١٢ رێکخراو و چالاکوانانی بواری ژنان، کە کەژاریشیان لە ناودایە، بانگەوازێکی هاوبەشیان بۆ کاری هاوبەش بە بۆنەى نزیکبوونەوەى ٨ی ئادار رۆژی جیهانیی ژنان بڵاوکردەوە.

دەقی بانگەوازەکە

بانگەوازی کاری هاوبەش بە بۆنەی نزیکبوونەوە لە ٨ی مارسی ٢٠٢١دا

بە نزیکبوونەوە لە ٨ی مارس بە پێویستمان زانی تا بۆ ڕێزلێنان لە ٨ی مارس و سرنجدان بە ئاستی تێکۆشانی ژنان، ئەمساڵ لە چوارچێوەی کارێکی هاوبەش واتایەکی زیاتر بۆ ٨ی مارس لەبەرچاو بگرین و بۆ ئەم مەبەستە بە ئەنجام گەیاندنی کۆمەڵێک کاری هاوبەش، ئاماژەیەک بین بۆ یەکبوونی ئیرادەی ژنان لە وەدیهاتنی سیستمێکی مرۆڤایەتی و یەکسان کە جێگرەوە و بەدیلی سیستمی زاڵمی پیاوسالاری بێت.

هاوڕێیانی ئازیز، ژنانی بەڕێز

بە نزیکبوونەوە لە ٨ی مارس بە پێویستمان زانی تا بۆ ڕێزلێنان لە ٨ی مارس و سرنجدان بە ئاستی تێکۆشانی ژنان، ئەمساڵ لە چوارچێوەی کارێکی هاوبەش واتایەکی زیاتر بۆ ٨ی مارس لەبەرچاو بگرین و بۆ ئەم مەبەستە بە ئەنجام گەیاندنی کۆمەڵێک کاری هاوبەش، ئاماژەیەک بین بۆ یەکبوونی ئیرادەی ژنان لە وەدیهاتنی سیستمێکی مرۆڤایەتی و یەکسان کە جێگرەوە و بەدیلی سیستمی زاڵمی پیاوسالاری بێت.

     بە چاو خشاندنێک بە سەر مێژووی نووسراو ئەوە دەبینین کە مێژوو هەموو کات بە عەقڵییەت و زمان و پێنووسی پیاو نووسراوە، هەر بۆیە هەبوونی ژن و ئەوەی کە ژن لە ناو کۆمەڵگا خاوەن چ پێگەیەکە و چۆن ژیانی لە دەوری خۆی خۆلقاندوە باس نەکراوەو پشت گوێ خراوە. لە ناو ئەم مێژووەدا نەنووسراوە کە چۆن ژن لە پێگەی خوداوەندییەوە بوو بە ئۆبژە و مەلەکەی کاڵاکان. لەم مێژووەدا نەهاتووەتە زمان کە ژن چۆن لە ئاستی خوداوەندیدا کرا بە ساحیرە و بە هەزاران ژن بە تاوانی زیرەکبوون و بوونی بەهرەی زانستی سروشتی  لە ناو ئاگری عەقڵییەتی پیاوسالاریدا سووتێندران. لە گێڕانەوەکانی ئەم مێژووەدا نابیستین کە چۆن ژنان خرانە بن عەرز و لە ژێر عەرز رزگار کران و دواتر لە ژوورێکدا دیل کران و چارشێوی رەش بە سەر مێشک و جەستە و هەبوونیان کێشرا. لەم مێژووە پیاوتەوەرەدا ئاماژە بە پێگەی حاشا هەڵنەگر، رۆڵ، هەبوون و ئاستی بەرخۆدانی ژنان لە ژیانی کۆمەڵایەتی و مرۆڤایەتی نەکراوە. بۆیە دەتوانین بڵین کە مێژووی دیل کردن و کۆیلەکردنی ژنان نەنووسراوە بەڵام لە بەرامبەر ئەمەدا مێژووی ئازادی ژنان، بە تێکۆشان و خوێنی هەزاران ژنی وەکوو کلارازێدکین، رۆزا لۆکزامبۆرگ، مینا کیشوەر کەمال و شیرین عەلەم هولی، ندا ئاغاسوڵتانی، خوشکانی کەعبی، شیما ئەلسەباغ و ژنانی گەورەی  وەک ئەوان خەریکە دەنووسرێتەوە. ژنان مێژووی خۆیان سازکردووە و بەمشێوە دەینووسنەوە! لە سەدەی ٢١دا کە لە ئەنجامی زوڵم و بێدادی دەوڵەت - نەتەوەدا، تۆندوتێژی لە بەرامبەری ژنان گەیشتووتە ئاستێکی هەرە بەرز کە چیتر قبووڵ ناکرێت، رێبازی تێکۆشان و خۆڕاگری ژنان زیاتر پەرەی سەندو بەگوڕتر دەرکەوت و سەلماندی کە دەنگی ژنان لە شیلی، ئامریکا، ئافریقاو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست گەیشتە یەک. بانگەوازو خواستی ژنانی میسر، تونس و ئێران و ئەفغانستان بوو بە یەک و ژنان بە تێکڕاو وەک یەک نەتەوە، بانگەوازی ئەوەیان کرد کە: سەدەی ٢١ دەبێتە سەدەی تێکۆشان و ئازادی ژنان.

