مسەفا قەرەسوو، ئەنڎاموو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی ئەرەیاۋناش، ئاکەپە بە فریودای گلێرگەی، دژایەتی چنی یاسای دەستووری و وەشکەردەی دەستوورێوە مەدەنی، نیازش هەن بە دەستوورێوە فاشیستی تەر جە ۋییەردەی، کۆمکوژی کوردی بە ئامانج بگێرۆ. حەرپاسە واتش: بەرنامەی تازەو دەستووری کارنامەو جەنگێوە تایبەتیا دژوو گلێرگەی." ئاماژەش پانەیچ کەرد کە ئاکەپە ئیساتۍ بارمتەی سیاسی مەهەپەیا، جەختش چانەیچ کەردۆ کە ئی هامپەیمانییە ٨ ساڵە، ئاکەپەش بە تەمامی چنی مەهەپەی هامتەریب کەردەن.

مسەفا قەرەسوو، ئەنڎاموو کۆنسەو ڕاوەبەری کەجەکەی پی جۆرە جوابوو پرسیارەکا ئاژانسوو هەواڵوو فوراتیش دێوە.

گۆشەگیریی سەپیا سەروو ڕابەروو گەلو کوردی عەبدوڵا ئۆجالانیرە بەردەواما. حەرپاسە جە ڕۆنامەکانە باس چانەی کریا کە جە ٣ۍ ئایارینە ماوەو ٦ مانگا تەری قەڎەغەی تازەو چەمپنەکەوتەی بەرشییەن. کاروەدایەکۍ ۋەراۋەر پی گۆشەگیرییە ڕۆ دماو ڕۆی زیاتەرۍ با و ئەرەکۆشایۍ فرەلایەن بەردەواما. ئی قۆناغۍ چنی هۊرسەنگندۍ؟

سیاسەتوو دەوڵەتوو تورکی و حکوومەتوو ئیساتۍ ئاکەپەی بریتییا جە دلێنەبەردەی کۊشیای ئازاڎیوازانەو گەلوو کوردی جە گرڎ لێوە و ئەنجامدای کۆمکوژی دژوو کوردا. حەرپاسە گرڎوو ئی سیاسەتا واریە پەیوەسێنۍ بە سیاسەتی سەرەکیی دەوڵەتیوە. پێویسا ئی حەقەتینە بە تایبەتی جە وەختوو هۆرسەنگنای سیاسەتەکا دەوڵەتەکانە جە تورکیە بزانیۆ. حەرپاسە ئا سیاسەتەی جە ئیمرالینە ملۆڕاوە، میانگەو ئەساسی سیاسەتوو کۆمکوژیین دژوو کوردی. ئەوەڵ سەرهۊردای ڕابەر ئاپۆی و گەشەکەردەی کۊشیای ئازاڎیچ سەرهۆردای دژوو سیاسەتوو کۆمکوژیی بیەن. ڕابەر ئاپۆ شۆڕشەکەش پا قسۍ دەسپنەکەرد کە کوردسان ئەرەگیرکریان. جەختیچش چانەی کەردۆ کە ئامانجی سەرەکی ئی سیاسەتەیە ئانەنە کە کوردسان کریۆ بە مەنتیقێوە ۋەرفراوانکەردەی پەی بە نەتەوەیی بیەی تورکیای. ڕێکوستەیۍ، جمیەرێوە سیاسی و حەقەتینێوە جەماوەریش بنیاڎ نیان کە نیم سەڎەن دژوو سیاسەتوو کۆمکوژی کوردی جە ۋەرا ۋەروو دەوڵەتوو تورکینە کۆشیای مکەرۆ.

ئانۍ سیاسەتوو کۆمکوژی جابەجێ مکەرا بە پلەی یووەم ئامانجشا ئانەنە بە کۆمکوژی، گلێرگێوە ڕێکوستەیی و خاوەن ئیراڎەی سیاسی گەشە نەکەرۆ. حەر ۋەروو ئی مەڵامەتیە گەرەکشا ئا ڕێکوستەی و ڕابەرەی کە دژوو کۆمکوژی شۆڕش مکەرۆ هۆرشێونۆوە. پۊکاتی سەرۆک ئاپۆ هەر جە سەرەتاوە کریا ئامانج، چونکی هەم ئاڎ ڕێکوستەیش ئەرەمەرزنا و هەم خەتەو ئایدیۆلۆژی و سیاسییەکەیش دیاری کەردە. وەختۍ دەوڵەتوو تورکی نەتاواش جەنگوو پەکەکەی و رابەرایەتییەکەیش بکەرۆ، بە پیلانێوە میان دەوڵەتیە و بەکار ئارڎەی گرڎوو هامپەیمانەکاش، سەرۆک ئاپۆ  کریا ئامانج و گیریا. پېسە چنی ئامانجوو پیلانگێڵنیی بە دیل گێرتەی ڕابەر ئاپۆی و هۆرشێۋنایۆ جمیەری ئازاڎیوازی و کۊشیای دژ بە کۆمکوژیی بۍ، ئامانجشا جە سیاسەتی رەهای گۆشەگیری ئارۆی جە ئیمرالینە هەمان چێوا.

ڕێبازی غەڵەت ئینا ئارانە

سیاسەتی کۆمکوژی بە پلەی یووەم سەروو سەرۆک ئاپۆیرە جابەجێ مکریۆ. گرڎوو سیاسەت و بە کردەوەی کەردەی کۆمکوژییەکا تەریچ چێوە سەرچەمە گێرانە. ئەگەر ئا سیاسەتۍ ئیمرالینە جابەجێ کریێنۍ وزمێشا ۋەروو چەما، میاومێنە سەبارەت بە کوردی چ سیاسەتێوە کریان و ملۆڕاوە. تەماموو ئی سیاسەتا سەرەتا جە ئیمرالیۆ جابەجێشا مکەرا، بەڵام سیاسەتێوە ​​جیاواز جە ساحەی سیاسی دیموکراتیکی کوردی، هێزه ڕێکوستەییەکا گەلوو کوردی و گلێرگەینە جابەجێ مکریۆ! ئی جۆرە سەرنجە غەڵەتۍ بە ماناو نەیاواینەین جە راسی ئەرەگیری کۆمکوژی و سیاسەتەکاش سەروو گەلو کوردی. جە لێوەتەرۆ مقارنەکەردەی ئا سیاسەتەی کە پەی کورد بەکارمۍ چنی ئا سیاسەتەی کە پەی نەتەوە و گەلە جیاوازەکا جە بەشەکا تەروو جەهانینە جابەجێ مکریۆ، هۊرسەنگنای نادروسش چنە گنۆوە. ئینەیچ ڕێبازی سیاسی غەڵەتش چنە گنۆوە. جە حەقەتینەنە ئی جۆرە ڕێبازە غەڵەتۍ جە مێڎانی سیاسی کوردانە و دۆسەکاشانە ۋەروو چەما گنۆ.

پێویسا بکریۆ بە ناۋەنڎوو کۆشیای

کۊشیای دژ پا گۆشەگیرییەی سەروو ڕابەر ئاپۆیرە سەپیان و ئازاڎیی جەستەیی بەماناو کۊشیای گەلوو کوردین پەی ئازاڎیی. جە حەقەتینەنە ئەگەر کۆشیای ڕابەر ئاپۆی پەی تەندروستی، ئاسایش و ئازاڎیی جە میانگەو کۊشیای ئازاڎینە یاگۍ نەگێرۆ، کە مشۆم بە تەمامی ئەنجام بڎریۆ، ئانە ئی کۊشیایە پېسە پێویسی مەلۆڕاوە. گەل، ڕێکوستەی و جمیەرێوە سیاسی ئەگەر خاوەنداری جە ڕابەرەکاش نەکەرۆ، مەتاوۆ ۋێش پارێزنۆ و کۆشیایۍ چانە بە ئازاڎیی مەیاوۆ.

ئارۆ گەلەکەما، دۆساش و هێزەکاو دیموکراسی چی حەقەتینەیە ئاگاڎارێنۍ. به مەڵامەتوو ئی حەقەتینەیۆ کۊشیای ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی جە ساڵا ۋییەردەینە زیاتەر جە گرڎ بوارەکانە پەرەش سانان و ئینا پەرەساناینە. ڕابەر ئاپۆ تەنیا پەیوەندیش بە گەلوو کوردیوە نییا. پا مەڵامەتەی کە تورکیا پېسە سەرکردایەتیێوە و بەهایێوە ئایدیۆلۆژی و سیاسی گرنگ پەی گەلا ۋەرکەوتوو دلێڕاسەی و گرڎوو پێکئامایە بندەس و ستەم ۋنەکریایەکا جیهانی و بەتایبەت ژەنا تەماشە مکریۆ، پانەیچ هەڵمەتەو ئازاڎیی سەرۆک ئاپۆی جە گرڎوو جیهانینە ئینا پەرە ئەسای و بەقوەت بیەینە.

 جە هێزی ئایدیۆلۆژی و بەهرەمەنڎیی سیاسی ڕابەر ئاپۆی متەرسا

مەڵامەتی سەرەکی ئی جۆرە گۆشەگیرییە قورسەیە ۋەرا ۋەر بە ڕابەر ئاپۆی، تەرسینە جە هێزی ئایدیۆلۆژی و بەهرەمەندی سیاسیی. تەنیا ئینە ئانەی بەروزۆ کە ئازاڎیی ڕێبەر ئاپۆی چنڎە پەی گەلی و ژەنا گرنگا. پۊکاتی ئا گۆشەگیرییە سەروو گەلا ۋەرکەوتوو دلێڕاسەی و گرڎوو مرۆڤایەتی و بەتایبەتی ژەنا کوردیرە سەپیان و جابەجێ مکریۆ.

دوژمنایەتی چنی کوردا بە مەعناو دوژمنایەتی دیموکراسییا

مەڵامەتوو ئانەی کە دەوڵەتوو ئاکەپە-مەهەپەی ئانڎە دڕنڎە و دژە دیموکراسییا، سەبەبش ئئا بێ یاسایی و فشارەنە کە سەروو ئیمرالی ڕاوەبەرش مکەرۆ. ڕێبازوو ڕاگێرتەی جە گەشەکەردەی فکرەکاو ڕابەر ئاپۆی و داواو ئازاڎیی پەی بەڕێزیشا بە گرڎیی ستەم و چەوەسنایۆیش چنە گنۆوە. جە حەقەتینەنە دوژمنایەتیشا چنی دیموکراسی و کاروەدای تنووتیژانەشا ۋەرا ۋەر بە گولانەتەرین کۊشیای دیموکراتیکی ۋەروو ئانەینە کە ئەجۆشانە کورد و هێزە دیموکراتیکەکۍ جە دیموکراسی ئیسفاڎە مکەرا. بەپوختی دوژمنایەتی چنی کوردی بە مەعناو دوژمنایەتیا چنی دیموکراسیی.

ئیساتۍ کە ئی حەقەتینە عالتەر ڕۆشن بیەنۆ، گەلەکەما و هێزە دیموکراتیکەکۍ زیاتەر خاوەنداری جە ڕابەر ئاپۆی مکەرا و جە گرڎ لێوە کۊشیای پەرە پنەمڎا.

