جە پاوە بە بەرنامێوی تایبەت شەونشینی زینڎە کریاوە
جە شارو پاوەی بە بەرنامێوی تایبه‌تی فه‌رهه‌نگی ئه‌ره‌مه‌رزیاو شنه‌و فه‌رهه‌نگو هەورامانی شەونشینیش ڕێکوست کە ئایینێوی دێرینەن و جە ڕۆزگارو ئیسەیەنە کەتەر جە دەگایەگانە هەن و جە شارەکانە نەمەدەن.
جە شارو پاوەی سەر بە هەرێمو هەورامانی، ئه‌ره‌مه‌رزیاو شنه‌و فه‌رهه‌نگو هه‌ورامانی جه درێژایی جموجووڵه فه‌رهه‌نگیه‌کانشه‌نه بەردەوامەن جە خزمەتکەردەی بە فه‌رهه‌نگ و کلتورو هه‌ورامانی و زینڎەکەردەی مەڕاسیمێ و ئایینە وەرینە فەرامۆشکریاکان.
بە گوزارشو پەلیانەو سەلام پاوەی جەی چوارچێوەنە شنەو هەورامانی بە بەشداری جەماوەریانە هۆرئێستەن بە زینڎەکەردەی شەونشینی کە یۆن جه ئا ڕه‌سم و ئایینا که ژیوای خه‌ڵکوو هه‌ورامانیه‌نه یاگێوه‌ی تایبه‌ته‌ش بیێنه، ئایینوو شه‌ونشینی بییه‌ن که هه‌ر چەنڎە ئیسه فره که‌مڕه‌نگ بییه‌نه‌وه.
ڕێکوزیاکە ئاشکراش کەردەن: ئێمه به پیشنیارو هامکارەکانمان بڕیارمان دا ئی ئایینیه به شێوێوی فه‌رهه‌نگی زینڎە بکه‌رمێوه و جه شه‌وه‌کانو زمسانیه‌نه دوێ حه‌فتێ جارێو شه‌وێوه ئه‌نجومه‌نه‌نه بنیشمێره و ئایینوو شه‌ونشینی به‌رمێنەڕاوه.
ئه‌ره‌مه‌رزیاو شنه‌و فه‌رهه‌نگو هه‌ورامانی بەی تەوەرە باسش جە شه‌ونشینی جە ویەردەنە کەردەن:
خه‌ڵکو هه‌ورامانی جه ویه‌ردٚه‌نه خه‌ڵکێوی فره زه‌حمه‌تکێش بییه‌ن و گردٚو ژیوایشان سه‌رو هه‌رمانه‌و باخداری و کشتوکاڵ و تا ڕادێوی که‌میچ ئاژه‌ڵداری چه‌رخیان. به جۆرێو که شش مانگه‌و وه‌هاری و هامنی یه‌کسه‌ر هه‌رمانه‌ش که‌ردٚێنه و وێره‌گا به له‌شێوی شه‌که‌ت تا ساعبێ وته‌ن.
به‌ڵام شه‌وه‌کێ پایێز و زمسانی که شه‌وێ سه‌ردٚێ و درێژێ بیێنێ، خه‌ڵکی په‌ی ئانه‌ی بتاوا وه‌ختوو وێشا په‌ڕ که‌راوه به نۆبه شه‌ونشینی لوێنێ یانه‌و یه‌کترینی و تا یه‌رێ چوار سه‌عاتێ به قسێ وه‌شێ و ڕازئه‌وه‌گێڵنای و به گه‌مه که‌ردٚه‌ی و به شه‌وچه‌ره واردٚه‌ی شه‌وه‌کێشا دێنێ سه‌ر.
سه‌مه‌روو باخه‌کاو هه‌ورامانی فره‌ته‌ر یا هه‌ناری بێنێ یا وه‌زی. جه ئی شه‌وانه بڕێو وه‌ختێ ئی شه‌ونشینیێ یاردٚی دایچش پاڵه‌نه بێ و وه‌زه‌ره‌ماڕای و مه‌ژگه چنیه‌ی و هه‌ر پاسه هه‌ناره‌کوای و ڕۆگنار گرینایچ به گه‌ل جه ئا شه‌وانه ئه‌نجام دریێ.
وه‌ختێو باسوو شه‌ونشینی کریۆ بێ ئێختیار زه‌ینما ملۆ سه‌روو دویه‌ر چێوا: گه‌وره‌وه‌بازی، ڕاز ئه‌وه گێڵنای و شه‌وچه‌ره‌واردٚه‌ی.
گۆره‌وه بازی یۆچا گه‌ما بێ که فره‌ته‌ر پیای و کوڕێ جوانێ ئی گه‌مه‌یه که‌رێنێ و پاڵشه‌نه گرم و قاڵ بێ و گۆرانیه واته‌ی و شادٚی و خه‌ڵک گردٚ پێسه‌و یۆی بێ نه که‌س ده‌وڵه‌مه‌ن بێ و نه‌که‌سیچ ئاورایێنه سه‌ره نیێوه.