سیستمی دەوڵەتی و فۆرمی نەشیاوی دەوڵەت – نەتەوە، هەر وەک چۆن هەوڵ دەدات کە بە پەیڕوەکردنی سیاسەتی یەکڕەنگ کردنی کۆمەڵگاو چەسپاندن و جێگیرکردنی تاک پەرستی، پێوەندی تاک لەگەڵ کۆمەڵگا بپچڕێنێت، بە هەمان شێوەش لە بەرتەسککردنەوەی مەیدانی تێکۆشان و دابڕانی ژنان لە کۆمەڵگا لە هیچ هەوڵێک خۆنابوێرێت. ئەگەر ژنان پێگەو هەبوونی خۆیان لە گۆرەپانەکانی سیاسی، ئابووری، مافناسی، پەروەردە نەسەلمێنن ئەوە بەو واتایەیە کە سیستمی دەوڵەتی و سیاسەتی باوک – پیاوسالاری توانیویەتی هەبوون و هێزی ژن بخاتە خزمەتی خۆی و بە دیلی بگرێت. ئەمە دێتە ئەو واتایە کە هەبوونی ژنان و هەروەها هەبوونی کۆمەڵگا لە لایەن پێکهاتەی دەوڵەت – نەتەوە لە ناوەڕۆکی خۆی بەتاڵ کراوەو بووە بە ئامرازێک بۆ گەیشتن بە ئامانجە قازانج خوازەکان. ئەمە رەشەکوژییەکی تایبەتە کە ئەنجام دراوەو تەنیا رەشەکوژییەکی جەستەیی و فیزیکی نیە. بێ گومان بەرتەسککردن و دەورپێچکردنی ژنان لە ژێر بانگەشەی "ناموس" لە لایەن دەوڵەتە جۆراوجۆرەکان و هەروەها نوێنەرەکانیان (باوک، براو هاوسەر)، شێوازێکی رەشەکوژییە. کاتێک کە دەرفەت و گۆڕەپانێکی ئازاد بۆ دەربڕینی هەبوون و بۆچوونی ژنان بوونی نەبوو و خواست و ویستیان سەرکوت کرا، وەک ئەوە وایە کە ژنان تێرۆر کرابن. لەناوبردنی سرووشت، نەهێشتنی دەرفەتی کارکردن بۆ گەنجان و ژنان، کوشتنی کۆڵبەران بە بیانووی هێنانی باری قاچاخ، شێوازێکی رەشەکوژین. هاوسەرگیری منداڵان لە خۆیدا جۆرێکە لە تێرۆرو تاوانێکی گەورەیە دژ بە مافی منداڵانی کچ، هەموو ئەمانە سیاسەتی قڕکردنی مرۆڤ و کۆمەڵگای مرۆڤایەتییە کە سەرجەمیان لە پێناو درێژکردنەوەو پاراستنی تەمەنی دامەزراوەی دەوڵەت بەڕیوە دەچن. ئاشکرایە کە تەمەنی دامەزراوەی دەوڵەت گرێدراوی بوونی قەیران و ئاژاوە لە کۆمەڵگادایە، هەر بۆیە دەوڵەت بۆ دروستکردنی قەیران لە کۆمەڵگا، دەست دەباتە ناو هەموو نرخ و بەهاکانی کۆمەڵگاو هەوڵی لەناوبردنی بەها راستەقینەکانی مرۆڤ و لەبەرانبەردا جێگیرکردن و چەسپاندنی دژەبەهاکان لە کۆمەڵگا دەدات.