مشۊم ۋەرپرسیاری ڕەخنەداینی بیاونمۍ مەنزڵ

بێگومان کۊشیای ئازاڎیی پەی ڕابەر ئاپۆی وەڵۍ کۆتەن. کەمپین کە پەی ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی جە ١٠و تشترینی یووەمی بە سەرمەشقایەتی کوردا و دۆسەکاشا جە تەماموو جەهانینە وەڵابیۆ و هەڵمەتەو ڕۆو ۋەنایۆ کتێبەکا ڕابەری کە ١٠و کانوونوو دووەمی دەسشپنەکەرد، بێگومان فرە گرنگا و وەڵێ کەوتەین. بەڵام پەی ئانەی ئەنجامی فرە عالتەر بەدەسبارمۍ پێویسا ئەرەکۊشای زیاتەر وەڵۍ وزمۍ. گەلما ماچۆ گەر ڕابەر ئاپۆ زیاتەر جە زینڎانەنە بۆ ئینە ڕەخنەداینوو ئێمەن. چا وەختەنە مشۆم ۋەرپرسیاری ڕەخنەداینی جا بەجۍ بکەرمۍ، جە گرڎ شۆنێنە بە شێوێوە چالاکتەر بەشدارۍ چالاکیەکا بیمۍ. سەروو گردیۆ گەلوو کوردی و هێزە دیموکراسییەکۍ تورکیانە، هێزە دیموکراسییەکۍ جە ۋەرکەوتوو دلێڕاسەینە گەر ئی کۊشیایە گەورەتەر بکەرا، ئانە بۆ بە کۆشیایۍ کە ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی فەراهەم مکەرۆ.

کۊشیای و خاوەنداریکەردەی جە ڕابەر ئاپۆی دەیان ساڵێن ئەنجامی گرنگش چنی ۋێش ئاوردەن. بە سەرمەشقایەتی ئانیشا کە جە ساڵەکا ١٩٩٨ و ١٩٩٩ بە واتەی دروشمە و "شمە مەتاودۍ ڕووەکاما تاریک بکەردۍ" دەوروو ڕابەر ئاپۆیرە ئەڵقێوە جە ئایریشا  وەشکەرد و چا کۊشیاینە گەشمەرڎۍ بیۍ، ئی کۊشیایە ماوەو ٢٦ ساڵان بەردەواما. جە ئاکاموو ئی کۊشیاینە ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی، کە ئازاڎیی گەلی کوردین نزیکتەر بیەنۆ. ئەرەگیری قڕکەر پېسە هەمیشەی نکۆڵیکەردەی  و قڕکەردەی بە شێوێوە ۋەرفراوان بەرۆڕاوە، بە کۆشیای گەلوو کوردی و هێزە دیموکراسییەکا بنکەکەش لاواز بیەن.

چالاکیە واوەیۆ بیەکۍ مەتاوا ئەنجام بەدەسبارا

وەختۍ کە کۆشیای ئازاڎیی پەی ڕابەر ئاپۆی ئێژا بی، ئا وەختە ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی و ئازاڎیی گەلو کوردی مسۆگەر بۆ. ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی جە هەمان وەختەنە بەماناو تێکدای سیاسەتی قڕکەری و ئەرەگیری و ڕەخسنای دیموکراتیکبیەین جە تورکیانە. جا پۊکەی پێویسا ئاستوو کۊشیای جە گرڎوو مېڎانەکانە بەرزتەر بکریۆوە. فرە گرنگا چالاکیەکا پەی ئازاڎیی رابەر ئاپۆی هۊرچەرخنمۍ پەی بەشداری چالاکی دە هەزار کەسی. سەرهۆرداکەو وانی ئانەش نیشانەدایمۍ وەختۍ گلێرگە چالاکیەکانە بەشدار بۆ، چنی ئەنجام بەدەس مۍ. وەختۍ کە ڕێکوستەی و چالاکیەکۍ لووۍ وەڵێوە ئانە پێویسا گرڎ وەختۍ سەروو ئا وەڵێکەوتەیە بەردەوام بۆ. پێویسا شێوەی تازەو ڕێکوستەی و چالاکی بەیانە کایۆ. پا چالاکیا کە ۋێشا واوەی مکەراوە مەتاویۆ ئەنجام بەدەسبۍ. پۊکەی گرنگە ئاست و کاریگەری چالاکیەکا گرڎ ڕووۍ بە بەقووەتتەر بکریۆ. ئاژەو سیاسی و گلێرگەی تورکیانە، جە ۋەرکەوتوو دلێڕاسەی و جەهانیچەنە زەمینەش پەی وەڵێوستەی کۊشیای بە قوەتکەردەن.

بە بانگەوازی و داواکاری جە تورکیای، سی پی تی و ئەنجوومەنوو ئەوروپای ئەنجام بەدەسنمۍ. بەڵێ، بێگومان پێویستا نامێشا زڕیۆ و داواشا ۋنە بکریۆ کە ئەرکوو ۋێشا جابەجۍ بکەرا. تەنیا کۊشیای متاوۆ پاسە پی هێزا بکەرۆ هەنگامە بنیا! جە سەرنیشتوو کوردسانی ماتە وزێوە فرە عالوو گەنجا هەن کە متاوا ئەرەکۆشا. بە شێوازۍ عال پێویسا بە ڕێکوستەی بکریا. بەشداریشا پنە بکریۆ جە چالاکیەکانە ئینەیچ پەی وەڵێوستەی کۆشیای گرنگا و دەورێوە گرنگ گێڵنانە.

زینڎانیا دژوو گۆشەگیری ئیمراڵی مدرامانێوە گرنگ ڕاوەبەر مکەرا. بنەیانەو زینڎانیکریایا پەشتگیری جە مدرامانوو زینڎانیا مکەرا. گرنگی مدرامانوو زینڎانیا پەی گەلو کوردی و دۆساش چێشا؟

زیندانیا جە گرڎ وەختێنە پەی وەڵۍ وستەی کۊشیای ئازاڎیی گەلو کوردی دەوری گرنگشا بیەن. جە دژوو پیلانگێڵنی میان نەتەوەی بە واتەی دروشمەو "شمە مەتاودۍ ڕووەکاما تاریک بکەردۍ" ۋەربەسێشا جە ئاێری ئاردەنە، سەرمەشقایەتی خاوەنداریکەردەیشا جە ڕابەر ئاپۆی کەرد و پیمانەو ئی کۆشیایشا دیاریکەرد. خاوەنداریکەردەی زیندانیا جە رابەر ئاپۆی پێویسا پەی گرڎ کەسێ بۆ بە نمونە. زیندانیا تا ئیساتۍ خاوەندارییشا جە ڕابەرایەتی کەردەن. بەڵام هەڵوێس هۆرگێرتەی دماینی و شێوەو چالاکی جە خەتەو خاوەندراریکەردەی جە ڕابەرایەتی هەڵوێسێوە فرە ڕاسا. خەتەو هەڵوێسی دروسی هەر ئینەنە. واتەی، 'ڕابەر ئاپۆ چنی ژیۋای مکەرۆ، ئێمەیچ پا جۆرە بیمۍ' نەک تەنیا جۆرێن جە چالاکی، بەڵکو جە هەمان وەختەنە هەڵوێسێوە ئایدۆلۆجی-سیاسیچا. ۋەروو ئەرەبڕیەی بەینوو زیندانیا و کۊشیای جە بەرۆ گرڎ وەختۍ ڕەوتی غەڵەت مێنە ئاراوە. جە ساڵەکا ١٩٨٠کانە بە مەڵامەتوو ڕەوتە غەڵەتەکاو ساڵاو کۊشیای دژە فاشیزمی ١٢و ئەیلولی، ڕابەر ئاپۆ کۆنفرانسوو زیندانیەکاش سازکەرد، دماتەر بی بە نەریتێوە کە جە زینڎانەکانە کۆنفرانس ئەنجام بڎریۆ و ڕەووتە غەڵەتەکۍ ڕاسۍ بکریاوە. ئانەی ئیساتۍ جە زینڎانەکانە بریۆ ڕاوە پېسە شێوە حۊڵدایۍ سەرکەوتەو کۆنفرانسوو زینڎانیان.

مدرامانەکۍ کۆمەڵێ چێوۍ جە مەسڵەحەتوو زینڎانیکریایا مەیسەر مکەرۆ

ۋێش جە ۋێشەنە چەمپنەکەوتەی چنی زینڎانیا و قسەکەردەی بە تەلەفون جە لێوە بی بە ئامراز و ڕێبازێوە جەنگی تایبەتی. قسەکەردەی بە تەلەفوون پېسە مافێوە مەیسەر مەکەرا. پۊکاتی ژیۋای کەردەی جە شێوەو ژیۋای ڕابەر ئاپۆی، چالاکی پی ڕێبازە هەڵوێستێوەن دژوو جەنگی تایبەتی جە زینڎانەکاوە ئەنجام مڎریۆ. ڕۆحوو زینڎانیا ڕۆحیەتوو ١٤و تەمووزیا. شۊنکەوتۍ نەریتێوە مدرامانی پا جۆرەنە. ئی نەریتە نەریتوو دڵسۆزییا بە ڕابەر ئاپۆی و تەڤگەری ئازاڎیی. ۋەرپرسیاریێوە سەنگینا ۋەرا ۋەر بە گەشمەرڎا و گەلی. ژیۋای کەردەی جە شێوەو ژیۋای رابەر ئاپۆی جە هەمان وەختەنە خاوەنداریکەردەین جە فەلسەفەو ئازاڎیی و فکروو ڕابەر ئاپۆی. پۊکەی ئی ئەرەکۊشاو زیندانیا کۆمەڵێ چێوۍ جە ئیسفاڎەو گیریایا مەیسەر مکەرۆ. پێویسا عالتەر بزانیۆ کە ڕابەر ئاپۆ گرڎ وەختۍ کەسایەتیێوە چالاک و ڕێکوستە بیەیش بیەن. هەر پەی ۋێش ئانۍ چی هەڵوێسەو ڕابەر ئاپۆی میاوانە بانۍ بە میلیتانێوە ئێژا و جەنگەوانۍ ئازاڎیی.

ئەڎایا و بنەیانەو زینڎانیا کۊڵەکۍ شۆڕشەکەیمانۍ

بنەیانەو زیندانیکریایا نەریتوو کۊشیایشا هەن. بنەیانەو گەشمەرڎا جە ساڵەکا ١٩٨٠کانە سەرەڕاو بیەی گرڎ جۆرە فشارێوە دەسبەردارۍ خاوەنداریکەردەی جە ڕۆڵەکاشا نەبیۍ. بنەیانەکۍ پەی خاوەنداریکەردەی جە زیندانیا گرڎ جۆرە ڕێبازێوەشا گێرتەن ۋەر. گرڎ جۆرە ئەشکەنجێوە دریۍ، گیریۍ بەڵام ئینۍ گرڎ توڕەیی بنەیانەو زیندانیاش زیاتەرکەرد. بنەیانەو زیندانیا بە مەڵامەتوو ئی خەباتەیشاوە هۆشیارۍ بیێوە و سیاسیۍ بیێوە. هەر پېسە چنی جە ئیساتێنە مدرامانوو زیندانیا، ئینۍ سەروو ڕاو مدرامانەکا ١٤و تەمووزی، پی جۆرە بنەیانەو ئیساتۍ زیندانیا ڕا هۊرگیرۍ بنەیانەو زیندانیانۍ کە جە سالەکا هەشتاکا و نەوەڎەکا سەدەی ۋییەردەینە ۋەروودەم و زیندانەکانە ئەرەکۊشێنۍ. جە وەختوو مدرامانوو زیندانیانە جە ساڵەکا ٢٠١٨-٢٠١٩ینە دیما چنی سوکایەتی بە ئەڎایا و بنەیانەو زینڎانیا کریا، چنی دریاشا ۋنە و زەمینەرە کیشنێشا، ئینێما ئینۍ ۋەرووچەماوە. ئینەیچ ئێمە و هامڕایاماش جە زینڎانەنە توڕۍکەردۍ، قەراروو بنەیانەو زیندانیاش پەی کۊشیای بە گوڕتەرکەرد. بنەیانەو زینڎانیا و ئەڎایا ئاشتی بەهاو مۆراڵۍ کۊشیایمانۍ، کۊڵەکۍ شۆڕشیمانۍ! بنەیانەو زیندانیا، ئەڎایا ئاشتی، ئەڎایا گەشمەرڎا و گەریلا ئەڎایا کوردی  و گرڎوو ئەڎایا بەهاو مۆراڵوو ئی کۊشیاینۍ. هەوڵیسوو ئاڎایا سحروو تێکنەشیەی کۊشیایمانە. ئاهوو حەسرەتوو ئەڎایا جە مێڎانەکانە دمایش نمۍ، هەتا ئەرەگیری قرکەر دمایش نۍ.

