیان ئاسانجی، مدرامانېوە میان نەتەوەیی گۊرە هەن. جە سەرانسەروو جەهانینە هێواش هێواش میاوا پی خاڵۍ. داخەم مەشۆ پەی ئۆجالانی ئاژەکە پی جۊرە نییا، چونکی هەڵای پەکەکە جە ئەوروپانە بە "رێکوزیېوە تیرۆریستی" منریۊرە. ئەجۊمەنە ئینە غەڵەتا. ئیسە قەرارېوە دادگاو باڵای جە بەلجیکانە هەن و بەپاو ئی قەراریە وچیۆ "نەخێر، پەکەکە ڕێکوزیېوە تیرۆریستی نییا". مزانوو سویسرایچ پەکەکەش نەوستەن دلۍ لیستەکەیۆ. پەنەوازش بە فاڕیایۍ سیاسیی حەقەتینەی هەن. پەکەکە پارتێوە سیاسییا بێجگە جە خۆسەری و ۋېڕاوەبەری گەلی هیچی تەرش گەرەک نیا. ئی داواکارییە جە هەر وڵاتێوە دیموکراتیکەنە شیاوو جابەجێکەردەیا.

شمە باسوو قەراروو دادگاو باڵاا بەلجیکایتا کەرد، هاموەخت قەراروو دیوانو دادوو ئەوروپایچ هەن، سەرەڕاو ئینەی کۆمەڵە کوردییەکۍ جە ئەڵمانیانە ڕووبەڕوو هۊرکوای سەروو پۆلیسی بیېوە، کوردۍ ڕووبەڕوو زیندانیکەردەی و سزادای باوە، بەهانەکېچ پەیوەندییا چنی پەکەکەی، ئی سیاسەتەو ئەڵمانیای چنی شرۆڤە مکەردۍ؟

داخەم مەشۊ ئینە سیاسەتێوە غەڵەتا، ئینە ئینا چوارچێوەو ناتۆینە، ئینا چوارچێوەو پەیوەندی سیاسی بەینوو تورکیای و ئەڵمانیاینە. بەمەڵامەتوو ستراتیجوو تورکیایۊن پەی دووروستەیۆ پەنابەرا جە بەروو ئەوروپای، پۊکەی پەیوەندیشا چنی ئەردۆگانی عالا. ئینەیچ واتە نەک هەر ملیاران دۆلارېشا دان بە ئەوروپای، هاموەخت داوا سیاسییەکۍ ئەردۆگانیچشا جابەجۍ کەردېنۍ. ئینەما جە پرسوو ئەندامیەتی سویدینە جە ناتۆنە ۋینا. ئەردۆگان ئی پرسەیە پېسە چەکێوە بەکارمارۆ دژوو پەکەکەی و حکومەتەکا. بەپەیلواو من ئینە سیاسەتێوە غەڵەتا. ئی پرۆسە نیا ئاستېوە یاسایینە، بەڵکم ئاستۍ سیاسینە ملۊڕاوە. چېیچەنە هامشێوەو چڼین بوارا میان نەتەوەیی، پێویسا جە سیاسەتوو ئەڵمانیایچەنە فاڕیای جدی بەدی بۍ.

چی مانگە دماینېنە، جە چاپەمەنینە هەواڵ و دیمەنۍ هەنۍ کە دەوڵەتوو تورکی دیسان چەکی کیماویی یان چەکی قەدە‌غەکریا بەکاربەرۆ. بەپاو یاسا میان نەتەوەییەکا، دەوڵەتوو تورکی متاوۆ دژوو گەریلای چەکی کیمیاویی بەکاربەرۆ؟

نەخێر بێگومان دژوو یاسا میان نەتەوەییەکان، هجوومەکۍ تورکیای، ئەرەگیرکەردەی مەنتیقەکا سوریای و بەتایبەت عەفرینی، پاشێلکاری گەورەو یاسا میان نەتەوەییەکان و سەروەریی سوریاین. هەردوویشا بەتەمامی دژوو یاسا میان نەتەوەییەکان، کێشەکە ئینەن، جیهانوو وڵاتا ۋەرنیشتی، دلېچشانە ئەڵمانیا، ئەنداماو ناتۆی چەمۍ ۋېشا ئاستوو ئینەینە وستېنێرە.

بۆردوومانوو کۆبانێچ دژوو یاسا میان نەتەوەییەکا بۍ. ئیساتېچ بەکارئاردەی چەکی کیمیاویی بەتایبەت جە پانیشتوو کوردسانینە کە ئی مژارە ماوېوەن ئینا ڕۊژەڤەنە، بەهەمانشێوە پاشێلکاریېوە جددی سەروەری خاکوو عێراقیا. خاڵەی دووەمە، بەپاو یاسا میان نەتەوەییەکا، بەکارئاوردەی چەکی کیمیاویی ماوېوە فرەن قەدەغە کریان. من مزانوو کە محاڵا بە وردی ئینە پەشڕاس بکریۊوە، بەڵام پێویسا ڕاوێژ بە نەتەوە یۊگېرتەکا و ڕێکوزیاکایچ کە متاوا ئەوەکۊڵیای چی مژارەیەبکەرا، پەی ئانەی ئیجازە پەی ئی پەشڕاسکەردەیۆ هۊربگېرا. ئا وەختە ڕای گرڎین عالتەر ئاگاڎار بۆ. ئا بانگەشۍ کە من باوەڕم پنەشانە و مزانوو ڕاسېنۍ، ئانەنە کە چا چەکی کیمیاویی بەکارئامان، تەنانەت بڕوام هەنە کە چی دماییەیچەنە جە قامیشلۆیچەنە بەکارئامان.

بەپوختی، هەم پاشێلکەردەی خاکوو دەوڵەتا هەن، هەم بەکارئارڎەی ئا چەکا هەن کە بەپاو یاسا میان نەتەوەیی و مرۆڤایەتییەکا قەدەغەکریېنۍ.

دەوڵەتوو تورکی گەرەکش نیا هۊرچنیە هەرێمییەکۍ جە سەرنیشتوو ۋەرکەوتوو سوریاینە ئەنجام بڎریا، چنی هەڕەشەکا هجووم و ۋېش زیاتەر مکەرۆ. دەسوردای تورکیای چی مژارەنە جە ڕوو یاسا میان نەتەوەییەکاوە چنی شرۆڤە مکەردۍ؟

بێگومان دەسوەردای جە ۋەرنیشتەنە قبووڵ مەکریۆ و دژوو یاسا میان نەتەوەییەکان، ئینە پاشێلکەردەی سەروەریی سوریاین. نوێنەراو ۋەرنیشتی ماچا کە ۋېڕاوەبەری و خۆسەرییشا گەرەکا، نەک جیابیەیۆ جە سوریای. من پاسە میاوونە، تورکیا تەماموو سەرنیشتوو سوریای، جە فوراتۆ تا بەحر پېسە خاکوو ۋېش موینۆ.