 پێناسەی ژن لە وشەدان و عەقڵیەتی پیاوسالاری و روانگەی رەگەزپەرستی دا، کەسایەتییەکی ماڵی کراو ئارامە کە هەبوونی بە هەبوونی پیاوەوە گرێدراوە. گەر بێتوو ژنان لە هەوڵ و گەڕان بەدوای ئازادیدا بن و تەسلیمی عەقڵیەتی پیاوسالاری – رەگەز پەرستی نەبن و بەمشێوە پێناسەی پیاو لە ژن بخەنە ژێر پرسیارو لەبەرانبەری دا بوەستن، دەستبەجێ دەکەونە بەر هێرش و توندوتیژی کە تا ئاستی کوشتنی ژن دەچێتە پیش. چونکە هزر، شێوازی ژیان و هەڵسوکەوتی دیموکراتیکی ژنان بە مەترسییەکی جیدی بۆ دامەزراوەی دەوڵەت و سیستمی پیاوسالار دەبیندرێ و دامەزراوەی دەوڵەت دەربازبوونی خۆی لە شەپۆلی بەرخۆدان، هزر و رێبازی دیموکراتیکی ژنان، لە بەردەوامی و زیاتر پێشخستنی سیستمی کۆیلایەتی و دواتر لە کوشتنی ژنان دەبینێتەوە.

تێرۆری ژنانی وەک "مەلالی میوند" چالاکی ژنان لە ئەفغانستان، "رەهام یەعقوب" لە بەغداد، بە بارمتەگرتنی ژنە چالاکی بەلوچ "رەحیمە کورد تەمیمی"، تێرۆری سێ ژنە شۆڕشگێڕی کورد "سەکینە جانسز، فیدان دۆغان و لەیلا شایلەمز" لە ناوەندی بەناو دیموکراسیی پاریس، تێرۆری ژنانی سیاسەتمەداری عەرەب "هند ئەلخەزیر و سەعد ئەلهەرماس" لە باکوورو رۆژهەڵاتی سوریە، بە بارمتەگرتنی ژنە چالاکی سیاسی کورد "زەینەب جەلالیان" و لەسێدارەدانی "شیرین عەلەمهولی" ژنە چالاکی سیاسی کورد لە ئێران، نموونەی بەڕێوەبردنی سیاسەت و عەقڵیەتی دژە ژن، ئایین پەرست و فاشیزمی دەوڵەتی دژ بە ژنانە و سەلمێنەری ئەوەیە کە سیاسەتی سیستماتیکی دژە ژن و ژن کوژی، سیاسەتێکی جیهانییەو لە لایەن سیستمی سەرمایەداری، پیاوسالاری و پاشکۆ عەقڵی و کردارییەکانیانە کە لە هەموو شوێنێک و پێکەوە بەڕێوە دەچێت.