ئەڎایا شەممەی بەشێوە گرنگۍ ئی کۊشیاینۍ. پەی ڕای گرڎینی ئاشکرابی کە چ جۆرە فشارێوە فرە چاڎیشا مکریۆ. بە ڕێزۆ سڵامشا ۋنە مکەروو،  چالاکی کە جە حەفتەو ١٠٠٠ەمینینە ئەنجامشا دا هەنگامێوە گرنگەنە پەی ئاینڎەو ڕۆڵەکاشا.

ڕاس نییا زینڎانییەکا تەنیا پەی بنەیانەکاشا جیابازمۍ

ئینە ڕاس نییە ۋەرپرسیاری مدرامانوو زینڎانیا و حەرپاسە کۊشیای پەی ئازاڎیی ڕابەر ئاپۆی تەنیا پەی بنەیانەو زینڎانیا جیامەنۆ. سەرۆک ئاپۆ ئارۆ سەرمەشقوو مدرامانوو زینڎانەکان. ئارۆ مدرامانوو زیندانیا فاڕیان پەی مدرامانوو ئازاڎیی رابەر ئاپۆی. چی ڕووانگۆ پێویسا گرڎوو گەلەکەیما و هێزە دیموکراتیکەکا بە تایبەت گەنجا و ژەنا چی مدرامانەنە بەشدارۍ با.

ئەمڕۆ بە دەیان هەزار کۊششکارۍ ئازاڎیی و دیموکراسی بە تاوانەو بەشداری جە کۊشیای ئازادیوازانەو گەلو کوردینە زیندانیۍ کریێنۍ. کورد تا ئیساتۍ ژمارەو پێوانەیی زینڎانەکا جەهانیش جە بواری سیاسینە ۋییەرنێنۍ. بە ۋەرووچەمگێرتەی ژمارەو ئەرەنیشتا، هیچ گەلێوەتەر جە جیهانەنە ئنڎەو کوردی زینڎانی مەکریۆ و نەکریان. دیسان مقیاسوو ئا ژەنا کە بە مەڵامەتی سیاسی بیەیشاوە جە زینڎانەکانە ڕاگیریێنۍ، ژەنا کوردینۍ. جە حەقەتینەنە گرڎوو کوردی پېسە دیلی جە زینڎانەکانە زینڎانیۍ کریێنۍ.

پێویسا گرڎوو کوردی فەخرش پۊوە بکەرۆ

زیندانیا دلۍ زیندانەکا جە بەرزتەرین ئاستەنە نوێنەرایەتی فەخروو گەلو کوردی مکەرا. پێویسا گرڎوو کوردی فەخرشا پۊوە بکەرۆ. چ ڕۆڵۍ و قەوموو کەسشا زینڎانەنە با یان نا، پێویسا گرڎوو گەلو کوردی پشتیوانوو مدرامانوو زیندانیا با. پەی ڕزگاری گەلو کوردی دەیان ساڵۍ تەمەنیشا زینڎانەنە بەرا سەر. بەڵام سەرەڕاو ٣٠، ٣٥ ساڵا زینڎانی، ئازاڎیی گەلی و کۊشیاکەیشا پارێزنا. ۋەروو ئی هەڵوێسەیشا​ ​تەنانەت ئانۍ سزاکێچشا تەمامیۆ جە زینڎانەنە ئازاڎۍ مەکریا. بێگومان فەخر پا کەساوە مکەرمۍ. جە لێوەتەرۆ مدرامانکەرا زینڎانی و ئانێچ زیێنێرە کەسۍ هوشیارۍ گەلەکەیمانۍ. چی ڕوۆ پێویسا ئا کەسۍ ئینۍ زینڎانەنە و مدرامان مکەرا، شانبەشانوو مدرامانەکەیشا پەشتیوانی و حورمەتشا ۋنە بگیریۆ. ئەگەرچێش جە هەلومەرجێوە سەختەنە مدرامان مکەرا، بەڵام پێویسا گەلوو کوردی خاوەنداری جە مدرامانەکەیشا بکەرۆ و بە هێز و کۊشیای ئازاڎیی ڕابەری پەرەش پنەبڎا.

هجوومە ئەرەگیریەکۍ دەوڵەتوو فاشیستی تورکی پەی سەروو هەرێمەکاو پارێزنای مەدیای، کە گەریلا مدرامانێوە تاریخیش چنە بەردەن ڕاوە، بەردەوام ئینا زیاڎبیەینە. جە لێوەتەرۆ پەدەکە، گرڎ جۆرە پاڵپەشتیێوە پەی لابەردەی ۋەربەسەکا دەوڵەتوو فاشیستی تورکی ئەنجام مڎۆ. چی ڕوانگۆ چنی خاوەنداری جە مدرامانوو گەریلای بکریۆ و چ هەڵوێسێوەما بۆ ۋەرا ۋەر بە دەوڵەتوو فاشیستی تورکی و بەتایبەتی پەدەکەی؟

دەوڵەتوو تورکی دەیان ساڵێن هجووم مکەرۆ سەروو هەرێمەکاو پارێزنای مەدیای. جە یەرەساڵی ۋییەردەنە هجوومەکێش زیاتەرۍ کەردێنۍ و بەردەواما. ئی هجوومۍ بە تەمامی هجوومێوە ئەرەگیریێنۍ. دەوڵەتوو تورکی ئا شۊنۍ کە ملۆ دلێشا چۆڵشا مەکەرۆ. وەختۍ دەرفەتی زیاتەرش پەی هۊرگنۆ، گرڎوو پانیشتوو کوردسانی ئەرەگیر مکەرۆ. گرنگیدای فرەش پەی کەرکوکی و ڕێکوستەکەیش چا پېسە ئامادەکاریێوە پەی ئی هجوومە ئەرەگیریە مشۆم تەماشە بکریۆ. بارەگێوەش جە بەعشیقەنە ئەرەمەرزنان، حەرچنڎە عێراق ماچۆ مشۊم بلۆ، بەڵام چۆڵش مەکەرۆ. جە حەقەتینەنە جە گرڎ دەرفەتێنە جەخت چانەی مکەراوە کە پارێزگاکاو موسڵ و کەرکوکی جە چوارچێوەو پەیمانی میللی(میساقی میللی)نە سەر بە ۋێشانۍ. جە وەختوو ئەرەیاۋناو پەیمانی میللینە، سیاسەتوو ئینکاری کوردی، بە ئامانجوو تاونایۆ یان کۆمکوژی کوردی بیەیش نەبیەن. باسوو ۋێڕاوەبەری کوردی جە کوردسانەنە جە پەیماننامەکەنە ئامان. ئارۆ گەرەکشانە کوردی ڕووبەڕوو کۆمکوژیێوە فیزیکی و کولتووریی بکەراوە و کوردسانی بکەرا بە مەنتیقێوە ۋەرفراوانی میللی تورکیای. حەقەتینێوە هەن کە دەوڵەتوو تورکی دوژمنایەتی کوردی مکەرۆ و بە نیازا دژوو کوردا کۆمکوژی ئەنجام بڎۆ. دەوڵەتوو ئاکەپە-مەهەپەی ڕۆشنتەرین دەسەڵاتی جابەجێ کاروو ئی ئامانجەینە. پەدەکە چنی دەوڵەتێوە چامنەی دژە کورد و مرۆڤکوژینە هامکاریی مکەرۆ.

دەوڵەتوو تورکی حۆڵمڎۆ پەدەکەی بوزۆ دلۍ جەنگۍ ڕاسەو خۆیۆ

جە ئیساتێنە هجوومەکۍ بەردەوامێنۍ و زیاتەر وەڵۍ بیێنۍ. بە تایبەت جە پاییزوو ٢٠٢٣ێوە مدرامانی تاریخی دژ بە هجوومەکا لوواڕاوە. گورزەی قورسە جە سوپاو تورکی دریێنە. دەوڵەتی تورکی بەردەوام سەروازەکاش کە تواناو جەنگکەردەیشا نییە کیشنۆشاوە، هێزی تازە جە شۊنەکێشانە یاگەگیر مکەرۆ. پا جۊرەی کە نەتاواش ئەنجامێوە چامنە بەدەسبارۆ، حۊڵ مڎۆ پەدەکەی بە شێوێوە ڕاسەوخۆ کێشۆ دلۍ جەنگەکەیۆ. جە حەقەتینەنە پەدەکە جە مەنتیقەکا نزیک جە هێزەکاو تورکینە نوقتۍ وشکنای وەشە مکەرۆ بە مەبەس پارێزنای جە هێزەکاو دەوڵەتوو تورکی و پەنەوازی ئا هێزا مەیسەر مکەرۆ. حەرپاسە بە نامۍ هێزوو پاسەوانی سنوویی عێراقیوە هێزەکاو گەریلای تەوقە مڎۆ، فرەو ئا هێزیە جە تەرەفوو پەدەکەیۆ وەشکریێنۍ. ئامانجی سەرەکی جە گەشتەکا چن مانگی ۋیەردەی پەی بەغڎای و هەولێری دلێنەبەردەو گەریلاکا بۍ. دەوڵەتوو تورکی گەرەکشا "پڕۆژەو ڕاو گەشەپنەدای" پېسە ئامرازێوە بەکار بارۆ پەی ئانەی عێراقیچ جە ئامانجەکەیشەنە بەشداری جەنگوو گەریلای بکەرۆ.

ئاڎۍ گەرەکشانە یەکێتی بە هەمان شێوە بکێشا دلۍ جەنگەکەی

ئاڎۍ گەرەکشانە یەکێتی نیشتمانی کوردسانی (یەنەکە)ی بکێشا دلۍ جەنگوو دژ بە گەریلای و کۊشیای ئازاڎیی کوردیوە. بە تایبەتی دەوڵەتوو تورکی و پەدەکە پێوەرە کار سەروو ئی مژارەیە مکەرا. حەرپېسە چنی پەدەکە شەرعیەت بە هجوومەکا دەوڵەتوو تورکی مڎۆ جە هەرێمەکاو پارێزنای مەدیای، ۋەرنیشتی، شەنگالی و مەخمووری، ئیساتێچ حۊڵ مڎۆ جە مەنتیقەکا یەکێتینە شەرعیەت بە هجوومەکا دەوڵەتوو تورکی بڎۆ. جە حەقەتینەنە پەدەکە حۊڵ مڎۆ دەوڵەتوو تورکی فشارەکاس سەروو یەكێتی زیاڎ بکەرۆ. ماچۆ ئەگەر یەکێتی دژایەتی پەکەکەی بکەرۆ، من راسەوخۆ متاوو جەنگوو پەکەکەی بکەروو. ماچۆ پا جۊرەی کە یەکێتی بەشداری مەکەرۆ، مەتاوو گرڎوو هیزوو ۋێم جە جەنگوو هجوومەکا دژ بە پەکەکەینە بەکارباروو. جە حەقەتینەنە خیانەتوو ۋێش ۋەسۍ نییا. گەرەکشا یەکێتی بوزۆ دلۍ سیاسەتی خیانەتکاریوە. گەرەکشا پی جۆرە خیانەتەکەیش بشارۆوە و نە ۋینیۆ. جە حەقەتینەنە جەنگ چنی پەکەکەی پێسەنە جەنگ چنی گرڎوو لایەن و هێزە سیاسییەکا پانیشتی پاسەن.