شه‌وچه‌ره ئا واردٚه‌مه‌نیه بێ که شه‌وه‌کاو پایێز و زمسانی دلێ شه‌ونشینیه‌کانه دلێڕاسه‌و یانه‌یه‌نه سفره یاوێنێره و شه‌وچه‌ره‌ش که‌رێنێ سه‌ر و گردٚ پێوه‌ره وه‌رێنێش. شه‌وچه‌ره جه هه‌ورامانه‌نه تایبه‌ت بێ به ئا سه‌مه‌را که باخه‌کانه بێ. فره‌ته‌ر هه‌ناری بێنێ و مژگه و هه‌چکوچی و هه‌نجیره وشکێ و ساوه لتێ و قه‌یسی و …. ئیجا ڕه‌سمێو بێ دماو هه‌نار واردٚه‌ی ئافته‌وه و له‌گان ئارێنێ و پیای ده‌سێشا شۆرێنێ.(ئه‌ڵبه‌ت ئینه نموودێو جه پیاسالاری بێ).
به‌ڵام جه ویاری فه‌رهه‌نگیو ئی باسه‌یه جه شه‌ونشینیه‌کانه باسوو ڕاز ئه‌وه‌گێڵنایا. ئاوه‌خت که هیچ ڕه‌سانێو نه‌بێ؛ نه ئینترنت و نه میدیا و نه ڕادیۆ و نه ڕۆنامه و گۆڤار و حه‌تتا نه کتیب بێ، ڕاز ئه‌وه‌گێڵنای فره ڕه‌واجش بێ. خه‌ڵکی دماو یه‌ک ڕۆی کاری یا چن ڕوێ کاری په‌ی ئیسراحه‌تی و ده‌مه‌ته‌قێ شه‌ونشینیه‌نه ده‌وروو یۆی گلێرێ بێنێوه و داوا که‌رێنێ جه پیایوی شاره‌زای باسه‌وادٚی که پنه‌ش میرزا واچینێ ، تا ڕازه‌شا په‌ی گێڵنۆوه. و ئه‌پێسه چن سه‌عاتێو وه‌ختوو وێشا ویارنێنێ. ئی شه‌خسه که ڕازهکێ گێڵنێوه، ئێننه ڕازه‌‌کێش ملوو خه‌ڵکیه‌ره و به تایبه‌ت جوانا و زارۆڵاره کاریگه‌ریش بێ، ئا خه‌ڵکه وێشا نیێنێ یاگێ پاڵه‌وانه‌کاو ڕازهکێ. ماچا جارێوشا جه یۆ جه ده‌گاکاو هه‌ورامانی وێره‌گانێو دماو نانوو وێرێگای خه‌ڵکی فره سه‌روو حه‌وزی گلێرێ باوه و کیانا شۆنه‌و میرزافڵانه‌که‌سی که ڕاز ئه‌وه‌گێڵن بیه‌ن. میرزا به ئاو و تاو ده‌س که‌رۆ ڕازه‌وه‌گێڵنای که فڵان پاڵه‌وان شمشێره‌که‌ش کێشا و به زه‌رب ماڵاش دژمه‌نه‌که‌یشه‌ره. چا عانه‌نه جوانێو ئێننه دلێ ڕازه‌کێنه بۆ و وێش نیان یاگێ پاڵه‌وانه‌که‌ی، خه‌نجه‌ره‌کێشۆ و که‌رۆش له‌مه‌و یۆته‌ریه‌ره که پاڵشه‌نه نیشته‌نه‌ره. ئینه گرد کاریگه‌ری ڕازێ و ڕاز ئه‌وه گێڵنای جه شه‌ونشینیه‌کانه بیه‌ن.
ئێمه جه ئه‌نجومه‌نوو شنه‌و فه‌رهه‌نگوو هه‌ورامانیه‌نه حه‌ولما دان تا ویاری فه‌رهه‌نگیو ئی باسیه وه‌رچه‌م گێرمێ و سه‌رشه‌وه هه‌رمانه که‌رمێ. چوون ئی شه‌ونشینیێ فره‌ته‌ر به شه‌وچه‌ره‌که‌ش ئه‌ژناسیان، هه‌رمانه‌کێما نامێما نیه‌ینه «شه‌وچه‌ره».