لەم دنیا دژە ژنەدا، رژیمی داگیرکارو زاڵمی ئێران، لە پێشەنگەکانی ئەو سیستمانە دێتە ئەژمار کە کۆمەڵگایان خستوەتە بەندو لەم بەندیخانەش دا، ژنانیان زیاتر گۆشەگیر کردووە. سیستمی دامەزراو دوای شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵێ ١٣٥٧ کە بە پێشەنگایەتی ژنان و جوانان سەری هەڵداو سەرکەوت، ئەم راستیەی لە هەموو کات زیاتر ئاشکرا کرد کە بە درێژایی مێژوو بە شێوەی بەردەوام لە ژنان وەک ئامرازێک بۆ سەرکەوتنی پیاو و سیستمی دەوڵەت کەڵک گیراوەو دواتریش بوونەتە یەکەمین قوربانی دەستی پیاو – دەوڵەت. رووپۆشی زۆرەملی، بێکاری، لەشفرۆشی لە ئەنجامی هەژاری، برسیەتی، زیندان، سێدارە، تیزاب رشتن، هاوسەرگیری منداڵان، کوشتن و خۆکوژی، دیاری رژیمی دەسەڵاتداری ئێران بوو بۆ ژنان.

رژیمی کۆماری ئیسلامی لە یەکەم هەنگاوی خۆیدا ژنانی خستە بەر پەلامارو هێرش. رژیم نەتەوەکان و رەگەزەکانی لە یەکتر جیاکردەوەو بە گرتنەبەری سیاسەتی "پارچە بکە و دەسەڵاتداری بکە"، ناکۆکی خستە نێوان گەلان و ژنانی لە گۆڕەپانی ژیانی کۆمەڵایەتی – سیاسی دوورو پەراوێز خست و بەمشێوە گەورەترین مەترسی لە سەر خۆی وەلانا، مەترسیی یەکگرتوویی گەلان و ژنان، کە دەیتوانی بەهێزترین دیموکراسی بەدی بهێنێت!

زیندانەکانی ئێران پڕاوپڕە لە ژنان و گەنجانی ئازادیخوازو رۆژبەڕۆژ شەپۆلی گرتن و سێدارە لە رۆژئاواو رۆژئاوای باکوور، باشوورو رۆژهەڵاتی باشوور لە ئێران دژ بە گەلانی کورد، بەلوچ و عەرەب پەرە دەسێنێت. تەنیا لە ماوەی یەک مانگ دا ١١ کەس لە سیستان و بەلوچستان لە سێدارە دران، هاوکات لە رۆژهەڵاتی کوردستان ١٤٠ کەس دەستگیر کران کە زیاتر لە ١٠ ژن لە ناو ئەم گیراوانە بوو. لە سەر هەمان رەوت دەیان چالاکی عەرەب لە سێدارە دران. هەڵبەت  توندوتیژی و سیاسەتی سەرکوتکردن هیچکات نەیتوانی شەپۆلی بەرخۆدان و تێکۆشانی گەلان کە ژنان پێشەنگایەتی دەکەن بوەستێنێ. لە ئێستادا زیندانەکان بوونەتە قەڵای خۆڕاگری بۆ ژنانی وەک زەینەب جەلالیان، فەهیمە بەدەوی، نەسرین ستودە، ئاتێنا دایمی و گوڵرۆخی ئیرایی ئیبراهیمی. ژنانێک کە بۆ هەموو ژنان  و نەتەوە بندەستەکانی ئێران رۆڵی سەمبولیکی تێکۆشان و بەرخۆدان دەبینن. هەروەها زۆرن ئەو ژنانەی کە لە ژێر هێژموونی سیاسەتە دژە ژن و داگیرکارییەکانی دەوڵەت- نەتەوەی ئێران ناویان نیە یان رەوت و ئاستی تێکۆشانیان نیگەرانی و پەرۆشییەکانی ژنانی نەتەوە بندەستەکانی بەو رادەیە کە پێویستە لەخۆ نەگرتووەو تێکۆشانیان لە پێناو گەڕان بە دوای ئازادییە لاوەکییەکاندا سنووردارە. ئەفغانستانیش یەکێک لەو دەوڵەت – نەتەوانەیە کە بە هاوئاهەنگی لەگەڵ هێزە ئیمپێریالیزمەکان، عەقڵیەتی دژە ژنی خۆیان لە ژێر ئاڵای ئیسلام و جیهاد لە ئاستێکی قیزەون لە بەرامبەر کۆمەڵگاو بەتایبەتی ژنان و جوانان بەکار دەهێنێت. مەلالی جویا ئەندامی پارلمانی ئەفغانستان، بە هۆکاری هەڵوێست نیشان دان لە بەرامبەر بناژۆخوازانی جیهادی، چەندین جار بووە ئامانجی ئەم هێزانە. دیارە ئەم سیاسەتانە بەردەوامەو بە ئامانجی لەناوبردنی ژنانی وشیارو چالاکی کۆمەڵگا درێژەی دەبێ و لەبەرامبەریش دا بە خۆراگری و تێکۆشانی ژنان وڵام دەدرێتەوە.