ڕووبەڕوو بیەیۆ جە ۋەرا ۋەروو هەڵوێسوو پەدەکەینە ۋەسۍ نییا

حەرچنڎە پەدەکە ئینا ئاستوو خیانەتینە، بەڵام مشۆم وچیۆ هەڵوێس و ۋەرەنگاربیەیۆ جە ۋەرا ۋەروو هەڵوێسوو پەدەکەینە ۋەسۍ نیا. چونکی ئی پرسە پەیوەندیێوە نزیکش بە کۊشیای ئازاڎیی گەلوو کوردیوە هەن. هەڵوێس ئەرمانای دژوو خیانەتوو پەدەکەی فرە گرنگا پەی ئانەی کۊشیای ئازاڎیی و دیموکراسی جە چوار پارچەو کوردسانینە سەروو خەتێوە ڕاسی بەرەو وەڵۍ بلۆ. جە لێوەتەرۆ پێویسا جە دژوو پەدەکەی هەڵوێسێوە جددی نیشانە بڎریۆ هەتا گەریلا کە گەورەتەرین، فیداکارتەرین هێزی تاریخی کوردسانین پارێزیانە و بتاوا دەورێوە تاریخی جە وەڵێوستەی گەلوو کوردینە پەی ئازاڎیی و دیموکراسی بگێڵنا جە گرڎوو بەشەکا کوردسانینە. ئەرکێوە وڵاتپارێزانانەن کە ۋەرا ۋەر بە پەدەکەی هەڵوێسی جددی نیشانە بڎریۆ.

چالاکی وڵاتپارێزنی فرە گرنگا

فرە گرنگا گەلێوە پەی ئانەی جە کۆشیای ۋێشەنە دژوو دەسەڵاتی ئەرەگیری و مرۆڤکوژی پیمەرێوە بەرزی وڵاتپارێزنیش بۆ. ئەگەر پیمەرەکۍ وڵاتپارێزنی فرە بەرزۍ با، بە دڵنیاییوە ئا گەلە پەرە بە کۊشیای ۋێشا مڎا و ئازاڎیی ۋێشا مسۆگەر مکەرا. ئا گەلەی کە پیمەرەکۍ وڵاتپارێزنیشا ئینۍ وارۆ و نا ڕۆشنێنۍ، مەتاوۆ جە کۆشیای ئازاڎینە سەرکەوتووۍ با. چی ڕووانگۆ فرە گرنگا هەڵوێس دژوو پەدەکەی بگیریۆنە ۋەر. پەدەکە ئی گرڎ هامکاری و خیانەتەیە مکەرۆ، بەڵام پېسە پێویسی مامەڵەش چنی مەکریۆ! ئی ئاژە پیمەرەکاو وڵاتپارێزنی کەم مکەرۆوە. ئینەیچ مەترسی و زەرەرێوە گەورەش پەی خەباتوو گەلو کوردی وەشکەردەن.

چی دماییاوە کەسێوە سەرنیشتوو کوردستانیوە بەشداریش کەناڵوو میدیا خەبەرینە کەردەن و ماچۆ: "بە پەدەکەی مەواچدێ خائین، خەڵك گەرکشا نیا بە خائین نامێش بەرانێ". بێگومان ئێمە مزانمێ گەلوو سەرنیشتوو کوردستانی پەدەکەی بە خائین مشاناسانێ. چیش ماچۆ؟ ئەگەر پەدەکە، کە هامشانەو ڕژیموو تورکین رۆڵەکاشا مکوشۆنێ و کەمینە پەی گەریلاکان منیۆرە و گەشمەردێشا مکەرۆ، نەواچی  خائین ئەی بواچی چێش؟ دەوڵەتوو تورکی گەرەکشا گردوو کوردی کۆکوش بکەرۆ. ستاتۆی سیاسیی پانیشتیچ قبووڵ نمەکەرۆ. گرد لاێوە مزانا کە واتشا هەمان هەڵە کە پانیشتی کەردشا وەرنیشتە ئەوەخوایش نمەکەرانێوە. پەوکای وەختێو فرسەتشا پەی ڕەخسیا پلێ پانیشتیچ وڕنا. پەدەکە پەی دلێنەبەردەی پەکەکە پەشتگیریی دەوڵەتێوی چانەیە مکەرۆ. هەرێموو گەریلاکا گەمارۆ مدۆنێ و بۆسە پەی گەریلاکان منیۆرە و ڕاڕەوو گەریلاکا مگێرۆ، تا ڕاگێری بکەرۆ جە لوای هێزوو یارمەتی، پێوێسی و تەقەمەنی پەی هەرێمەکاو گەریلای. پینەیچە شەرعیەت بە هجوومەکاو دەوڵەتوو تورکی مدۆنێ پەی سەروو هەرێمەکاو پارێزنای مێدیا. سوپاو تورکی دەیان بنکێش پانیشتوو کوردستانینە کەردێنێوە. هەواڵگێریی دەوڵەتوو تورکی(میت) بە عارەزووش هەرێموو کوردستانینە مسووڕیۆوە و هەرێمەکاو چێروو دەسەڵاتوو یۆبییەی پێسەو ئامانجوو وێش مکەرۆنێ ئامانج. پەدەکە ڕەوایەتی بە ئەرەگیرکارییەکا وەرنیشتنە مدۆنێ و بەرەی نیشتمانی کوردستانی سوریا(ئەنەکەسە)، کە سەر بە پەدەکەیا هامکاریی هێزە داگیرکەرەکاو سەر بە تورکیای و تاوانبارا مکەران. شەنگالنە هانی هجوومەکاو دەوڵەتوو تورکی مدۆنێ و پا زانیارییا موزۆشا وەروو دەسوو هەواڵگێریی میتی، فەرماندە و سەرمەشقەکاو ئێزیدی مکەرۆنێ ئامانج. هەمان هەرمانێ سەروو وەڵاتپارێزنا و گەلوو مەخمووری مکەرۆ. چەنی موچیۆ پەدەکە، کە جە حەر ئاستێونە پەیوەندی و هامبەشییش چەنی دەوڵەتوو ئاکەپە – مەهەپەی هەن و دژ بە گەلوو کوردی کۆکوشی مکەران، نەوچیۆنێ خائین؟

ئەگەر پەدەکە پەیوەندیێوی پاسنەش چنی دەوڵەتی قڕکەروو تورکی هەن، بە خائین نامێش نێ، پیمەرەکاو وەڵاتپارێزنیی کەمێ مبانێوە و هیچ چێوێوی ڕۆشن نمەبۆنێ. ئینە گەورەتەرین تەرسینە پەی کوردی. کەمکەردەیوە ئاستوو وەڵاتپارێزنی فرەتەرین زەرەر بە کوردی میاونۆ، کە چێروو کۆکوشی و کۆشیاینە پەی ئازادی مکۆشیۆنێ. چی ڕووەوە مشۆم هەڵوێست نیشانە بدریۆ، نمەبۆ بوچیۆ بە پەدەکەی مەواچدێ خائین. بە پێچەوانەوە پێویسا ڕەخنە چا ڕا و ڕێبازا بگیریانێ، کە هەڵوێستی شیاوشا نییارێ وەراوەروو ئی پەیوەندییە خیانەتکارانەو پەدەکەینە. ئەگەر ڕەخنە نەکریۆ، ئانە ئا هەڵوێستە وەڵاتپارێزییەی باسما کەرد وەراوەرو پەدەکەی ناتەمام مبۆنێ. هەڵوێستی ناتەمام وەراوەرو پەدەکەی بەردەوام ڕا پەی  خیانەتوو پەدەکە مخوڵقنۆ.

فاشیزموو ئاکەپە-مەهەپەی تا قڕکەردەی کوردا بیاونۆ یاگێ، نەک بە تەنیا ڕاو سەروازییوە، بەڵکوم هجوومیوی فرەی سیاسییچ مکەرۆنێ. دۆزوو کۆبانێنە سزای گرانە سەپیا سەروو سیاسەتمەدارارە، هۆکار و دەرنجامەکاو ئی سزێ تا ئیساتێچ تاوتۆ مکریانێ.ئامانج چی سزادایەو سیاسەتمەدارا چێشا؟

دۆزوو کۆبانێ پێسە ئانەیە ئەنداماو هەدەپەی دیارییشا کەرد، دۆزێوی سیاسییا، ئی دۆزە دماو چوار ساڵا جە شەرمەزارکەردەیەکا کریاوە، بە ئاشکرا ئانە ئیسپات کریان کە ئینە کە ئینە دۆزێوی سیاسییا. دادگاییکەردەی چی نۆعەیە بە ئەمرەو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی وەش کریان، ماوەو ٧ ساڵا بەردەوام بی، سزاکێ بە پاو ئا کەسا بێنێ، کە ئی دادگاییکەردەیشا کەرد. جگە جە دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی گرد کەسێو ماچۆ، کە دادوەری دۆزەکەی ئینا چێروو ئەمرەو دەسەڵاتداریی سیاسیینە.

یۆ جە سیاسەتە بنەڕەتییەکا، قڕکەردەی سیاسییا

قڕکەردەی سیاسی، یۆ جە سیاسەتە بنەڕەتییەکاو قڕکەردەی کوردان. قەنارەدای شێخ سەعیدی و هامڕایەکاش، یان سەید ڕەزای و هامڕایاش حەر قڕکەردەی سیاسی بێ. ٤٩ گیریێکێچ هەر قڕکەردەی سیاسیی بێ. جە ساڵاو ١٩٨٠کانە بە هەزاران ئینسانێ وەڵاتپارێزنێ و شۆڕشگێڵنێ ئامەدنە گیریێ  ئینەیچ هەر قڕکەردەی سیاسیی بێ. پیلانگێڵنیی میاننەتەوەیی سەر ڕابەر ئاپۆی و گۆشەگیری سەخستوو ٢٦ ساڵەو ئیمراڵییچ هەر قڕکەردەی سیاسییا. دەوڵەتی قڕکەروو تورکی سەروو بنەماو قڕکەردەی سیاسی، گەرەکشارێ سیاسەتوو قڕکەردەی کوردا بیاونۆ یاگێ. پێسەو چەنی دەستووری بنەڕەتی و یاساکێ تورکیانە دا ئامانجشا قڕکەردەیا،  دۆخێویچەنە گەر دەستوور و یاساکێ چنیشا نەبا، ئانە دەستوور و یاسای پەشتگۆش موزانێ و سیاسەتوو قڕکەردەی وێشا مکەرانێ. سزاکێ کە جە دۆزوو کۆبانێنە سەپیێنێ  ڕێک پێسنێنێ.

 

ئامانج دووروستەیوەیا جە کۆشیای

جە وەشکەردەی قڕکەردەیی سیاسیینە ئامانج ئانەنە، کە زیندانیێ سیاسیێ دوورێ بگناوە جە کۆشیای ئازادی و سیاسی،  یانی چیوێوی پاسە بکەرانێ، کە زیندانیێ سیاسیێ دەسبەردارێ کۆشیایی ئازادی و یەکسانی بانێ. چندین ساڵێن زیندانیێ جە زیندانەنە مازاوە، پێسە هەوڵێ مدانێ فکر و ویرکەردەیەوەی  زیندانییە سیاسییا پاسیڤ بکەرا. هەوڵێ مدانێ سیاسەتمەدارا زیندانەنە بازاوە و گلێرگەی بێ ڕێکوستەی و بێ سەرمەشق بازاوە.