ئێمه جه شه‌ونشینیه‌کاو شه‌وچه‌ره‌یمانه سه‌روو ڕازئه‌وه‌گێڵنای، داستان نویسی، شێعره و فولکلۆر، قسێ وه‌شێ و هه‌ر ئاچێوه که به نامێو فه‌رهه‌نگی ده‌مواچوو هه‌ورامانی نامێ بریۆ، مانۆڕه مدٚه‌یمێ و هه‌ر شه‌وێوه جه که‌سایه‌تیێوی شاره‌زای خوڵکه که‌رمێ تا باسی ئه‌سڵی گێرۆ ده‌س. دماو باسی ئه‌سڵی که به‌ینوو نیم سه‌عات تا سه‌عاتێوی درێژه‌ش هه‌ن، که‌سانێوته‌ر به وتاری کۆتا، داستانه یا ڕازه و شێعره و ویره‌وه‌ری و…. جه مه‌راسمه‌که‌نه به‌شداری که‌را و به ڕه‌سموو قه‌دٚیمی شه‌وچه‌ره‌یچ په‌ی ئه‌ره‌نیشتاو مه‌جلێسه‌که‌ی منریۆره.
ئینه باسێوی گردٚی سه‌روو شه‌ونشینیه‌کا بێ. ئێمه ئه‌وه‌ڵین شه‌وچه‌ره‌ما شه‌وه‌و ۱۸و ئارگای گێرت و بڕیار دریا هه‌ر دوێ حه‌فتێ جارێو چوارشه‌مه شه‌وه‌نه ئی به‌رنامه‌یه به‌رمێ ڕاوه.
شه‌وچه‌ره‌و یه‌کی: ۱۸/۱۰/۹۸ ئه‌ره‌نیشته‌کێ ۲۵ نه‌فه‌رێ
۱-باس سه‌روو شه‌وچه‌ره‌ی که کاکه فه‌تحوڵڵا ڕه‌زایی به تێروته‌سه‌ڵ ئی باسشه گێڵناوه و ئامانج و ورپێکه‌کێو شنه‌و فه‌رهه‌نگوو هه‌ورامانیش شیکاری که‌ردٚێ.
۲- مامۆسا مۆمن نووری سه‌روو ڕازا و فه‌لسه‌فه‌و ڕازئه‌وه‌گێڵنای جه هه‌ورامانه‌نه باسش که‌ردٚ
شه‌وچه‌ره‌و دوێ: ۲/۱۱/۹۸ ئه‌ره‌نیشته‌کێ ۱۶ نه‌فه‌رێ
باسی ئه‌سڵی شه‌وچه‌ره‌و دوێ، سه‌روو فولکلۆری و شێعره و گۆرانیه فولکلۆریه‌کاو هه‌ورامانی بێ. مامۆسا وه‌لی فه‌تاحی باسێوی جوان و تێر و ته‌سه‌ڵش سه‌روو فولکلۆروو هه‌ورامانیه‌و که‌ردٚ و دما ئاخریچ داستانێوه‌ی تازێو«فه‌ته»یش په‌ی مه‌جلێسه‌که‌ی واناوه.
شه‌وچه‌ره‌و یه‌رێ: ۱۶/۱۱/۹۸ ئه‌ره‌نیشته‌کێ ۴۰ نه‌فه‌رێ
مامۆسا حه‌بیبوڵڵا مسته‌وفی مه‌جلێسوو شه‌وچه‌ره‌یش به که‌لامی شیرینیش ڕازناوه. باسێوی ئه‌ده‌بی عێرفانی که تایبه‌ت بێ به ئه‌شق جه وینگاو عێرفانیه‌و و وه‌راوەری که‌ردٚه‌ی دوێ ئه‌حواڵێ عێرفانیێ خه‌وف و ڕه‌جای که بڕێو جه عارفا خه‌وفێ و ته‌رس جه مه‌عسیه‌تی په‌ی یاوای به خودٚای ئه‌سڵوو ئیمانی مزانا جه حاڵێوه‌نه ده‌سێوته‌ر جه عارفا عه‌قیده‌شا به ڕجا و ئومید و ئه‌شق به خودٚایا و نموودوو ئی دوه مه‌کته‌به عێرفانیه جه غه‌زالیه‌کانه(ئێمام موحه‌ممه‌د و ئێمام ئه‌حمه‌د غه‌زالی) وینمێ. فره‌و عارفا په‌ی یاوای به مه‌عبوودیشا عه‌قیده‌شا به عه‌شق و وه‌شه‌ویسی به خودٚایه‌ن که نموونه‌ش عه‌تار و حه‌لاج و مه‌وله‌وین. و ئه‌گه‌ر ئێمه نموودێو جه عارفا و شاعێراو هه‌ورامانی په‌ی ئی مه‌کته‌بیه بێزمێوه، متاومی به مامۆسا بێسارانی ئیشاره که‌رمێ. مامۆسا بێسارانی هینوو قه‌ڕنه‌و یانزه‌و کۆچی و حه‌فده‌و میلادیا و سه‌بکش جه شێعره‌نه مه‌شهوورا به سه‌بکی ڕۆمانتیسم جه حاڵێوه‌نه سه‌بکی ڕۆمانتیسم سه‌دٚ ساڵێ دماو بێسارانیه‌و جه ئورووپانه زهوورش که‌ردٚ.