ئەوەی گرنگە ئەمەیە کە پێناسەی ئازادی و خواستە بەرحەقەکان روون و ئاشکرایەو هیچ هێزێک ناتوانێ پێناسە و خواستەکانی ژنان کە لە پیناویدا هەزاران کەس فیداییانە گیانی خۆیان بەختکردووە، بە لاڕێدا ببا یان ناوەڕۆکی بەتاڵ بکاتەوە. بناخەی سەرەکیی کێشەی ژنان ئازارێکی هاوبەشە، ئەو سیاسەت و سەرکوتگەرییەی وا روبەڕووی ژنانیش دەبێتەوە هاوبەشە، هەر بۆیە هەڵگرتنی هەنگاوی هاوبەش لە لایەن ژنانەوە دژ بە سیاسەتی سەرکوتکردن و دژە ژنەکان، بابەتێکی پێویستە. هاودەنگی و یەکگرتوویی ژنان و کاناڵیزەکردنی هێزی شاراوەی تێکۆشانیان لە رێبازی ئازادی، تێگەیشتنی ژنان بەم پێویستییە نیشان دەدات. ئێمە ژنان و نەتەوە بندەستەکان و هەموو چەوساوەکانی ئێران لەم بوارەدا خاوەن ئەزمون و پێشکەوتن/ هەڵەی زۆرین کە لە ئێستاداو بە لەبەرچاو گرتنی ئەو ئەزموونانە لە پێناو بن خستنی سیاسەتە دژە ژنەکانی رژیم بێینە مەیدان و هاودەنگ و هاوهەنگاوو بەهێزەوە تێکۆشان بکەین.

    ئێمە وەکوو ژنانی ئازادیخواز بە هەست کردن بەم دۆخە هەستیارەی کۆمەڵگای ئێران، ژنان و گەنجان و هەروەها بۆ وڵامدانەوە بە پێویستییەکان، بە گرینگی دەزانین کە لە بەرەبەری ٨ی مارس، رۆژی جیهانی تێکۆشانی ژنان، دەستی هاوکاری بۆ هەموو هێزە ئازادیخواز و فێمێنیستەکانی دژ بە سیاسەتە داگیرکاری رژیمی ئێران، درێژ دەکەین و بانگەوازی بۆ کاری هاوبەش پشت ئەستوور بە بنەمای هاوبەش، رادەگەیەنین و خوازیاری بەرەوپێشچوونی کرداری لە پیناو ئاواکردنی بەرەیەکی یەکگرتووی ژنانی ئازادیخوازین.