دۆزوو کۆبانێنە سزای فرێ سەپییا سەروو هامسەرۆکاو هەدەپەی فیگەن یوکسەداغ و سەڵاحەددین دەمیرتاشیرە. واتشا شمە هامسەرۆکێ پارتەکەیندێ پەوکای مشۆم  فرەتەرین سزاتا بۆ. جوابێوی پاسنە جەختکەرەوە مدانێ بە کۆشیا ئازادوو گەلوو کوردی. لایێوی تەرۆ پەیامێوی شێوەو 'گەر شمە نزیکێ کوردا بیدێوە، ئانە شمە مسۆچدێ' مدانێ بە دیموکراتیکوازا و سۆسیالیستەکاو تورکیای. پێسە جارێوی تەر ئانە وینیاوە کە دەسەڵاتداری چندە جە کۆشیای هامبەشوو گەلوو کوردی و هێزە دیموکراسییەکاو تورکیای متەرسانێ.  

دەستووری بنەڕەتیی تورکیای یەک مادسەش هەن

بە پاو زهنیەتی بنەڕەتیی دەوڵەتوو تورکی، سیاسەتکەردەی بە نامێ کوردیوە تاوانا! پەوکای بییەیی کوردی قبووڵ نمەکریۆ و ئامانج قڕکەردەیا، کۆشیایچ دژو ئی زهنیەتەیە پێسەو تاوانێوی گەورەی موینیۆ. جارێوی تەریچ ئاماژەم پنە دا؛ دەستووری بنەڕەتیی تورکیای یەک مادەش هەن؛ ئادیچ قڕکەردەی کوردان. یاساش بەپاو ئینەیە مجیێنەرە. ئەگەر هەرمانەکێ بە پاو دەستور و یاساو فاشیستیچ نەکریانێ، پێسەو فێڵێ یاسایێ مکریانێ. دمایی بە کەلیمێ 'دادگاو لوایۆپۆرەی هەن، دادوەر هەن، دەستووروو دادگای هەن'، ئی سزایا ئاسایێ مکریانێوە و پێسەو ئانەیە بە پاو یاسای دریێبا. تەنانەت ئا کەسێ کە بە پاو دەستوور و یاساکا سزا نەدریێنێ، ساڵانێوا کە  پێسە زیندانەکانە ئازیێنێوە.

بەکوڵی و جەوهەرەنە مەبەست چی سزایا سەرکوتکەردەی سیاسەتمەدارا و ئەرەبڕیەی گلێرگەیا جە سەرمەشقە سیاسییەکا.  پێسەیچ هەڕەشێ وەنەو گلێرگەی مکریۆنێ.

 وەڵێ ورچنیەینە، دماو ورچنیەی و وەڵێ دۆزوو کۆبانێنە بە جەختکەردەیوە سەروو قۆناغوو 'نەرمبییەی-ئاسایی بییەی'ەوە واتەواچش سەرۆ کریا. وەختێو چا سزایا وردێ بیمێوە کە دۆزوو کۆبانێنە دریێنێ، جە 'نەرمبییەی' چێش ملوو کوردارە ئاما؟

وەڵێ ورچنیەی وەراوەروو کوردانە، پێسە ئانەیە دماو ١و نیسانیوە نەرمبییەیێو بۆ، خەباتێوە کریا. جەنگی تایبەتی ناوەندوو کورشکی و میتی هەوڵێش دێ ئی سیاسەتەیە بخولقنۆ. چا یاگانە کە پەدەکە کاریگەرییش هەن، ئاکەپە تا جە ورچنیەیەکانە دەنگوو کوردا بەدەس بارۆ، هەوڵێوی چینەش دا. بڕێو کەسێ کە  بەرەی دیموکراسیی کوردی و سیاسەتنە، بە نیازێوی خاسۆ، چەمەڕوانییەکێشا بەروستێ کە گەرەکشانە بیاویا یاگێ. بێگومان هۆکاروو ئینەیچە هەن. گەلوو کوردی و کایەی سیاسی دیموکراسی چندین ساڵێن ئینا چێروو فشاری قورسینە. هەڵای ورچنیەیەکانە هامسەرۆکاو شارەوانی ورمچنانێ، بەڵام دەوڵەت قەیوم منیۆرە. ئێمە دژوو هەوڵدای خولقنای یاواینەی چی جۆرەیە واتما، کە ئاکەپە سەربگنۆ یان سەرنەگنۆ. سیاسەتوو وێش دژوو کوردا و هێزە دیموکراسییەکا نمەفاڕۆنێ. هەڵبەت گەر سەرکەوتێنێ ئا وەخت سیاسەتوو فشارکەردەیی وەڵێتەر کەرێ. ئیساتێچ وەشش مکەرۆ، بەڵام جە دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەینە  لاوزبییەیێوی هەن. جە ئەنجامدای سیاسەتە نەفاڕیایەکەیشنە زیاتەر لاواز مبۆنێ. پەی ئانەیە زهنیەت و سیاسەتی بنەڕەتی نەفاڕیۆنێ، گەرەکشارێ بە ڕا و رێبازی جیاواز بیاوۆ بە هەمان ئامانج. ئا سیاسەتیچە سەروو بنەماو بێکارگەرکەردەیی هێزەکاو دیموکراسی و کۆشیای ئازادیی گەلوو کوردی و بەیاگەیاونای سیاسەتوو قڕکەردەین.

سیاسەتوو نەرمبییەی و ئاساییبییەی نییا

پەی نەرمبییەی و ئاساییبییەی پێویسییش بە فاڕیای سیاسەتی هەن. نە ئەکەپە و نە هامەیمانێتیی ئاکەپە-مەهەپەیچ حیچ فاڕیاێوی سیاسی نییا. بەروستەی قسا؛ سیاسەتوو نەرمبییەی و ئاسایبییەی هیچ نییا جگە جە ڕازنایوەی سیاسەتوو وەڵێشا. گەر نەرمبییەی بۆ، پێویسا سەرەتانە واز جە بەکارئاردەی دادوەری بارانێ پێسەو ئامرازی و داردەسی سیاسی بەکارش نارانێ. بەڵام موینمێ بە جەختکەردەیوە ئی  بەکارئارەیەو دادوەری بەردەوامییش پنە مدۆنێ. بڕێو جارێ بە وەردای بڕێ زیندانیکریایا پێسەو ڕەوایەتیدای بە دادوەرەکا نیشانە مدانێ. جە ئامادەکەردەیی تۆمەتنامێونە کە باس جە کوشتەی سینان ئاتەشی و قەرارەکاو دۆزوو کۆبانێ مکەرۆ، دیما کە دماتەر دادوەر پێسەو ئامرازێوی سیاسی بەکارمێ. دەیا ڕاپیمەراو ١و ئایاری گیریێ، ئینەیچە بە ڕۆشنی مسەلەمنۆش، کە فشارەکێ سەروو هێزەکاو دیموکراسییوە بەردەوامێ مبانێ.  

جەهەپە کەوتەن دامەو ئەردۆگانیوە

دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی سەروو دوژمنایەتیکەردەیی گەلوو کوردی ئەرەمەرزیان. پەوکای مەهەپە وەروو ئی هۆکارەیە بەینوو ئی هامپەیمانییەینە یاگێش گێرتێنە. لایێوە دوژمنایەتیکەردەیی کوردا و هێزە دیموکراسییەکا لاێوە دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی بەردەواما، ئایا نەرمبییەی دروس مبۆنێ! چێوی چانە حەر نمەبۆنێ.  

ڕاسینە جەهەپە کەوتەن دامەو تەیب ئەردۆغانیوە. ئاکەپە-مەهەپەیچ سەروو سیاسەتی وەڵینیشا بەردەوامێنێ. پەوکای وەختێو جەهەپە و سەرۆکی گردینوو جەهەپەی دژوو ئی سیاسەتەیە هەنگامە بنیا، ئانە ماچۆ کە جەهەپە و ئۆزەل دژوو نەرمبییەی و ئاساییبییەی مدرێنێوە. پی قساوە ئا وەختە دەسەڵاتداری دەوروو وێش هەم پێسەو تاوانباری و هەم پێسەو قەوەتێوی مگێڵنۆ. چانەیچە ڕاستتەرا، سەرۆکی تازەو جەهەپەی نەرم مبۆنێ و حیچ ئاستەنگێو وەردەموو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەینە نمەمەنۆ. پێسە گلێرگە دژوو هامپەیمانیی ئاکەپە-مەهەپەی دەنگ مدۆنێ بە جەهەپەی و جەهەپەیچ مگنۆنێ دۆخێوی پێچەوانەو داواو گەلیوە.

وەختێوەنە واتەواچە دەستوورییەکێ جە کەشوهەواێونە مکریانێ، کە گرد جۆرە هجوومێوی قورس پەی سەروو کوردی بەردەواما، ئیساتێ گەرەکشانە بە پاکێجی دادوەریی، کردەوەی "سیخوڕیی دزەکریا" بشناسنا. چەنی ئی باسێ و ئا کردەوێ "سیخوڕیی دزەکریێ" کە قەرارا بوزیانێ بواروو بەیاگەیاونایوە، ورمسەنگندێ؟

ئاکەپە بە خەڵەتنای گەلی دژایەتیی دەستووری کودەتاکەی و وەشکەردەیی دەستوورێوی مەدەنی، بەنیازا دەستوورێو وەش بکەرۆ، کە ویەردەنە فاشیستیتەر بۆ و کۆکوشیی کوردی بە ئامانج بگێرۆ. ئادێ گەرەکشانە دەستوورێو وەش بکەرانێ، کە کۆکوشیی کوردی و سەرکوتکەردەی کۆشیای گەلوو کوردی پەی ئازادی بە ئاسایی و ڕەواییش بدۆ پەنە. وردتەر بواچوو نەیاراو وێش پانەیە تۆمەتبار مکەرۆ، کە وەرگێریی ونەو دەستوورو کودەتاکەی مکەران، کە نمەتاویۆ بنیات بنریۆ. دەستووری تازە دەستووروو جەنگی تایبەتین دژوو گلێرگای.  لایێوی تەرۆ هامپەیمانیی سەرەکیی ئاکەپە – مەهەپەیا. بەڵام دەستوورێوی مەدەنی و دیموکراتیک وەش مکریۆ! مەهەپە و دەوڵەت باغچەلی جە گرد کەسی زیاتەر ئی دەستوورەیە قبووڵ مکەرا. دیارا حیزبوو ئییی و حیزبوو وەحدەتی گەورەی ئینێ چی بەرەنە. پینیشاوە دەستوورێوی بەنامە مەدەنی وەش مکریۆ، بەڵام ئینە دەستوورێوی دیموکراتیک نمەبۆنێ، ڕاسیینە بەراورد مکریۆ بە دەستووری کۆنەی. جگە چانەیچە حیچ بڕگێوی نەفاڕیا، جگە جە ماددە بنەڕەتییەکا و ماددەکای تەری، کە ڕاستەوخۆ پەیوەندییشا بە کۆکوشیی کورداوە هەن. جە ویەردەنە جە یاساو سزاداینە ماددێو پێسەو ١٦٨ و ١٧١ بییەن. وەراوەرنە "یاساو دژە تیرۆر"یشا بەرکەرد و ئا یاسێشا لا بەردێ. ڕاشا وەشە کەردە تا گرد لایێوە بوزانێ زیندانۆ.

