جیهان

دوایین ھەواڵ

• فەرهەنگۆکی ڤایرۆسی کۆرۆنا 

  دواى ئەوەی پەتای جیهانگیری ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ، یان کۆڤید ١٩ (Covîd-19) لە چینەوە بڵاوبوویەوە، چەند ناوێک بۆ ئەو ڤایرۆسە و چەند دەستەواژەیەک لەبارەى بڵاوبوونەوەى ئەو ڤایرۆسەوە بڵاوکرانەوە.
• بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە هێرشی نەژادپەرەستی دەکرێتە سەر ئەڵمانەکان 

  وەزارەتی دەرەوەى ئەڵمانیا رایگەیاند، لە چەند وڵاتێک بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆناوە هێرشی نەژادپەرەستانە بۆ سەر ئەڵمانییەکان زیادیکردووە.
• زیاتر لە ٣٠ هەزار کەس لە جیهاندا بە هۆی کۆرۆناوە گیانیان لەدەستدا 

  ژمارەی ئەو کەسانەی بە هۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە لە جیهاندا گیانیان لەدەستداوە گەیشتە زیاتر لە ٣٠ هەزار کەس.
• لە بەریتانیا پزیشکان و چالاکانی کورد هاوکاری تووشبووانی کۆرۆنا دەکەن 

  ده‌سته‌ی راوێژکاریی و هاریکاریی تووشبووانی ڤایروسی کۆرۆنا لە بریتانیا ڕایگەیاند: ژمارەیەک پزیشکانی کورد و چالاکانی نیشتەجیێ ئەو وڵاتە هاوکاری تووشبووانی کۆرۆنا دەکەن و ژمارە تەلەفۆنەکانیانی بۆ هاوڵاتیان بڵاوکردووەتەوە.
• توێژی ئۆزۆن لە جەمسەری باشوور لە خۆ نوێکردنەوەدایە 

  زانایان رایانگەیاند، ئەو کونەی لە جەمسەری باشوور لە توێژی ئۆزۆن دروستبووە لە خۆ نوێکردنەوەدایە و خەریکە پڕ دەبێتەوە و ئەوەش پێشهاتێکى گرنگ و جدییە و لە سالێ ١٩٨٧ەوە تاوەکو ئێستا حاڵەتی سروشتیی لەو شێوەیە رووی نەداوە.
• 'ئابۆری جیهان دابەزینی زۆری بەخۆیەوە بینیەوە' 

  بەڕێوەبەری سندوقی نێودەوڵەتی دراو ڕایگەیاند، بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆناوە ئابۆری جیهان دابەزینێکی زۆری بەخۆیەوە بینیەوە.
• دوایین ئاماری کۆرۆنا لە وڵاتانی جیهاندا 

  ڕۆژ بە ڕۆژ ڤایرۆسی کۆرۆنا زیاتر لە جیهاندا بڵاودەبێتەوە. ژمارەی ئەو کەسانەی تووشی ڤایرۆسەکە بوون ٥٥٠ هەزار کەسی تێپەڕاند و تا ئیستاش ٢٥ هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە.
• لێکۆڵینەوەیەکى بەریتانی: ملیۆنێک و ٨٠٠ هەزار کەس بەهۆی کۆرۆناوە گیانیان لەدەست دەدەن 

  بەپێی لێکۆڵینەوەیەکى بەریتانی، هەر چەند رێوشوێن لە دژی بڵابوونەوەی پەتای کۆرۆنا (Covîd-19) بگیرێتەبەر، بەڵام ئەگەری ئەوە هەیە لە سەرتاسەری جیهان بەهۆی ئەو ڤایرۆسەوە ١ ملیۆن و ٨٠٠ هەزار کەس گیانیان لە دەست بدەن.
• ئەفغانستان بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە ١٠ هەزار زیندانی ئازا دەکات 

  حکومەتى ئەفغانستان رایگەیاند، بەهۆی مەترسیی بڵاوبوونەوەى ڤایرۆسی کۆرۆنا لە ماوەى ١٠ رۆژدا ١٠ هەزار زیندانی ئازاد دەکات.
• داعش لە ئەفغانستان هێرشی کردە سەر پەرستگایەک: ٢٥ کەس گیانیان لەدەستدا 

  چەتەکانی داعش لە لە کابولی پایتەختی ئەفغانستان هێرشیان کردە سەر پەرستگایەکی هندووەکان و کۆمەڵکوژیان تێدا ئەنجامدا. لە ئەنجامی ئەو هێرشە چەپەڵەدا ٢٥ کەس گیانیان لەدەستدا.
• لە ئەڵمانیا ٤١١٨ کەسی تر تووشی کۆرۆنا بوون و ١٤٩کەسیش گیانیان لەدەستدا 

  ئینیستیتۆی ڕۆبێرت کۆچ ڕایگەیاند، لە ئەڵمانیا بە تەنها لە ڕۆژێکدا ٤١١٨ کەس تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و بە گشتی ١٤٩ کەس گیانیان لەدەستداوە.
• لە ئەوروپا هاتوچۆی ئاسمانی بە ڕێژەی ٣ لەسەر ٤ کەمبووەتەوە 

  هاتوچۆی ئاسمانی لە ئەوروپا کەمبووەتەوە و باسی ئەوە دەکرێت، کۆمپانیاکانی هێڵی ئاسمانی ساڵی ٢٠٢٠، ٢٥٢ ملیار دۆلار زیان دەکەن.
• ئامارێ نوێی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە وڵاتانی جیهاندا 

  ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێ ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر بڵاودەبێتەوە و لە جیهاندا ٤٠٠ هەزار کەس تووشی ڤایرۆسەکە بوون و نزیکەی ١٧ هەزار کەسیش گیانیان لەدەستداوە.
• سیاسەتەکانی جۆنسۆن دەبنە هۆی گیان لەدەستدانى ٧٠ هەزار کەس لە بەریتانیا 

  بەپێى لێکۆڵینەوەیەک چاوەڕێ دەکرێت بەهۆی سیاسەتەکانى حکومەت بۆ بەرەنگاربوونەوەى ڤایرۆسی کۆرۆنا تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ ٧٠ هەزار کەس لە بەریتانیا گیانیان لەدەست بدەن.
• قەیرانەکە گەورەتر دەبێت؛ ٨٠ وڵات داواى یارمەتییان لە سندوقی دراوی نێودەوڵەتی کردووە 

  تاوەکو دێت قەیرانی ڤایرۆسی کۆرۆنا (Covîd-19) لە جیهاندا گەورەتر دەبێت. سندوقی دراوی نێودەوڵەتیش رایدەگەیەنێت، قەیرانەکە لە لە قەیرانی ئابووریی جیهانی لە ساڵانى ٢٠٠٨ – ٢٠٠٩ گەورەتر دەبێت.
• کۆرۆنا ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر بڵاودەبێتەوە و خەڵکێکی زۆریش گیانیان لەدەستدەدەن 

  لە جیهان ژمارەی تووشبووان بە ڤایرۆسی کۆرۆنا و ئەوانەی گیان لەدەستدەدەن ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر دەبێت و تا ئێستا ١١ هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە و ٢٧٠ هەزار کەسیش تووشی ڤایرۆسەکە بوون.
• رێکخراوى تەندروستیی جیهانی: سیستمی تەندروستیی ئەفریقا لە بەردەم هەڵوەشاندایە 

  رێکخراوى تەندروستیی جیهانی (WHO) رایگەیاند، ئەگەری ئەوەیە هەیە بەهۆی بڵاوبوونەوى ڤایرۆسی کۆرۆنا (Covîd-19) سیستمی تەندروستیی کیشوەری ئەفریقا لەبەر یەک هەڵبوەشێتەوە.
• لە هۆڵەندا بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە ملیۆنەها گوڵ لەناو دەبرێن 

  یەکێکی تر لەو وڵاتانە، کە بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆنا (Covîd-19) لە رووی ئابووریەوە گەیشتووەتە دۆخی راوەستان، وڵاتی هۆڵەندایە. هۆڵەندا سەرەکیترین سەرچاوەی دابینکردنی گوڵە لە دونیادا، بەڵام ئێستا بەهۆی ئەو ڤایرۆسەوە دەبێت ملیۆنەها گوڵ لەناو ببات.
• کۆرۆنا ملیۆنێک و ٧٠٠ هەزار کەس لە وڵاتانی عەرەبیدا بێکار دەکات 

  کۆمیسیۆنی کۆمەڵایەتی و ئابووریی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ رۆژئاوایى ئاسیا(ESCWA)  رایگەیاند، بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە لە وڵاتە عەرەبییەکاندا زیاتر لە ملیۆنێک و ٧٠٠ هەزار کەس بێکار دەبن.
• کێبڕکێی تاقیگەکانی جیهان بۆ دۆزینەوەی ڤاکسینی دژە کۆرۆنا دەستی پێکردووە 

  چەندین وڵاتی پێشەنگی جیهان لە بەرهەمهێنانی دەرمان، هەوڵ و تەقەلاکان بۆ دۆزینەوەی ڤاکسینی دژە ڤایرۆسی کۆرۆنا دەست پێکردووە. لەم رۆژانەی دواییشدا، هەواڵ و ئاماژەی دڵخۆشکەر بڵاو دەکرێنەوە بۆ چارەسەرە سەرەتاییەکان بۆ ئەم پەتا جیهانییە.
• یەکێتیى ئەوروپا بۆ پێشگرتن لە ڤایرۆسی کۆرۆنا سنوورەکانى داخست 

  یەکێتیى ئەوروپا بڕیایداوە، کە بە لانیکەمەوە هەموو سنوورەکانى بۆ ماوەى ٣٠ رۆژ دابخات تاوەکو پێش لە بڵاوبوونەوەى ڤایرۆسی کۆرۆنا بگرێت.
• ئاماری ٢٤ی کاتژمێری رابردوو لە ئیتالیا: ٣٦٨ کەس گیانیان لەدەستدا 

  لە ماوەی ٢٤ کاتژمێری رابردوودا لە ئیتالیا بە هۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە ٣٦٨ کەس گیانیان لەدەستدا.
• لە ئیسپانیا بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە باری نائاسایی راگەیەندرا 

  بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆناوە بۆ ماوەى ١٥ رۆژ باری نائاسایی لە ئیسپانیا راگەیەندرا.
• لە ئیتاڵیا لە ماوەی ٢٤ کاتژمێری ڕابردوودا ٢٥٠ کەس بە کۆرۆنا گیانی 

  ڕێکخراوەی تەندروستی جیهان ڕایگەیاند، لە ئێستادا ئەوروپا ناوەندی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنایە. لە ئیتالیاش لە ماوەی ٢٤ کاتژمێری ڕابردوودا ٢٥٠ کەس بە کۆرۆنا گیانیان لەدەستدا.
• 'دیار نییە کەی ڤایرۆسی کۆرۆنا دەگاتە لوتکە' 

  ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی (WHO) ڕایگەیاند، دیار نییە کەی ڤایرۆسی کۆرۆنا دەگاتە لوتکە.