ئێمە ژنان زیاتر لە نانی شەو پێویستمان بە ئازادی هەیەو پراکتیزەکردنی ئەم خاڵانە بە گرنگ و لە پێداویستییەکانی گەیشتن بە ئازادی دەبینین:

١ – بۆ پووچەڵکردنەوەی رەشەکوژی دەوڵەتی و سیاسەتەکانی رژیمی دژە ژن لە ئێران خوازیاری دامەزراندنی ناوەندێک لە پێناو داڕشتنی سیاسەتی دیموکراتیکی هاوبەشین کە بتوانێ لە قەوارەی ناوەند، پلاتفۆرم یان بەرەیەکی هاوبەش و یەکگرتوو ژنانی ئازادیخواز لە دەوری یەک کۆبکاتەوە و دەرفەتی رێکخستنی هەموو ژنان، بە بێ جیاوازییە نەتەوەیی، کۆمەڵایەتی، ئایینی، زمانی و ... پێک بهێنێت.

٢ – بە پێشخستنی ئاستی زانایی و وشیاری ژنان، بۆ کۆتایی هێنان بە تاوانکاری، رەشەکوژی دەوڵەتی (روپۆشی زۆرەملی، بێکاری، برسیەتی، هەژاری، لەشفرۆشی، زیندان و سێدارە، تیزاب رشتن، هاوسەرگیری منداڵان، کوشتن و خۆکوژی) کە بە ناو و لە ژێر چەتری یاسادا دژ بە ژنان بەڕێوە دەچن، لە ئاستی رێکخراو دامەزراوەکانی نێونەتەوەیی دۆسیەیەکی هاوبەش ئامادە بکەین و بەمشێوە کۆڕو کۆمەڵە نێونەتەوەییەکان لە دۆخی ژنان و نەتەوە بندەستەکان ئاگادار بکەین.

٣ – میکانیزمێکی هاوبەشی پاراستنی جەوهەری بۆ ژنان و گەنجان و هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگا، لە بەرامبەر هەر جۆرە هێرش و تێرۆری جەستەی، کلتووری، سیاسی، ئابووری و .. پێک بهێنن.

٤ – ناوەندێک بە مەبەستی بانگەشەو ئاژیتاسیۆن دژ بە سیاسەتە تاوانکارییەکانی رژیمی داگیرکەری ئێران، وەک وێبسایت و کاناڵ لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دابمەزرێنین.

٥ – لە هەر جۆرە هەڵمەتێکی ئینتێرنێتی، بەیاننامە، هەڵوێست و تێکۆشانێک کە لە لایەن هەر رێکخراو، بزوتنەوەو ناوەندێک کە ئەندامی ئەم بەرەو کاری هاوبەشەن، پشتیوانی دەکەین.

کۆمەڵگای ژنانی ئازادی رۆژهەڵاتی کوردستان – کژار

کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی ژنانی ئەفغانستان – راوا

میترا دەروێشیان / ناوەندی نووسەرانی تاراوگە لە ئاڵمان

زەمان مەسعوودی / چالاکی مافی ژنان لە ئاڵمان

بەسێ شاماری / ئەندامی شۆڕای هاوئاهەنگی پلاتفۆرمی دیموکراتیکی ئێران

سەحەر شەهیار / ئەندامی پلاتفۆرمی دیموکراتیکی ئێران

هەیڤا ئەلئەسەدی / چالاکی مافی ژنان

رێکخراوی ژنانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ئوروپا / رووناک

مەرسەدە قائیدی / تەلەفیزیۆنی خاوەران، ئەندامی ئێران تریبۆناڵ ئینگلیس

سەحەر سەبا / چالاکی دام و دەزگای پەیوەندیدار لەگەڵ بزوتنەوەی کارکەری لە ئێران

فەتان جۆکار/ ئەندامی دادگەی گەلی ئێران تریبۆناڵ

ماریا رەشیدی / نوێنەری کۆڕی مافی ژنان لە سوئێد

ژ.ت