حەرکەسێو ڕەخنە بگێرۆ گێرا بە تۆمەتەو سیخوڕیی تۆمەتبار بکریۆ

پێسەو سیخوڕیی دزەکریای، گەرەکشانە یاساێوی ئاشکراو فاشیستییە بەربکەرانێ، کە ڕێز وەنەو گردوو مادەکاو یاساو تاوای فاشیستی و تەنانەت یاساو دژە تیرۆریچ بگێرۆ. ئانێ ویرێ جە بەرکەردەیی یاساێوی چانێ مکەراوە متاوانێ چە جۆرە یاسایێوە مەدەنییەی دیموکراتیکە وەش بکەرانێ؟ وەختێو مواچمێن دەستووری مەدەنی، مەبەستما دەستووری دیموکراتیکی نییارێ. هیچ یاساێوە  پێسەو یاسای دزەکریێ نمەتاوۆنێ زێهنی(فکری)یە بۆ. بەڵام یاساکاو تاوانی پێویسیشا بە بەڵگەی ڕۆشنتەری هەن. چێگەنە هیچ بەڵگێوی ڕۆشن نییا. دادوەرەکێ قەرار مدانێ کە ئایا کەسێو سیخوڕی دزەکریان یا نا. پییاسێ هەرکەسێو ڕەخنە وەنەو سیاسەتەکاو دەوڵەتی بگێرۆ، بە ئاسانی پێسەو سیخوڕی مشناسیۆ.  ئارگومێنت پەی جەمسەرگیریی تازەی، دووروستەیوە و ئەرەیاونای دوژمنی، سیخوڕی دزەکریاین. پی یاسایێ گردوو کوردی بە سیخوڕیکەردەی پەی پەکەکەی تۆمەتبار مکەرا. داواکارییەکاو کوردی پەی ئازادی و دیموکراسی و گردوو چالاکییەکاشا پی شێونێ. بە واتەی زلهێزەکاو بەری گەرەکشانە تورکیای بەش بکەرا، باسوو کورد و کوردستانی، ئازادی و دیموکراسی مکەرا و بە سیخوڕی تۆمەتبار مکریانێ و سزا مدریانێ. ئانێ باسوو دیموکراتیکی و دیموکراسیکەردەی مکەرا بە سیخوڕیکەردەی تۆمەتبارێ مکریانێ و ماچانێ فرسەت پەی کوردی و جیاوازی مکەراوە. بەکوڵی مکریۆ قسێ و کردەوێ نەک حەر کوردی، بەڵکو گردوو هێزە دیموکراتیکەکا و هێزەکاو ئۆپۆزسیۆنی بە سیخوڕی تۆمەتبارێ بکریانێ و سزا بدریانێ. تەنانەت ئی یاسێچە بەڵگێنە سەروو ئانەیە حکومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی بە هیچ شێوازێو گەرەکشا نییەن دەسبەردارێ سیاسەتەکاو ئیساتێشا ببانێ. پی حکومەتیوە نە ئاساییکەردەیوە  بۆ نە دەستووریچ  مبریۆنێ ڕاوە. پی حکوومەتیوە نمەتاویۆن هەرمانیوی خاسە بکریۆ. ئی دەوڵەتە، دەوڵەتوو خراپی و ئاژاوە گێڵنییا. تەنیا بە وڕنای ئی دەوڵەتەیە متاومێن جە خراپەی و ئاژاولا ڕزگارما بۆ.  

بێگومان ئانە کوردا و هێزە دیموکراتیکەکێنێ، کە زیاتەر جە گرد لاێوە گەرەکشانە ئی دەستوورەیە بفاڕانێ. بەڵام دروستکەردەی دەستوورێوی دیموکراتیکی پێویسییش بە عەقڵیەتی دیموکراتیک و ژیوگێوی دیموکراتیکی هەن. ژیوگێوی پێسەو ئیساتێ نییا. کورد و هێزە دیموکراتیکەکێ٤٠ ساڵێن داواو دەستووری تازەی مکەرانێ، ئانە کورد و هێزە دیموکراتیکەکێنێ، کە فرەتەرین دژایەتیی دەستووروو ١٩٨٢ێشا کەرد، بەڵام دەوڵەتوو ئاکەپە-مەهەپەی گەرەکشا دەستوورێو وەش بکەرۆ کە شناسنامە و کەلتوور قبووڵ نەکەرۆ، بەتایبەت پەروەردە بە زوانی کوردی قبووڵ نەکەرۆ، بەڵکوم زیاتەر ئینکاری بکەرۆ. پێسە متاوانێ یاواینەی وێشا دەستوورنە و دەوڵەتەکەو ئاکەپە-مەهەپەینە ئاشکرا بکەرا. پاسە نەبۆ پابەندبییەی بە ئەجێندای دەستووری ئاکەپەی بە ماناو لاوازکەردەیی کۆشیای و تەسلیمکەردەی گلێرگاین. چی بوارانە پێویسا چی هەڵوێستا فرە بەدوورێ بانێ.

هەرپاسە پێویسا گەلوو کوردی و هێزە دیموکراتیکەکێ و بێگومان هێزە ئۆپۆزسیۆنەکاو دلێ  سیستەمی مشۆم جە پرۆسێوی پاسنەنە کە گەرەکشابۆ بە ڕێبازوو "جەنگی تایبەتی نەرم"ی جەنگەکەی خاو بکەرانێوە چە ڕێبازێو وربچنانێ؟

ئەگەر هێزە دیموکراتیکەکاو گەلوو کوردی و هێزەکاو دیموکراتیکوو گەلاو تورکیای هامپەیمانیێوی وەرفراوانوو کۆشیایی دیموکراتیکی نەمەرزنانێرە، هێزە ئۆپۆزسیۆنەکاو دلێ سیستمی نمەتاوانێ دژوو فاشیزموو ئاکەپە – مەهەپەی فرەو چێوا بکەرانێ. حکومەتی فاشیستوو ئاکەپە-مەهەپەی لاواز بییەن. گەل سیاسەتەکاو ئی حکومەتەیشا ڕەتێ کەردێوە. ئەوەڵ عەقڵیەتوو مەهەپەیشا ڕەت کەردۆ، کە سیاسەتەکاو دەوڵەتی دیاریی کەرێ. ئیساتێ دەوڵەتوو ئاکەپەی جە ڕووەو سیاسییوە کەوتێنێ بارمتەو مەهەپەیوە. ئی هامپەیمانییە ٨ ساڵە بەتەمامی ئاکەپەش فاڕا پەی مەهەپەی. ئیتر جیاوازیی بەینوو ئاکەپەی و مەهەپەینە نەمەنەن. ڕاسینە فرەو ئەنداماو وەڵێو ئاکەپەی جە ئاکەپەی لوێو بەرۆ. ئیساتێ ئاکەپە چا کەسا وەش بییەن، کە وەرگێری جە سیاسەتی کلاسیکوو دەوڵەتی مکەرا و ئانێ تەنیا پەی قازانجی نزیکێ مبانێوە جە ئاکەپەی. پی تایبەتمەندییا ئاکەپەیە فرە لاواز بییەن. چی ڕووەوە دەرفەتوو کۆشیای دژوو دەوڵەتوو ئاکەپە – مەهەپەی زیادش کەردەن. ئەنجاموو ورچنیەیە هەرێمییەکا ئی بنەمێشە دیاریی کەردێ. چی ڕووەوە لاوازیی هێزە ئۆپۆزسیۆنەکاو دلێ  سیستمی و هەڵوێستوو نادیارییشا جە کۆشیای دژوو دەوڵەتوو ئاکەپە – مەهەپەینە ئەرکێوی تارێخیی سەروو هێزە ڕادیکاڵە دیموکراتیکەکانە مسەپنۆ. ژیوگەو ئیساتێ پێویسییش بە هێزی ئۆپۆزسیۆنی ڕادیکاڵین، کە بانێ بە بەدیلێوی هەقەتین پەی دەوڵەتوو ئاکەپە-مەهەپەی. ئەگەر هێزە دیموکراتیکەکاو گەلوو کوردی و هێزەکاو دیموکراسیی تورکیای هامپەیمانیی وێشا قەوەت بکەرا و جە کۆشیایی کارا و هامبەشەنە دژوو دەوڵەتوو ئاکەپە – مەهەپەی هەرمانە بکەرا، ئانە هێزە ئۆپۆزسیۆنەکاو دلێ سیستمیچ جە وەرگێربییەیەوەو دەوڵەتوو ئیساتێ متاوانێ هێزوو کۆشیایشا نیشانە بدانێ.

ئێندەو جەهەپەی، پێویسا دەم پارتییچ ڕەخنە بکریۆ

ئیساتێنە پێویسا هەڵوێستوو جەهەپەی دژوو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی ڕەخنە بکریۆ. بە لایەنی کەمیچۆ پێویسا ئێندەو ئانەیە، هێزە دیموکراسییە ڕادیکاڵەکێ، کە دەم پارتیچشا دلێنە ڕەخنە بکریانێ. گەر دژوو دەسەڵاتداریی نەتاوۆ هامپەیمانیی وەرفراوان وەش بۆ، ئانە نمەتاویۆ کۆشیایێوی کاریگەر و ئەنجامگیر بکەرانێ. گردوو هێزە دیموکراسییەکا، وەڵێ گردیشاوە سۆسیالستەکێ ئینەیە خاس مزانانێ، کەچی دژو فاشیزموو ئاکەپە-مەهەپەی هامپەیمانیێوی قەوەت نمەرزنانێرە. ئینە یاگێ پەرسینە. ئایا پێویسا چەمەڕاو دیموکراتیکیبییەی جە جەهەپەی بکریۆ یا پێسەو بڕێ کەسا ویرێش چەنە مکەراوە جە ئاکەپەی؟ حیچ جیاوازیێوی جە ئایدۆلۆژیا و دییەی سیاسیینە نمەتاوۆنێ بۆ بە بەهانێ پەی وەشکەردەیی هامپەیمانیێوی چانەیە. چەپوو تورکیای جە دۆخێوی قەیراناویی چینەیەنە تورکیانە هەنگامێوە نمەنیۆ. ئینە سەرچەمەو وێش جە چەمکوو ڕێکوستەی و خەباتی ورمگێرۆ، که تهسک و سنووردار بییەنوە دلێ وێشنە. جە گردی زیاتەر هێزە دیموکراتیکەکاو کوردی و پێکئامای هامپەیمانی جە ئامایئاراوەو هامپەیمانیێوی چینەیە وەرپەرسا. هێزە دیموکراتیکەکاو کوردی پێویسا جارێوی تەر قۆناغوو هامپەیمانیی کاتیی هەدەپەی و چەمکوو هامپەیمانیی وربسەنگنۆوە. ئی ویرۆکە، یاواینێوە جۆرەی سیاسەت و خەتەی کۆشیایی تەماما، کە بۆ بە جوابدەرەوەو پێویستییەکاو ئارۆی. ڕاو ٣ هەمێ کە بە ویرۆکەو هەدەپەی کەوتەن ڕۆژەڤۆ، جە هەمان وەختەنە ڕاو ئەرەمەرزنای هامپەیمانیێوی دیموکراسیی فرە وەرفراوانا. ئانێ دژوو سیاسەتوو هامپەیمانی مدرانێوە حەر ئانێنێ، کە دژوو خەتەو ٣هەمی مدرانێوە. لایێوی تەرۆ ڕای ٣هەمە، وەشکەردەی تاکتیکی سیاسی نییا. بە پێچەوانەوە، گەلوو کوردی و هێزەکاو دیموکراسییوە پێویستییشا بە ئاردەیئاراو تاکتیکی سیاسیی هەن.

هامپەیمانیی دیموکراسیی وەرفراوان

گەلوو کوردی و هێزەکاو دیموکراسیی گەلاو تورکیای، چی وەختەنە، کە دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپە لاواز بییەن، پێویسا هامپەیمانیێوی دیموکراسیی وەرفراوان بونیاد بنیەیمێن. بێگومان هەدەپە پارتێوا کە چندین پێکئامێش چەنەنێ. جە هەمان وەختەنە متاوۆ بە هێزی جیاواز، پارت و تەڤگەری تەرۆ هامپەیمانیی وەش بکەرۆ. بە دروستکەردەیی هامپەیمانیێوی وەرفراوان هێزە جیاوازەکا وێشانە کۆ مکەرۆەوە. ئی جۆرە هامپەیمانییە متاوانێ گۆش جە فرەو ئا هێزا بگێرا، کە پێویستییشا بە ئازادی و دیموکراسی هەن. چونکوم ئی هێزێ وەرپەرسیی زیاتەرشا وەراوەر بە خەڵکی هەن.

بێگومان ئانێ کە هامپەیمانیێوی چینەیە مەرزنارە و دژوو ئاکەپە-مەهەپەی کۆشیانێ؛ پێویسا هێزوو ئۆپۆزسیۆنی سەروو بنەماو بەرژەوەندیی گەلی دژوو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی دەنگ بەرزبکەرانێوە و بکۆشیانێ. ئانێ دەنگشا بە جەهەپەی دا پەی ڕەخسنای دیموکراسیی بییەن، دژوو دەسەڵاتداریی ئاکەپە-مەهەپەی. پەوکای ئی هێزێ پێویسا دژوو ئی دەسەڵاتدارییە نادیموکراسییە بجەنگا. پەوکای گەر ئی هەرمانێ نەکەرانێ پەشتیوانیی گەلی کەم مبۆوە. ئاکەپە-مەهەپە جەنگێوی تایبەت مکەرۆ پەی کەمکەردەیوەی پەشتیوانیی گەلی جە جەهەپەی. پێویسا ئی ڕاسییە بزانییۆ. پێویسا هێزەکاو کۆشیایی دیموکراتیکبییەی وێشا بە ڕێکوستەی بکەرا و کۆشیای بەرەو وەڵێوە بەرانێ.

دەسەڵاتوو ئاکەپەی و مەهەپەی حەرچند پا بگێرۆرە سەروو هجوومکەردەی سەروو تەڤگەرەکەیتا و گەلوو کوردی و هێزە دیموکراسییەکێ، قەیرانەکاو تورکیا قووڵتەرێ باوە. تا قەیرانەکاو دلێ هامپەیمانییەکەیچ قووڵتەر مبۆ و تا مێ زیاتەر دلێ ڕای گردینینە بەرمگنۆنێ. چەنی چی ڕەوشەیە بیاومێنە؟

ساڵاو نەوەدەکا پێسەو ئیساتێ جەنگی تایبەتیی قێزەون قووڵتەر کریێوە. دەوڵەتوو تورکی بە مەبەسوو سەرکوتکەردەی شۆڕشگێڵنا و گەریلاکا، نزیکەو ١٥ هەزار تاواناو کوشتەی کریێنێ، کە بکەرەکێش نادیارێنێ (بە دەسوو دەوڵەتی و حیزبول کۆنترای کریێ)، هەزاران دەگێشا سۆچیێنێ و وێرانێ کەردێنێ، زیاتەر جە ٥ ملوێنا هاموەڵاتێ ئێمەشا ناچارێ کەردێنێ پەی کۆچکەردەی بەرەو شارە گەورەکا و ئەورووپای، هەزاران هاموەڵاتێما بە ئەشکەنجەی تند جە زیندانەکانە گیریێنێ. ئەنجاموو ئی جەنگە قێزەونەیە نەوەک حەر ئابووری شکسش ئاردەن. بەڵکوم قەیرانوو کولتووری و جڤاکییش چەنی وێش ئارد. بە دوژمنایەتیی گەلوو کوردی ویژدان و ئەخلاقوو جڤاکیشا ماڕا. چونکوم پەی ئانیشا دژایەتیی ئاپۆی و پەکەکەی و گەلوو کوردی مکەرانێ، گرد چیوێ ڕاش دریێبێنێ پەنە. پەی دوژمنایەتیی ئاپۆی و پەکەکە گرد چێو بە ڕەوا موینانێ. گردوو بەها جڤاکی و چاندییەکا گەندەڵێ بێنێ، بە واتەی عامی، گرد چێوێو جە ڕێ لاش دان. دەوڵەت پەی پەیداکەردەی بەرهەموو جەنگی، دەسش بە قاچاغی هیرۆینی کەردەن. جەنگوو ساڵاو نەوەدەکا، دەوڵەتییش کەردەن بە مافیا و چەتە. گردوو جۆرە هەرمانیوی قێزەونە و نائەخلاقییە بە نامێ دوژمنایەتیی ئاپۆی و پەکەکەی کریێنێ.

جەنگی تایبەت بیەن بە مەڵامەتوو تێکدای و وڕایرەو گرڎ چێوۍ

٩ ساڵی وەڵین، پېسە ساڵەکا نەوەڎەکا، جەنگی تایبەتی قزەون زیاڎش کەردەن. جەنگێوە تایبەتی قیزەون جە دژوو گەلو کوردی و هێزەکاو دیموکراسی لووان ڕاوە. پېسە نەوەڎەکا، قەیرانی ئابووری، سیاسی، گلێرگەی و چاندی سەرەشا هۊردان. چونکی گرڎ چێوۍ جە چوارچێوەو جەنگۍ تایبەتینە مکریۆ، هونەر و چاند و وەرزش بە تەمامی بیێنۍ بە ئامرازوو جەنگۍ تایبەتی دژوو گەلو کوردی. جەنگی تایبەت دژوو گەلو کوردی و هێزەکا دیموکراسی، بیەن بە مایۍ تێکدای و وڕایرەو گرڎ چێوۍ. تورکیا فاڕیان پەی وڵاتێوە کە جە گرڎ ڕووێوە تێکشیەن و وڕانەرە. دیکتاتۆرییەتێوە فاشیستی چانە تورکیانە ئەرەمەرزیان کە تەماموو جەهانینە هامشێوەش نییا. گلێرگەشا کەردەن بە دوژمنوو یۆترینی.  بەڕاسی جەنگێوە دلێینەی گلێرگەیشا وەڵێوستەن. دەسەڵاتوو ئاکەپە و مەهەپەی بیەن بە دەسەڵاتوو خراپەکاری. شەو و ڕۆ کار مکەرا پەی ئانەی بزانا چ جۆرە زەرەرۍ بە گلێرگەی و هێزەکاو ئۆپۆزسیۆنی بیاونا. جۆرێ جە فاشیزمی تورکی ئەرەمەرزیان کە تەماموو جەهانینە هامشێوەش نییا. ۋێش ئا دەسەڵاتەو مەهەپەی سیاسەتەکەیش دیاری مکەرۆ، چەمەڕایی هیچی تەریش چنە مەکریۆ.

ئیساتۍ دەوڵەت هامتەریبوو مەهەپەین

جە ماوەو ٩ ساڵی وەڵینینە دەسەڵاتوو ئاکەپە و مەهەپەی مەهەپە دەسش سەروو گرڎ چێوێرە گرتەن. هەر جە پۆلیسۆ تا میاوۆ بە دەسەڵاتی دادوەری و تا میاوۆ بە بیرۆکراسی، جە گرڎ شۊنێنە ڕاو ۋێش کەردێنۆ. جە ئیساتێنە تورکیانە دەوڵەت هامتەریبوو مەهەپەیا. چونکی دەسەڵاتوو ئاکەپەی جگە جە مەنەیۆ سەروو تەختی جە ڕاو گەمە سیاسییەکاوە هیچ ئامانجێوە تەرش نییا. چەمۍ چانەی پۆشۆ بڕۍ هێزۍ تەرۍ بانۍ بە دەوڵەتێوە هامتەریب و پی جۆرە بیەو ۋێش جە دەسەڵاتەنە مازۆوە. ئینە نامۍ بریۆ بە سیاسەتوو ئەردۆگانی و پراگماتیزمی ئەردۆگانی. ئیساتۍ ئی سیاسەتە فاڕیان پەی ئاژێوە کە ۋێش دلێنەبەرۆ. مەهەپە جە ڕاو گرڎوو چەتە و هێزە میلیشیاکاشۆ بیەن بە دەوڵەتی هامتەریب. ئینە جاران دەربارەو فەتحوڵاکا وچیۍ، ئیسە بە مەهەپەییەکا وچیۆ. پی مەڵامەتۆ و پېسە نیشانێوە پەی ئینەی، دەوڵەت باخچەلی گرڎ ڕووۍ هەڕەشۍ جە پارتە سیاسییەکا تەری مکەرۆ.

تورکیا دەوڵەتوو باجی و سەرانە و جەهانیا

دەسەڵاتوو ئاکەپە و مەهەپەی پەی پەیڎاکەردەی داهاتی پەی جەنگی تایبەتی، قاچاخچیەتی هیرۆینیش کەردەن. قاچاخچیەتی چەکیش کەردەن. وەڵتەر گرڎوو زەڕی سیاوی و زەڕوو مافیا و چەتەکا ئەوروپایش ئاردەن تورکیا و پینەیچ داهاتوو زەڕی سیاویش پەی ئابوورییەکەیش پەیڎا کەردەن. ئیسە تورکیا بیەن پا وڵاتەی کە گرڎوو ڕێکوزیا مافیاکاش چنە ئەرەنیشتۍ بیێنۍ. حەرپاسە پارێزنای جە چەتەکا پېسە داعشی مکەرۆ و خاوەنداریشا ۋنە مکەرۆ و دماتەر جە وەختوو ۋێشەنە بازرگانیشا پۆوە مکەرۆ. ئیساتۍ بیەن بە دەوڵەتوو باج و سەرانەو جەهانی. وڵاتێوە پی جۆرە بە تەنیا ڕووبەڕوو قەیرانی ئابووری و سیاسی و گلێرگەی و چاندی مەبۆوە. بەڵکم گرڎ جۆرە کارێوە قیزەون چی ژیۋگەنە ڕووە مڎۆ. جە تورکیانە بەمەڵامەتوو دەسەڵاتوو ئاکەپە و مەهەپەیۆ، بەکارئاوردەی مادەی هۆشبەری زیاتەر بیەن. تاوانەو دژ بە ژەنا و لەش ورەشی بە مەڵامەتوو ئی دەسەڵاتەیۆ زیاتەرۍ بیێنۍ. ئی دەسەڵاتە سەروو کوشتەی ژەنا درێژە بە دەسەڵاتەکەیش مڎۆ. ژەنی پێسە ئۆبژەیۍ موینیۆ، تا جە ڕاو ئاڎیشاوە درێژە بە دەسەڵات و سەروەریی ۋێشا بڎا.  پۊکەی سیاسەتێوە بەرا ڕاوە سەروو بناغەو ماڕای ئیرادەو ژەنا.

چەتەکۍ تەنانەت دەوڵەتی یاسایچشا ۋییەرنان

جەنگی قیزەون دەوڵەت و گلێرگەیچ وڕنۆرە. ڕا وەشە مکەرۆ پەی بەرکەوتەی چەتەکا. هەر پۊکەی چەتەکۍ پەشتی بە هامبەشەکاشا جە دەسەڵاتەنە بەسا و دلۍ ۋێشانە جەنگ مکەرا. چەتەکۍ دەوڵەتی یاساییچشا ۋییەرنان؛ هەر پۊکەی دەوڵەت ۋێش بیەن بە چەتە. جە ژیوگێوە چانەنە بە دڵنیاییوە جەنگ و پشێوی ڕووە مڎۆ. ئیسە تەنیا بڕێ چا چەتا دیارێنۍ. بێجگە جە چەتەکاو مەهەپەی، چەتێ سەر بە ئاکەپەیچ هەنێ. چەتەکۍ سەر بە مەهەپەی جە ئیساوە بە کەلیمێ "نیشتمان، نەتەوە، ساکاریا" ۋێشا ڕێکوزیا و بەقوەت مکەرا. ئانۍ سەر بە ئاکەپەنۍ بە واتەی "ئایین و ئیمان و بانگەواز" ۋێشا ڕێکوزیا و بەقوەت مکەرا. ئیسە تورکیا جەبەینوو چەتە ئایین‌پەرس و چەتە نەتەوەپەرسەکانە بەشکریان. ئی جەنگەو بەینوو چەتەکا بەردەوام گەورتەر بۆ. مەهەپە و چەتەکێش بە واتەی "ئەگەر باسەکە وڵات بۆ، گرڎ چێوۍ تەر پووچا" هیچ دەرفەتێوە جە دەس مەڎا. ئی دروشمۍ بیێنە بە دروشمەو سەرەکی فاشیستەکا و چەتەکا و دوژمنا گەلوو کوردی و دیموکراسی.

جەنگوو بەینوو ئیسرائیلی و حەماسی بەردەواما و ژمارەو کوشیایا فەڵەستینی، ٣٥ هەزارێش وییەرنان. ناڕەزاییەکێ دژوو ئیسرائیلی تا مێ زیاتەرێ با. سەرۆک کۆماروو تورکیای ئەردۆگان بە شێوێوە ئاشکرا خاوەنداری جە حەماسی مکەرۆ، قۆناغەو هجووم و ئیسرائیلی پەی سەروو فەڵەستینی و کاریگەری ئەردۆگانی سەروو کۆشیای گەلو فەڵەستینی چنینا؟

جەنگوو بەینوو جوولەکەی و عەرەبی ٣ هەزار ساڵێن. وەڵێ ئیسلامیچەنە ئی جەنگە بیەن. لایەنە ئایین‌پەرس و نەتەوەپەرسەکێ مەڵامەتێنێ تا ئی جەنگە پەی هەمیشەی بەردەوام بۆ. تا دەسبەردارۍ نەبا جە هۆشیاری ئایین ‌پەرسی و نەتەوەپەرسی و نەتەوە-دەوڵەتی، ئی جەنگە دمایش نمێ. چارەسەروو ئی کێشەیە، دلێنەبەردەو لایەنێوە نییا جە لایەنو ئەویتەریۆ. چی چوارچێوەنە کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتیک تەنیا چارەسەرا تا دەسەڵاتێوە دیموکراتیکی نادەوڵەتی پێکبێ و گرڎوو گلێرگەی دڎان بنیا یۆترینیرە و ئازادانە گوزارشت جە وێش بکەرۆ. ئینە کۆنفیدراسیۆنوو دەوڵەتە گولانەکا نییا. سیستمێوە دیموکراتیکا کە گرڎوو ئیتنیکە جیاوازەکا و گلێرگە ئایینییەکا چنەشەنە ئازادێ و خۆسەرێنێ. گرڎوو بەشەکا تەروو گلێرگەیچ سەروو بناغێوە دیموکراتیکی ۋێشا ڕێکوزیا مکەرا و دلێ ئەرەمەرزیێوە کۆنفیدراڵی دیموکراتیکینە دەوروو یۆیرە کوێ باوە. فەڵەستینی و جووەکێ متاوا دلێ سیستمێوە چامنە دیموکراتیکینە پێوەرە بژیوا. ئی سیستمە دیموکراتیکا، سیستمێوە نییا کە لایەنێوە دەوڵەت بۆ و سەروەریی سەروو لایەنەکەی تەریرە بکەرۆ. ئینە سیستمێوەن چنەشەنە فەڵەستینییەکێ سەروو خاکوو ۋێشاوە ئازاد بژیوا و وێشا بەرا ڕاوە. ئینە ڕاو چارەسەری سەدەو ٢١ ین. پێیویسا گلێرگەکێ وێشا جە زیهنیەتوو دەوڵەت-نەتەوەی ڕزگار بکەرا و ئی زیهنیەتە ئێش و ڕێشی گەورە دلێ گلێرگەینە وەشمکەرۆ. ئەنجاموو زیهنیەتوو ئایین‌پەرسی و نەتەوەپەرسی، ئی جەنگەو بەینوو ئیسرائیلی و حەماسیا.

ئیسرائیل حەماسی مکەرۆ بە بەهانۍ و ستەم جە گەلوو فەڵەستینی مکەرۆ. هەڵبەت زیهنیەت و کارەکێ حەماسی قبووڵکریێ نییەنێ. حەماس بیەن بە ڕێکوزیێوە ئاژاوەگێڵن. بەڵام وەرا وەر بە هجووم و حەماسی، کوشتەی گەلوو فەڵەستینی تاوانێوە مرۆڤایەتییەنە. ویژدانوو گردوو مرۆڤایەتی ئینەی قبووڵ مەکەرۆ. ئیسرائیل جە ئیساتێوە مەحکوم کریان. نە ئیسرائیل سەرگنۆ و نە حەماس. ئی جەنگە بەرش وزۆ هەردووە زیهنیەتەکە شکسشا ئارڎەن و دۆڕیێنێ.

پەشتیوانی جە فەڵەستینی، پەیوەندیش بە حەماسیوە نییا

ئیساتێ جە گرڎوو جیهانینە هەڵوێسێوە ویژدانی و مرۆڤانە و ئەخلاقی و دیموکراتیک دژوو ئیسرائیلی هەن. ئینە پاسشەکەرد ئانە ڕووە بڎۆ، مێمانداری فەڵەستینیا، کە کۆشیای ئازادیی فەڵەستینی جە ساڵەکا شەسی و حەفتاکانە بەرەش پەی ڕێکوزیا شۆڕشگێڵن و سۆسیالیستییەکا ٧٢ نەتەوا کەردۆ. پینەیچ گەلوو فەڵەستینی پەیوەندی دۆسانەش چنی هێزە شۆڕشگێڵنە دیموکراتیکەکا و گرڎوو گەلا جەهانینە ئەرەمەرزنا. پەکەکە جە ساڵەو ١٩٧٩ یوە جە کامپەکاو فەڵەستینینە مەنۆ، ئیسفاڎەش جە ڕێکوزیا فەڵەستینییەکا هۆرگێرت. بناغەو پەشتیوانی ئیساتێ سەرانسەروو جەهانی جە گەلو فەڵەستینی، ئانەنە کە ساڵەکا شەسی و حەفتاکا بەرەشا پەی ڕێکوزیا شۆڕشگێڵنەکا کەردۆ. ئی ڕاسییە بی بە مەڵامەتوو ئی پەشتیوانییە ئێژاو ئیسەیە. پەیوەندیش بە پەشتیوانیکەردەی حەماسیوە نییا. ئا پەیوەندییەی گەلو فەڵەستینی و هێزە ڕێکوزیاکاشا کە ٥٠ پەی ٦٠ ساڵا چێوەڵی چنی گەلاو جیهانی و ڕێکوزیا شۆڕشگێڵنەکا ئەرەمەرزنانش. پێویسا فەڵەستینییەکێ و ئانێ پەشتیوانیش مکەرا، ئی ڕاسییە بزانا. ئی پەشتیوانییە بۆنەو حەماسی و ڕێکوزیا هامشێوەکاشۆ نییا. تا ئی ڕاسییە نەوینیۆ، سەرچەمەو پەشتیوانییەکا ئارۆی جە سەرانسەروو جیهانی پەی گەلو فەڵەستینی و ناڕەزاییەکێ دژوو ئیسرائیلی و لایەنگرەکاش، شیاوو ئەنەیاوای نیەنێ.

ئەردۆگان جە ڕاو حەماسیوە باج‌ مسانۆ

ئەردۆگانی فاشیست پێسەو لایەنگیرێ حەماسی وێش بەروزۆ، ئینە تەنیا سیاسەتوو هەڕەشا و باج‌ سانایا. گەرەکشا واچۆ، ئەگەر گەرەکتانە دژوو حەماسی بوو، مشۆم پەشگیری سیاسەتەکەیم بکەردێ دژوو کوردی و هەرێمەکەی. پېسە سەرەتایچ پەشگیری سیاسەتەکەیم بکەردێ جە قڕکەردەی کوردانە، تاوەکو سیاسەتەکەیم وەرا وەر بە حەماسی فاڕوو. دەوڵەتوو تورکی جە ۋەرکەوتوو دلێڕاسەی، ئاشتی و سەقامگیریش گەرەک نیا. با جەنگ و ئاژاوێ بۆ، تا گرد پێویسشا پنەش بۆ و ڕووەش بکەرانە. واتە خاوەن زیهنیەت و سیاسەتێوە چانەنە. تاکە دەوڵەت گەرەکشا جەنگوو ئیسرائیل-حەماسی وەڵابۆوە و جەنگوو ئیسرائیل-عەرەبی، ئیسرائیل-ئێرانی وەش بۆ، دەوڵەتوو تورکیاین، یاخوڎ دەسەڵاتوو ئاکەپە-مەهەپەین جە تورکیا.

ئێرانەنە سەرۆک کۆمار ئیبراهیم ڕەئیسی بە ڕووەدایێ هەلیکۆپتەری گیانش جە دەس دا. پەیوەست پینەی، ئانەی فرەتەرین گریمانەشا کەرد و ڕۆژەڤوو ئانەی گوایە مشۆم مەردەکەیش بەرئەنجاموو هجووم و ئیسرائیلی بۆ، تەلەفزیۆنەکێ سەر بە حکومەتوو ئاکەپە-مەهەپەی بێنێ. وەختێ تەماشەو ئی تەلەفزیۆن و چاپەمەنییا مکەری، میاوینە تورکیا گەرەکشا جەنگوو بەینوو ئیسرائیلی و حەماسی ئانڎەیتەر وەڵا بۆوە.

ئانەی سەروو فەڵەستینیرە ئامان، پەی ئاکەپەی ئامرازێوەن

گرڎ کەسێ دۆستایەتی ئاکەپەیشا چنی فەلەستینی دی! پەرلەمانتارێوە واتش: "شمە بازرگانی چنی ئیسرائیلی مکەردێ". سوکایەتیشا پا پەرلەمانتارەیە کەرد و پاسشا پنەکەرد جە پەرلەمانەنە مرۆ. تا دماو هۊرچنیەو ٣١ و ئاداری بازرگانییەکەشا ناورد. ئینەیچ بەرش وزۆ کە ئانەی سەروو گەلو فەڵەستینیرە ئاما تەنیا ئامرازێوە سیاسییا پەی دەسەڵاتوو ئاکەپە-مەهەپەی. کەس باوەڕیش پانەی نییا ئا دەسەڵاتەی ستەم جە کوردا و گەلی و گلێرگە جیاوازەکا مکەرۆ، جە فەڵەستینەنە پاو ئەخلاق و ویژدانی جمۆوە!.

بناغەو سیاسەتوو دەوڵەتوو تورکی

تورکیا پەی ماوەو دەیان ساڵا جە ڕاو پەیوەندییەکاشۆ چنی ئیسرائیلی پەشتیوانی ئەمریکا و ئەوروپایش هۊرگێرت و سیاسەتوو قڕکەردەی دژ بە کوردیش ڕاوەبەر کەرد. ئارۆیچ ئەگەر کێشەش چنی ئیسرائیلی یان هێزێوە جیاوازی بۆ یان هەڵوێسێوە نیشانە بڎۆ، مەڵامەتوو ئینەیچ پەی بەدەسئاردەی پەشتیوانییا پەی قڕکەردەی کوردی. بناغەو سیاسەتوو بەروو دەوڵەتوو تورکی سەروو ئینەی ئەرەمەرزیان. باج‌ بسانۆ و هەڕەشێ و ڕەخنەکێش جە بڕێ هێزا، پەی بەدەسئاوردەی ئی جۆرە پەشتیوانیەینە. پێویسا گەلو کوردی و هێزە دیموکراتیکەکا ئا ڕاسییە بزانا.